ءان پاديشاسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: «ءان پاديشاسى» تاربيە ساعاتى
ساباقتىڭ ماقساتى: ءوز وتانىن شەكسىز سۇيەتىن جاستاردى تاربيەلەۋ، تۋعان جەرىنە، ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ. حالقىمىزدىڭ ادەت – عۇرپىن، سالت – ءداستۇرىن ساقتاپ، ءارى قاراي جالعاستىرۋعا تاربيەلەۋ، مەملەكەتتىك رامىزدەردى قۇرمەت تۇتۋعا باۋلۋ. قازاقستاندى وركەندەتۋگە ءبىلىمدى ادامداردىڭ كەرەك ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ.
كورنەكىلىگى: ءشامشى قالداياقوۆتىڭ سۋرەتى، بۋكلەتتەر، كىتاپتار، قاناتتى سوزدەر، گازەت – جۋرنالدار، مۋزىكالىق اسپاپتار.
ءوتۋ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭىن وتكىزۋ:
وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولۋ.
كىرىسپە ءسوز:
قۇرمەتتى قوناقتار! ءقادىرلى وقۋشىلار «ءان پاديشاسى» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
تاربيە ساعاتىمىز سايىس تۇرىندە وتىلمەك. سايىس شارتتارى:
1. ءۇي تاپسىرماسى.
ءى توپ: ش. قالداياقوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى تۋرالى.
ءىى. ش. قالداياقوۆتىڭ اندەرىنىڭ شىعۋ تاريحى.
2. كورىنىس: ش. قالداياقوۆتىڭ ومىرىنەن.
3. ءان ايتۋ.
4. ش. قالداياقوۆقا ارنالعان اقىندار جىرلارى.
ءى توپ:
1 – وقۋشى: 1930 جىلى ارىس وزەنىنىڭ سىردارياعا قۇياتىن جەرىندەگى وتىرار دەگەن اۋىلدا قازاقتىڭ قوبىزى مەن دومبىراسىن قۇيقىلجىتا تارتاتىن سەرى، اقىن، اعاشتان ءتۇيىن تۇيەتىن ۇستا، زەرگەر قالداياق پەن ويىن – تويدا قۇيقىلجىتا ءان سالاتىن ساقىپجامالدىڭ وتباسىندا حح عاسىردا قازاق ءانىنىڭ اجارىنا اشىق شىراي كىرگىزىپ، ونىڭ ءورىسىن الەم كوگىنە شىعارعان ءان فەنومەنى ش. قالداياقوۆ دۇنيەگە كەلدى.
2 – وقۋشى: ءشامشى مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن توشكەنت قالاسىنداعى حامزا نيازي اتىنداعى مۋزىكا ۋچيليششەسىن بىتىرەدى. الماتىداعى ارمان بولعان كونسەرۆاتورياعا 25 جاسقا تولعاندا عانا كەلەدى. ءانشى جامال وماروۆا اپايى ءشامشىنى كونسەرۆاتوريا رەكتورى قۇدىز قوجامياروۆتىڭ الدىنا اكەلىپ «قازاقتىڭ بولاشاق كومپوزيتورىن الىپ كەلدىم» دەپ تانىستىرعان ەكەن.
3 – وقۋشى: ءان ومىرىندە جارىق جۇلدىزداي ساۋلە شاشىپ، ايرىقشا ءىز قالدىرعان ش. قالداياق ۇلى – كۇللى قازاق حالقىنىڭ ماقتانىشى. سوندىقتان دا 40 جىل بويى ءبىزدىڭ اسپانىمىزدا ماحاببات پەن ساعىنىشقا تولى ءشامشى اۋەندەرى شىرقالدى.
ءىى توپ:
1 – وقۋشى: «ءان دە ادام سەكىلدى ءوز تاعدىرىمەن تۋادى.» دەگەن ءسوز راس. ءشامشىنىڭ 300 – گە جۋىق ءار ءاننىڭ ءوزىنىڭ تۋۋ تاريحى بار. ءشامشى كومپوزيتور اتانىپ اتاعى شىققان كەزدە اناسى قايتا ايىقپايتىن اۋرۋعا ۇشىرادى. ءوزىنىڭ و دۇنيەلىك ەكەنىن سەزگەن اناسى الماتىدان ءشامشىنى شاقىرتتى.
- بالام، مەن ومىردەن ەرتە كەتتىم دەمەيمىن، نەمەرە ءسۇيىپ، كەلىن كورۋدى قۇداي ماعان بۇيىرتپادى. تاعدىر سولاي قايتەيىن. ءبىر تىلەۋىم سەن امان بول. دۇنيەگە كەلگەن ءانىڭ ايتىلماي جاتىپ ۇزىلمەسىن. باقىتتى بول، بالام.
اناسىنىڭ اق لەبىزىن ەستىگەن ءشامشى ءوزىن سابيدەي سەزىندى. ويلانىپ قاراسا، اناسى وعان الەمنىڭ جارىعىن سىيلاپتى، وسى ساتتە ءشامشى ەرەكشە تولقىدى. سوندا ول بىلاي دەدى:
- انا، مەن سەنىڭ باسىڭا كەسەنە عيمارات ورناتام دەپ ايتا المايمىن، ءبىراق مەن ساعان ءاننىڭ ەڭ اسىلىن، ەڭ نازىگىن ارناپ جازامىن، ول ەشقاشان ۇمىتىلمايدى. ءسويتىپ ومىرگە «انا تۋرالى جىر» اۋەنى كەلدى.
2 – وقۋشى: ءشامشى قالداياقوۆ «مەن اجارلى ايەل كورسەم بولدى، سول ساتتە كۇيىپ – جانىپ ماحاببات وتىنا تۇسەتىن ەدىم. كەيدە بۇل ىسىمە كۇيىنىپ «مەندە ماحاببات جوق» دەپ ويلايتىنمىن. مەندە شىن ماحاببات بار ەكەنىن ماعان تۇڭعىش رەت جالتارتپاي ايتقان سول ءبىر كوركەم قىز بولاتىن. ونىڭ «سەن عاشىق ادامسىڭ. سەن بار دۇنيەگە، اناۋ الاتاۋعا، سىلدىرلاپ اققان سۋعا، مولدىرەگەن اسپانعا، بۇكىل ادامزاتقا عاشىقسىڭ. ايتپەسە سەن ءان شىعارا الماس ەدىڭ» دەگەنى ەسىمنەن كەتپەيدى» دەگەن ءبىر ەستەلىگىندە.
3 – وقۋشى: ءشامشى ءوز اندەرىنىڭ قالاي جازىلعانىن ايتىپ جۇرەتىن. «ارىس جاعاسىندا»، «سىر سۇلۋى»، «اق بانتيك»، «دۇنگەن قىزى»، «سىعان سەرەناداسى» سياقتى اندەرى سۇلۋ قىزدارعا ارنالعان.
4 – وقۋشى: ادامدار جۇرەگىنەن ورىن تاپقان اۋەننىڭ قاشاندا ءومىرى ۇزاق. ءشامشى اعانىڭ اندەرى رەسپۋبليكامىزدىڭ قاي وڭىرىندە بولسا دا ءان سۇيەر قاۋىم اراسىندا كەڭ تاراعان. ونىڭ اندەرىنىڭ نەگىزگى تاقىرىبى وتاندى سۇيۋگە، ەڭبەك ادامىنا، جاستارعا، مەكتەپ جاسىنداعى جاستار مەن بۇلدىرشىندەرگە ارنالعان.
كورىنىس:
ءى توپ: «ءشامشىنىڭ ومىرگە كەلۋى»
ءىى توپ: «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانىن جۋرنالعا جازدىرۋعا الىپ بارۋ.
ءان ايتۋ:
ءى توپ: «اق بانتيك» ءانى. ورىنداۋشى: سەرىكباي ايتۋعان.
ءىى توپ: «انا تۋرالى جىر» ورىنداۋشى: ءالىم اقەركە.
ش. قالداياقوۆقا ارنالعان اقىندار جىرلارى.
ءى توپ: م. ماقاتايەۆ «شامىلگە». وقيتىن: جاقاساي ارايلىم.
ءىى توپ: م. شاحانوۆ «ءان اعا» ورىنداعان: تەڭىزباي نۇرباقىت.
قورىتىندىلاۋ:
توپتاردىڭ ونەرىنە باعا بەرۋ.
ءمۇعالىم: ءشامشى اندەرىنىڭ قاي ۇرپاققا دا بەرەرى مول. تەك ونى جۇرەكپەن ۇعىپ، جۇرەكپەن ايتا بىلەيىك. اسقاقتاعان اۋەنى ءانۇرانعا اينالعان «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانىن ءبارىمىز بىرگە ورىندايىق.
ساباقتىڭ ماقساتى: ءوز وتانىن شەكسىز سۇيەتىن جاستاردى تاربيەلەۋ، تۋعان جەرىنە، ەلىنە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارتتىرۋ. حالقىمىزدىڭ ادەت – عۇرپىن، سالت – ءداستۇرىن ساقتاپ، ءارى قاراي جالعاستىرۋعا تاربيەلەۋ، مەملەكەتتىك رامىزدەردى قۇرمەت تۇتۋعا باۋلۋ. قازاقستاندى وركەندەتۋگە ءبىلىمدى ادامداردىڭ كەرەك ەكەندىگىن ءتۇسىندىرۋ.
كورنەكىلىگى: ءشامشى قالداياقوۆتىڭ سۋرەتى، بۋكلەتتەر، كىتاپتار، قاناتتى سوزدەر، گازەت – جۋرنالدار، مۋزىكالىق اسپاپتار.
ءوتۋ بارىسى:
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭىن وتكىزۋ:
وقۋشىلاردى ەكى توپقا ءبولۋ.
كىرىسپە ءسوز:
قۇرمەتتى قوناقتار! ءقادىرلى وقۋشىلار «ءان پاديشاسى» اتتى تاربيە ساعاتىمىزدى باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
تاربيە ساعاتىمىز سايىس تۇرىندە وتىلمەك. سايىس شارتتارى:
1. ءۇي تاپسىرماسى.
ءى توپ: ش. قالداياقوۆتىڭ ءومىرى مەن قىزمەتى تۋرالى.
ءىى. ش. قالداياقوۆتىڭ اندەرىنىڭ شىعۋ تاريحى.
2. كورىنىس: ش. قالداياقوۆتىڭ ومىرىنەن.
3. ءان ايتۋ.
4. ش. قالداياقوۆقا ارنالعان اقىندار جىرلارى.
ءى توپ:
1 – وقۋشى: 1930 جىلى ارىس وزەنىنىڭ سىردارياعا قۇياتىن جەرىندەگى وتىرار دەگەن اۋىلدا قازاقتىڭ قوبىزى مەن دومبىراسىن قۇيقىلجىتا تارتاتىن سەرى، اقىن، اعاشتان ءتۇيىن تۇيەتىن ۇستا، زەرگەر قالداياق پەن ويىن – تويدا قۇيقىلجىتا ءان سالاتىن ساقىپجامالدىڭ وتباسىندا حح عاسىردا قازاق ءانىنىڭ اجارىنا اشىق شىراي كىرگىزىپ، ونىڭ ءورىسىن الەم كوگىنە شىعارعان ءان فەنومەنى ش. قالداياقوۆ دۇنيەگە كەلدى.
2 – وقۋشى: ءشامشى مەكتەپ بىتىرگەننەن كەيىن توشكەنت قالاسىنداعى حامزا نيازي اتىنداعى مۋزىكا ۋچيليششەسىن بىتىرەدى. الماتىداعى ارمان بولعان كونسەرۆاتورياعا 25 جاسقا تولعاندا عانا كەلەدى. ءانشى جامال وماروۆا اپايى ءشامشىنى كونسەرۆاتوريا رەكتورى قۇدىز قوجامياروۆتىڭ الدىنا اكەلىپ «قازاقتىڭ بولاشاق كومپوزيتورىن الىپ كەلدىم» دەپ تانىستىرعان ەكەن.
3 – وقۋشى: ءان ومىرىندە جارىق جۇلدىزداي ساۋلە شاشىپ، ايرىقشا ءىز قالدىرعان ش. قالداياق ۇلى – كۇللى قازاق حالقىنىڭ ماقتانىشى. سوندىقتان دا 40 جىل بويى ءبىزدىڭ اسپانىمىزدا ماحاببات پەن ساعىنىشقا تولى ءشامشى اۋەندەرى شىرقالدى.
ءىى توپ:
1 – وقۋشى: «ءان دە ادام سەكىلدى ءوز تاعدىرىمەن تۋادى.» دەگەن ءسوز راس. ءشامشىنىڭ 300 – گە جۋىق ءار ءاننىڭ ءوزىنىڭ تۋۋ تاريحى بار. ءشامشى كومپوزيتور اتانىپ اتاعى شىققان كەزدە اناسى قايتا ايىقپايتىن اۋرۋعا ۇشىرادى. ءوزىنىڭ و دۇنيەلىك ەكەنىن سەزگەن اناسى الماتىدان ءشامشىنى شاقىرتتى.
- بالام، مەن ومىردەن ەرتە كەتتىم دەمەيمىن، نەمەرە ءسۇيىپ، كەلىن كورۋدى قۇداي ماعان بۇيىرتپادى. تاعدىر سولاي قايتەيىن. ءبىر تىلەۋىم سەن امان بول. دۇنيەگە كەلگەن ءانىڭ ايتىلماي جاتىپ ۇزىلمەسىن. باقىتتى بول، بالام.
اناسىنىڭ اق لەبىزىن ەستىگەن ءشامشى ءوزىن سابيدەي سەزىندى. ويلانىپ قاراسا، اناسى وعان الەمنىڭ جارىعىن سىيلاپتى، وسى ساتتە ءشامشى ەرەكشە تولقىدى. سوندا ول بىلاي دەدى:
- انا، مەن سەنىڭ باسىڭا كەسەنە عيمارات ورناتام دەپ ايتا المايمىن، ءبىراق مەن ساعان ءاننىڭ ەڭ اسىلىن، ەڭ نازىگىن ارناپ جازامىن، ول ەشقاشان ۇمىتىلمايدى. ءسويتىپ ومىرگە «انا تۋرالى جىر» اۋەنى كەلدى.
2 – وقۋشى: ءشامشى قالداياقوۆ «مەن اجارلى ايەل كورسەم بولدى، سول ساتتە كۇيىپ – جانىپ ماحاببات وتىنا تۇسەتىن ەدىم. كەيدە بۇل ىسىمە كۇيىنىپ «مەندە ماحاببات جوق» دەپ ويلايتىنمىن. مەندە شىن ماحاببات بار ەكەنىن ماعان تۇڭعىش رەت جالتارتپاي ايتقان سول ءبىر كوركەم قىز بولاتىن. ونىڭ «سەن عاشىق ادامسىڭ. سەن بار دۇنيەگە، اناۋ الاتاۋعا، سىلدىرلاپ اققان سۋعا، مولدىرەگەن اسپانعا، بۇكىل ادامزاتقا عاشىقسىڭ. ايتپەسە سەن ءان شىعارا الماس ەدىڭ» دەگەنى ەسىمنەن كەتپەيدى» دەگەن ءبىر ەستەلىگىندە.
3 – وقۋشى: ءشامشى ءوز اندەرىنىڭ قالاي جازىلعانىن ايتىپ جۇرەتىن. «ارىس جاعاسىندا»، «سىر سۇلۋى»، «اق بانتيك»، «دۇنگەن قىزى»، «سىعان سەرەناداسى» سياقتى اندەرى سۇلۋ قىزدارعا ارنالعان.
4 – وقۋشى: ادامدار جۇرەگىنەن ورىن تاپقان اۋەننىڭ قاشاندا ءومىرى ۇزاق. ءشامشى اعانىڭ اندەرى رەسپۋبليكامىزدىڭ قاي وڭىرىندە بولسا دا ءان سۇيەر قاۋىم اراسىندا كەڭ تاراعان. ونىڭ اندەرىنىڭ نەگىزگى تاقىرىبى وتاندى سۇيۋگە، ەڭبەك ادامىنا، جاستارعا، مەكتەپ جاسىنداعى جاستار مەن بۇلدىرشىندەرگە ارنالعان.
كورىنىس:
ءى توپ: «ءشامشىنىڭ ومىرگە كەلۋى»
ءىى توپ: «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانىن جۋرنالعا جازدىرۋعا الىپ بارۋ.
ءان ايتۋ:
ءى توپ: «اق بانتيك» ءانى. ورىنداۋشى: سەرىكباي ايتۋعان.
ءىى توپ: «انا تۋرالى جىر» ورىنداۋشى: ءالىم اقەركە.
ش. قالداياقوۆقا ارنالعان اقىندار جىرلارى.
ءى توپ: م. ماقاتايەۆ «شامىلگە». وقيتىن: جاقاساي ارايلىم.
ءىى توپ: م. شاحانوۆ «ءان اعا» ورىنداعان: تەڭىزباي نۇرباقىت.
قورىتىندىلاۋ:
توپتاردىڭ ونەرىنە باعا بەرۋ.
ءمۇعالىم: ءشامشى اندەرىنىڭ قاي ۇرپاققا دا بەرەرى مول. تەك ونى جۇرەكپەن ۇعىپ، جۇرەكپەن ايتا بىلەيىك. اسقاقتاعان اۋەنى ءانۇرانعا اينالعان «مەنىڭ قازاقستانىم» ءانىن ءبارىمىز بىرگە ورىندايىق.
You Might Also Like
