ءان تۋرالى اڭىز
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ءان تۋرالى اڭىز
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) وقۋشىلارعا ءان ونەرىنىڭ قازاق حالقىنا قالاي دارىعاندىعى تۋرالى، ونى حالىقتىڭ قالاي قاستەرلەپ، قۇرمەتتەگەنى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ
ءا) تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن سويلەمدە دۇرىس قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ
ب) تاقىرىپ ارقىلى قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىن تانىپ بىلۋگە، ونەردى سۇيۋگە، قاستەرلەۋگە، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: ءداستۇرلى
ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءادىسى: اسسوسياسيا، سىزبا،
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سلايدتار، كەسپە قاعازدار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، دومبىرا
ءپانارالىق بايلانىس: ان-اۋەز، گەوگرافيا، ادەبيەت
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
ا) سالەمدەسۋ
ءا) وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
ب) نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
«مۋزىكا ونەرى» كونسپەكت جازۋ
ادام ءومىرىنىڭ سان عاسىرلىق تاريحىنان سىر شەرتەتىن ءسوز، قولونەر، مۋزىكا - حالىق تاريحىنىڭ شەجىرەسى.
ادامنىڭ قايعىسى، قۋانىشى، ومىر-تىرشىلىك قۇبىلىستارى دا وسى ونەردە بەينەلەندى.
ءبىز قازاق حالقىنىڭ ەجەلدەن ونەردى سۇيەتىن ونەرسۇيگىش جانە ونەرگە باي حالىق ەكەنىن بىلەمىز. ال ونەردىڭ ءتۇرى كوپ. مىسالى، ءسوز ونەرى – شەشەن ادامدار، بي ونەرى بيشىلەر، قول ونەرى – شەبەرلەر، سۋرەت ونەرى – قىلقالام شەبەرلەرى، كينو-تەاتر ونەرىمەن – ارتىستەر اينالىساتىنى بارىمىزگە دە ءمالىم. بۇگىنگى تاقىرىبىمىز دا وسىنداي ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى – ءان ونەرى. حالىقپەن بىرگە جاساسىپ، ونىڭ تاريحي-الەۋمەتتىك ءومىرى مەن توعانىس-تەبىرەنىستەرىن بايان ەتىپ كەلە جاتقان سالاسى – ءانى مەن كۇيى. قاي ۋاقىتتا كىم شىعارعانى بەلگىسىز حالىق مۋزىكاسىندا ادام تاڭقالارلىق كوركەمدىكتەر كەزدەسەدى. ولاردى دالاداعى ەشكىم سەپپەي، ەشكىم باقپاي وزىنەن-وزى جايقالىپ وسكەن گۇل ءتارىزدى دەۋگە بولادى.
جازۋ-سىزۋ دامىماي تۇرعاندا تۋعان اندەرىمىزدىڭ سوزدەرى مەن اندەرىن شىعارۋشىلاردىڭ ءاتى-جونى ۇمىتىلعانمەن، ول اندەردىڭ اۋەنى مەن ءماتىنى بىزگە دەيىن جەتىپ، ولار حالىق اندەرى دەپ اتالىپ كەتكەن. وسى ءاننىڭ ءوزىنىڭ حالىققا قالاي جەتكەندىگى تۋرالى دا اڭىزدار وتە كوپ. سول اڭىزداردىڭ ءبىرى – ءبىزدىڭ بۇگىنگى تاقىرىبىمىز.
ءىىى. جاڭا ساباق:
1) سوزدىكپەن جۇمىس:
ا ) مانەرلەپ وقىتۋ
ءا) ەرىكسىز، كوگىلدىر تاۋلى سوزدەرىمەن ءسوز تىركەستەرىن قۇراۋ
ب) ۇيىپ تىڭداپتى، جەر باۋىرلاي ۇشتى سوزدەرىمەن سويلەمدەر قۇراۋ
ۆ) ەرىكسىز ءسوزىن ءسوز قۇرامىنا تالداۋ
اسەم سازى – كراسيۆايا مەلوديا
اقشا بۇلت – وبلاچكو
جەر باۋىرلاي ۇشتى – لەتات نيزكو
كوگىلدىر تاۋلى – زەلەنىە گورى
ەرىكسىز – نيەۆولنو
ۇيىپ تىڭداپتى – ۆنيماتەلنو سلۋشال
قۇلاعىنا قۇيىپ الىپتى – حوروشو زاپومنيل
كومەي – گورتان
ا) ءسوز تىركەستەرىن قۇراۋ
ءا) سويلەم قۇراتۋ
ب) ەرىكسىز ءسوزىن ءسوز قۇرامىنا تالداۋ
2) ماتىنمەن جۇمىس:
«ءماتىن بولىكتەرى» ويىنى بويىنشا ماتىنمەن جۇمىس
ويىننىڭ شارتى: 2-3 وقۋشى مانەرلەپ وقيدى، سودان كەيىن كارتوچكالار بويىنشا «كىرىسپە» ءبولىمى دەگەن جازۋ بار وقۋشى كىرىسپەسىن ، «نەگىزگى ءبولىم» جازۋى بار وقۋشى نەگىزگى ءبولىمىن، «قورىتىندى» جازۋى بار وقۋشى قورىتىپ ايتادى. «تولىقتىرۋ» جازۋى بار وقۋشى بالالاردان قالىپ قويعاندارىن تولىقتىرادى.
- مانەرلەپ وقىتۋ (2-3 وقۋشىعا)
- كارتا بويىنشا اڭگىمەلەتۋ (سۇراقتار بەرىلەدى، وقۋشىلار كارتا بويىنشا ءماتىندى تانىستىرادى)
3) وقۋلىقپەن جۇمىس:
1-تاپسىرما
1. حالقىمىز نەلىكتەن ءانشى حالىق اتانعان؟
2. ءان ونەرىنە، انشىلەرگە دەگەن كوزقاراسىڭ قانداي؟
3. ونەر جايىندا، مۋزىكالىق اسپاپتار جايىندا قانداي اڭىز اڭگىمەلەر بىلەسىڭدەر؟
ال ەندى بالالار ءبارىمىز دە قازاق ەلىندە تۇرىپ، قازاق بالاسى بولعاندىقتان ءارقايسىمىزدىڭ دا كومەيىمىزدە جىر، كوكىرەگىمىزدە ءان سايراپ تۇر دەۋگە بولادى.
ادام جانىن تەبىرەنتەتىن ونەردەن وزگە عالامات جوق، ونەرسىز ءومىر تۇل بولسا، ونەردەن حابارسىز ادام رۋحاني جەتىم دەۋگە بولادى. ءبىز مۋزىكامەن مۇڭايا دا الامىز، قۋانا دا الامىز، ويلانا دا الامىز. مۋزىكادا ادامنىڭ كوڭىل-كۇيى، سەزىمى بار. ءۇن ارقىلى سانامىزعا نۇر توگىپ، ءومىر سىرىن شەرتەتىن اقىندار جىرلاعان ولەڭدەر تاقىرىپتارى دا ءارقيلى.ولار ءوز ولەڭدەرىنە ارقاۋ ەتكەن تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى انا تاقىرىبىنداعى ولەڭدەر. 8 ناۋرىز حالىقارالىق ايەلدەر ، انالار مەرەكەسى بولعاندىقتان، ءبىز ءقازىر سول انا تاقىرىبىندا جازىلعان ولەڭدەردىڭ بىرنەشەۋىنىڭ اۆتورى مەن سازگەرىن تاۋىپ ورىنداپ كورەمىز.
2-تاپسىرما:
1) الەمنىڭ جارىعىن
سىيلادىڭ سەن ماعان،
دالانىڭ ءار گۇلىن
جينادىڭ سەن ماعان،
2) ءارقاشان كۇن سونبەسىن
اسپاننان بۇلت تونبەسىن
قاسىمدا بولسىن مامام
بولايىن مەن دە امان
3) مەرەكە كۇنىڭمەن
قارسى الام ءوزىڭدى
سابيلىك سەزىممەن
ارنايمىن ءسوزىمدى.
ا) ولەڭدەردى ءسوز قۇرامىنا قاراي تالداۋ
3-تاپسىرما:
ءان، ءانشى سوزدەرىمەن تىركەسە الاتىن سىن ەسىمدەردى تابۋ، ونى تۇرلەرىنە قاراي اجىراتۋ، ورىس تىلىنە اۋدارۋ
4-تاپسىرما:
«مەنىڭ سۇيىكتى ءانىم مەن ءانشىم» تاقىرىبىندا (ەسسە)
5-تاپسىرما:
ءارتىس، حالىق ءارتىسى، ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىس، جەكە كونسەرت، رەسپۋبليكا سارايى، قازاق ەستراداسىنىڭ تانىمال جۇلدىزدارى، ورىنداۋشى، قارجىلىق، قولداۋ، ورىنداۋ سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن قاتىستىرىپ جاي سويلەمدەر قۇراستىرۋ.
6-تاپسىرما:
سۇحبات (ديالوگ قۇرۋ)
ەرجان مەن الما سۇحباتى
- بۇگىن رەسپۋبليكا سارايىندا قازاق ەسترادا جۇلدىزدارىنىڭ كونسەرتى بولادى. مەن ەكى بيلەت ساتىپ الدىم. 5-قاتار، 18، 19 ورىندار. زالدىڭ ءدال ورتاسى. بارمايمىز با؟
- كونسەرت ساعات نەشەدە باستالادى؟
- كەشكى ساعات جەتىدە باستالادى.
- كونسەرتكە كىم قاتىسادى؟
- كونسەرتكە قازاق ەستراداسىنىڭ تانىمال جۇلدىزدارى بيبىگۇل تولەگەنوۆا، روزا رىمبايەۆا، نۇرلان ونەربايەۆ، بەيبىت سەيدۋالييەۆا، تولقىن زابيروۆا، «مۋز-ارت» توبى، «جىگىتتەر» كۆارتەتى ءان ايتادى.
- بەلگىلى انشىلەر جينالعان بۇل كونسەرت كەلە جاتقان ناۋرىز مەيرامىنا ارنالعان با؟
- ءيا، ءدال سولاي.
- وندا كەشكە ساعات نەشەدە كەزدەسەمىز؟
- رەسپۋبليكا سارايىنىڭ الدىندا ساعات التى جارىمدا كەزدەسەيىك. كەشىكپەي كەل!
- جارايدى، كورىسكەنشە.
سەرگىتۋ ءساتى:
قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار
اسەم ءان مەن ءتاتتى كۇي
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار
ءاندى سۇيسەڭ مەنشە ءسۇي
باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى: «ءان ونەرىنىڭ قازىرگى جاعدايى» ەسسە جازۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) وقۋشىلارعا ءان ونەرىنىڭ قازاق حالقىنا قالاي دارىعاندىعى تۋرالى، ونى حالىقتىڭ قالاي قاستەرلەپ، قۇرمەتتەگەنى تۋرالى ءتۇسىندىرۋ
ءا) تاپسىرمالار ارقىلى وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمىن، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ، سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن سويلەمدە دۇرىس قولدانا بىلۋگە ۇيرەتۋ
ب) تاقىرىپ ارقىلى قازاق حالقىنىڭ مادەنيەتىن تانىپ بىلۋگە، ونەردى سۇيۋگە، قاستەرلەۋگە، قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتيپى: ءداستۇرلى
ءتۇرى: جاڭا ساباق
ءادىسى: اسسوسياسيا، سىزبا،
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، سلايدتار، كەسپە قاعازدار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، دومبىرا
ءپانارالىق بايلانىس: ان-اۋەز، گەوگرافيا، ادەبيەت
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى:
ا) سالەمدەسۋ
ءا) وقۋشىلاردى تۇگەلدەۋ
ب) نازارلارىن ساباققا اۋدارۋ
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ:
«مۋزىكا ونەرى» كونسپەكت جازۋ
ادام ءومىرىنىڭ سان عاسىرلىق تاريحىنان سىر شەرتەتىن ءسوز، قولونەر، مۋزىكا - حالىق تاريحىنىڭ شەجىرەسى.
ادامنىڭ قايعىسى، قۋانىشى، ومىر-تىرشىلىك قۇبىلىستارى دا وسى ونەردە بەينەلەندى.
ءبىز قازاق حالقىنىڭ ەجەلدەن ونەردى سۇيەتىن ونەرسۇيگىش جانە ونەرگە باي حالىق ەكەنىن بىلەمىز. ال ونەردىڭ ءتۇرى كوپ. مىسالى، ءسوز ونەرى – شەشەن ادامدار، بي ونەرى بيشىلەر، قول ونەرى – شەبەرلەر، سۋرەت ونەرى – قىلقالام شەبەرلەرى، كينو-تەاتر ونەرىمەن – ارتىستەر اينالىساتىنى بارىمىزگە دە ءمالىم. بۇگىنگى تاقىرىبىمىز دا وسىنداي ونەردىڭ ءبىر ءتۇرى – ءان ونەرى. حالىقپەن بىرگە جاساسىپ، ونىڭ تاريحي-الەۋمەتتىك ءومىرى مەن توعانىس-تەبىرەنىستەرىن بايان ەتىپ كەلە جاتقان سالاسى – ءانى مەن كۇيى. قاي ۋاقىتتا كىم شىعارعانى بەلگىسىز حالىق مۋزىكاسىندا ادام تاڭقالارلىق كوركەمدىكتەر كەزدەسەدى. ولاردى دالاداعى ەشكىم سەپپەي، ەشكىم باقپاي وزىنەن-وزى جايقالىپ وسكەن گۇل ءتارىزدى دەۋگە بولادى.
جازۋ-سىزۋ دامىماي تۇرعاندا تۋعان اندەرىمىزدىڭ سوزدەرى مەن اندەرىن شىعارۋشىلاردىڭ ءاتى-جونى ۇمىتىلعانمەن، ول اندەردىڭ اۋەنى مەن ءماتىنى بىزگە دەيىن جەتىپ، ولار حالىق اندەرى دەپ اتالىپ كەتكەن. وسى ءاننىڭ ءوزىنىڭ حالىققا قالاي جەتكەندىگى تۋرالى دا اڭىزدار وتە كوپ. سول اڭىزداردىڭ ءبىرى – ءبىزدىڭ بۇگىنگى تاقىرىبىمىز.
ءىىى. جاڭا ساباق:
1) سوزدىكپەن جۇمىس:
ا ) مانەرلەپ وقىتۋ
ءا) ەرىكسىز، كوگىلدىر تاۋلى سوزدەرىمەن ءسوز تىركەستەرىن قۇراۋ
ب) ۇيىپ تىڭداپتى، جەر باۋىرلاي ۇشتى سوزدەرىمەن سويلەمدەر قۇراۋ
ۆ) ەرىكسىز ءسوزىن ءسوز قۇرامىنا تالداۋ
اسەم سازى – كراسيۆايا مەلوديا
اقشا بۇلت – وبلاچكو
جەر باۋىرلاي ۇشتى – لەتات نيزكو
كوگىلدىر تاۋلى – زەلەنىە گورى
ەرىكسىز – نيەۆولنو
ۇيىپ تىڭداپتى – ۆنيماتەلنو سلۋشال
قۇلاعىنا قۇيىپ الىپتى – حوروشو زاپومنيل
كومەي – گورتان
ا) ءسوز تىركەستەرىن قۇراۋ
ءا) سويلەم قۇراتۋ
ب) ەرىكسىز ءسوزىن ءسوز قۇرامىنا تالداۋ
2) ماتىنمەن جۇمىس:
«ءماتىن بولىكتەرى» ويىنى بويىنشا ماتىنمەن جۇمىس
ويىننىڭ شارتى: 2-3 وقۋشى مانەرلەپ وقيدى، سودان كەيىن كارتوچكالار بويىنشا «كىرىسپە» ءبولىمى دەگەن جازۋ بار وقۋشى كىرىسپەسىن ، «نەگىزگى ءبولىم» جازۋى بار وقۋشى نەگىزگى ءبولىمىن، «قورىتىندى» جازۋى بار وقۋشى قورىتىپ ايتادى. «تولىقتىرۋ» جازۋى بار وقۋشى بالالاردان قالىپ قويعاندارىن تولىقتىرادى.
- مانەرلەپ وقىتۋ (2-3 وقۋشىعا)
- كارتا بويىنشا اڭگىمەلەتۋ (سۇراقتار بەرىلەدى، وقۋشىلار كارتا بويىنشا ءماتىندى تانىستىرادى)
3) وقۋلىقپەن جۇمىس:
1-تاپسىرما
1. حالقىمىز نەلىكتەن ءانشى حالىق اتانعان؟
2. ءان ونەرىنە، انشىلەرگە دەگەن كوزقاراسىڭ قانداي؟
3. ونەر جايىندا، مۋزىكالىق اسپاپتار جايىندا قانداي اڭىز اڭگىمەلەر بىلەسىڭدەر؟
ال ەندى بالالار ءبارىمىز دە قازاق ەلىندە تۇرىپ، قازاق بالاسى بولعاندىقتان ءارقايسىمىزدىڭ دا كومەيىمىزدە جىر، كوكىرەگىمىزدە ءان سايراپ تۇر دەۋگە بولادى.
ادام جانىن تەبىرەنتەتىن ونەردەن وزگە عالامات جوق، ونەرسىز ءومىر تۇل بولسا، ونەردەن حابارسىز ادام رۋحاني جەتىم دەۋگە بولادى. ءبىز مۋزىكامەن مۇڭايا دا الامىز، قۋانا دا الامىز، ويلانا دا الامىز. مۋزىكادا ادامنىڭ كوڭىل-كۇيى، سەزىمى بار. ءۇن ارقىلى سانامىزعا نۇر توگىپ، ءومىر سىرىن شەرتەتىن اقىندار جىرلاعان ولەڭدەر تاقىرىپتارى دا ءارقيلى.ولار ءوز ولەڭدەرىنە ارقاۋ ەتكەن تاقىرىپتاردىڭ ءبىرى انا تاقىرىبىنداعى ولەڭدەر. 8 ناۋرىز حالىقارالىق ايەلدەر ، انالار مەرەكەسى بولعاندىقتان، ءبىز ءقازىر سول انا تاقىرىبىندا جازىلعان ولەڭدەردىڭ بىرنەشەۋىنىڭ اۆتورى مەن سازگەرىن تاۋىپ ورىنداپ كورەمىز.
2-تاپسىرما:
1) الەمنىڭ جارىعىن
سىيلادىڭ سەن ماعان،
دالانىڭ ءار گۇلىن
جينادىڭ سەن ماعان،
2) ءارقاشان كۇن سونبەسىن
اسپاننان بۇلت تونبەسىن
قاسىمدا بولسىن مامام
بولايىن مەن دە امان
3) مەرەكە كۇنىڭمەن
قارسى الام ءوزىڭدى
سابيلىك سەزىممەن
ارنايمىن ءسوزىمدى.
ا) ولەڭدەردى ءسوز قۇرامىنا قاراي تالداۋ
3-تاپسىرما:
ءان، ءانشى سوزدەرىمەن تىركەسە الاتىن سىن ەسىمدەردى تابۋ، ونى تۇرلەرىنە قاراي اجىراتۋ، ورىس تىلىنە اۋدارۋ
4-تاپسىرما:
«مەنىڭ سۇيىكتى ءانىم مەن ءانشىم» تاقىرىبىندا (ەسسە)
5-تاپسىرما:
ءارتىس، حالىق ءارتىسى، ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىس، جەكە كونسەرت، رەسپۋبليكا سارايى، قازاق ەستراداسىنىڭ تانىمال جۇلدىزدارى، ورىنداۋشى، قارجىلىق، قولداۋ، ورىنداۋ سوزدەر مەن ءسوز تىركەستەرىن قاتىستىرىپ جاي سويلەمدەر قۇراستىرۋ.
6-تاپسىرما:
سۇحبات (ديالوگ قۇرۋ)
ەرجان مەن الما سۇحباتى
- بۇگىن رەسپۋبليكا سارايىندا قازاق ەسترادا جۇلدىزدارىنىڭ كونسەرتى بولادى. مەن ەكى بيلەت ساتىپ الدىم. 5-قاتار، 18، 19 ورىندار. زالدىڭ ءدال ورتاسى. بارمايمىز با؟
- كونسەرت ساعات نەشەدە باستالادى؟
- كەشكى ساعات جەتىدە باستالادى.
- كونسەرتكە كىم قاتىسادى؟
- كونسەرتكە قازاق ەستراداسىنىڭ تانىمال جۇلدىزدارى بيبىگۇل تولەگەنوۆا، روزا رىمبايەۆا، نۇرلان ونەربايەۆ، بەيبىت سەيدۋالييەۆا، تولقىن زابيروۆا، «مۋز-ارت» توبى، «جىگىتتەر» كۆارتەتى ءان ايتادى.
- بەلگىلى انشىلەر جينالعان بۇل كونسەرت كەلە جاتقان ناۋرىز مەيرامىنا ارنالعان با؟
- ءيا، ءدال سولاي.
- وندا كەشكە ساعات نەشەدە كەزدەسەمىز؟
- رەسپۋبليكا سارايىنىڭ الدىندا ساعات التى جارىمدا كەزدەسەيىك. كەشىكپەي كەل!
- جارايدى، كورىسكەنشە.
سەرگىتۋ ءساتى:
قۇلاقتان كىرىپ بويدى الار
اسەم ءان مەن ءتاتتى كۇي
كوڭىلگە ءتۇرلى وي سالار
ءاندى سۇيسەڭ مەنشە ءسۇي
باعالاۋ.
ءۇي تاپسىرماسى: «ءان ونەرىنىڭ قازىرگى جاعدايى» ەسسە جازۋ
You Might Also Like
-
قازالى اۋدانى، ايتەكە بي كەنتى، №7 "بالدىرعان" بالاباقشاسى
