InfoHub Logo

 «انا تىلىنەن ارتىق قازاق ءۇشىن بۇل دۇنيەدە قىمبات نە بار ەكەن!»

حالىق بولىپ قالىپتاسپاق ءۇشىن ەڭ الدىمەن، حالىقتىڭ ءوزى، شەجىرەلىك تاريحى بار ورنىقتى - اۋماقتى جەرى، ۇستاناتىن ءدىنى، ىم – يشارا جاساسىپ، ادام اراسىن ءوزارا بايلانىستىرار اسا ءقادىرلى، تاۋەلسىز، ەگەمەندى ۇلتتىڭ ءتىلى قاجەت. ءيا، ءتىلدى قاستەرلەۋىمىزدىڭ سەبەبى مول – اق، ونى كەڭەيتىپ، ناسيحاتتاۋدىڭ ماڭىزىن ءاربىر قازاقتىڭ ساناسى مەن جۇرەگىنىڭ تورىندە سوعىپ تۇرعان ۇلتجاندىلىق سيپاتتاعى دىبىستىق ۇندەۋى بارى سەنىم تۋعىزادى.

حالىقتان «ۇلت گازەتى» دەپ اتاۋ الۋدىڭ ءوزى باسىلىمنىڭ دارەجەسىنىڭ كورسەتكىشى، حالىقتىڭ مارحاباتىنا بولەنگەنىنىڭ بەلگىسى بولىپ تابىلادى، بۇل – ۇلت گازەتىنىڭ جالپى سيپاتىن اڭعارتىپ تۇرعانداي.

«جازايىن دەپ جازبايسىڭ»، «تۇلعا – تاعدىر»، «تاۋەلسىزدىك تۋىندىلارى»، «ءبىزدىڭ ەلدىڭ جىگىتتەرى»، «الاش ايىمدارى»، «دۇنيە – عاپىل»، «جىر – جۇرەك»، «زيالىنىڭ ءسوزى» ايدارلارى – ۇلت گازەتىنىڭ ايرىقشا بولمىسى رەتىندە كورىنىس تاۋىپ وتىر. زەرەك، اڭعارىمپاز وقىرمان گازەت اۆتورلارىنىڭ بەلگىلى ءبىر تاقىرىپتى اشار بولسا، تۇبەگەيلى زەرتتەپ، ونىڭ نەگىزگى ءمانىن جەتكىزۋگە تولىق كۇش سالاتىنىن بايقايدى. سونىمەن قاتار، باسىلىم ۇلتتىڭ تىرەگى بولىپ تابىلاتىن – ءدىن، قوعام مەن ءومىر، ساياسات تاقىرىبىن بىردەي الىپ ءجۇرىپ، اربىرىنە بەلگىلى ءبىر شەكارا سىزىعىندا بايسالدى، تولىمدى، جۇرەككە جەتەتىندەي قالام تارتادى.

«انا ءتىلى» گازەتى پاتشا اعزام بيلىگى ءوز كۇشىنىڭ دارمەنسىزدىك تاۋىپ، ناقتى قۇلاۋ شارقىنا جەتەر – جەتپەستەن تىنىلىپ، وتار باسشىسىنان ىلعيلاعاندا باسىلىم جارىق كورگەن ەدى، تۇپنەگىزى «قازاق ءتىلى» گازەتىنەن ۇشقىن جالعاسىن الىپ، جارىق كورگەن ۋاقتىنان قازىرگى سەس – الىندە ۇلت جۇرەگىنەن، كوزايىمىنان كەڭىنەن ورىن تاۋىپ وتىر. باسىلىم – گازەتىنىڭ قازىرگى جوعارى بەت – بەينەسىن ويى وتكەندى مەن بۇگىنگىنىڭ اراجىك بايلانىسىن، زامانا اعىمى مەن تالابىن، باسىلىمنىڭ جارىققا شىعۋىن بار كۇش – ىجداھاتىمەن، حالقىنا دەگەن يگى – ماقسات وي – تالابىمەن، ماڭداي تەرى ەڭبەكتەنىپ، ەڭبەگىنىڭ جەمىسى «قولدى» بولماي، شىرىلداعان زيالى ۇيىمنىڭ  جەمىستى ناتيجەسىن قازاق دانالارى كورە، تاني بىلەدى دەپ ويلايمىن.

باسىلىمنىڭ ىشكى ۇستاحاناسىنا باعا بەرىپ كورەلىك. ناعاشىبەك قاپىلبەك ۇلىنىڭ وزىندىك پىكىرى: «بۇدان باسقا گازەتتىڭ بەزەندىرىلۋى، كوركەمدەلۋى ەرەكشە. ءاربىر ماقالا، ءاربىر سۋرەت ءوز ورنىندا تۇرادى»، - دەپ باعا بەرەدى. ارينە، گازەتتىڭ اتاۋى – ىشكى قۇندىلىق – جيناق ماتەريالدارىنا سايكەس ۇندەلەنەدى، الايدا، ەڭ ماڭىزدى ساتىسى، وقىرماننىڭ باس الدىرماي وقۋىنا بىردەن – ءبىر سەبەپكەر بولاتىن – گازەتتىڭ ديزاينى، جالپى سترۋكتۋراسىنىڭ ىقپالى بار. گازەتتىڭ دارا سانى قولىڭىزعا ءتۇسىپ، كوز جۇگىرتە تاقىرىپ – ايداردارلارىن، مازمۇنىن وقي باستاعاندا – اق، گازەتتىڭ سوڭىنا دەيىن قالاي وقىپ اياقتاعىنىڭىزدى تۇسىنبەي قالاسىز. البەتتە، بۇل باسىلىمنىڭ وزىندىك جەكە ءستيلى، يدەياسى مەن ايقىن تۇعىرىنىڭ تەرەڭدىگىندە. ۇلگى رەتىندە باسىلىمنىڭ 2021 جىلى، ءساۋىردىڭ 8 – جۇلدىزىنداعى 14 – نومىرىندە باستىرىلعان قاندى تاقىرىپ «قۋعىن – سۇرگىن جانە قازاق مەنتاليتەتى» (سۋرەت سىلتەمەسى) مەن سۋرەت سۇلباسى ەرەكشە ەلەڭ قالدىردى. شىنجىر تەمىرلەرمەن قورشالعان ۇلتتىڭ ناق جۇرەكتى باسشى، زيالى قوعامىنىڭ ايدان جارىق كەسكىن – كەلبەتىن كورۋ تىم ازاپتى حالگە ۇشىراتادى ەكەن. اينالاسىنداعى سۇر مەن سۇم ءومىردىڭ ساڭىلاۋلارىنا قاتەر تىگىپ، ۇلت قورعانى بولىپ، اتتىڭ سابىنان قىسقا عاپىل ءومىرىن حالقىنا ارناعان الاشتىڭ زيالى قاۋىمى – قازاق ەتيمولوگياسىمەن قاتار شاۋىپ جۇرەتىنى ءسوزسىز.

باسىلىمنىڭ ايبىندى ءتىل تاقىرىبىن تۋ ەتىپ، ونى قاستەرلەۋىن ماقالانىڭ بەينەسىنەن، ماقمۇنىنان اڭعارامىز. وسى تۇستا باسىلىمنىڭ 2021 جىلى، ءساۋىردىڭ 8 – جۇلدىزىنداعى 14 – نومىرىندە «زيالىنىڭ ءسوزى» ايدارىندا دارحان ءقادىرالىنىڭ  «قازاق ءتىلى ۇلتارالىق تىلگە اينالۋى ءۇشىن اۋەلى ەليتا وسى تىلدە سويلەۋى كەرەك» اتتى ماقالاسى جارىق كورگەن. شىنىمەن، قازاق قوعامىندا «ءتىل ماسەلەسى» تاقىرىبىنا دەبات، دوڭگەلەك ۇستەل، ءىس – شارالار كوپتەپ جۇرگىزىلگەنىمەن، ءىس جۇزىندە انا تىلىندە سويلەۋگە قىمسىنىپ، ۇيالاتىن، ءوز ءتىلىن سىيلامايتىن شالا ءتىلدى قازاقتار كوبەيگەنى كوڭىلگە كىربىڭ تۇسىرەدى. بۇدان بۇرىن، ۇلتتىڭ نەگىزگى دىڭگەگى بولىپ تابىلاتىن تىلگە وراسان زور ءقاۋىپتىڭ كەلۋىمەن تىكەلەي بايلانىستى.

قالىڭ قازاقتىڭ تاعدىر ساحناسىندا، انىعىندا، كورمەگەن قياناتى مەن زاردابى بولمادى. مۇحيت تۇبىندە اۋدارىلىپ قالعان الپاۋىت كەمە كۇيىن كەشكەن – اشارشىلىق گەنوسيدى، الاش زيالالىرىنىڭ جۇمباق ءولىمى سىندى ەگەۋرىندى، اۋىر تاقىرىپتاردىڭ تۇپكىلىكتى توپىراعى قوپارىلماسا دا، توڭىرەگىندە «قۇتقارۋ»، «اقتاپ شىعۋ» ارەكەتىندە قالام تارتىپ، وقىرمانعا جەبەۋ بولعان «انا ءتىلى» گازەتى وسى قاسيەتىمەن دە قۇندى ءارى دارا.

«شىندىق – كوپ، اقيقات – جالعىز»، - دەسىپتى بىردە دانىشپان. اقيقاتىندا، «انا ءتىلى» – حالىقتىڭ كوزى، قۇلاعى ءھام ءتىلى» ءرولىن اتقارىپ، ماڭگىلىك جاساسىن دەگەن ىزگى ويلى نيەتىمىز، ءوز كەزەگىندە جۇزەگە اسسىن دەپ تىلەيمىز.

---