بۇگىنگى «جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ مازمۇندىق، تاقىرىپتىق ەرەكشەلىگى
بۇگىنگى قازاق ءباسپاسوزىنىڭ ساپاسى مەن وقىرمانعا بەرەر تاعىلىمى كۇن ساناپ وركەندەپ كەلەدى. بۇل سوزىمىزگە ايقىن دالەل بولارى-قازاق جازۋشىلارىنىڭ «جۇلدىز» ادەبي-الەۋمەتتىك جۋرنالى. پروزا، پوەزيا، جاس تولقىن، تۇرىك دۇنيەسى، سىرساندىق، ءسوز ساۋلەسى سىندى ەرەكشە ايدارلارىمەن تولىقتىرىلعان «جۇلدىز» جۋرنالى وتكەن مەن بۇگىنگىنىڭ وزەكتى ماسەلەسىن تاقىرىپقا ارقاۋ ەتىپ، وقىرمان قاۋىمعا تۇراقتى تۇردە ونەگەلىك مازمۇنى باسىم ماتەريالدار ۇسىنۋدا.
«جۇلدىز» جۋرنالىنىڭ تاقىرىپتارى مەن مازمۇندىق ەرەكشەلىكتەرىنىڭ وزگە باسىلىمدارمەن سالىستىرا قاراعاندا قانداي ايىرماشىلىقتارى بار؟ ول ءۇشىن جۋرنالدا جاريالانعان ءبىرقاتار ماقالالار مەن جاۋقازىن جىرلاردى پاراقتاپ، ماقالانىڭ نەگىزگى يدەياسىنا ءۇڭىلىپ كوردىك.
ءبىرشاما ماقالالاردى اقتارىپ وتىرىپ كوزىمە وتتاي باسىلعانى الىبەك بايبولدىڭ «قۇپيا وقۋلىقتا» نە ايتىلعان ەكەن؟» اتتى ماقالاسى بولدى. ءيا، اتاۋىنىڭ ءوزى كوپشىلىككە مەنمۇندالاپ تۇرعانداي. قازاق ادەبيەتىندەگى ەڭ ءمولدىر، جان تازالىعىن ەرەكشە قاجەت ەتەتىن عاجايىپ جانرلاردىڭ ءبىرى- بالالار ادەبيەتى. بار سانالى عۇمىرىن بالالار ادەبيەتىنە ارناعان وتەپبەرگەن اقىپبەكتىڭ ادەبيەتتەگى قالدىرعان قولتاڭباسى جونىندە باياندالعان ماقالانىڭ بۇگىنگى جاس وقىرمانعا بەرەر پايداسى مول. كوتەرگەن جۇگى اۋىر، ايتارى ارىدا جاتقان جيناقتىڭ مازمۇنى ءوسىپ كەلە جاتقان سانالى ۇرپاقتى ويعا قاجەتسىز دۇنيەلەردەن ارىلتىپ، اتى ايتىپ تۇرعانداي قۇپياسى مول ءبىلىم نارىمەن سۋسىنداتىپ، قازاق ادەبيەتىمەن قانىپ ءوسۋى ءۇشىن قۇندى ەڭبەك بولارى انىق. سونداي-اق جيناقتىڭ بۇلاي اتالۋىنىڭ وزىندە ۇلكەن ءمان بار. «قۇپيا وقۋلىق»-ومىرگە دەگەن كوزقاراسى ەندى عانا قالىپتاسىپ كەلە جاتقان بالاۋسا-بالدىرعاننىڭ كومەكشى قۇرالى، ءومىردىڭ اق پەن قاراسىن ايىرۋعا قول ۇشىن سوزار ناعىز ديداكتيكا. اۆتوردىڭ تاربيەلىك مازمۇندا جازىلعان ماقالالارى، ولەڭدەرى، جۇمباق پەن سان ءتۇرلى جاڭىلتپاشتارى
كوپ-اق. سونىڭ ءبىرىن ءو.اقىپبەكتىڭ «سەنىم» دەپ اتالاتىن مىنا ولەڭ جولدارىنان اڭعارارىمىز حاھ:
مۇسىلمانمىن مەن دە ەندى، كەم-كەتىگىم جوندەلدى: ازاماتقا اينالدىم، تاربيەلى، كورگەندى...
تاعى ءبىر ەسكەرەتىن جايت بۇگىنگى زاماننىڭ بالالار ادەبيەتى . بالالارعا ارنالعان «ۇلان»، «اقجەلكەن»، «بالدىرعان» سەكىلدى باسپا ونىمدەرىن ءجيى ەستىپ تە، ءار نومىرىنە ماقالا جازىپ تا ءجۇرمىز. وقىرماننىڭ قىزىعۋشىلىعىن گازەتتى پاراقتاعاننان-اق كوزگە تۇسەتىن قىزىلدى-جاسىلدى بوياۋىمەن ەلىتىپ اكەتەتىن گازەت جۋرنالدار كوپ بولعانىن قالايمىز.
ەكىنشى ماقالانىڭ تاقىرىبى ۋىتتى، ءھام ۇشقىر دەسەك ەش قاتەلەسپەسپىز. ءمىر شايىردىڭ «ادامزاتتىڭ جەبەۋشىسى مان اتا. ءسوز باسى» اتتى ماقالاسى. ماقالانىڭ العاشقى ويلارى: «ادامزات تاريحىندا بەلگىلى ءبىر ۇلىستىڭ، ۇلتتىڭ نەمەسە بەلگىلى ءبىر ءناسىلدىڭ عانا قامىن كۇيتتەگەن ەلەۋلى تۇلعالار از بولماعان. دەمەك، ولاردىڭ وزدەرى اسا قاستەرلى دەپ بىلگەن ىستەرى ادام بالاسىنىڭ ءبىر جاعىنا شاپاعاتىن تيگىزىپ، باسقا جاعىنا كولەڭكەسىن تۇسىرگەن، قيانات قىلعان. ءسويتىپ، سونىڭ ءوزى كوبىنە جالپىعا ورتاق ەمەس مۇددەلەر قاقتىعىسىنا ۇشىراتا بەرگەن. سونداي-اق، مۇنداي الالىق ءبىرقاتار جاعدايدا كىناراتسىز پەيىلدى عۇلامالاردىڭ الەۋمەتشىل ىلىمدەرىن الگى جەكەلەگەن ۇلىستار مەن ۇلتتاردىڭ نەمەسە ناسىلدەردىڭ مۇددەسىنە بۇرمالاۋ سالدارىنان ورىن العانىن دا بايقايمىز»، -دەپ باستالادى. مۇنداي ەكپىندى سوزدەرىنەن-اق تاريحى ارىدە جاتقان رۋحاني مۇرامىزدىڭ ءوز لەبىن سەزىنگەندەي كۇي كەشەمىز. مۇنداعى اڭگىمە مان حاقىندا بولماق. مان قانداي تۇلعا دەگەن سۇراق ويعا كەلەرى راس. ۇلكەندەردىڭ ايتقان سوزىنە قاراعاندا ول كىسى بۇكىل ادامزات بالاسىنا قامقورلىق جاساعان ءىرى تۇلعا رەتىندە ەسكە الادى. وتكەن جولاۋشى قونا جاتىپ، زيارات ەتىپ كەتەتىن جۇمباق ادام بولعان. وسى ماقالا ارقاسىندا «مان» ءسوزى جان-جاقتى تۇرعىدا زەرتتەلىپ، تىلدىك قولدانىستاعى ورنى ايقىن بايقالدى. اۆتور بۇل جۇمباق ءسوزدىڭ نەگىزگى ءمان ماعىناسىن تارقاتا كەلە: «ءبىز ادام نەمەسە جەكە تۇلعا ماعىناسىنداعى «مان» ءسوزىن «ادام» سوزىنە دەيىن قولدانىپ كەلىپپىز. ماسەلەن، لەكسيكونىمىزدا باعزىدان بار «قاھارمان»، «شابارمان»، «اتامان»، «اقىلمان»، «باعمان» (باعبان) جانە باسقا. بۇل قاي زامان؟ قازىرگە دەيىنگى نەشىنشى مىڭجىلدىق؟ وسىلايشا مان ەسىمدىگىنىڭ سىرىنا، مان اتا اۋليەنىڭ قۇپياسىن اشۋعا مىسىقتابانداپ جاقىنداي ءتۇستىم. «كوممۋنيستىك جول» گازەتىندە «مەكەنىم مەنىڭ مان+قىستاۋ» كولەمدى زەرتتەۋ ماقالامدى جاريالادىم»،- دەپ پىكىرىن قورىتىندىلايدى. ءيا، راسىندا ءبىز نازارعا ىلە بەرمەيتىن مان ءسوزىنىڭ قازاق تىلىندەگى ماعىناسىن ايشىقتاپ، سوناۋ داۋىردەن قۇپيا كەلگەنىن تاعى ءبىر اڭعارا تۇستىك.
التىناي باۋىرجان قىزى
You Might Also Like
-
تاۋەلسىزدىك - سانعاسىرلىق اتا-بابا اڭساۋى. توگىلگەن اننىڭ، سۇرالعان جاننىڭ، ەزىلگەن جۇرەك پەن اعىلعان تەردىڭ وتەۋى، كەلەشەك ۇرپاققا سارى مايداي ساقتاۋ ءۇشىن بەرىلگەن ۇلى امانات. تاۋەلسىزدىك ءتۇ...
-
ول ءبىزدى رۋحاني كەمەلدەندىرىپ قانا قويماي، الەمدى تانىپ بىلۋىمىزگە، وتكەن تاريحىمىزدى قايتا جاڭعىرتۋعا، ەڭ باستىسى سانالى ۇرپاق تاربيەلەۋدە الار ورنى ەرەكشە. بۇل سوزدەرىمىزگە حالقىمىزدىڭ ءبىرت...
