InfoHub Logo

انافيلاكتيكالىق شوك (اش) (كوللاپس) – اسىرە سەزىمتال ورگانيزمدە انتيگەننىڭ اسەرىنەن پايدا بولاتىن وتە جەدەل جانە جۇيەلى رەاكسيا. بۇل اللەرگيالىق رەاكسيالاردىڭ I تۇرىنە جاتادى، گەموديناميكانىڭ دەكومپەنساسيالىق بۇزىلىسىمەن بايقالادى. كلينيكاسى بويىنشا انافيلاكتويدتى رەاكسياعا ۇقساس.

انتيگەن ورگانيزمگە كەز كەلگەن جولمەن، مىسالى، كوكتامىرعا دارىلەر ەنگىزگەندە، تاعامدىق اللەرگەندەردەن، ينگالياسيا ارقىلى، شىبىن-شىركەي، جىلان شاققاندا تۇسە بەرەدى. دارىلىك اش كوبىنە پەنيسيللين مەن رەنتگەنكونتراستىق (قۇرامىندا يودى بار) زاتتارعا بايلانىستى، ال بۇل باسقا انتيبيوتيكتەردە، پوليپەپتيدتىك گورمونداردا (اكتگ، تتگ، ينسۋلين)، نوۆوكايندا، ليزوسيمدە، ۆ ۆيتاميندەرىندە، ءتۇرلى سارىسۋلاردا، يممۋنو- گلوبۋليندەردە سيرەك. اش اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ءۇشىن ەگىلگەندە، تەرىگە سىناما جاساعاندا (ارنايى گيپوسەنسيبيليزاسيا ءۇشىن) پايدا بولۋى مۇمكىن. بۇل جاعداي ورگانيزمگە تاعامدىق اللەرگەندەر (مىسالى، سيىر ءسۇتى، جاڭعاق، بالىق، تاۋىق جۇمىرتقاسىنىڭ اقۋىزى)، كونسەرۆانتتار (مەتيلبيسۋلفيت، گلۋتامات، اسپارتات)، دارى-دارمەكتەر (كاپتوپريل، اسەتيلساليسيل قىشقىلى) تۇسكەندە دە بايقالۋى ىقتيمال. كەيدە اش سەبەبى بەلگىسىز.

اش اۋىرلىعى، ادەتتە، اللەرگەنمەن قاتىناس ۋاقىتىنا كەرى پروپورسيونال، ياعني اللەرگەنمەن جاناسۋدان كەيىنگى كلينيكالىق كورىنىستىڭ بايقالۋ مەرزىمى نەعۇرلىم از بولسا، اش اعىمى سوعۇرلىم اۋىر.

اللەرگەندەر پارەنتەرالدى جولمەن تۇسكەننەن كەيىنگى العاشقى بەلگىلەرى - السىزدىك، قورقىنىش سەزىمى، مازاسىزدانۋدان سوڭ ناۋقاس ەسىنەن تانا باستايدى، قاتتى تەرلەپ، تەرىسى بوزعىلت تارتادى، اۋزى كوبىكتەنىپ، كىشى دارەت پەن ۋلكەن دارەتتى ۇستاي الماي قالادى، دەنەسى قۇرىسىپ، كوما پايدا بولادى. مۇنداي كەزدە ناۋقاستى تەك بەلسەندى تۇردە جۇرگىزىلگەن كۇشتى ەم عانا قۇتقارا الادى. ناۋقاس كەز كەلگەن ۋاقىتتا جان تاپسىرۋى مۇمكىن. اللەرگەندى جۇتقان سوڭ، ادەتتە، 30 مينۋتتان كەيىن اۋىز ماڭى مەن بەتتىڭ شانشي باستاگانى سەزىلەدى. ناۋقاس ادام ما- زاسىزدانىپ، دەنەسىن قورقىنىش، جايسىزدىق بيلەپ، باسىنا قان تەۋىپ، تەرىسى جاپپاي قىزارادى، جۇرەگى اينىپ، تەرى رەاكسيالارى، مىسالى، ۋرتيكاريي، انگيونيەۆروتيكالىق ءىسىنۋ، قىشىما ت.ب.؛رەسپيراتورلىق، مىسالى، داۋىستىڭ قارلىگۋى، تۇشكىرۋ، جوتەل، تىنىس الۋدىڭ قيىنداۋى - ستريدور، تاماقمەن وكپەنىڭ سىعىلۋى، ىسىلداپ دەم الۋ، ەنتىگۋ، مۇرىننىڭ بىتەلۋى، رينورەيا، كونيۋنكتيۆيت؛ جۇرەك-قان تامىر اۋرۋلارى - تاحيكارديا، جۇرەك سوعۋ دىبىسىنىڭ كومەسكىلەنۋى؛ اسقازان-ىشەك - ءىشتىڭ ءتۇيىلىپ اۋىرۋى، قۇسۋ، ءىش وتۋ بۇزىلىستارى بايقالادى. بۇدان كەيىن ناۋقاس بوزارىپ، تۇلابويىنان تەر اعادى، اريتميا بايقالادى، جۇرەكتىڭ سوعۋى مەن تىنىس الۋ توقتاپ قالۋى مۇمكىن.

ەمى

قۇسىق اسپيراسياسىنان اسفيكسيا بولماۋى، قاقالماۋى ءۇشىن ناۋقاستى بۇيىرىنەن جاتقىزادى، قۇسىق بولماعاندا اۋرۋدى شالقالاي جاتقىزىپ، اياق جاعىن بيىكتەتەدى. دەنەسىنە جىلىتقىش (گرەلكا) باسىپ، تىنىس جولدارىن بوساتىپ، تازا اۋامەن، وتتەگىمەن دەم الۋىنا مۇمكىندىك جاسايدى. ءدارى ەنگىزىلگەن نە شىركەي شاققان جەردەن جوعارى تۇسقا قىلبۇراۋ سالىنادى، انتيگەننىڭ ءسىڭۋىن ازايتۋ ءۇشىن توڭىرەگىنە مۇز باسادى. وسىدان كەيىن بىردەن جانە تەزدەتىپ تومەندەگى مىنا شارالار جۇرگىزىلەدى:

1. تەرى استىنا 0،1% ادرەنالين ەنگىزەدى. ونى بۇلشىق ەتتەن ەنگىزۋگە بولمايدى، ويتكەنى قاڭقا بۇلشىق ەتتەرىنىڭ قانتامىرلارىن كەڭەيتەدى. نەمەسە 1% مەزاتون نە نورادرەنالين (0،01 مل/كگ)؛ كوفەين ەرىتىندىسى 0،1-دەن 1 مل-گە دەيىن نە وسىنداي مولشەردە كورديامين ەنگىزىلەدى. بۇل دارىلەردى 15-20 مينۋتتان سوڭ قايتالاپ بەرەدى. ەگەر قان قىسىمى كوتەرىلمەي، جالپى السىزدىك ساقتالسا، قانعا 0،01% ادرەنالين (1 مل 0،1% ادرەناليندى 10 مل يزوتونيكالىق №س1 ەرىتىندىسىندە ءسۇيىلتادى)، نە 0،1% مەزاتون 0،1 مگ/كگ مولشەردە 10-20 مل 5% گليۋكوزا ەرىتىندىسىمەن بىرگە جايلاپ ەنگىزەدى (بۇل ەرىتىندىنىڭ 1 مل-دە 4 مكگ ادرەنالين بولادى)؛ قانعا جىلدام كوللويدتى (تەك بەلوكتىق ەمەس) كان الماستىرۋشىلار نەمەسە NaCl -دىڭ يزوتونيكالىق ەرىتىندىسىن (15 مل/ كگ/مين) ەنگىزۋدىڭ دە قىسىم كوتەرۋگە ىقپالى بار. كەي جاعدايدا (وليگۋريا، جۇرەك السىزدىگى) وتتەگى ەمىندە دوپامين ەنگىزۋ تيىمدىرەك (200 مگ 250 مل يزوتونيكالىق  NaCl ەرىتىندىسىنە؛ ياكي مۇنداي ەرىتىندىنىڭ 1 مل-دە 800 مكگ دوپامين بار) - مولشەرى ءار كگ دەنە سالماعىنا شاققاندا مينۋتىنا 5 مكگ-دى (باستاپقى مولشەرى) بىرتە-بىرتە 10-14-20 مكگ/كگ/مينۋتقا جەتكىزەدى. مىنانى ەسكەرگەن ءجون: دوپامين كوپ مولشەردە بولسا، وليگۋرياعا اكەپ سوقتىرادى.

2. كورتيكوستەرويدتار شوكتان شىعارۋعا كەرەك ءدارى بولماسا دا، ونىڭ قاجەتتى اسەر ەتەتىن بارلىق تەتىكتەرىن ەسكەرىپ، قانعا قۇيۋعا بولادى: مەتيپرەدنيزولون (20-40 مگ)، پرەدنيزولون (2-3 مگ/كگ)، نە ءبۇلشىق ەتكە گيدروكورتيزون (4-8 مگ/ كگ) ءار 4-6 ساعات سايىن، اش-تەن شىعارعان سوڭ پرەدنيزولوندى ىشۋگە بەرەدى، ونى 5-7 كۇنگە سوزادى.

3. قولقانىڭ ءتۇيىلۋى جانە تىنىس بۇزىلىستارىنىڭ باسقا كورىنىستەرىندە قانعا 2،4% ءاۋفيللين (5-7 مگ/كگ 20 مل يزوتونيكالىق كاسى ەرىتىندىسىمەن) ءار 4-6 ساعات سايىن. كەيىنىرەك مولشەرىن 2 ەسە ازايتادى نەمەسە ءار كگ دەنە سالماعىنا شاققاندا ساعاتىنا 1 مگ مولشەردە قۇيىپ ەنگىزەدى.

4. جۇرەك السىزدىگىندە گليۋكاگون (50 مكگ/كگ) جانە جۇرەك گليكوزيدتەرى (جاسىنا قاراي ستروفانتين) قولدانىلادى. تىنىس جولدارىنىڭ بوس بولۋىن قاداعالاپ، قاجەت بولسا، شۇعىل اۋا تۇتىكشەسىن ەنگىزەدى. ينتۋباسيالىق تۇتىكتىڭ ىشكى ديامەترىن ەسەپتەۋ فورمۋلاسى: تۇتىك ديامەترى (مم) (1،6 + بالانىڭ جاسى): مىسالى، 2 جاسار بالاعا 4،5 مم.

تۇراقتى (20 مينۋت بويى) ارتەريالىق گيپوتەنزيا بولسا، وكپەنى جاساندى جولمەن جەلدەتۋگە كوشۋ كەرەك.

5. اش كەزىندە بۇلشىقەتكە (قانعا) N1-گيستامينبوگەگىشتەر ەنگىزىلەدى، اقق قالىبىنىڭ (جاسىنا قاراي) 2/3 دەڭگەيىنە كوتەرىلگەن سوڭ ديمەدرول، پيپولفەن (ءبىر رەتكە 0،5 مگ/كگ) نە تاۆەگيل (ءبىر رەت بۇلشىقەتكە 12،5 مگ/كگ) ەنگىزىلەدى. قانعا بۇلشىق ەتكە بەرىلەتىننىڭ 1/3ء-ى.  انتيگيستاميندەردى ىشكە 3 تاۋلىك بويى بەرەدى. اۋىر اش: دۇرىسى بۇل دارىلەردىڭ جىلدام اسەرلىلەرى (II بۋىن) - زيرتەك، ن2-گيستامين بوگەگىشتەر (سيمەتيدين 5 مگ/كگ نە رانيتيدين 1 مگ/كگ). پيپولفەن جارامايدى، ويتكەنى گيپوتەنزيۆتى اسەرى كوبىرەك. پەنيسيلليننەن بولعان اش كەزىندە كوللاپس پەن اسفيكسيادان شىعارىسىمەن، بۇلشىق ەتكە پەنيسيللين جىبەرىلەدى (1 ملن.بىرلىك).

اش كورىنىسى بار بارلىق ناۋقاستار مىندەتتى تۇردە جاتقىزىلۋعا ءتيىس، سەبەبى شوك اعىمى تولقىندى بولۋى ىقتيمال. ادەتتە، ناۋقاستىڭ ناشارلاۋى ونىڭ باستالۋىنان كەيىن 5-24 ساعات وتكەن سوڭ بايقالادى.

ناۋقاس كەرەك جەرىنە تەك ءولىم قاۋپىنەن شىعارىلعاننان سوڭ عانا جەتكىزىلەدى. اۋرۋحانادا ينفۋزيالىق ەم قانتامىردان تىس ايماقتا جوعالعان سۇيىق مولشەرىن تولتىرۋ جانە اينالىستاعى قان كولەمىن قالپىنا كەلتىرۋ ءۇشىن جۇرگىزىلەدى. ەستە بولاتىنى: كەي ناۋقاستا (اۋىر شوكتىڭ بارلىعىندا) جالپى قانتامىرلىق ءۇيۋ سيندرومى دامۋى مۇمكىن، بۇعان انتيكواگۋليانتتىق (گەپارين) جانە انتياگرەگانتتىق (كۋرانتيل) ەم قاجەت. ميوكارديت، گلومەرۋلونەفريت، سارىسۋ اۋرۋى، ەنسەفاليت دامۋى مۇمكىن بولعاندىقتان، ناۋقاس اۋرۋحانادان ەڭ كەمىندە 10 كۇننەن كەيىن شىعارىلادى. اتالعان اش مۇمكىن اسقىنۋلارىنىڭ الدىن الۋ ءۇشىن اۋرۋدى اۋرۋحانادا تەكسەرۋ جولدارىن جاسايدى.

اش ءتيىمدى ەمىنىڭ اسا باستى شارتىنا بارلىق ارەكەتتەردىڭ جىلدام، باعىتتى جانە ساۋاتتى جۇرگىزىلۋى. بۇعان ارالاسقان قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىكتىلىگى مەن ىسكەرلىگى اۋاداي قاجەت. بارلىق ەمدىك ۇجىمداردا (ونىڭ ىشىندە ستوماتولوگيالىق جانە اللەرگيالىق كابينەت، شيپاجاي، مەكتەپتەر ت.ب.) ءتۇرلى ينەكسيا، الدىن الۋ ەگۋلەرى، اللەرگولوگيالىق تەكسەرۋلەر جانە ارنايى يممۋندىق ەم جۇرگىزىلەتىندىكتەن، ناۋقاستى اش-تان شىعارۋعا قاجەت دارى-دارمەكتەر مەن جابدىقتار بولۋى، شۇعىل كومەكتىڭ قانداي كەزەكتە جۇرگىزىلۋى جايلى نۇسقاۋلار ءىلىنۋى ءتيىس. دارىگەرلەر وسى تاقىرىپقا جىل سايىن ەمتيحاندار تاپسىرۋى قاجەت.

الدىن الۋ

دارىلەردى پارەنتەرالدى ەنگىزۋگە، اۋرۋدىڭ الدىن الاتىن وسىنداي دارىلەرگە ناۋقاس ادامنىڭ اللەرگياسى جايلى سۇراستىرىپ، ءبىلۋ قاجەت. ەگەر ءتيىستى وسى دارىلەرگە ءبۇرىن اللەر- گيا بولسا، ونى ەنگىزۋگە بولمايدى. ال قالايدا كەرەك بولسا، بۇعان سەزىمتالدىقتى انىقتاۋعا ارنالعان تەرىلىك سىناما جۇرگىزىلۋى ءتيىس. تەگى بوگدە بيولوگيالىق دارىلەردى (ليزوسيم، پروديگيوزان، جەلاتين، كونتريكال ت.ب.) بالالارعا اسا قاجەت كەزىندە عانا تاعايىنداعان ءجون. الدىن الا ەگۋ، ءدارى، اللەرگەن ەنگىزگەننەن كەيىن بالا ەڭ كەمى جارتى ساعاتتاي دارىگەردىڭ باقىلاۋىندا بولۋى ءتيىس.

گ.ك.ىسقاقوۆ، س.ح.حامزين دارىگەرلەر

---