InfoHub Logo

افريكا قۇرلىعىنىڭ باتىس بولىگىندە ورنالاسقان تانگانيكا وزەنىنە قاراي ءبىر توپ ارىستان اقىرىپ كەلە جاتادى. ارىستانداردىڭ اقىرعان داۋسىن ەستىگەن مايمىل شوشىپ كەتىپ، اعاشتىڭ باسىنا ورمەلەپ شىعىپ كەتەدى. ءبىراق تەز ارادا كەلىن قالعان ارىستاندارعا مايمىل:

— ەي، ارىستاندار، سەندەر بوسقا اقىرماڭدار. بۇل ايماق سەندەرگە قارامايدى، — دەيدى.

— ءوي، اقىماق، سۇيكىمسىز نەمە؟ ءوزىڭ بىزگە نە دەپ تۇرسىڭ؟ مەنىڭ اتاتەگىمدى اتاعانشا، اتىمدى نەگە بىلمەيسىڭ؟ — دەپ ءبىر قارت ارىس-تان اشۋلانىپ ءتىل قاتادى.

— كەشىرىڭىز، ەسىمىڭىز كىم؟

— مەنىڭ اتىم ريۆۋن. ريۆۋن مىرزا، اڭ پاتشاسى دەسەڭ بولادى. مەن مىنا تۇرعان تۋىسقاندارىمنىڭ ىشىندەگى ەڭ ۇلكەنى بولامىن.

— جاقسى، ريۆۋن مىرزا. تاعى دا ايتامىن. ءسىز قىردا، شولدە، ءسوز جوق، مىقتى شىعارسىز. الايدا مىنا كولدىڭ ماڭىندا كۇشتى ەمەسسىز. بۇل ماڭنىڭ ءوز اتامانى، قوجايىنى بار.

— نە دەپ تۇرسىڭ، سۇيكىمسىز كەششە نەمە؟ جەرگە ءتۇسشى، جەپ قويايىن سەنى.

— سابىر، ءسىز مومىن جانۋارلارعا تيىسە بەرمەڭىز.

— قۇداي تەك ءبىزدى عانا جىرتقىش ەتىپ جاراتتى. سوندىقتان ءبىز بارىنەن كۇشتىمىز.

— تاپقان ەكەنسىڭ. ءقازىر مەن سۋداعى مىڭداعان كۇشتىنىڭ ءبىرىن شاقىرسام، ءالىڭىز جەتە مە؟

— جەتەدى. مەن ونى جەپ قويامىن.

— سولاي ما؟! ەندەشە كورەيىك، — دەپ مايمىل ىسقىرىپ جىبەرەدى.

سول كەزدە وزەننىڭ جاعاسىنا بىرنەشە قولتىراۋىندار شىعا كە­لەدى. ىشىندەگى بىرەۋى مايمىلدىڭ بەتىنە قاراپ:

— نە بولدى؟ نەگە شاقىردىڭ؟ — دەيدى.

— مىنا تۇرعان ارىستان، دالىرەك ايتقاندا، ريۆۋن مىرزا، دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ كۇشتىمىن دەيدى ءوزىن.

— بۇل ريۆۋن وتتاعان ەكەن. الەمدە ەڭ كۇشتى ءبىز بولامىز.

— ەي، اقىماق قولتىراۋىندار. نە دەپ تۇرسىڭ بىزگە. مەن سەن-دەردىڭ ءبارىڭدى تويىپ جەمەسەم بە؟ — دەيدى ارىستان.

سوندا بۇتاقتا وتىرعان مايمىل:

— ءبارى دە ءادىل ءوتسىن. جالعىز ريۆۋن مىرزاعا بارلىقتارىڭىز جابىلماڭىزدار. ىشتەرىندە ءالسىزى، تاجىريبەسى ازى قايسى، سول ريۆۋن مىرزاعا ايقاسقا شىقسىن. ال مەن بولسام ءادىلقازى بولايىن.

— جاقسى، — دەدى ءبىر جاسى كەلگەن ازۋلى قولتىراۋىن. ول جان-جاعىنا قاراپ الىپ بىلاي دەيدى. — مىنا تۇرعان، جاس، تاجىريبەسى از ۆيۆات ەسىمدى ومىرتقاسى ءالى بەكىمەگەن قولتىراۋىن ايقاسقا شىقسىن.

وسى كەزدە قارتى ارىستان ريۆۋن قۋلىققا كوشىپ، ىشىندەگى ەڭ كۇشتىسىنە:

— يامۋن، سەن اناۋ تۇرعان وڭباعانمەن جەكپە-جەككە شىق تا، اياماي ءولتىر، — دەيدى. ەندىگى ءسوزىن قولتىراۋىندارعا ارناپ، شارت قويادى.

— ەي، اقىماق قولتىراۋىندار، ەگەر مەنىڭ يامۋنىم جەڭسە، سەندەر مىنا وزەننەن ءبىرجولاتا كەتەسىڭدەر. بۇل مەكەن بىزگە قارايتىن بولسىن.

— جاقسى، كەلىستىك، — دەدى قارت قولتىراۋىن. — ەسىڭىزدە بولسىن، مەنىڭ ەسىمىم — نۋركاين.

— اتىڭدى بىلگىم كەلمەيدى. كانە، يامۋن دايىندال.

وسى كەزدە بۇتاقتا وتىرعان مايمىل جەرگە تۇسەدى. قازىلىق جاساۋعا كىرىسەدى. بۇل ۋاقىتتا ۆيۆات پەن يامۋن اراسىنداعى جەكپە-

جەكتى تاماشالاۋعا قولتىراۋىن، ارىستاننان باسقا سۋسيىرلار، پىلدەر، بۋيۆولدار، توتىقۇستار، زەبرالار، قۇمىرسقالار — ءبارى جينالىپ قالعان بولاتىن.

مايمىل:

— ءبىر، ەكى، ءۇش، باستالدى، — دەپ بارابان سوعادى.

ارىستان ايقايلاپ كەلىپ قولتىراۋىندى تىستەي جونەلەدى. الايدا تەرىسى قالىڭ ءارى قاتتى قولتىراۋىن اۋىرسىنۋدى سەزىنبەيدى. قالاي دەگەندە دە جىرتقىشتىڭ قانى بار ۆيۆات قۇيرىعىمەن يامۋندى ءبىر ۇرادى، ەكى ۇرادى، ءۇش ۇرعاندا ارىستان السىرەپ قۇ-لاپ قالادى. ۆيۆات شاپ بەرىپ يامۋندى جەي باستايدى. وسىنى

كورگەن ريۆۋن ىشىندەگى ەڭ كۇشتىسىن جەگەن تاجىريبەسى از، جاس قول-تىراۋىننىڭ كۇشتىلىگىن ىشتەي مويىنداپ قاشا جونەلەدى. سول ساتتە ونىڭ ارتىنان باسقا ارىستاندار دا ىلەسە كەتەدى. بۇنى كور-گەن باسقا اڭدار:

— ۇيات-اي. اڭ پاتشاسى دەپ جۇرگەن ارىستان كۇشتى ەمەس. قايداعى جاس قولتىراۋىنعا جەم بولدى. الەمدە ەڭ كۇشتى جانۋار — قول-تىراۋىن، قولتىراۋىن، قولتىراۋىن، — دەپ جاتتى.

ال قارت قولتىراۋىن نۋركاين بولسا مايمىلعا:

— بۇگىن سەن جارادىڭ. الداعى ۋاقىتتا بىزگە جەمتىكتەردى الىپ كەلىپ تۇر. شەتىنەن ءبارىن جەڭىپ، تويىپ جەيتىن بولايىق، — دەدى.

بۇل كەزدە قولتىراۋىندار ارىستاندى بولشەكتەپ الىپ، اپىل-عۇپىل جەپ جاتقان بولاتىن. ال سۋسيىر بولسا ىشتەي: «شىركىن، ەگەر مەندە دە سەندەر سياقتى جىرتقىشتىق قاسيەت بولعاندا عوي» دەپ قولتىراۋىنداردىڭ ءسۇيسىنىپ جەپ جاتقان جەمتىگىنە تەسىلە قاراپ قالىپتى.

سول كەزدەن بەرى ارىستان قانشا جەردەن شولدەسە دە وزەن-كول­شىكتەرگە كوپ جاقىندامايتىن بولىپتى. الايدا ماقتانىپ، كو­ءپىرىپ سويلەگەندى ۇناتاتىن ارىستان قىردا، شولدە مىنەز كورسەتۋدى توقتاتپاپتى. اندا-ساندا كولشىككە سۋ ىشۋگە كەلەدى ەكەن. سۋ ىشەيىن دەپ تۇرعاندا قولتىراۋىندى كورسە: «سەن تەك وزەن-كولشىكتە عانا كۇشتىسىڭ» دەپ وعان اقىرماسا دا، ازۋ تىستەرىن كورسەتە-تىنى وسىدان قالسا كەرەك.

---