InfoHub Logo

الماتى وبلىسى، سارقان قالاسى،
اباي اتىنداعى مەكتەپ - گيمنازيا
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
بەكبولاتوۆا دانا كايرولدانوۆنا

انا ءتىلى
ساباق تاقىرىبى: اقساق كيىك
ماقساتى: بىلىمدىلىگى: 1. ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ
تاربيەلىگى: قورشاعان تابيعي ورتانى قورعاپ، ساقتاۋعا باۋلۋ، ەلتانۋعا، وتانسۇيگىشتىككە باۋلۋ
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ دۇنيەتانىمدىق وي - ءورىسىن، سوزدىك قورىن دامىتۋ، شىعارماشىلىققا جەتەلەۋ
مىندەتى: وقۋشىلاردىڭ ولەڭدى تالدايدى، تاپسىرمالاردى ورىندايدى، وزدىگىنەن وي قوسادى
ءادىس - ءتاسىل: (اناليز - سينتەز) لوگيكالىق، سۇراق - جاۋاپ، دالەلدەۋ، ىزدەنىس

ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: ءۇن تاسپا، ينتەراكتيۆتى تاقتا، سۋرەتتەر، قر-نىڭ كارتاسى، «قىزىل كىتاپقا» قا ەنگەن جانۋارلار سۋرەتتەرى، «اقساق كيىك»،»جەز كيىك»، كۇيى مەن ولەڭى، س. سەيفۋلليننىڭ سۋرەتى

ساباقتىڭ بارىسى: ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
1. وقۋشىلاردى ساباقتا جۇمىس ىستەۋگە دايارلاۋ

ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
كود ارقىلى ديكتانت.(بالالارعا ۇلەستىرىپ بەرۋ)، (سۇراقتار ينتەراكتيۆ تاقتادا جازىلعان)

1. قاي اڭگىمەدە ۇقىپتى بالا تۋرالى ايتىلعان؟
2. قاسقىرلاردى الداپ، ايلا - ءتاسىل قولدانعانى تۋرالى قاي ماتىندە ايتىلعان؟
3. قاق، باكەنە دەگەن سوزدەر كەزدەسكەن ءماتىندى بەلگىلە
4. جاڭا تۋعان لاقتى «قۇرالاي» دەپ اتايدى. قاي ماتىننەن ءۇزىندى؟
5. ءسابيت مۇقانوۆ جازعان شىعارما
6. ... كوركىنە، كورىنىسىنە قىزىعا جوعارى قاراي ورلەي بەردىم. قاي ماتىننەن ءۇزىندى؟
7. كوزى مولدىرەپ تۇرادى، دەنە قۇرىلىسى قوي مەن ەشكى مالىنا ۇقسايدى... قاي ماتىنگە بايلانىستى دەپ ويلايسىڭ؟

ءىىى. جاڭا ساباق.
مەن سەندەرگە ورازاقىنوۆانىڭ «ساتىلاي تالداۋ تەحنولوگياسى» بويىنشا ساكەن سەيفۋلليننىڭ ءومىرىن جازىپ كەلۋدى تاپسىرعانمىن. ەندى سەندەر سونى اشىپ مەنىڭ جازعانىممەن سالىستىرىڭدار. قوساتىندارىڭ بولسا قوسىڭدار.
ەندەشە جاڭا تاقىرىپپەن تانىسپاس بۇرىن اقىننىڭ ءومىر جولىن جازعان جۇمىستارىڭدى تالدايىق (اۆتوردىڭ اتى - ءجونى لەنتامەن ءجۇرىپ تۇرادى.

ساكەن سەيفۋللين
↓
(ءسادۋاقاس)
(1894 - 1938)
قاراعاندى وبل. جاڭاارقا اۋد.
اقىن، جازۋشى، دراماتۋرگ، قوعام قايراتكەرى
«كوكشەتاۋ»،»قىزىل ات» پوەماسى،
«قىزىل سۇڭقارلار»،»باقىت جولىندا» پەسالارى
«تار جول تايعاق كەشۋ»، مەموريالى
»جەر قازعاندار»رومان، پوۆەستتەر
«حالىق جاۋى» رەتىندە كىناسىز جازالاندى

- بالالار، كەيبىر اقىن - جازۋشىلار وزدەرىنىڭ باسىنان كەشكەن وقيعالارىن اڭگىمە رەتىندە جازادى. بۇنداي شىعارمانى «مەموريال»دەپ اتايدى. اقىندا ءوز ومىرىنە بايلانىستى مەموريال جازعانىن كورىپ تۇرسىڭدار. ءبىز اقىننىڭ ءومىرى تۋرالى تاعى دا قانداي شىعارماسىمەن تانىسپىز؟
- كىم جازىپ ەدى؟ («ساكەن» (جازعان ءماجيت سەيفۋللين)
اۆتوردىڭ شىعارماسىمەن تانىسپاس بۇرىن تاقتاعا نازار اۋدارايىق.
- نە كورىپ تۇرمىز؟ (كوكاراي شالعىن، جايقالعان گۇلدەر، سارقىراعان وزەندەر تابيعاتقا ءسان بەرىپ، جۇپار ءيىسى مۇرىنىڭدى جارادى. وسى كورىنىسكە بۇركىت سياقتى قىران قۇستاردىڭ قالىقتاي ۇشۋى، قىردىڭ قىزىل تۇلكىسىنىڭ تۇرا قاشۋى، ساققۇلاق قويانداردىڭ سەكىرۋى، الاڭسىز سۋ ءىشىپ تۇرعان كيىكتەردىڭ جايباراقات قالپى تابيعات اسەمدىگىن تولىقتىرىپ تۇرعانداي.)
- ەندى مىنا سۋرەتكە قاراڭدارشى. جاڭا عانا سۋ ءىشىپ تۇرعان كيىكتەر قاشىپ بارادى.
نەلىكتەن سونشا ۇرىكتى ەكەن؟
- جىرتقىش اڭنان ۇرىكتى مە؟
- الدە، اڭشىنىڭ اتقان وعىنان ۇرىكتى مە؟
- سەندەر قالاي ويلايسىڭدار؟ (وقۋشىلار ءارقايسىسى ءوز ويلارىن ايتادى؟)
- ەندى سەندەردىڭ ويلارىڭ اقىننىڭ ويىمەن سايكەس كەلە مە ەكەن،
- مۇنى ءبىلۋ ءۇشىن ءقازىر ءۇش قاتار ەكى شۋماقتان ءبولىپ وقىپ، دايىندالاسىڭدار، سوسىن وقىعان شۋماقتارىڭدى ەكرانداعى سۋرەتپەن بايلانىستىرا وتىرىپ اڭگىمەلەيسىڭدەر.(2 - 3 مين)
(ءار قاتاردان ءبىر وقۋشىدان شىعىپ، وقىعان شۋماقتارىنىڭ مازمۇنىن ەكرانداعى سۋرەتپەن بايلانىستىرا وتىرىپ، اڭگىمەلەيدى.) (تاقتادان شۋماقتارعا ارنالعان سۋرەتتەر شىعادى. (تاقتادان ساكەننىڭ سۋرەتى، اقساق كيىكپەن شىعادى)
- ياعني تالداپ جاتقان ولەڭىمىز «اقساق كيىك» دەپ اتالادى ەكەن.
داپتەرلەرىڭە بۇگىنگى تاقىرىپتى جازىپ قويىڭدار.

كارتامەن جۇمىس.
- بالالار، بۇل جاعداي ارقانىڭ بەتپاقدالا دەگەن جەرىندە بولعان ەكەن. ارقا سارىارقانىڭ اۋدانى 1ملن. كم الىپ جاتىر. سارىارقاعا قاراعاندى، جەزقازعان، اقمولا جەرلەرى تولىق، كوكشەتاۋ پاۆلودار، سەمەي، تورعاي ولكەسىنىڭ ءبىراز جەرلەرى كىرەدى. بەتپاقدالا شولەيتتى ءوڭىر. اۋدانى - 75000 كم. بۇل جاعداي وسى وڭىردە بولعان ەكەن.
- قالاي ويلايسىڭدار بۇل شىن بولعان با، الدە وتىرىك پە؟
تاقتاداعى كەرەكتى دۇنيەنى جازىپ الايىق. (ءوزىم جازامىن.)
ارقا سارىارقانىڭ اۋدانى 1ملن جەردى الىپ جاتىر. بەتپاقدالا شولەيتتى ءوڭىر. اۋدانى - 75000 كم.

وقۋلىقپەن جۇمىس
- بالالار ساكەن سەيفۋلليننىڭ «اقساق كيىك» ولەڭىن انمەن تىڭدايىق سەندەر ولەڭ ايتىلىپ جاتقاندا كىتاپقا نازار اۋدارىپ، تۇسىنىكسىز سوزدەر بولسا بەلگىلەپ وتىرىڭدار.
- ولەڭ سەندەرگە قالاي اسەر ەتتە؟
سوزدىك جۇمىس
تومەندە بەرىلگەن سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشۋ
مەرگەن - ءدال تيگىزەتىن ادام
ارقا - كەڭ دالا، جازىق دالا
بەتپاقدالا - جەرى قۇرعاق، ءشوبى سيرەك، ءشول دالا

جوسپار قۇرۋ
ەندى ويىمىزدى جۇيەلەۋ ءۇشىن جوسپار قۇرىپ الايىق. سول جوسپاردى ماعان ىلەسە وتىرىپ جازىپ الىڭدار. (تاقتاعا جازامىن.)
1. بەتپاقدالا
2. مەرگەندەر
3. كەربەز كيىك
4. اقساق كيىك
وسى جوسپار بويىنشا جاۋابىن ىزدەپ كورەلىك (وقۋشىلار تابادى.)
- ولەڭدە نەشە شۋماق بار؟
- ءبىر شۋماقتا نەشە تارماق بار؟

«ويىڭدى جيناقتا» (تاقتاداعى سوزدەردىڭ دۇرىسىنا + قويۋ)
شىعارماداعى مەرگەن
قايىرىمدى
مەيىرىمدى
ەر جۇرەك
پايداقۇمار
قاتىگەز
راقىمسىز
اقىلدى

رەفلەكسيالىق تاپسىرما.
- وق ءتيىپ جارالانعان كيىكتىڭ ءحالى قانداي دەپ ويلايسىڭدار؟
- وسى ولەڭدە كيىكتىڭ مونولوگى بار، سوعان نازار اۋدارىڭدارشى (تاقتادان كورسەتىلەدى)
كەلەدى قاڭعىراقتاپ جالعىز ءوزى
ءتىلى جوق، قۇر جۇرەككە ايتار ءسوزى
- بالالار، ويلانىپ كورىڭدەرشى، ەگەر كيىككە ءتىل بىتسە، ول نە دەپ ايتار ەدى؟ (بالالار ويلانىپ، بولعاننان كەيىن سۋرەت سالىنعان كىشى تاقتانىڭ ارتىنا بارىپ كيىك بولىپ سويلەيدى)
قورىتىندى. بالالار، ءبىز الدىڭعى ساباقتا «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن جانۋارلار تۋرالى ايتقانمىن، سونىڭ ىشىندە كيىككە دە توقتالعانمىن - ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ 2030 جىلعا دەيىنگى قازاقستان حالقىنا ارنالعان جولداۋىندا تابيعاتتى قورعاۋ تۋرالى ايتىلعانىن. سوندىقتان كيىكتى اتۋعا بولمايدى. تابيعاتتى، تۋعان جەردى ايالاپ، ونى قورعاپ، سۇيە بىلەيىك.

باعالاۋ. ۇيگە تاپسىرما. ولەڭ جولىمەن سۋرەت سالۋ. «اقساق قۇلان» ءمۋلتفيلىمىن ىزدەپ كەلۋ. سۇراقتارىن تالداپ، مانەرلەپ وقۋ.

سۋرەتشىلەر دە، اقىنداردا تابيعاتقا كەرەمەت شىعارمالارىن ارناعان. سونداي اسەرلى كۇيلەردىڭ ءبىرى «اقساق قۇلان» كۇيىن تىڭداپ، ساباعىمىزدى اياقتايىق.

تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ