InfoHub Logo

بالالار ءۇشىن ۋايىمداۋدى قالاي دوعارۋعا بولادى؟ اتا-انالارعا ارنالعان نۇسقاۋلىق.

بالا ەسەيگەن سايىن ءوز بەتىنشە جۇرۋگە قۇمار بولادى. ال اتا-انالاردىڭ مىندەتى — بالانى ءورت كەزىندە، نەمەسە كۇماندى ادامدارمەن كەزدەسۋ سياقتى ءقاۋىپتى جاعدايلاردا ءوزىن قالاي ۇستاۋى كەرەك جانە نە ىستەۋى كەرەك ەكەنىن ءتۇسىندىرىپ، ۇيرەتۋ. بالالار پسيحولوگى جانە پسيحوتەراپيەۆتى ولگا پىحوۆا قاراپايىم ەرەجەلەردى اۆتوماتتى تۇردە جاسايتىن دەڭگەيگە جەتكىزۋدى ناسيحاتتايدى.

1. بالانى قورقىتپاڭىز

وعان «ءبىر بالا ورماندا جوعالىپ كەتىپتى» دەگەن سياقتى قورقىنىشتى اڭگىمەلەر ايتپاڭىز. قورقىنىش بالانى ۇرەيلەندىرىپ، ارەكەت ەتۋگە شەكتەيدى جانە ءبارىن باقىلاۋدا ۇستاۋعا بەيىمدەيدى. بۇل اڭگىمەلەر وعان ءقاۋىپتىڭ الدىن قالاي الۋ كەرەك ەكەنىن نەمەسە قيىن جاعدايدا نە ىستەۋ كەرەك ەكەنىن ۇيرەتە مە؟ ارينە، جوق.

2. بالاعا الەم ءارقيلى ەكەنىن ايتىڭىز

الەمدە زۇلىمدىق تا، مەيىرىمدىلىك تە بار ەكەنىن ايتىڭىز. كەيبىر ادامدار ەكىجۇزدى بولاتىنىن دا ءتۇسىندىرىڭىز. كامپيت بەرىپ، مەيىرىمدى كورىنەتىن اعا شىن مانىندە زۇلىم بولىپ شىعۋى مۇمكىن. ال اسحانادا ۇستىڭە كومپوت توگىپ العان بالا – ومىرلىك دوسىڭا اينالۋى مۇمكىن. مۇنداي اڭگىمەلەر كەم دەگەندە بالاعا بارىنشا قىراعى بولۋعا ءارى دۇرىس ويلاۋعا كومەكتەسەدى.

3. ەرەجەلەردى جاتتاۋدى بارىنشا قىزىقتى ەتىڭىز

كوپ جاعدايدا بالالار نە ىستەۋگە بولمايتىنىن بىلەدى، ءبىراق ونى قالاي ىستەمەۋ كەرەگىن بىلە بەرمەيدى. ءقاۋىپتى جاعدايعا قالعان بالا ابدىراپ قالماس ءۇشىن ناقتى ەرەجەلەردى ءبىلۋى كەرەك. ولاردى قۇراستىرعاندا ناقتى ءبىر ىستەرگە ەكپىن قويىڭىز.

مەكتەپ جاسىنا دەيىنگى بالالارعا ويىن تۇرىندە ۇيرەتسە تەز قاعىپ الادى. مىسالى، ءورت ءسوندىرۋشى، پوليسەي جانە ت.ب. بولىپ ويناۋ. التى-جەتى جاسار بالالارمەن بالا باقشادا، مەكتەپتە، جانە ۇيدە پسيحولوگ ليۋدميلا پەترانوۆسكايانىڭ «چتو دەلات ەسلي» جانە «چتو دەلات ەسلي-2» كىتاپتارىن وقۋعا بولادى.

ودان ۇلكەنىرەك بالالارعا «قاۋىپسىزدىك ساباقتارى» قىزىق بولادى. وندا ارنايى پلاكاتتاردى وقىپ قانا قويماي، ۆيدەوعا تۇسىرىلگەن كەيستەردى دە شەشۋگە بولادى (بۇل بالالارعا وتە ۇنايدى). وقۋشىلار قاتەلەردى قۋانا تابادى جانە ارەكەت ەتۋ ەرەجەلەرىن جاقسى مەڭگەرەدى.

10 جاستان ۇلكەن بالالارعا ءقاۋىپتى جاعدايلاردى تۋدىرىپ، كەيىن سونى تالقىلاۋعا بولادى. جالپى كەز كەلگەن جاستاعى بالالار قاۋىپسىزدىك شارالارى مەن ەرەجەلەرى جايلى مۋلتفيلمدەردى كورگەندى ۇناتادى.

4. ناقتى جاعدايلاردى تالداڭىز

ەگەر ءورت بولسا

نە جاعداي بولماسىن، شىعاتىن جەر تابۋ. كەز كەلگەن عيماراتقا كىرگەندە بالانىڭ نازارىن ەۆاكۋاسيا جوسپارى قايدا ءىلىنىپ تۇرعانىنا اۋدارتىڭىز، كارتا بويىنشا ءجون تابۋدى ۇيرەتىڭىز. سۋعا مالىنعان ماتا (ورامال، جەڭ، بەت ورامال) تۇتىنگە ۋلانىپ قالماي، دەمالۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. تۇتىندەۋ كەزىندە جۇرەسىنەن وتىرىپ ءجۇرۋ نەمەسە ەدەندە جورعالاپ ءجۇرۋ كەرەك، سەبەبى تومەن جاقتا ءتۇتىن ازىراق. ءورت كەزىندە كيىم-زاتتاردى تاستاپ، تەك باسپالداقپەن ءتۇسۋ قاجەت. بارىنەن ءومىر قىمبات!

بالانى بوگدە ادام الىپ كەتپەكشى

بوگدە ادام بالانى الداپ الىپ كەتەتىن كوپتەگەن روليكتەر اتا-انالاردى قاتتى قورقىتادى. ال بالالارعا ءبارى قىزىق. بالاڭىز ءبىر جاققا بارماس بۇرىن مىندەتتى تۇردە سىزگە ەسكەرتۋى كەرەك ەكەنىن ۇيرەتىڭىز. ءوزىڭىز دە مۇقيات بولىڭىز. بالانىڭ قاۋىپسىزدىگىنە، اسىرەسە مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە ءسىز جاۋاپ بەرەسىز. ەگەر بالاڭىزدى بىرەۋ الىپ كەتپەك بولسا، جانىنا جاقىنداپ، ماسەلەنىڭ انىق-قانىعىن انىقتاڭىز.

بالا قاجەت كەزدە «جوق» دەپ ايتۋعا داعدىلانسا ءتىپتى جاقسى. بوگدە ادامداردىڭ قانداي ارەكەتتەرى (مىسالى، حالىق كوپ جينالعان جەردەن كەتۋدى سۇراۋى، كوندىرمەك بولۋى) كۇمان تۋدىرۋى كەرەك ەكەنىن ايتىڭىز. جەتىدەن اسقان بالالارعا كىلتسوز ايتۋدى ۇيرەتىڭىز، ەگەر كەزدەسۋ ورنى وزگەرسە حابارلاسۋدى ۇيرەتىڭىز.

بالا ليفتە تۇرىپ قالسا

اپات كەزىندە ديسپەچەرگە قالاي حابارلاسۋ كەرەگىن ايتىڭىز. ويناپ حابارلاسۋعا بولمايتىنىن ءتۇسىندىرىڭىز، سەبەبى شىنىمەن اپات بولعاندا ديسپەچەر كومەككە اسىقپاۋى مۇمكىن. ەگەر كومەك قولى كەشىگىپ جاتسا، سىرتقى كيىمدى شەشۋ قاجەت، ليفت كابيناسىندا ىستىقتاپ، اۋا جەتىسپەي كەتۋى مۇمكىن. كيىمدى جەرگە توسەپ، وتىرۋعا دا بولادى، ءسىز بۇل ءۇشىن ۇرىسپايتىنىڭىزدى ايتىڭىز. وسىلايشا بالا كومەك كۇتىپ وتىرىپ كۇشىن سارپىمايدى جانە ليفت قوزعالا باستاسا قاۋىپسىزدىكتە بولادى.

ابايلاڭىز – يتتەر!

جابايى يتتەردىڭ ادامعا تاپ بەرۋى ءجيى كەزدەسەدى. ءقاۋىپتىڭ الدىن الۋ ءۇشىن بالاڭىزعا قاراڭعى جەرلەردى، تاستاندى ۇيلەردى اينالىپ جۇرۋگە ۇيرەتىڭىز. ەگەر ونى يتتەر قورشاپ العان بولسا، قاتىپ تۇرىپ قالۋ ماڭىزدى ەكەنىن ايتىڭىز. ارپىلداپ تۇرعان يت ءوز شەكاراسىندا بوگدە ادامداردى كورگەنىنە ىزالى ەكەنىن ايتادى. ودان قاشىپ كەتۋگە بولمايدى. بارلىق ىس-ارەكەتتەر بايسالدى جانە باياۋ بولۋى كەرەك. يت قاۋىپ السا ەرەسەكتەرگە ايتۋ قاجەت.

5. بالاڭىزعا كومەك سۇراۋدى ۇيرەتىڭىز

بالا باقشادا، مەكتەپتە، قوسىمشا ساباقتاردا، مەترودا، كوشەدە كىمنەن كومەك سۇراۋ كەرەك ەكەنىن الدىن الا ايتىپ قويىڭىز. بالاڭىزعا ەڭ الدىمەن فورماداعى قىزمەتكەرلەردى – پوليسەيلەردى، ءورت سوندىرۋشىلەردى، دارىگەرلەردى، دۇكەن مەن اەروپورت قىزمەتكەرلەرىن ىزدەۋ كەرەگىن ايتىڭىز.

6. ءۇيىڭىزدىڭ كىرەبەرىسىنە بايلانىس تەلەفوندارىن ءىلىپ قويىڭىز

اناسىنىڭ، اكەسىنىڭ، كورشىلەردىڭ، باسقا دا تۋعان-تۋىستاردىڭ، جەدەل قىزمەت تەلەفوندارىن جازىپ قويىڭىز. بالا نومىرلەردى جاتقا بىلسە ءتىپتى جاقسى. بۇل ءتىزىمدى ءۇيدىڭ باسقا جەرلەرىنە جازىپ قويۋعا دا بولادى، جازۋ ۇستەلىنىڭ استىنا، دارەتحاناعا. بالاڭىزدىڭ ۇيالى تەلەفونى ءاردايىم قۋاتتاۋلى بولعانىن قاداعالاڭىز.

7. ونىڭ دايىندىعىن تەكسەرىڭىز

قانداي دا ءبىر كەلەڭسىز جاعدايدا جەدەل قىزمەت وپەراتورىنا ول ءوزىنىڭ ءاتى-جونىن، تۇرعىلىقتى مەكەن-جايىن (قاي جەردە تۇرسا، سول جەردىڭ مەكەن جايىن)، جانىنداعى ۇلكەندەردى، بولعان جاعدايدى تۇسىندىرە الۋى ءتيىس.

8. بالانىڭ فيزيكالىق مۇمكىندىكتەرىن نىعايتىڭىز

جاقسى فيزيكالىق دايىندىق — تەز جۇگىرۋ، ورمەلەي الۋى، سەكىرە الۋى جانە ت.ب. — شىن مانىندە ءومىرىن ساقتاپ قالا الادى. سەبەبى كەيبىر جاعدايلاردا جۇگىرۋ ماڭىزدى (مىسالى، ەگەر بىرەۋ ۇرسا نەمەسە ءورت باستالسا)، ال باسقا جاعدايلاردا ءبىر ورىندا تۇرۋ (ەگەر اداسىپ قالسا نەمەسە يتتەر تاپ بەرسە) ماڭىزدى.

9. وزىڭىزدەن باستاڭىز

ادەتتەن تىس جاعدايلاردا ميىڭدى ىسكە قوسىپ، ارەكەت ەتۋگە، كومەك سۇراۋعا جانە قابىلداۋعا دايىن ەكەنىڭىزدى كورسەتىڭىز. اتا-انانىڭ مىندەتى — بالانى الەمنەن قورعاۋ ەمەس، الەمدە ءومىر سۇرۋگە ۇيرەتۋ. ءوزىڭىزدى جانە بالالارىڭىزدى قورعاڭىز!

 

---