ار-نامىسىم، قاسىرەتىم، قۋانىشىم- جەلتوقسان!
اتىراۋ وبلىسى، قۇرمانعازى اۋدانى،
ەگىنقۇدىق اۋىلى، ش. تۇرجانوۆ اتىنداعى نەگىزگى مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى
قابييەۆا تلەكشى سابيدوللا قىزى
تاقىرىبى: «ار-نامىسىم، قاسىرەتىم، قۋانىشىم – جەلتوقسان!»
ماقساتى: ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ ەرلىكتەرىن ۇلگى ەتۋ ارقىلى وقۋشىلاردى تاۋەلسىزدىكتى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتىپ، پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
كورنەكىلىگى: جەلتوقسان قاھارماندارىنىڭ سۋرەتتەرى (قايرات، لاززات، ءسابيرا، ەربول)، تاقىرىپ جەلىسى بويىنشا سلايدتار، شارلار، ناقىل سوزدەر
ءجۇرۋ بارىسى:
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا-انالار جانە وقۋشىلار!
تاريحىمىزدا ەرەكشە ورنى بار، حالقىمىزدىڭ قاسىرەتى مەن ار-نامىسىنا اينالعان، بىزگە تاۋەلسىزدىك تۋىن بيىك كوتەرىپ، ەل ەكەنىمىزدى دالەلدەپ، دۇنيە جۇزىنە تانىلۋىمىزعا سەبەپ بولعان وقيعا – 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى.
مىنە، سودان بەرى 26 جىل ۋاقىت ءوتتى. ءومىر ءبىزدى ودان الىستاتىپ بارا جاتسا دا جۇرەگىمىزدە ماڭگى ۇمىتىلماس ءبىر نارسە قالدى. ول – دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان قازاقتىڭ ءور مىنەزدى قىزدارى مەن ۇلدارىنىڭ رۋحىنا، ەرلىگىنە دەگەن تاعزىم، قۇرمەت. ەندەشە حالقىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى، ەگەمەندىگى جولىندا ءوز ومىرلەرىن قيعان قۇربانداردىڭ رۋحىنا باس ءيىپ، ورىنىمىزدان تۇرىپ ءبىر مينۋت ەسكە الايىق! ءبىر مينۋت ۇنسىزدىك.
جەلتوقسان وقيعاسى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باستاۋى.
اقكۇن: تاۋەلسىزدىك تۇسكەن جوق قوي اسپاننان،
تاريحى ونىڭ تىم ارىدەن باستالعان.
بوداندىقتان قۇتقارام دەپ ەلىمدى،
تالاي بوزداق قارا جەردى جاستانعان.
جازالاۋشى قارا قۇرتتاي قاپتادى،
قازاعىمدى قىرىپ – جويىپ تاپتادى.
سوندا ەلىمنىڭ ۇل – قىزدارى ارداقتى،
قارسى شىعىپ ەل سەنىمىن اقتادى.
جۇرگىزۋشى: قازاقستاننىڭ استاناسى الماتى قالاسىندا قازاق جاستارىنىڭ ۇلتتىق كوتەرىلىسكە شىعۋىنا قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى دىنمۇحاممەد احمەت ۇلى قونايەۆتىڭ جۇمىسىنان بوساتىلىپ، ورنىنا باسقا قالادان كەلگەن گەنناديي كولبيننىڭ تاعايىندالۋى سەبەپكەر بولدى.
گۇلبەرگەن: شەكتەلىپ انا ءتىلىمىز،
وقىلماي ولەڭ-جىرىمىز
جابىلىپ جاتسا مەكتەپتەر
جادىرار قالاي كۇنىمىز؟
بۇرق ەتتى قازاق بالاسى
كەۋدەگە ءورشىپ نالاسى
الاڭعا قاراي اعىلدى
تاۋسىلىپ بارلىق شاراسى
جانىمىز جومارت قازاقپىز
ماڭگۇرت بوپ كەتە جازداپپىز
قوسايىق باستى، باۋىرلار،
جانايىق جانساق مازداپ ءبىز.
اقكۇن: 1986 جىلى 17 – جەلتوقساندا الماتى قالاسىندا مىڭداعان قازاق جاستارى نارازىلىعىن ءبىلدىرىپ، بەيبىت شەرۋگە شىقتى. ولار «قازاق ەلىنىڭ ءوز كوسەمى سايلانسىن» دەگەن تىلەك ءبىلدىردى.
سول كەزدەگى ۇكىمەت باسشىلارىنىڭ بۇيرىعىمەن كۇش كورسەتىلدى. كوپتەگەن جاستار تۇرمەگە قامالدى. ولارعا جەلتوقساننىڭ ىزعارلى كۇنىندە ءزابىر كورسەتىلدى. ءوز ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن تالاپ ەتىپ، شەرۋگە شىققان جاستارعا، «ۇلتشىلدار»، «ناشاقورلار» دەگەن كىنا تاعىلدى.
نازىم: ناشاقور دەپ، ۇلتشىل دەپ،
قازاققا كۇيە جاققان كۇن
بازارى كەتىپ ءبىر كۇندە
قايعىعا حالىق باتقان كۇن
ادىلدىكپەن شىندىقتى
وتىرىك جالا جاپقان كۇن.
نادان جاساعان سۇمدىقتان
ادامدار ازاپ شەككەن كۇن،
قاسقالداق ۇشىپ كولىنەن
شۇرەگەي كەلىپ قونعان كۇن.
قىراندار قۋىپ كوگىنەن
قارعالار بيلىك العان كۇن.
قاقاپ كۇننىڭ ىزعارى
سۇيەكتەن ءوتىپ كەتكەن كۇن.
قاراكوز قازاق قىزدارىن
ومون-دار باستان تەپكەن كۇن
قاريالار يتكە تالانىپ،
ەر باسىن كۇرەك شاپقان كۇن
اپپاق قار قانعا بويالىپ،
قىپ-قىزىل مۇز بوپ جاتقان كۇن
ءان: «قارا باۋىر قاسقالداق»- ورىندايتىن قايۋپوۆا گۇلبەرگەن
رەگينا: جەلتوقسان – تاريحىمدا ايگىلى كۇن،
ەرتتەپ ءمىنىپ ار –وجدان سايگۇلىگىن
ەرلەرىم ەلدىك ءۇشىن اتوي سالىپ،
ەنشىلەر قايتارعان بايگەلى كۇن.
جەلتوقسان تاعدىرلارعا ازالى كۇن،
قايراعان نامىستارىن مازالى مۇڭ.
قىرشىنىنان قيىلعان بوزداقتارى
قالار ماڭگى ەسىندە قازاعىمنىڭ.
جەلتوقسان – جادىمىزدا جارالى كۇن
جاستارىم جاپا شەككەن جارالى مۇڭ
ەركىندىك، ەگەمەندىك، ەلدىگىمدى
ەمىرەنە اڭسادى سانالى ۇعىم.
ينديرا: جاس ارۋدىڭ جانارىندا –جەلتوقسان،
قاندى عاسىر تابانىندا –جەلتوقسان
قارالى ءومىر قايىستىرعان حالقىمنىڭ،
قارا تۇمان قاباعىندا –جەلتوقسان.
جاۋىزدىقتى جاساعان دا - جەلتوقسان
جاڭا عۇمىر باستاعان دا –جەلتوقسان
جازىقسىزدىڭ كوز جاسىنا جۋىنىپ،
اباقتىعا تاستاعان دا - جەلتوقسان
ايتۋعان: جەلتوقسان وقيعاسى قايرات رىسقۇلبەكوۆ، ەربول سىپاتايەۆ، ءلاززات اسانوۆا، ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا ءتارىزدى باتىرلارىمىزدىڭ بار ەكەنىن دالەلدەپ بەردى.
كورىنىس: «قايراتتى تەرگەۋ ءساتى».
تەمىر توردىڭ ىشىندە قايرات ولەڭ جازىپ وتىر.
- قايمانا قازاق قامى ءۇشىن،
قارۋسىز شىقتىق الاڭعا،
الىستان اسكەر الدىرىپ،
قىرىپ سالدى-اۋ تاباندا.
وسى كەزدە ەكى جەندەت قايراتتى سوت زالىنا اكەلەدى.
سوت زالى
حاتشى: - سوت كەلەدى تۇرىڭدار !
وتىرىڭدار. سوت پروسەسىن باستايمىز!
تەرگەلىنۋشى: ساۆيسكييدى ولتىرگەن سەن بە ؟
قايرات: - جوق، مەن ەمەس!
سەن ولتىرگەن موينىڭا ال! الىپ كەتىڭدەر! ءبارىبىر قۇتىلمايسىڭ بۇزاقى
1ء-شى كۋاگەردى شاقىرامىز. سىزگە سۇراق: ءسىز الاڭدا قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ ساۆيسكييدى ولتىرگەنىنە كۋا بولا الاسىز با؟
1-كۋاگەر: بولامىن ءوز كوزىممەن كوردىم. كەرەك دەسەڭىز مەن دە قولىندا تاياعىمەن تۇسكەن سۋرەتى بار. ول – ۇلتشىل قايرات وڭباعان!
تەرگەۋشى: 2ء-شى كۋاگەردى شاقىرامىز. ءسىز قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ ساۆيسكييدى ولتىرگەنىن بەينەتاسپاعا تۇسىرگەنىڭىز راس پا؟
2-كۋاگەر: راس – راس ول ساۆيسكييدى اياعىمەن تەۋىپ، تاياقپەن ۇردى. مەنىڭ قولىمدا تۇسىرگەن بەينەتاسپا بار.
سوت: بارلىق كۋاگەرلەردى تىڭداي وتىرىپ قايرات رىسقۇلبەكوۆتى ايىپتى دەپ تابامىن.
قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆ كىنالى دەپ تابىلىپ، مىناداي قىلمىستىق جازاعا تارتىلسىن.
قازاق كسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 60-بابى بويىنشا 3 جىلعا باس بوستاندىعىنان، 65- بابى بويىنشا 15 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا، قازاق كسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 171-1 بابى بويىنشا ەڭ جوعارعى ۇكىم ءولىم جازاسىنا، اتۋعا كەسىلسىن.
اپاسى:
- جوق، بۇل ۇكىم دۇرىس ەمەس.
مەنىڭ بالام اق، ول قىلمىسكەر ەمەس.
حاتشى:
- تىنىشتالىڭدار! ورىندارىڭىزعا وتىرىڭىزدار.
سوت:
- قايرات رىسقۇلبەكوۆ اقتىق ءسوزىڭ بار ما؟
قايرات:
- بار.
«اقتىق ءسوز» وقىلادى.
سوت: سوت پروسەسىن اياقتايمىن. ەكى جەندەت قايراتتى الىپ كەتەدى.
ودان سوڭ اتۋ جازاسى 20 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا وزگەرتىلدى. وكىنىشكە وراي، قايرات بۇل شەشىمدى ەستىمەستەن 21 جاسىندا قاپىلىستا ماڭگىلىككە كوز جۇمدى.
«ەلىم مەنىڭ» ورىندايتىن ەربولاتوۆ ايتۋعان
اقكۇن: جالعىز وتان –ادامنىڭ جۇرەگى عوي،
ەر جىگىت تۋعان جەرىن سۇيەدى عوي.
ەل ءۇشىن جەلتوقساندا قۇربان بولعان،
ەربول، قايرات – ناعىز ەردىڭ ءبىرى ەدى عوي.
ءسابيرا، ءلاززات سىندى جاۋقازىندار،
جەتىلمەي ەرتە سولعان گۇل ەدى عوي.
بولاشاققا داڭعىل جول سالىپ بەرگەن،
بوزداقتار ماڭگى ايتىلار جىر ەدى عوي.
ايتۋعان: ارادا 4 جىل وتكەن سوڭ 1990 جىلى 17 جەلتوقساندا سول الاڭعا ەسكەرتكىش تاقتا قويىلىپ، جەلتوقسان وقيعاسىن زەرتتەۋ كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى مۇحتار شاحانوۆ جاستارعا ارناعان «ءتورت جىل كەشىككەن شىندىق» جالىندى ولەڭىن وقىدى.
يندەرا: جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ
اينالايىن جاس قايراتى، جاس وركەنى حالقىمنىڭ.
تەمىر قولدار قۋاتتى ەدى القىمىڭدى قاۋسىرعان،
نامىسىڭدى جىقپاي ءوتتىڭ ناۋبەت، دۇلەي ماۋسىمنان.
جالعىز قالعان شاقتارىمدا جىگەر الدىم بويىما،
تۇرمە تورىن جارىپ شىققان سەنىڭ قايسار داۋسىڭنان.
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتە دە بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا، لاۋلا، جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى.
وزدەرىڭدەي ار نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ
ەشقاشاندا ەڭكەيۋگە ءتيىستى ەمەس جالاۋى!
«قازاق ءبيى» ورىندايتىندار گۇلبەرگەن مەن يندەرا
ايتۋعان: وسى كوتەرىلىستىڭ ناتيجەسىندە 1991 جىلى ءبىزدىڭ ەلىمىز ءوز الدىنا ەگەمەندىك الىپ، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدى سايلاپ، تاۋەلسىز ەگەمەندى ەل بولدىق.
پرەزيدەنت جارلىعىمەن 1996 جىلى 9 جەلتوقساندا قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆكە “حالىق قاھارمانى” اتاعى بەرىلىپ، اتا – اناسىنا “التىن جۇلدىز” ايرىقشا ەرەكشەلىك بەلگىسى تاپسىرىلدى.
ءسابيرا، ءلاززات، ەربولدارعا “اقتاۋ جونىندەگى انىقتاما” قاعازدارى بەرىلدى.
«ءوز ەلىم» ورىندايتىن - سەمبايەۆا اقكۇن
شالقار شابىتتى اقىن مۇقاعالي جىرىنا ارقاۋ بولعان، ءبىزدىڭ اتامەكەنىمىز، قازاق دالاسى – بابالارىمىزدىڭ ۇرپاعىنا قالدىرىپ كەتكەن اسىل مۇراسى.
تالاي باتىرلار جانىن قيىپ، قورعاپ قالعان قاسيەتتى وتانىمىز قازاقستان!
يندەرا: نەتكەن بايتاق، نەتكەن ۇلى سەن ەلىم،
نەندەي كۇيگە جۇرەگىمدى بولەدىم،
سەندە تۋدىم، سەندە ءوستىم، سەندە ولسەم،
ارمانىم جوق بۇل دۇنيەدە دەر ەدىم.
ءان «اتامەكەن» ورىندايتىن كاكيموۆا رەگينا
يندەرا: مۇز جاستانىپ ازاتتىقتىڭ جولىندا،
تاۋەلسىزدىك تۋى تۇردى قولىندا.
جەڭىپ شىقتىڭ، باس يمەدىڭ قاساردىڭ،
سويىل، تاياق ويناسا دا جانىندا
وتان ءۇشىن جانىن قيدى ۇلدارىڭ،
از بولعان جوق ازاپ شەككەن قىزدارىڭ،
كۇيىنىشتەن اۋىرادى جۇرەگىم،
ەستىگەندە جەلتوقساننىڭ ىزعارىن.
جەلتوقسان-اۋ، ۇمىتىلمايسىڭ جۇرەكتە،
ۇرپاق وسەر اينالاتىن تىرەككە،
ەگەمەندىك ءتيدى بۇگىن ەنشىمە،
جەلتوقسانىم جەتكىزدىڭ اق تىلەككە.
جۇرگىزۋشى:
«مەن - قازاق، قازاقپىن دەپ ماقتانامىن،
ۇرانعا «الاش» دەگەن اتتى الامىن» - دەپ ازاتتىقتى اڭساعان، سول جولدا ايانباي قىزمەت ەتكەن الاش ارىستارىنىڭ اماناتىن، ازاتتىق يدەياسىن جالعاستىرعان قازاقتىڭ ۇل-قىزدارى تاۋەلسىزدىك ءۇشىن قۇربان بولدى.
بۇل كۇندە قازاق جەرىندە ءتۇرلى ەتنوس وكىلدەرى كىرەتىن حالىقتار بىرلىك، دوستىق پەن ىنتىماقتىقتا ءومىر سۇرۋدە.
رەگينا: ۇلى دوستىق
نۇرلى دوستىق
كۇن دوستىق
دوستىق دەگەن قاسيەتتى ۇرانعا
كەڭ دالانىڭ جۇرەگى دە ءۇن قوستى
ءبيشى قىزدار بيىمەن دە ءۇن قوستى
«وزبەك ءبيى» ورىندايتىن - ءقادىروۆا نازىم
جۇرگىزۋشى: 16-جەلتوقسان –تاۋەلسىزدىك كۇنمەن سىزدەردى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز! ازات ەلدىڭ بىلىكتى، ءبىلىمدى، جىگەرلى، ازاماتتارى بولىڭىزدار! دەگەن تىلەكپەن تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە ارنالعان «ار نامىسىم، قاسىرەتىم، قۋانىشىم – جەلتوقسان!» – اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىز اياقتايمىز.
كەلەسى كەزدەسكەنشە، حوش ساۋ بولىڭىزدار!
ەگىنقۇدىق اۋىلى، ش. تۇرجانوۆ اتىنداعى نەگىزگى مەكتەبىنىڭ ءمۇعالىمى
قابييەۆا تلەكشى سابيدوللا قىزى
تاقىرىبى: «ار-نامىسىم، قاسىرەتىم، قۋانىشىم – جەلتوقسان!»
ماقساتى: ەلىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ ەرلىكتەرىن ۇلگى ەتۋ ارقىلى وقۋشىلاردى تاۋەلسىزدىكتى باعالاي بىلۋگە ۇيرەتىپ، پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
كورنەكىلىگى: جەلتوقسان قاھارماندارىنىڭ سۋرەتتەرى (قايرات، لاززات، ءسابيرا، ەربول)، تاقىرىپ جەلىسى بويىنشا سلايدتار، شارلار، ناقىل سوزدەر
ءجۇرۋ بارىسى:
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، قۇرمەتتى ۇستازدار، اتا-انالار جانە وقۋشىلار!
تاريحىمىزدا ەرەكشە ورنى بار، حالقىمىزدىڭ قاسىرەتى مەن ار-نامىسىنا اينالعان، بىزگە تاۋەلسىزدىك تۋىن بيىك كوتەرىپ، ەل ەكەنىمىزدى دالەلدەپ، دۇنيە جۇزىنە تانىلۋىمىزعا سەبەپ بولعان وقيعا – 1986 جىلعى جەلتوقسان وقيعاسى.
مىنە، سودان بەرى 26 جىل ۋاقىت ءوتتى. ءومىر ءبىزدى ودان الىستاتىپ بارا جاتسا دا جۇرەگىمىزدە ماڭگى ۇمىتىلماس ءبىر نارسە قالدى. ول – دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىرگەن جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسقان قازاقتىڭ ءور مىنەزدى قىزدارى مەن ۇلدارىنىڭ رۋحىنا، ەرلىگىنە دەگەن تاعزىم، قۇرمەت. ەندەشە حالقىمىزدىڭ تاۋەلسىزدىگى، ەگەمەندىگى جولىندا ءوز ومىرلەرىن قيعان قۇربانداردىڭ رۋحىنا باس ءيىپ، ورىنىمىزدان تۇرىپ ءبىر مينۋت ەسكە الايىق! ءبىر مينۋت ۇنسىزدىك.
جەلتوقسان وقيعاسى تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باستاۋى.
اقكۇن: تاۋەلسىزدىك تۇسكەن جوق قوي اسپاننان،
تاريحى ونىڭ تىم ارىدەن باستالعان.
بوداندىقتان قۇتقارام دەپ ەلىمدى،
تالاي بوزداق قارا جەردى جاستانعان.
جازالاۋشى قارا قۇرتتاي قاپتادى،
قازاعىمدى قىرىپ – جويىپ تاپتادى.
سوندا ەلىمنىڭ ۇل – قىزدارى ارداقتى،
قارسى شىعىپ ەل سەنىمىن اقتادى.
جۇرگىزۋشى: قازاقستاننىڭ استاناسى الماتى قالاسىندا قازاق جاستارىنىڭ ۇلتتىق كوتەرىلىسكە شىعۋىنا قازاقستان كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ءبىرىنشى حاتشىسى دىنمۇحاممەد احمەت ۇلى قونايەۆتىڭ جۇمىسىنان بوساتىلىپ، ورنىنا باسقا قالادان كەلگەن گەنناديي كولبيننىڭ تاعايىندالۋى سەبەپكەر بولدى.
گۇلبەرگەن: شەكتەلىپ انا ءتىلىمىز،
وقىلماي ولەڭ-جىرىمىز
جابىلىپ جاتسا مەكتەپتەر
جادىرار قالاي كۇنىمىز؟
بۇرق ەتتى قازاق بالاسى
كەۋدەگە ءورشىپ نالاسى
الاڭعا قاراي اعىلدى
تاۋسىلىپ بارلىق شاراسى
جانىمىز جومارت قازاقپىز
ماڭگۇرت بوپ كەتە جازداپپىز
قوسايىق باستى، باۋىرلار،
جانايىق جانساق مازداپ ءبىز.
اقكۇن: 1986 جىلى 17 – جەلتوقساندا الماتى قالاسىندا مىڭداعان قازاق جاستارى نارازىلىعىن ءبىلدىرىپ، بەيبىت شەرۋگە شىقتى. ولار «قازاق ەلىنىڭ ءوز كوسەمى سايلانسىن» دەگەن تىلەك ءبىلدىردى.
سول كەزدەگى ۇكىمەت باسشىلارىنىڭ بۇيرىعىمەن كۇش كورسەتىلدى. كوپتەگەن جاستار تۇرمەگە قامالدى. ولارعا جەلتوقساننىڭ ىزعارلى كۇنىندە ءزابىر كورسەتىلدى. ءوز ەلىنىڭ تاۋەلسىزدىگىن تالاپ ەتىپ، شەرۋگە شىققان جاستارعا، «ۇلتشىلدار»، «ناشاقورلار» دەگەن كىنا تاعىلدى.
نازىم: ناشاقور دەپ، ۇلتشىل دەپ،
قازاققا كۇيە جاققان كۇن
بازارى كەتىپ ءبىر كۇندە
قايعىعا حالىق باتقان كۇن
ادىلدىكپەن شىندىقتى
وتىرىك جالا جاپقان كۇن.
نادان جاساعان سۇمدىقتان
ادامدار ازاپ شەككەن كۇن،
قاسقالداق ۇشىپ كولىنەن
شۇرەگەي كەلىپ قونعان كۇن.
قىراندار قۋىپ كوگىنەن
قارعالار بيلىك العان كۇن.
قاقاپ كۇننىڭ ىزعارى
سۇيەكتەن ءوتىپ كەتكەن كۇن.
قاراكوز قازاق قىزدارىن
ومون-دار باستان تەپكەن كۇن
قاريالار يتكە تالانىپ،
ەر باسىن كۇرەك شاپقان كۇن
اپپاق قار قانعا بويالىپ،
قىپ-قىزىل مۇز بوپ جاتقان كۇن
ءان: «قارا باۋىر قاسقالداق»- ورىندايتىن قايۋپوۆا گۇلبەرگەن
رەگينا: جەلتوقسان – تاريحىمدا ايگىلى كۇن،
ەرتتەپ ءمىنىپ ار –وجدان سايگۇلىگىن
ەرلەرىم ەلدىك ءۇشىن اتوي سالىپ،
ەنشىلەر قايتارعان بايگەلى كۇن.
جەلتوقسان تاعدىرلارعا ازالى كۇن،
قايراعان نامىستارىن مازالى مۇڭ.
قىرشىنىنان قيىلعان بوزداقتارى
قالار ماڭگى ەسىندە قازاعىمنىڭ.
جەلتوقسان – جادىمىزدا جارالى كۇن
جاستارىم جاپا شەككەن جارالى مۇڭ
ەركىندىك، ەگەمەندىك، ەلدىگىمدى
ەمىرەنە اڭسادى سانالى ۇعىم.
ينديرا: جاس ارۋدىڭ جانارىندا –جەلتوقسان،
قاندى عاسىر تابانىندا –جەلتوقسان
قارالى ءومىر قايىستىرعان حالقىمنىڭ،
قارا تۇمان قاباعىندا –جەلتوقسان.
جاۋىزدىقتى جاساعان دا - جەلتوقسان
جاڭا عۇمىر باستاعان دا –جەلتوقسان
جازىقسىزدىڭ كوز جاسىنا جۋىنىپ،
اباقتىعا تاستاعان دا - جەلتوقسان
ايتۋعان: جەلتوقسان وقيعاسى قايرات رىسقۇلبەكوۆ، ەربول سىپاتايەۆ، ءلاززات اسانوۆا، ءسابيرا مۇحامەدجانوۆا ءتارىزدى باتىرلارىمىزدىڭ بار ەكەنىن دالەلدەپ بەردى.
كورىنىس: «قايراتتى تەرگەۋ ءساتى».
تەمىر توردىڭ ىشىندە قايرات ولەڭ جازىپ وتىر.
- قايمانا قازاق قامى ءۇشىن،
قارۋسىز شىقتىق الاڭعا،
الىستان اسكەر الدىرىپ،
قىرىپ سالدى-اۋ تاباندا.
وسى كەزدە ەكى جەندەت قايراتتى سوت زالىنا اكەلەدى.
سوت زالى
حاتشى: - سوت كەلەدى تۇرىڭدار !
وتىرىڭدار. سوت پروسەسىن باستايمىز!
تەرگەلىنۋشى: ساۆيسكييدى ولتىرگەن سەن بە ؟
قايرات: - جوق، مەن ەمەس!
سەن ولتىرگەن موينىڭا ال! الىپ كەتىڭدەر! ءبارىبىر قۇتىلمايسىڭ بۇزاقى
1ء-شى كۋاگەردى شاقىرامىز. سىزگە سۇراق: ءسىز الاڭدا قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ ساۆيسكييدى ولتىرگەنىنە كۋا بولا الاسىز با؟
1-كۋاگەر: بولامىن ءوز كوزىممەن كوردىم. كەرەك دەسەڭىز مەن دە قولىندا تاياعىمەن تۇسكەن سۋرەتى بار. ول – ۇلتشىل قايرات وڭباعان!
تەرگەۋشى: 2ء-شى كۋاگەردى شاقىرامىز. ءسىز قايرات رىسقۇلبەكوۆتىڭ ساۆيسكييدى ولتىرگەنىن بەينەتاسپاعا تۇسىرگەنىڭىز راس پا؟
2-كۋاگەر: راس – راس ول ساۆيسكييدى اياعىمەن تەۋىپ، تاياقپەن ۇردى. مەنىڭ قولىمدا تۇسىرگەن بەينەتاسپا بار.
سوت: بارلىق كۋاگەرلەردى تىڭداي وتىرىپ قايرات رىسقۇلبەكوۆتى ايىپتى دەپ تابامىن.
قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆ كىنالى دەپ تابىلىپ، مىناداي قىلمىستىق جازاعا تارتىلسىن.
قازاق كسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 60-بابى بويىنشا 3 جىلعا باس بوستاندىعىنان، 65- بابى بويىنشا 15 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا، قازاق كسر قىلمىستىق كودەكسىنىڭ 171-1 بابى بويىنشا ەڭ جوعارعى ۇكىم ءولىم جازاسىنا، اتۋعا كەسىلسىن.
اپاسى:
- جوق، بۇل ۇكىم دۇرىس ەمەس.
مەنىڭ بالام اق، ول قىلمىسكەر ەمەس.
حاتشى:
- تىنىشتالىڭدار! ورىندارىڭىزعا وتىرىڭىزدار.
سوت:
- قايرات رىسقۇلبەكوۆ اقتىق ءسوزىڭ بار ما؟
قايرات:
- بار.
«اقتىق ءسوز» وقىلادى.
سوت: سوت پروسەسىن اياقتايمىن. ەكى جەندەت قايراتتى الىپ كەتەدى.
ودان سوڭ اتۋ جازاسى 20 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرۋعا وزگەرتىلدى. وكىنىشكە وراي، قايرات بۇل شەشىمدى ەستىمەستەن 21 جاسىندا قاپىلىستا ماڭگىلىككە كوز جۇمدى.
«ەلىم مەنىڭ» ورىندايتىن ەربولاتوۆ ايتۋعان
اقكۇن: جالعىز وتان –ادامنىڭ جۇرەگى عوي،
ەر جىگىت تۋعان جەرىن سۇيەدى عوي.
ەل ءۇشىن جەلتوقساندا قۇربان بولعان،
ەربول، قايرات – ناعىز ەردىڭ ءبىرى ەدى عوي.
ءسابيرا، ءلاززات سىندى جاۋقازىندار،
جەتىلمەي ەرتە سولعان گۇل ەدى عوي.
بولاشاققا داڭعىل جول سالىپ بەرگەن،
بوزداقتار ماڭگى ايتىلار جىر ەدى عوي.
ايتۋعان: ارادا 4 جىل وتكەن سوڭ 1990 جىلى 17 جەلتوقساندا سول الاڭعا ەسكەرتكىش تاقتا قويىلىپ، جەلتوقسان وقيعاسىن زەرتتەۋ كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى مۇحتار شاحانوۆ جاستارعا ارناعان «ءتورت جىل كەشىككەن شىندىق» جالىندى ولەڭىن وقىدى.
يندەرا: جەلتوقساندا شىندىق جىرىن شىرقايمىن دەپ شارق ۇردىڭ،
جەلتوقساندا ەگەمەندى ەل بولساق دەپ تالپىندىڭ.
كەۋدەڭدە ءالى سىزى جاتىر سول كەزدەگى سالقىننىڭ
اينالايىن جاس قايراتى، جاس وركەنى حالقىمنىڭ.
تەمىر قولدار قۋاتتى ەدى القىمىڭدى قاۋسىرعان،
نامىسىڭدى جىقپاي ءوتتىڭ ناۋبەت، دۇلەي ماۋسىمنان.
جالعىز قالعان شاقتارىمدا جىگەر الدىم بويىما،
تۇرمە تورىن جارىپ شىققان سەنىڭ قايسار داۋسىڭنان.
وسەر ەلدىڭ قاي ساتتە دە بىرلىك بولماق قالاۋى،
لاۋلا، لاۋلا، جەلتوقساننىڭ مۇزعا جاققان الاۋى.
وزدەرىڭدەي ار نامىستى جاس وركەنى بار ەلدىڭ
ەشقاشاندا ەڭكەيۋگە ءتيىستى ەمەس جالاۋى!
«قازاق ءبيى» ورىندايتىندار گۇلبەرگەن مەن يندەرا
ايتۋعان: وسى كوتەرىلىستىڭ ناتيجەسىندە 1991 جىلى ءبىزدىڭ ەلىمىز ءوز الدىنا ەگەمەندىك الىپ، تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدى سايلاپ، تاۋەلسىز ەگەمەندى ەل بولدىق.
پرەزيدەنت جارلىعىمەن 1996 جىلى 9 جەلتوقساندا قايرات نوعايباي ۇلى رىسقۇلبەكوۆكە “حالىق قاھارمانى” اتاعى بەرىلىپ، اتا – اناسىنا “التىن جۇلدىز” ايرىقشا ەرەكشەلىك بەلگىسى تاپسىرىلدى.
ءسابيرا، ءلاززات، ەربولدارعا “اقتاۋ جونىندەگى انىقتاما” قاعازدارى بەرىلدى.
«ءوز ەلىم» ورىندايتىن - سەمبايەۆا اقكۇن
شالقار شابىتتى اقىن مۇقاعالي جىرىنا ارقاۋ بولعان، ءبىزدىڭ اتامەكەنىمىز، قازاق دالاسى – بابالارىمىزدىڭ ۇرپاعىنا قالدىرىپ كەتكەن اسىل مۇراسى.
تالاي باتىرلار جانىن قيىپ، قورعاپ قالعان قاسيەتتى وتانىمىز قازاقستان!
يندەرا: نەتكەن بايتاق، نەتكەن ۇلى سەن ەلىم،
نەندەي كۇيگە جۇرەگىمدى بولەدىم،
سەندە تۋدىم، سەندە ءوستىم، سەندە ولسەم،
ارمانىم جوق بۇل دۇنيەدە دەر ەدىم.
ءان «اتامەكەن» ورىندايتىن كاكيموۆا رەگينا
يندەرا: مۇز جاستانىپ ازاتتىقتىڭ جولىندا،
تاۋەلسىزدىك تۋى تۇردى قولىندا.
جەڭىپ شىقتىڭ، باس يمەدىڭ قاساردىڭ،
سويىل، تاياق ويناسا دا جانىندا
وتان ءۇشىن جانىن قيدى ۇلدارىڭ،
از بولعان جوق ازاپ شەككەن قىزدارىڭ،
كۇيىنىشتەن اۋىرادى جۇرەگىم،
ەستىگەندە جەلتوقساننىڭ ىزعارىن.
جەلتوقسان-اۋ، ۇمىتىلمايسىڭ جۇرەكتە،
ۇرپاق وسەر اينالاتىن تىرەككە،
ەگەمەندىك ءتيدى بۇگىن ەنشىمە،
جەلتوقسانىم جەتكىزدىڭ اق تىلەككە.
جۇرگىزۋشى:
«مەن - قازاق، قازاقپىن دەپ ماقتانامىن،
ۇرانعا «الاش» دەگەن اتتى الامىن» - دەپ ازاتتىقتى اڭساعان، سول جولدا ايانباي قىزمەت ەتكەن الاش ارىستارىنىڭ اماناتىن، ازاتتىق يدەياسىن جالعاستىرعان قازاقتىڭ ۇل-قىزدارى تاۋەلسىزدىك ءۇشىن قۇربان بولدى.
بۇل كۇندە قازاق جەرىندە ءتۇرلى ەتنوس وكىلدەرى كىرەتىن حالىقتار بىرلىك، دوستىق پەن ىنتىماقتىقتا ءومىر سۇرۋدە.
رەگينا: ۇلى دوستىق
نۇرلى دوستىق
كۇن دوستىق
دوستىق دەگەن قاسيەتتى ۇرانعا
كەڭ دالانىڭ جۇرەگى دە ءۇن قوستى
ءبيشى قىزدار بيىمەن دە ءۇن قوستى
«وزبەك ءبيى» ورىندايتىن - ءقادىروۆا نازىم
جۇرگىزۋشى: 16-جەلتوقسان –تاۋەلسىزدىك كۇنمەن سىزدەردى شىن جۇرەكتەن قۇتتىقتايمىز! ازات ەلدىڭ بىلىكتى، ءبىلىمدى، جىگەرلى، ازاماتتارى بولىڭىزدار! دەگەن تىلەكپەن تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىنە ارنالعان «ار نامىسىم، قاسىرەتىم، قۋانىشىم – جەلتوقسان!» – اتتى اشىق تاربيە ساعاتىمىز اياقتايمىز.
كەلەسى كەزدەسكەنشە، حوش ساۋ بولىڭىزدار!
You Might Also Like
-
سىنىپتان تىس جۇمىستىڭ تاقىرىبى: جاس تەحنولوگ (پرەزەنتاسياسىمەن)
