جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار
قىزىلوردا قالاسى
№197 قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى:
الجانوۆا روزا زەينۋللايەۆنا
ساباقتىق تاقىرىبى: جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ،
دامىتۋشىلىق: تەوريالىق بىلىمدەرىن ساراماندىق جۇمىستا پايدالانا ءبىلۋ، وقۋشىلاردى ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە داعدىلاندىرۋ، ولاردىڭ ءوي-ورىسىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى وسى ونەر تۇرىمەن قىزىقتىرۋ، ۇقىپتىلىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە، سۇلۋلىقتى قابىلداۋ سەزىمىن وياتۋ، ەستەتيكالىق تالعامدىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق-جاۋاپ، ءوز بەتىنشە ساراماندىق جۇمىس.
ساباقتىق كورنەكىلىگى: دايىن جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار تۇرلەرى.
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ، بەينەلەۋ ونەرى، تاريح.
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
• وقۋشىلارمەن سالەمدەسەمىن؛
• وقۋشىلاردى تۇگەندەيمىن؛
• وقۋشىلاردىڭ قۇرال-جابدىقتارىن تۇگەندەۋ؛
• وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارتۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وتكەن تاقىرىپتى قايتالاي وتىرىپ، وقۋشىلارعا تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار قويۋ.
III. جاڭا ساباق
ءجۇن– قوي، ەشكى، تۇيە جانە ت.ب. جانۋارلاردىڭ تۇگى، جەڭىل ونەركاسىپتىڭ قۇندى شيكىزاتى. ءجۇن تالشىقتارى جىلۋدى از وتكىزەدى، ىلعال تارتقىش جانە بەرىك بولادى. ول ءجىپ ءيىرۋ، ماتا توقۋ، كيىز باسۋ، ءار ءتۇرلى توقىما بۇيىمدار جاساۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. قوي، ەشكى جانە تۇيە ءجۇنى قۇندى شيكىزات بولىپ ەسەپتەلەدى. دۇنيە جۇزىندە قوي ءجۇنى كوپ وندىرىلەدى.
قوي ءجۇنى تالشىقتارىنىڭ جۋان-جىڭىشكەلىگىنە، قۇرىلىمىنا قاراي بولىنەدى. ءجۇن قۇرامىنداعى قىلشىقتاردىڭ ارا قاتىناسى قوي تۇقىمىنا بايلانىستى ءار ءتۇرلى بولادى. سوندىقتان قوي ءجۇنى بيازى، بيازىلاۋ، ۇياڭ جانە قىلشىق ءجۇن دەپ بولىنەدى. بيازى ءجۇن تالشىعىنىڭ جىڭىشكەلىگى 14، 2 – 25مكم، ۇزىندىعى مەن يرەگى بىركەلكى بولادى. ءتۇسى اق، شايىرى مول. بۇل جۇنىنەن جوعارى ساپالى ماتا توقىلادى. بيازىلاۋ ءجۇن بىركەلكى ىرىلەۋ ءجۇن مەن ارالىق قىلشىقتان تۇرادى. تالشىعىنىڭ جىڭىشكەلىگى 25، 1 – 35مكم. مۇنداي جۇننەن تريكوتاج، جوعارى ساپالى شۇعا توقىلادى. ۇياڭ ءجۇن قۇرامىندا جۇننەن باسقا ارالىق جانە مايدا قىلشىقتار بولادى. ۇياڭ جۇننەن كىلەم توقىلادى. قىلشىق ءجۇننىڭ قۇرامىندا قىلشىق، اسىرەسە، ءولى قىلشىق كوپ بولادى. مۇنداي ءجۇن كيىز، كيىز اياق كيىم، ت.ب. جاساۋعا پايدالانىلادى.
ءجۇننىڭ بارلىق ءتۇرىنىڭ ساپاسى مالدىڭ تۇقىمىنا، ونى دۇرىس ازىقتاندىرۋعا، باعىپ-كۇتۋگە بايلانىستى. ەشكى ءجۇنى قىلشىقتى، ءتۇبىت ارالاس بولادى. انگور، ت .ب. ەشكى تۇقىمىنىڭ ءجۇنى بيازىلاۋ كەلەدى. تۇيە ءجۇنى بەرىك، ساپاسى جاقسى بولادى. ودان ءجۇن ماتا، سىرت كيىم، ءار ءتۇرلى بۇيىمدار جاسالادى. سيىر، جىلقى جۇندەرىنەن كيىز، قويان جۇنىنەن جەڭىل كيىم جاسايدى. يت ءجۇنى ەمدىك ماقساتتا قولدانىلادى
جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار
ارقاندار
• ات ارقان.
• بەلدەۋ ارقان.
• جەل ارقان.
• جەلى ارقان.
• قوم ارقان
• قوسارقان.
• ماتاۋ ارقان.
• سۇيرەتپە ارقان.
• تارتۋ ارقان.
جىپتەر
• باس ءجىپ.
• باۋىر ءجىپ.
• بۇعالىق ءجىپ.
• جان ءجىپ.
• كەرمە ءجىپ.
• كۇردە ءجىپ.
• نوقتا ءجىپ.
• ورە ءجىپ.
• تەڭ ءجىپ.
كيىز ءۇي جابدىقتارى
• اق باسقۇر.
• الا باسقۇر.
• باس باۋ.
• بوساعا.
• دودەگە.
• كەرەگە باۋ.
• تاڭعىش.
• تۇندىك باۋ.
• ۋىق باۋ.
• ۇزىك باۋ.
كيىم-كەشەكتەر
• جاباعى كۇپى.
• جاداعاي شاپان.
• ءجۇن قولعاپ.
• ءجۇن شۇلىق.
• تۇيە ءجۇن دالباعاي.
• تۇيە ءجۇن كەۋدەشە.
• شەكپەن.
• شيدەم شەكپەن.
مال ابزەلدەرى
• ايىل.
• اسمالدىق.
• بۇيدا.
• جەل بۇيدا.
• جۇگەن. ارقاندار
• قۇر ايىل.
• نوقتا.
• تۇيە نوقتا.
• شىلبىر.
توسەنىشتەر
• الاشا.
• بوستەك.
• كىلەم.
شارۋاشىلىق بۇيىمدار
• دوربا.
• قانار.
• قاپ.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
وقۋشىلار بۇگىن ءبىز جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار تۋرالى تولىق ماعلۇمات الدىق. سونىمەن
• ءجۇن دەگەنىمىز نە؟
• جۇندەر نەشە تۇرگە بولىنەدى؟
• جۇننەن جاسالعان كيىم-كەشەكتەردى اتاڭدار؟
• جۇننەن جاسالعان شارۋاشىلىق بۇيىمدارىن اتاڭدار؟
VI. وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءار ءبىر وقۋشىنىڭ جاساعان جۇمىسىن قابىلداپ، باعا قويىپ، جىبەرىلگەن قاتەلەرىن قايتا ءتۇسىندىرۋ.
VII. ءۇي تاپسىرماسى. وقىپ كەلۋ
№197 قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى:
الجانوۆا روزا زەينۋللايەۆنا
ساباقتىق تاقىرىبى: جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ،
دامىتۋشىلىق: تەوريالىق بىلىمدەرىن ساراماندىق جۇمىستا پايدالانا ءبىلۋ، وقۋشىلاردى ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە داعدىلاندىرۋ، ولاردىڭ ءوي-ورىسىن دامىتۋ؛
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى وسى ونەر تۇرىمەن قىزىقتىرۋ، ۇقىپتىلىققا، ەڭبەكسۇيگىشتىككە، سۇلۋلىقتى قابىلداۋ سەزىمىن وياتۋ، ەستەتيكالىق تالعامدىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق-جاۋاپ، ءوز بەتىنشە ساراماندىق جۇمىس.
ساباقتىق كورنەكىلىگى: دايىن جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار تۇرلەرى.
ءپانارالىق بايلانىس: سىزۋ، بەينەلەۋ ونەرى، تاريح.
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
• وقۋشىلارمەن سالەمدەسەمىن؛
• وقۋشىلاردى تۇگەندەيمىن؛
• وقۋشىلاردىڭ قۇرال-جابدىقتارىن تۇگەندەۋ؛
• وقۋشىلاردىڭ زەيىندەرىن ساباققا اۋدارتۋ.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ.
وتكەن تاقىرىپتى قايتالاي وتىرىپ، وقۋشىلارعا تاقىرىپ بويىنشا سۇراقتار قويۋ.
III. جاڭا ساباق
ءجۇن– قوي، ەشكى، تۇيە جانە ت.ب. جانۋارلاردىڭ تۇگى، جەڭىل ونەركاسىپتىڭ قۇندى شيكىزاتى. ءجۇن تالشىقتارى جىلۋدى از وتكىزەدى، ىلعال تارتقىش جانە بەرىك بولادى. ول ءجىپ ءيىرۋ، ماتا توقۋ، كيىز باسۋ، ءار ءتۇرلى توقىما بۇيىمدار جاساۋ ءۇشىن پايدالانىلادى. قوي، ەشكى جانە تۇيە ءجۇنى قۇندى شيكىزات بولىپ ەسەپتەلەدى. دۇنيە جۇزىندە قوي ءجۇنى كوپ وندىرىلەدى.
قوي ءجۇنى تالشىقتارىنىڭ جۋان-جىڭىشكەلىگىنە، قۇرىلىمىنا قاراي بولىنەدى. ءجۇن قۇرامىنداعى قىلشىقتاردىڭ ارا قاتىناسى قوي تۇقىمىنا بايلانىستى ءار ءتۇرلى بولادى. سوندىقتان قوي ءجۇنى بيازى، بيازىلاۋ، ۇياڭ جانە قىلشىق ءجۇن دەپ بولىنەدى. بيازى ءجۇن تالشىعىنىڭ جىڭىشكەلىگى 14، 2 – 25مكم، ۇزىندىعى مەن يرەگى بىركەلكى بولادى. ءتۇسى اق، شايىرى مول. بۇل جۇنىنەن جوعارى ساپالى ماتا توقىلادى. بيازىلاۋ ءجۇن بىركەلكى ىرىلەۋ ءجۇن مەن ارالىق قىلشىقتان تۇرادى. تالشىعىنىڭ جىڭىشكەلىگى 25، 1 – 35مكم. مۇنداي جۇننەن تريكوتاج، جوعارى ساپالى شۇعا توقىلادى. ۇياڭ ءجۇن قۇرامىندا جۇننەن باسقا ارالىق جانە مايدا قىلشىقتار بولادى. ۇياڭ جۇننەن كىلەم توقىلادى. قىلشىق ءجۇننىڭ قۇرامىندا قىلشىق، اسىرەسە، ءولى قىلشىق كوپ بولادى. مۇنداي ءجۇن كيىز، كيىز اياق كيىم، ت.ب. جاساۋعا پايدالانىلادى.
ءجۇننىڭ بارلىق ءتۇرىنىڭ ساپاسى مالدىڭ تۇقىمىنا، ونى دۇرىس ازىقتاندىرۋعا، باعىپ-كۇتۋگە بايلانىستى. ەشكى ءجۇنى قىلشىقتى، ءتۇبىت ارالاس بولادى. انگور، ت .ب. ەشكى تۇقىمىنىڭ ءجۇنى بيازىلاۋ كەلەدى. تۇيە ءجۇنى بەرىك، ساپاسى جاقسى بولادى. ودان ءجۇن ماتا، سىرت كيىم، ءار ءتۇرلى بۇيىمدار جاسالادى. سيىر، جىلقى جۇندەرىنەن كيىز، قويان جۇنىنەن جەڭىل كيىم جاسايدى. يت ءجۇنى ەمدىك ماقساتتا قولدانىلادى
جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار
ارقاندار
• ات ارقان.
• بەلدەۋ ارقان.
• جەل ارقان.
• جەلى ارقان.
• قوم ارقان
• قوسارقان.
• ماتاۋ ارقان.
• سۇيرەتپە ارقان.
• تارتۋ ارقان.
جىپتەر
• باس ءجىپ.
• باۋىر ءجىپ.
• بۇعالىق ءجىپ.
• جان ءجىپ.
• كەرمە ءجىپ.
• كۇردە ءجىپ.
• نوقتا ءجىپ.
• ورە ءجىپ.
• تەڭ ءجىپ.
كيىز ءۇي جابدىقتارى
• اق باسقۇر.
• الا باسقۇر.
• باس باۋ.
• بوساعا.
• دودەگە.
• كەرەگە باۋ.
• تاڭعىش.
• تۇندىك باۋ.
• ۋىق باۋ.
• ۇزىك باۋ.
كيىم-كەشەكتەر
• جاباعى كۇپى.
• جاداعاي شاپان.
• ءجۇن قولعاپ.
• ءجۇن شۇلىق.
• تۇيە ءجۇن دالباعاي.
• تۇيە ءجۇن كەۋدەشە.
• شەكپەن.
• شيدەم شەكپەن.
مال ابزەلدەرى
• ايىل.
• اسمالدىق.
• بۇيدا.
• جەل بۇيدا.
• جۇگەن. ارقاندار
• قۇر ايىل.
• نوقتا.
• تۇيە نوقتا.
• شىلبىر.
توسەنىشتەر
• الاشا.
• بوستەك.
• كىلەم.
شارۋاشىلىق بۇيىمدار
• دوربا.
• قانار.
• قاپ.
ساباقتى قورىتىندىلاۋ
وقۋشىلار بۇگىن ءبىز جۇننەن جاسالاتىن بۇيىمدار تۋرالى تولىق ماعلۇمات الدىق. سونىمەن
• ءجۇن دەگەنىمىز نە؟
• جۇندەر نەشە تۇرگە بولىنەدى؟
• جۇننەن جاسالعان كيىم-كەشەكتەردى اتاڭدار؟
• جۇننەن جاسالعان شارۋاشىلىق بۇيىمدارىن اتاڭدار؟
VI. وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
ءار ءبىر وقۋشىنىڭ جاساعان جۇمىسىن قابىلداپ، باعا قويىپ، جىبەرىلگەن قاتەلەرىن قايتا ءتۇسىندىرۋ.
VII. ءۇي تاپسىرماسى. وقىپ كەلۋ
You Might Also Like
