ارازداسسا دا، ارتىنان كەلدى
اسىرەسە كۇلتايعا اناۋ بەت-اۋزىن قانشيەدەي ەتىپ بوياپ، بەتىنەن ەكى قولى ەلى كەتپەيتىن جامالدىڭ ايتقان ءسوزى ءوتىپ كەتتى-اۋ. تاعى قانداي كەكەسىنمەن ايتتى دەسەڭشى:
— سەنىڭ جىگىتىڭ نەمەنە ءوزى، ادام با، الدەكىم بە قالادان اۋىلعا قاشادى. سونداي دا مادەنيەتسىزدىك بولا ما ەكەن. ەڭ بولماسا اۋزىن بۋعان وگىزدەي ءوزى كەتە بەرسە ەكەن، «جۇرىڭدەر، كومسومولەستەر، اۋىلعا مادەنيەت ەگەيىك» دەپ جۇرتقا جار سالادى. سەنىڭ مادەنيەتسىز جىگىتىڭنىڭ «مادەنيەت ەگەيىك» دەگەن ءسوزى اركىمنىڭ-اق ءبۇيىرىن قىزدىرىپ، بۇگىن مەنىڭ قامالىم دا ەلىرىپ: «مەن نەمەنە، قۇلبايدان كەم بە ەكەم، ول اياقكيىم فابريكاسىنىڭ اتاقتىسى بولسا، مەن تىگىن فابريكاسىنداعى وزاتپىن. ول بىلەتىن تەحنيكا ءتىلىن مەن دە بىلەم» دەگەندى شىعارىپتى. سەن ول مايمۇرىنىڭدى نەگە تىيىپ قويمايسىڭ،— دەدى-اۋ.
ونىڭ بۇل سوزىنە كۇلتاي ىزا بولىڭقىراپ قالىپ: «مۇرىن وزىنىكى عوي، ول بىرەۋدىڭ مۇرنىن العان جوق، وندا كىمنىڭ جۇمىسى بار» دەپ اشۋىن باسقانداي بولدى دا، قۇلباي جايىن، ونىڭ فابريكاداعى بەلسەندى كومسومولەس ەكەنىن، ونىڭ نە ىستەيمىن دەسە ءوز ەركى، ءوز پراۆوسى وزىندە ەكەنىن ايتىپ ەدى. جامال وعان اڭگىمە تيەگىن اعىتىپ كەپ جىبەردى:
— سەن ءويتىپ بوسبەلبەۋلەنبە. ەركەك دەگەندى ەركىنە جىبەرە بەرسەڭ، ەرىگە بەرەدى. ولاردى باسىنان قولعا الماساڭ، كەيىن باسىنىپ كەتەدى.
— ە، ەركىنشە جۇرمەگەندە مەن ونى قالاي كىسەندەيمىن؟
— ويباي-اۋ، ءوزىڭنىڭ اقىلىڭ بار قىز شىعار دەپ جۇرسەم، اقىلدان شاينام ەشتەمەڭ جوق ەكەن عوي.
— ارتىعىڭىز بولسا اۋىسارسىز.
— ءويتىپ كەكەتپەي-اق قوي، ءبىراق مەن ساعان ادام بولاتىن جاعىندى ايتىپ وتىرمىن. تىڭ جەر، تىڭ جەردى قايتەسىڭ. ول ءبىر قۇلان جورتپاس قۇبا جون ەمەس پە؟ جاڭا ءۇي بولىپ، ەسىڭدى ءبىلىپ ەتەكتەرىڭدى جاپقان كەزدە شاڭىراعىڭدى تۇتەتىپ، يت ارقاسى قيانعا قاڭعىپ نە بار.
جامالدىڭ قاس-قاباعىن كورىپ، اسەمسىپ-بالسىپ ايتقان سوزدەرى وسى تارىزدەس بولدى. ارينە، قۇلتاي ونىڭ سوزىنە ارتىق جاۋاپ بەرگەن جوق تەك: «ول جەردە دە ءبىز سياقتى ادام تۇراتىن شىعار» دەي سالعان بولاتىن.
ءبىراق ۇيگە كەلىسىمەن جامالمەن ارادا بولعان اڭگىمەنى ويلاپ وتىرىپ، المالىق سياقتى اسەم قالانىڭ كوركى كوزىنە ەلەستەپ، ونى تاستاپ كەتۋ ءوز ويىنشا الدە نە بولىپ كورىنىپ قۇلتاي سونىڭ سوزىنە اۋىتقىپ سالا بەردى.
جولداماسىن قولىنا الىپ ۇيىنە قۇلباي كىرىپ ەدى، كۇلتاي بۇلان-تالان جىلاپ وتىر. جىلاۋدان كوزى قىزارىپ، كوز ەتى بۇلتيىپ ءىسىپ كەتىپتى. بەتىنە جۇقالاپ جاققان وپا كوزدەن اققان جاسپەن ايعىزدالىپ، سورى شىققان بىلعارىداي ساتالدانىپتى دا قالىپتى. قۇلباي دا كۇلتايدىڭ نەگە ءبۇلىنىپ وتىرعانىن سەزە قويدى. ونىڭ ەسىنە «قاسىندا وتىرىپ مىجىڭداي بەرسە، كورگەندە كورەسىنى ايەلدەن كورەرسىڭ» دەگەن تۇرمىستان بىتىراڭقىراپ جۇرگەن بىرەۋدىڭ ءسوزى ءتۇسىپ، جۇرەگى سۋ ەتە قالدى.
— نە بولدى، كۇلتاي؟
— بارمايمىن، قۇلباي.
— قايدا بارمايسىڭ؟
— قۇس قاناتى سوگىلىپ، قۇلان تۇياعى توزعان قۇلا دۇزگە بارمايمىن.
— بارماي-اق قوي. ءوزىڭ دە بارمايسىڭ.
بۇل ءسوز كۇلتايعا بۇرىنعىدان دا جامان ءتيدى. كۇلتايدىڭ زىعىردانى قايناپ، ىزاعا بۋلىقتى. ىشىنەن قىزعانىشتىڭ وتى تۇتانىپ، تۇتەپ سالا بەردى. ال قۇلباي بۇل ءسوزدى ازىرشە بارماي تۇرا تۇرار جانە وكسىگى باسىلىپ، وكپەسى تارقاسىن دەگەن ويمەن ايتا سالىپ ەدى. ءبىراق كۇلتاي ونى باسقاشا ءتۇسىندى. ونىڭ ەسىنە كەشە قايداعى-جايداعىلاردى ايتىپ وتىرىپ «سەنىڭ جىگىتىڭنىڭ ويى باسقا» دەگەن جامالدىڭ ءسوزى تۇسە كەتتى. كۇلتاي ودان سايىن وكىرىپ وكسىپ جىلادى.
سەنىڭ ويىڭ مەنەن قۇتىلۋ عوي،— دەگەن ءسوز قۇلبايدى قاتتى رەنجىتتى. ولار بۇدان بۇرىن رەنجىسىپ كورگەن جوق، ءتىپتى رەنجىسەتىندەي ۋاقىت بولعان جوق. بار بولعانى قوسىلعاندارىنا ەكى-اق اپتا بولدى. قۇلباي قالاي ايتسا دا، كۇلتايعا تىڭ جەرگە اتتانۋدى تۇسىندىرە الماي-اق قويدى. كەيىن كەلەرسىڭ دەسە كۇلتاي ودان جامان جىلادى. سونىمەن ءبىرى توسەكتە ەتپەتىنەن جاتىپ جىلاۋمەن، ءبىرى ورىندىققا شوقيىپ وتىرۋمەن تاڭدى اتىردى. «كەشە قوسىلىپ ەدىك وسى ۋاقتا، ايرىلعالى وتىرمىز كۇنشۋاقتانىڭ» كەرى كەلدى.
وسى كەزدە تەرەزە الدىنا كەلىپ توقتاعان ماشينانىڭ گۇرىلدەگەن موتور داۋسى ەستىلدى دە، اۆتوموبيل گۋدوگى «دۋت دۋت» دەدى.
كۇلتاي، مەن جۇرگەلى تۇرمىن، قوشتاسالىق،— دەدى قۇلباي.
— جۇرە بەر،— دەپ كۇلتاي زەكىڭكىرەپ ايتتى. بۇدان سوڭ قوشتاسپايتىنى بىلىنگەن سوڭ امال نە، ول چەمودانىن الىپ، ەسىككە سىرعي بەردى. ماشينا موتورىنىڭ گۋىلىنە قۇلاق تىگىپ، ونىڭ كەتەتىنىنە سەنبەي وتىرعان كۇلتاي تەرەزەگە كوز تاستاپ ەدى، چەمودان سالىپ جاتقان قۇلبايدى كوردى. ول جالاڭ اياعىنا كەبىستىڭ باسىن ىلە سالىپ دالاعا شىققانشا ماشينا زىرعىپ ءجۇرىپ تە كەتتى. ۇيگە اسىعا قايتا كىرگەن كۇلتاي كوزىندەگى مولتىلدەگەن جاسى ىرشىپ اسىعىس كيىنىپ، ۆوكزالعا جونەلدى.
ول اپىل-قۇپىل پەررون بيلەتىن الىپ، پوەزعا شىعىپ ەدى، پوەزد ناق كۇلتايدىڭ كەلگەنىن كورە سالىپ جۇرۋگە ۋادەلەسكەندەي جايلاپ قوزعالا باستادى. پوەزد ءجۇرىپ كەتكەن سوڭ كۇلتاي بارلىق مۇمكىندىگىنەن ايرىلعانداي ەڭىرەپ جىبەردى. كۇلتاي جىلاماق تۇگىل باقىرسىن پوەزد وعان قاراسىن با، ءجۇرىسىن بىردەن بىرگە ەكپىندەتىپ، اقىرى جۇيتكىپ جونەلدى. بۇل مارت ايىنىڭ ءىشى ەدى.
ۇيگە كەلگەن كۇلتاي ءوزىن ءوزى قاتتى كىنالادى. «سول ءبىر جامالدىڭ سوزىنە ەرىپ... «سۇيرەڭدەگەن جامان ءتىل سۇيگەنىڭنەن ايىرار» دەگەن وسى ەكەن عوي». ول الىس جولعا كەتىپ بارا جاتقان جولداسىن رەنجىتكەنىنە قاتتى وكىندى.
...پوەزدان تۇسكەن كۇلتايدى جۇك ماشيناسى الىپ كەپ جونەلدى. كوز كورىم جەردىڭ ءبارى ءبىر بۇلدىرى جوق جاپ-جازىق جانە ءپىسىپ تۇرعان ساپ-سارى ەگىن. ونىڭ ماشينا ۇستىندەگى ويى ءالى دە توقتاماي كەلەدى. سوۆحوز دەپ جۇرگەنى بەس-التى ءۇي شىعار.
ماشينا ءبىر قالانى ارالاي كەلىپ، جاڭا سالىنعان اعاش ءۇيدىڭ قاسىنا توقتادى.
— ءتۇسىڭىز،— دەدى شوفەر. كۇلتاي رەنجي، قاباعىن شىتقان بويى ماشينادان ءتۇستى.
— جولعا تاستاپ كەتەسىز بە؟ مەن ەندى نەمەن جەتەمىن؟
— ەندى قايدا بارماقسىز؟
— باعانا ءوزىڭىز ايتقان سوۆحوزعا.
— سول سوۆحوزعا، ءوز ۇيىڭىزگە كەلدىڭىز،— دەدى شوفەر.
ءوتىنىشتىڭ وكىنىشى قاتتى بولدى-اۋ دەپ جۇرگەن كۇلتاي
بۇگىن ءوتىنىشتىڭ قۋانىشىنا كەنەلدى. ءبىراق ارازداسسا دا ارتىنان كەلگەنىنە نامىستانبادى، وتىنىشتەن تۋعان وكىنىش ەسىنە ءتۇسىپ، ۇيالىپ تا، قىزارىپ تا كەتتى.
1955
You Might Also Like
-
ءسىز مادەنيەتتى قالاي تۇسىنسەڭىز، ولاي ءتۇسىنىڭىز. مەن بىلەتىن كەيبىرەۋلەردىڭ تۇسىنىگى سىزدەردىڭ تۇسىنىگىڭىزدەن مۇلدەم وزگەشە. مادەنيەتتىڭ دە مادەنيەتى بولادى ەكەن. «اكەسىن ساباعاندى كورىپ ەدىك...
-
اياگوز اۋدانىندا قۇس جۇمىرتقاسىنان بالاپان شىعاراتىن ينكۋباتور ستانسياسى اشىلاتىن بولدى. اياگوز اۋداندىق اۋىل شارۋاشىلىعى ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جۇماتايەۆ جولداس ابدىرەش بالعىمبايەۆتى ستانسيا ديرەكتورلى...
