InfoHub Logo

ءبىزدىڭ ۇيگە تانيتىن ادامدار كەلگەندە قاباعى قارىس جابىلىپ كەتەتىن، اسىرەسە مەنىڭ تۋىسقاندارىم كەلگەندە كوبىرەك شىتىناپ، سولار قولدارىن سۇرتەتىن سۇلگىگە دەيىن اڭگىمە ەتىپ، ءبىراز جەرگە اپارىپ تاستايتىن ءسانىشتىڭ كوڭىل كۇيى بەيتانىس ادامداردى ەرتىپ كەلگەندە جايناپ سالا بەرەدى. ءسىزدىڭ ۇيدەگىگە كەرىسىنشە، ءبىزدىڭ ۇيدە تاعى ءبىر قىزىق جاي بار. مىسالى، كەيدە ۇيىمىزدە اقشا جوقتا، كەرىسىنشە داستارقانىمىز تاسىپ-توگىلىپ جاتادى دا، ال ەكەۋمىز ءسانىشتى ايتىپ وتىرمىن، ودان باسقا تاعى بىرەۋى بار دەپ ويلاپ قالىپ جۇرمەڭىزدەر) جالاقى العان كەزدە كەيدە شاي مەن نانعا قاراپ قالامىز. ارينە، سىزدەر مۇنىڭ سىرىن بىلمەيسىزدەر. وسىنداي وڭاشادا وزىڭىزگە سول سىردى ءبىر اقتارىپ تاستاماسام بولاتىن ەمەس.

ءسانىشتىڭ تۋىسقاندارىنان مەنىڭ تۋىسقاندارىم اڭقاۋلاۋ عوي دەپ شامالايمىن. ويتكەنى ولار ءسانىشتىڭ ايتۋىنا قاراعاندا، ىلعي ۇيدە اقشا تاۋسىلىپ قالعاندا كەلەدى. ءبارىن ءوزى بىلەتىن ءسانىشتىڭ سوزىنشە ولار اۋزىنىڭ سالىمى جوق كەراۋىز، تايقى ماڭداي، ىرىسقا لايىقسىز تاعى-تاعىلار. مەن بولسام ءسانىش ءسوزىنىڭ راستىعىن قوشتاپ ۇيرەنگەن جانمىن. قوشتاماۋعا بولا ما، ول مەنىڭ كوزىمدى جەتكىزبەي قويمايدى. ءبىر رەت ءوزىم دە بايقاعانىم بار.

جالاقى العانىمىزعا ەكى كۇن بولعان. ءۇشىنشى كۇنى ماعان ءسانىش قالتا ءتۇبىن قاعىپ كورسەتتى.

— Miنe، نان مەن شايعا عانا جەتەتىن اقشا قالدى. ۋاقىت ءوتىپ بارادى، تاۋسىپ بارادى.

— يe، ۋاقىت ءوتىپ بارادى، تاۋسىپ بارادى،— دەپ قايتالايمىن مەن. دەمەي كورشى ەر بولساڭ. ءسانىش شاڭىڭدى جىبەرسىن. ياپىر-اۋ، قىزىق. مەنىڭ اۋىلداعى جالعىز باۋىرىم بارىمبەك سول كۇنى ۇيگە ساپ ەتە تۇسكەنىن كوردىڭىز بە؟ ەندى ءسانىشتى اۋليە دەمەي مەن نە دەيىن. اۋىزىنىڭ سالىمى جوق، وزىنەن كورسىن-داعى. ايتەۋىر اق نان مول، اعاما سونىمەن شاي بەرە وتىرىپ ءسانىش:

— ۋاقىت سولاي بولدى، قوناقاسى جەي المادىڭىز،— دەپ جايباعىستاپ تىگىسىن جاتقىزدى. مەن ونى قوشتاي كەتتىم. ەگەر ءسانىش ادەمىلەپ ءويتىپ ادەمىلەپ ايتپاسا مەن نە ىستەي الار ەدىم.

— قوناقاسى جەي المادىڭىز،— دەدىم مەن دە. ءبىراق ءسانىش الا كوزىمەن اتىپ جىبەردى. قايتىپ جاۋاپقا كەلە المادىم. اۋزىنىڭ سالىمى جوق بارىمبەك شايمەن اتتاندى. ۋاقىت وتكەندە كەلگەن وزىنەن كورسىن.

ارادا كۇن وتپەي-اق ءسانىشتىڭ نەمەرە اپاسى كەلدى. بۇلاردىڭ ءجونى باسقا ەكەم. كەشكە قاراي داستارقان جاسالىپ، اسپاننان ىبىرايىم پايعامبارعا تۇسكەن كوك قوشقارداي بىردەمە ءبىزدىڭ ۇيگە پايدا بولا كەتسە كەرەك. ءۇيدىڭ استىڭعى قاباتىنداعى دۇكەننەن ءبىر قويدىڭ ەتىن ءسانىش ءبىر-اق كوتەرىپ كەلدى. ەتتى بىلقىتىپ اسىپ اكەلىپ قويعان كەزدە ءسانىشتىڭ اپاسىنىڭ سالىمدى اۋزىنا قاراپ ەدىم، ءبىزدىڭ بارىمبەكتىڭ اۋزىنان بولەكتەۋ ەشتەمەسى دە جوق، سياقتى. سالپيىپ-اق جاتىر. اسىرەسە، استىڭعى ەرنىن ايتسايشى، كادىمگى قورابىنىڭ ارتقى جاعىن ءتۇسىرىپ قويعان جۇك ماشيناسىنداي. الدە سالىمىن كەلتىرىپ تۇرعان كەرقىزىلداپ تۇرىپ جاققان دالابى ما ەكەن؟ قاپ، ءبىزدىڭ بارىمبەك بايعۇس ونى ءوزى تۇگىل، جەڭگەمە دە جاققىزبايدى-اۋ! وندا بارىمبەككە دە بىردەمە جۇعار ەدى.

— اۋزىنىڭ سالىمى قاي جەرىندە تۇر؟—دەدىم سىبىرلاپ سانىشكە، شىنىمەن كورگىم كەلىپ. ول سانىمدى شىمشىپ الدى. ونىسى نەسى؟ نەمەنە سالىمى سانىندا تۇر ما؟ وعان ريزا بولماي قايتا سىبىرلادىم:

— سالىمى قاي جەرىندە دەدىڭ؟

— بۇل ۋاقىتقا تاپ كەلدى عوي. ناعىز تەرىس ازۋ ءوزى، ءبىر قويدىڭ ەتى كەلە كەتكەنىن كورمەيمىسىڭ؟

ەندى نە ىستەيىن. اۋىزىڭدى كورسەت دەمەكپىن بە! تىنىش وتىردىم. ءبىراق جانىم تىنشىمادى.

— ۋاقىتىسىندا كەلدىڭىز، اۋىزىڭىزدىڭ سالىمى بار ەكەن،— دەدى ءسانىش اپاسىنا. «ءبىزدىڭ بارىمبەكتىڭ اۋزىنان تۇك تە ايىرماسى جوق، ومىرىلعان استاۋداي بولىپ تۇر عوي» دەگىم دە كەلدى. ءبىراق ايتا المادىم.

بارىنەن دە قورلىعى ەرتەڭىندە بولدى. بارىمبەكتىڭ ينستيتۋتتا وقيتىن بالاسى كەلىپ ەدى. الگى «سالىمدى اۋىزعا» كەلگەن ەت سوعان ەرە كەتىپتى. قايتەيىن، ءسانىش «ۋاقىت سولاي»،— دەدى. مەن دە تەز-اق قوزعالىپ «مەن-اق دۇكەنگە بارىپ كەلە قويايىن» دەپ ەدىم، «نەمەنە بالا قۇساپ، ەلپىلدەي قالدىڭ!» دەپ ءسانىش قايىرىپ تاستادى.

شىنىندا بالا ەمەس، ءۇيدىڭ يەسى سياقتى ەدىم عوي. وتىرا بەردىم. ۋاقىت بولماسا كەرەك. بارىمبەكتىڭ بالاسى دا اۋزىنا قىزىل تيمەي قايتتى...

بۇل ءبىزدىڭ ۇيگە تانىس ادامدار كەلگەندەگى جاعداي. ەندى تانىس ەمەستەر كەلگەندە قالاي؟ مۇنى ايتقىم دا كەلمەيدى. ويتكەنى بۇل جەردە جارىم-جارتىسى وزىمە دە بايلانىستى ەدى. دەگەنمەن ءبىر سىر بولسىن.

ايدىڭ اياعى جاقىنداپ، ۋاقىت وتە كەلگەندە، اقشا بار بولعىر ادا-كۇدە بىتەتىن ادەتى عوي. ناق وسىنداي كەزدە-اق مەن ۇيگە بەيتانىس ءۇش كىسىنى ەرتىپ ساۋ ەتە تۇسسەم، ءبىزدىڭ ءسانىش ساۋ جەلىپ، جىرىق قارا قاپشىقتى الىپ دۇكەنگە جونەلەدى. وندايدا جىرىق قارانىڭ ەزۋىنەن كوك مويىندار قىلتيىپ، قىلتيىپ كورىنىپ كەلىپ تۇرادى. ءتىستىڭ قۇرتى ۇستاعانداي ءار جەرى بۇلتيىپ-بۇلتيىپ شىعىپ بىلەۋلەنىپ كەتسە-اق بولعانى ونىڭ بارىنەن-اق كونسەرۆى قالبىرلارى، جىلىتپا قۋىرداق، مايلى شۇجىق ءوربي بەردى. اۋىزعا ازداپ اقاڭ ءتيىپ، ارعى جاققا ەل قونعان كەزدە مەن قوناقتارىما قاراپ:

— سىزا وتىرمايمىز با؟— دەپ قويامىن. وسى ءسوز اۋزىمنان شىققان كەزدە ءبىزدىڭ ءسانىش بورداقى، بورپىلداق، دەنەسىن تەز جيناپ، ءسۇيىنشى سۇراعانداي كوك مويىن شولمەكتىڭ بورىكتەرىن جۇلىپ-جۇلىپ الادى. ولار لاقىلداتىپ-لاقىلداتىپ جىبەرەدى. كوك سۋ كومەيدى قىرىپ، ءىشتى ءجيدىتىپ جىبەرە جازداپ، وڭەشتەردى ءتىلىپ، تومەندەپ كەتەدى. پاك، وسى ءبىر ساتتە قوناقتار قوشتاماي تۇرىپ-اق ءسانىش ءبارىن جونگە كەلتىرىپ جىبەرەدى. ءجون بىلەتىن ايەلدەر بولەك قوي، شىركىن. ءسانىشتىڭ وسى ءبىر كەزدەگى كۇلكىسىن كورەەس ەتتى. ونىڭ ەزۋى ءبىر جيىلمايدى، «قاينىمداپ» جىگىتتەردىڭ ەسىن الىپ تا جىبەرەدى. ءسانىشتىڭ قايىندارىن مەن «تەمنىيلاتىپ» وتىرىپ، ىڭعايىما ايداپ تۇسىرە بەرەمىن. ەكى-ۇش رەت كوز جۇمبايعا سالىپ بارىپ، تارتتىرىپ-تارتتىرىپ جىبەرگەندە كوڭىلگە بولماسا قوناقتارىم توتيىپ-اق قالادى. مۇندايدا ءسانىشتىڭ داستارحان شىعىنىنىڭ شاماسى وزىمە ءمالىم، سودان تورت-بەس ەسە اسىپ تۇسكەن كەزدە قاپىسىن تاۋىپ قاباق قاعامىن. وسى ءبىر جايدى بايقاعاندا باعانادان بەرى بەتىنە قاتىق جاعىپ سويلەمەي وتىرعان ءسانىش:

ۋاقىت بولسا ءوتىپ بارادى، ەرتەڭ جۇمىس بار،— دەپ زارلاپ ءجۇرىپ بەرەدى. قانشا دەگەنمەن دە ماعان جامان كىسى ەرىپ كەلەدى دەپ ويلايسىز با، مادەنيەتتى جىگىتتەر. ءسانىشتىڭ ەمەۋرىنىن تاني قويادى. ءبىر جاقسى جەرى وسى جىگىتتەر «ەندى وسى ءۇيدى كورسەم، ايەلىمدى كورمەيىن» دەپ انت بەرىپ كەتە مە دەپ قايتىپ ەسىك اشپايدى. مۇنداي بەيتانىستاردى ەرتىپ كەلگەنىمدى، شىعىپ بارا جاتقاندارىن كورگەندەر:

ءپالى، ءپالى، جىگىت-اق بالباق! ۇلكەن ەسىكتى ءۇي دەگەن ەم جۇرتقا كۇندە قوناقاسى بەرىپ جاتادى،— دەپ ماقتاپ جۇرەدى. ءبارىن دە ءىشىم ءبىلىپ تۇرادى. سونىمەن ۋاقىت ءوتىپ جالاقى ۋاقىتى دا كەلەدى. كەشە دە جالاقى الدىق. بۇل جولى قوناقاسىنىڭ قالاي بولارىن قايدام. ارينە ۋاقىت كورسەتەدى. لايىم ءسانىشتىڭ ۋاقىتى بولعاي دەڭىز!

1957

---