InfoHub Logo

ەرتە زامانداردا اسان دەگەن بالانىڭ جەتى جاسىندا اكەسى قايتىس بولىپ، اناسى جاڭىل ەكەۋى جەتىم قالادى. كۇن كورىستىڭ قيىندىعىنان اناسى جاڭىل سول ەلدەگى تاحير دەگەن حاننىڭ اڭعا شىعاتىن يتتەرىنىڭ كۇتۋشىسى بولادى. ال اسان بولسا كىشكەنتايىنان حاننىڭ قوزىسىن باعادى. وسىلايشا، تالاي جىلدار وتەدى. اۋىر جۇمىس اساننىڭ اناسى جاڭىلدى ابدەن قاجىتادى. وڭاشادا ءبىر مۇڭدى اۋەنگە سالىپ:

يت ومىردە يتشىلەپ،
يتپەن بىرگە ۇيشىگىم.
ءيتتىڭ دە بار يەسى،
يتتەن دە جامان ءبىزدىڭ كۇن.
يت ومىردەن قۇتىلىپ،
جارىلقايتىن كۇن تۋىپ،
جاقسىلىق كورەر ەل بارما،
بايشەشەگى قۇلپىرىپ.
كەدەيلىكتەن جامان جوق،
كەنتاي قۇرلى باعام جوق.
باسار تاۋ بارار پانام جوق،
ءبىزدى ەسكەرەر ادام جوق،
ەگىلسىن زارلاپ مۇڭلى كۇي،
ودان باسقا شارام جوق، — دەپ ىلعي دا اندەتىپ وتىرادى. ەستىگەنىن ۇمىتپايتىن قاعىلەز بولىپ وسەدى. حان سارايىندا بولىپ جاتقان ساۋىق-سايراندا شىرقالعان ءان، تارتىلعان كۇي كوكىرەگىنە توقىلا بەرەدى. ۇزاقتى كۇن قوي سوڭىندا جۇرسە دە، قاراپ جۇرمەي، قۋرايدان ادەمى ءۇندى سىبىزعى جاساپ الادى. ول سىبىزعىمەن ءوزىنىڭ ەستىگەن ان-كۇيلەرىن تارتىپ ۇيرەنەدى. اسان تارتقان سىبىزعىنىڭ تاماشا سازىنا ەگىز لاعى بار ەلىك كەلىپ، ۇنەمى بيلەپ اسىر سالىپ وينايدى ەكەن. ولار سىبىزعى سازىنا ۇيرەنگەنى سونداي — اساننان دا قورىقپايدى، ەتتەرى ۇيرەنىپ باۋىر باسادى.

كۇندەردە ءبىر كۇن مۇنى ەستىپ بىلگەن تاحير حاننىڭ ەركە بالاسى ەگىز لاقتى «ەلىكتى ماعان ۇستاپ بەر» دەپ اساندى قاتتى قينايدى. قامشىنىڭ استىنا الىپ ساباسا دا، اسان لاقتاردى ۇستاپ بەرمەيدى. ابدەن دولدانعان حان بالاسى بۇل جايدى اكەسىنە ايتادى. تاحير حان اسان مەن جاڭىلدى شاقىرتىپ الىپ: «ەرتەڭ ەلىكتى لاقتارىمەن الىپ كەلىڭدەر. مەنىڭ سارايىمدا بيلەپ تۇراتىن بولسىن. ورىنداماساڭدار، باستارىڭدى الامىن»، — دەيدى. تاحير حاننىڭ قاھارىنان زارەلەرى ۇشىپ قورىققانىنان جاڭىل مەن اسان ەلىكتى ەگىز لاعىمەن حان سارايىنا اكەلىپ بەرەدى. حان سارايداعى سىبىزعىشىنى شاقىرىپ سىبىزعى تارتادى. ءبىراق ەلىكتىڭ لاقتارى بيلەمەي، مەلشيىپ تۇرا بەرەدى. اشۋلانعان حان بۇل سىبىزعىشىنىڭ باسىن الدىرادى دا، ەكىنشى سىبىزعىشىنى الدىرادى. ەلىكتەر ول سىبىزعىشىنىڭ تارتقانىنا دا قوزعالماي تۇرا بەرەدى. ابدەن قاھارىنا مىنگەن حان، ءۇشىنشى سىبىزعىشىنى شاقىرتادى. جانىنان تۇڭىلگەن سىبىزعىشى اساننىڭ سىبىزعىسىنىڭ سيقىرى بار دەپ، سونى سۇراتىپ الادى. ەلىكتەر وعان دا سەلك ەتپەيدى، سول باياعى مەلشيگەن قالپى، سىلەيىپ تۇرا بەرەدى. حان بۇل سىبىزعىشىنىڭ دا باسىن العىزادى.

سول ەلدە ۇزاق جاساعان كارى سىبىزعىشى بار ەكەن. «سولاي دا، سولاي! حان ەلىكتىڭ لاعىن بيلەتە الماعان سىبىزعىشىلاردىڭ باسىن الىپ جاتىر» دەگەسىن قاۋساپ وتىرسا دا، امالسىز ارەڭ باسىپ، حانعا كەلەدى. «تاقسىر حان، بۇل ەلىكتىڭ لاعىن بيلەتەر سىبىزعىنىڭ سارىنىن بىلسە، سول اسان دەگەن بالا بىلەدى، سونىڭ ءوزىن الدىرتىڭىز»، — دەيدى. كارى ادامنىڭ ءسوزىن كەرى قايتارا الماي حان اساندى الدىرتادى دا، قولىنا سىبىزعىسىن ۇستاتادى. اسان نە ءبىر سۇلۋ سازدى كۇيلەردى، تاڭعاجايىپ سىرلى ۇنمەن قۇيقىلجىتا تارتقاندا ەلىكتىڭ لاعى بيلەپ الا جونەلەدى. سىبىزعىنىڭ ادەمى سازىنا ءوزى دە ەلىتىپ، بەرىلە ۇيىپ تىڭدايدى. اساننىڭ ونەرىنە ريزا بولعان حان: «مەن، كارىمدى توكسەم جوق قىلام، مەيىرىمىم تۇسسە، جارىلقايمىن! قانە ايت! نە تىلەگىڭ بار؟» — دەيدى اسانعا. اسان حانعا باسىن ءيىپ، راحمەتىن ايتادى دا: «ماعان ەشتەڭە دە كەرەك ەمەس، مەنىڭ انام جاڭىلعا، وزىمە باس بوستاندىعىمىزدى بەرسەڭىز، ەلىكتى لاقتارىمەن بوساتساڭىز بولدى. تىلەگىم وسى»، — دەيدى. تاحير حان ءدۇيىم ەلدىڭ الدىندا بەرگەن ۋادەسىن كەرى جۇتا الماي، اساننىڭ تىلەگىن ورىندايدى.

عاسىرلار بويى سىبىزعىدا تارتىلىپ كەلە جاتقان سۇلۋ سازدى «ارمان» كۇيىنىڭ تاريحى وسىلايشا باياندالادى.

---