InfoHub Logo

ىشكى جارانى ەمدەپ جازۋدىڭ باستى تاسىلدەرىنىڭ ءبىرى — ەمدام ساقتاپ تاماقتانۋ. سىرقات ادامداردىڭ ءارقايسىسى قالاي تاماقتانۋ كەرەك ەكەنىن، نەنى جەپ، نەلەردەن باس تارتۋدى، تاماقتى قالاي ازىرلەپ ءىشۋ قاجەتتىلىگىن جاقسى ءبىلۋى ءتيىس.

ەمدام اۋرۋدىڭ كەزەڭدەرىنە — اسقىنۋىنا، قايتا باستالۋىنا، مۇلدە قايتۋىنا قاراي وزگەرىپ وتىراتىنىن ەستەن شىعارماعان ابزال. جارا قاي جەردە بولسا دا، اسقىنعان قەزىندە ەمدامدى مۇقيات ساقتاۋ قەرەق. مۇنى №16 ەمدام دەپ اتايدى. بۇل ەمدام بويىنشا تاماقتانعاندا سىرقات ادامنىن ىشىپ-جەيتىنى: باتوننان نەمەسە بولكەدەن جۇقالاپ كەسىپ، كەپتىرىلگەن نان (قۇنىنە 75-100 گر). جەر الدىندا كەپتىرىلگەن ناندى سۇتكە نەمەسە سورپاعا سالىپ جىبىتەدى. ەت پەن بالىقتى ەتتارتقىشتان وتكىزىپ كنەلي، ەزبە، سۋفلە تۇرىندە بۋعا ءپىسىرىپ بەرەدى. جۇمىرتقانى ۋىزىن قاتىرماي ءپىسىرىپ، وملەت تۇرىندە جەيدى. س ۇلى، كۇرىشتەن سۇيىقتاۋ ەتىپ بوتقا جاسايدى. ءسۇت تاعامدارىنان قايماعى الىنباعان ءسۇت، كىلەگەي، سارى ماي بەرىلەدى. سورپا كۇرىش، ءسۇزىش، جارمادان كىلەگەيلى قايناتپا تۇرىندە جاسالادى. ول ءۇشىن جارمانى سۋعا قايناتىپ، ءپىسىرىپ العان سوڭ ءسۇت قۇيىپ، ماي سالادى.

كيسەل، يتمۇرىن قايناتپاسىن، ءسۇت ىشۋگە بولادى. مۇنداي ەمدامدى ۇيدە جاتقاندا 5-7 قۇندەي ساقتاپ، ودان كەيىن ونى بىرتە-بىرتە تولىقتىرادى. اددىمەن كەپتىرىلگەن نان، قابىعى كەپتىرىلىپ، قىرتىسى الىنعان اق نان جەلىنەدى، تۇسكى، كەشكى تاماققا كارتوپ ەزبەسىن قوسادى، ءسۇت، كىلەگەي قاتىپ قويۋ شاي ىشەدى.

بۇدان كەيىن 3-4 كۇن وتكىزىپ بارىپ، №1 ەمدامگە كوشۋگە بولادى. بۇل ەمدامگە قارىننىڭ ىشكى كىلەگەي قابىعى قاتتى تىتىركەنىپ كەتپەيتىنتەي، قارىن ءسولى كوپ بولىنبەيتىندەي تاماقتار قوسىلادى. تاماقتى مايدالاپ، بۋعا جانە سۋعا قايناتىپ پىسىرەدى.

ەندى سىرقات ادام مىناداي تاعامداردى ىشىپ-جەي بەرۋىنە بولادى: ءسۇت، كىلەگەي قاتقان شاي، كىلەگەي، جەمىستەردىڭ سۋ قوسقان شىرىندارى، كوكونىس، قىشقىلسىز جيدەكتەر، كەپكەن اق نان، كەپتىرىلگەن اق نان، بيسكۆيت، قۇرعاق پەچەنە، تۇزدالماعان سارىماي، جاڭا الىنعان اق ىرىمشىك، اشىماعان قايماق، تۇزى از ىرىمشىك، شالا پىسكەن جۇمىرتقا، بۋعا پىسكەن وملەت، كىلەگەي سورپا، سول سياقتى ۇندالعان جارمالاردان (كوكونىس قايناتپاسى دا جارايدى)، قىرىقاباتتان باسقا كوكونىستەردەن جاسالعان كوجە، كەسپە، مايسىز ەت، بۋعا پىسىرىلگەن بالىق كوتلەتى، فريكادەلكالار نەمەسە قايناپ پىسكەن كەسەك ەت، بالىق؛ ماي نەمەسە سۇتكە پىسىرىلگەن جۇمساق بوتقا، بۋعا پىسكەن پۋدسينگتەر؛ قايناپ پىسكەن ۆەرميشەل نەمەسە ۇساقتاپ كەسكەن ماكارون؛ ەزبە تۇرىندە نەمەسە ۇساقتاپ پىسىرىلگەن كوكونىس (كارتوپ، ءسابىز، قىزىلشا، اسقاباق، سالات)، جيدەكتەردىڭ ءتاتتى تۇرلەرى (بۇلدىرگەن، تاڭقۋراي)، پىسىرىلگەن جانە ۇگىلگەن جەمىستەر؛ ۇككەن جەمىس كومپوتى، كرەم، جەلە، كيسەلدەر (قىشقىل جيدەكتەردەن جاساۋعا بولمايدى)، سۇتتەن جاسالعان تۇزدىقتار (بەشامەل).

سىرقات ادامنىڭ تاماعىندا دارۋمەندەر قۇرامى جەتكىلىكتى بولۋى ءتيىس. بۇل ءۇشىن يتمۇرىن قايناتپاسىن جانە جيدەك، تاڭقۋراي، ماندارين، اپەلسين شىرىندارىن شيكىلەي ىشكەن جاقسى. شىرىندارعا قايناعان سۋدى تەپە-تەڭ ەتىپ قوسادى.

تۇتىنۋعا بولمايتىن تاعام ونىمدەرى: ەت، بالىق سورپالارى، قوزىقۇيرىق ساڭىراۋقۇلاعى جانە باسقا كۇشتى كوكونىس قايناتپالارى، تۇزدىقتار، سەمىز ەت، بالىقتار، قۋىرىلعان ەت، اششى تاعامدار، پىسكەن قۋاتى كۇشتى تاعامدار، قالبىرلانعان ەت، اشىتىپ پىسىرىلگەن ناندار، قارا نان، اسا سالقىن سۋسىندار، جەمىستەر، بالمۇزداق. ءسپيرتتى ىشىمدىكتەردىڭ ءبارى، تەمەكى دە ءسوزسىز زياندى.

سىرقات ادام كۇنىنە بەس-التى رەت تاماقتانۋى ءتيىس.

№1 ەمدامدى اركەز پايدالانىپ تۇرۋعا تۋرا كەلەدى. مۇنى اسقازان جاراسى بار ادام اۋرۋحانادان ۇيگە شىققاندا ءۇش-تورت ايعا، كوكتەم مەن كۇزدە ساقتانۋ ءۇشىن ەمدەلگەندە، جانە دە دارىگەر مۇنى شيپاجايدا بولاتىن كەزگە سايكەستەندىرىپ تاعايىندايدى.

ەگەر سىرقات 3-4 اي ىشىندە اۋرۋ كۇشەيگەندەي ەشنارسە سەزبەسە، سەرگەك بولسا، وندا ەمدامدى ءبىراز بايىتۋعا بولادى. قۇرامىندا مال جانە ءوسىمدىق اقۋىزدارى، مايلارى، كومىرسۋلار مەن دارۋمەندەر، مينەرالدى سۋلار، ارالاس جاسالعان ءارتۇرلى تاعامدار وتە ءتيىمدى.

ءبىراق اۋرۋدىڭ وسىنداي اجەپتاۋىر ۇزاققا سوزىلعان باسەڭدەۋ كەزىنىڭ وزىندە دە سىرقات ادامنىڭ كۇشتى، تۇزى اششى تاعامداردى ىشىپ-جەمەگەنى ءجون. بۋعا پىسىرىلگەن ەتتى، قايناتىپ پىسىرگەن جانە سىرتى قابىقتانباي قۋىرىلعان بالىقتى، بۋعا ءپىسىرىپ الىپ، دۋحوۆقاعا ازداپ قاتىرىلعان كوتلەتتى جەۋىنە بولادى. قويدىڭ مايىن جەۋدەن اۋلاق بولىپ (شوشقانىڭ ەتىن، مايىن مۇلدەم جەمەۋ كەرەك)، تاماق قۇرامىنا وسىمدىك مايلارىن (ءزايتۇن، كۇنباعىس) قوسىپ دايىنداۋ كەرەك.

تاماقتى ۇدايى ءبىر مەزگىلدە كۇنىنە 3-4 رەت ءىشۋ قاجەت.

مۇندا دا ءسپيرتتى ىشىمدىكتەر ىشۋگە، تەمەكى تارتۋعا تىيىم سالىنادى. ەڭ دۇرىسى ومىردە مۇلدەم قولدانباعان ابزال.

اۋرۋدىڭ پايدا بولۋىندا جۇيكە فاكتورىنىڭ دا ىقپالى زور بولعاندىقتان، سىرقات ادامنىڭ سابىرلى بولىپ، جاقسى ۇيىقتاعانى ءجون.

ال دارى-دارمەكتەردى دارىگەردىڭ تاعايىنداۋىمەن عانا قولدانۋ قەرەك. ونى دا مەزگىلىندە جانە دۇرىس پايدالانباۋ زيان ەكەنىن ءاردايىم ەستە ۇستاعان ابزال.

س. سۇبحانبەردين

---