InfoHub Logo

باياعىدا اۋەزحان دەگەن حان بولىپتى. حاننىڭ قىرىق بالاسى بار ەكەن. «وسى بالالارىما ءبىر جەردەن قالىڭ بەرسەم ەكەن»،— دەپ ويلايدى ەكەن.

بىرنەشە جىلدار وتكەننەن كەيىن حان ءبىر بايدىڭ قىرىق قىزى بار دەپ ەستيدى. سوعان قالىڭمالىنا سويلەسىپ، قۇدا ءتۇسىپ كەلۋگە جاۋشى جىبەرىپتى. جاۋشى بارىپ: «ءبىزدى حان جىبەردى. بالالارىنا قىزىن بەرسىن دەپ، — سوعان كەلدىك»، — دەيدى. باي ايتتى:

— قىزدارىما قالىڭمال المايمىن، مەنىڭ ۇيىمنەن وزدەرىنىڭ ۇيىنە شەيىن تۇپ-تۋرا جول بولسىن، جولدىڭ ەكى جاعىنا باۋ-اعاش، تۇبىنەن سۋ شىعىپ، بۇلبۇلدار سايراپ تۇرسىن، — دەپتى. وسى ايتقاندارىمدى «ءبىر جىلدىڭ بەدەلىندە بىتىرەسىڭ»،— دەپتى.

بۇل ءسوزىن جاۋشىلار حانعا ايتىپ كەلىپتى. حان ماقۇل دەپ، قىرىق بالاسىن شاقىرىپ الىپ، ەڭ كەنجەسىن الىپ قالىپ، وتىز توعىز بالاسىن بىرنەشە نوكەرىمەن الگى جۇمىستى ءبىتىرىپ كەلۋگە جىبەرىپتى. بالالارى بىرنەشە اي ءجۇرىپ، بىتىرە الماي كەلەدى. ونان كەيىن ۇيدە قالعان كەنجە بالاسى:

— اكە، مەنى جىبەر، مەن ءبىتىرىپ كەلەيىن! — دەيدى.

اكەسى:

— قوي، بالام! وتىز توعىز اعاڭ بىتىرە الماعاندا، سەن قايدان بىتىرەيىن دەپ ەدىڭ؟— دەيدى.

— جوق، بارامىن، — دەگەن سوڭ، اكەسى بالاسىن جىبەرەدى. بالاسى ۇيىنەن جولداس ەرتپەستەن، ءبىر ۇزىن جولمەن كەلە جاتسا، ءبىر اپپاق كيىمدى اقساقالدى كىسى ۇشىرايدى دا، وعان سالەم بەرەدى. سالەمىن الادى.

شال:

— قاراعىم، قايدا باراسىڭ؟ — دەپ سۇراسا، بالا باياعى تىلەكتەرىنىڭ ءبارىن باستان-اياق بايان ەتەدى.

شال ايتتى:

— بالام، مەن تىلەگىندى بەرەيىن، كوزىڭدى جۇم! — دەيدى. بالا كوزىن جۇمادى. ءبىر ۋاقىتتا؛

— كوزىڭدى اش! — دەيدى شال.

كوزىن اشىپ جىبەرسە، باياعى تىلەگىنىڭ ءبارى قابىل بولىپ، ادام تاڭعالارلىق بولىپ قالىپتى. بالاعا كەزدەسكەن قىدىر ەدى.

شال:

— بالام! ۇيىڭە بارعان سوڭ قاينىڭا بارما، اعالارىڭ بارسىن. اعالارىڭ بارىپ، بىرنەشە اي جاتىپ قايتار. قايتارىندا قاتتى بوران بولادى جانە ءبىر ادەمى اپپاق تام تۇرادى، ول تامعا اعالارىڭ بارماسىن،— دەپتى دە، عايىپ بولىپ، ۇشىپ كەتىپتى.

بالا ۇيىنە كەلىپتى.

اعالارى: «نە قىلدىڭ؟» — دەيدى.

— ءبىتىردىم، — دەپ جاۋاپ بەرەدى.

ونان كەيىن حان كىشى بالاسىن الىپ قالىپ، وتىز توعىز بالاسىن قاينىنا جىبەرىپتى. كەنجە بالاسى اعالارىنا باعاناعى شالدىڭ ايتقانىن ايتىپ جىبەرىپتى. اعالارى قاينىنا بارادى. بارعاننان كەيىن بىرنەشە اي جاتىپ، قالىندىقتارىن الىپ، كەرنەي-سىرنايلارىن تارتىپ كەلە جاتسا، باياعى شالدىڭ ايتقانىنداي، ۇلكەن بوران بولادى، جولدا اينالاسىندا اعاشتار جايناپ تۇرعان اپپاق تام... باياعى «كىرمە» دەگەن ءسوز ەستەرىندە. الدىڭعىلارى كىرمەستەن كوشتى باستاپ جۇرە بەرەدى. ارتتا كەلە جاتقان ادامدارى بىلمەستەن شاۋىپ بارىپ، اتتارىن بايلاپ، كىرىپ كەتە بەرەدى. الدىڭعىلارى ولاردى كورىپ، شاۋىپ كەلىپ تاعى كىرەدى. كىرىپ قاراسا، ءبىر ايداھار ىسقىرىپ:

— ءبارىڭدى جۇتايىن با؟ جوق، بولماسا، ۇيلەرىڭىزدەگى كىشى ءىنىڭىزدى اكەلىپ بەرەسىڭدەر مە؟— دەيدى.

— ويباي، اكەلىپ بەرەيىك! — دەپ ۋادە بەرىپ، ءجۇرىپ كەتەدى. بۇلار جۇرە تۇرسىن.

ۇيدە قالعان ءىنىسى ۇيىقتاپ جاتىپ، ءتۇس كورەدى. تۇسىندە باياعى اعالارىنىڭ «اكەلىپ بەرەمىز» دەپ ۋادە قىلعانىن سەزەدى. تۇرا كەلىپ، جامان كيىم كيىپ الىپ، ۇيدەن شىعىپ، قولىنا تاياق الىپ كەلە جاتسا، باياعى اعالارى كەتىپ بارا جاتىر ەكەن. ولاردىڭ بۇل بالامەن ءىسى بولمايدى. بۇل بالا ايداھارعا ءوزى كەلەدى. كەلسە:

— بالام، جاقسى كەلدىڭ، ارقاما ءمىن! — دەيدى. بالا ايداھاردىڭ ارقاسىنا مىنەدى. مىنگەن سوڭ:

— كوزىڭدى جۇم! — دەيدى.

بالا كوزىن جۇمادى، جەردىڭ ءبىر شەتىنە قاراي بىرنەشە ۋاقىت ۇشادى. ايداھار:

— كوزىڭدى اش! كوزىڭە نە كورىنەدى؟ — دەيدى. بالا:

— اناۋ جەردە ءبىر ۇزىن اعاش تۇر، ول اعاشتىڭ باسىندا ءبىر قىز وتىر، — دەيدى. ايداھار:

— ەندەشە، ءتۇس! — دەيدى.

بالا تۇسەدى. ايداھار:

— سول قىزدى اكەلىپ بەرسەڭ، مەن سەنى جۇتپايمىن، بولماسا جۇتامىن، — دەيدى. بالا:

— بولادى، — دەپ، ءجۇرىپ كەلە جاتسا ءبىر تۇلكىنىڭ پاتشاسىنىڭ اياعى سىنىپ جاتىر ەكەن. بالا:

— مەن اياعىڭا ەم قىلايىن با؟ — دەيدى. تۇلكى:

— ەم قىل، — دەيدى.

بالا سىنىعىن ورنىنا سالىپ، ءبىر مارتە دۇعا قىپ جىبەرگەن ەكەن، جازىلىپ كەتىپتى. تۇلكى ايتتى:

— مىنا ءجۇنىمدى ال. مەن قاي جەردە كەرەك بولسام، ءجۇنىمنىڭ ءبىر تالىن تۇتاتىپ جىبەرسەڭ، دايىن بولامىن، — دەپتى.

ونان شىعىپ كەلە جاتسا ءبىر قۇمىرسقانىڭ پاتشاسى جارالى بولىپ جاتىر ەكەن. بالا:

— مەن اياعىڭا ەم قىلايىن با؟ — دەيدى. قۇمىرسقا:

— بولادى، ەم قىل، — دەيدى.

بالا: «ءسۇف»، — دەپ جىبەرگەن ەكەن، جازىلىپ كەتىپتى. و دا ءبىر تاس بەرىپتى.

— قاي جەردە كەرەك قىلساڭ، مىنا تاستى وتقا سال، سوندا مەن دايىن بولامىن، — دەپتى.

ونان سوڭ بالا قىزعا كەلىپتى. قىزدىڭ قاسىندا قىرىق ءداۋ ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. قىز:

— قاي جاقتان كەلە جاتقان (قىزدىڭ قاسىنداعى قىرىق ءداۋ ءبىر ۇيىقتاسا، قىرىق كۇن ۇيىقتايدى ەكەن)، قانداي ادامسىڭ. بۇرىن بۇل جەرگە ادام كەلىپ كورگەن جوق ەدى، — دەيدى. بالا:

— مەن حاننىڭ بالاسى ەدىم. اكەمىز تۇسىندە ءسىزدى كورىپ، عاشىق بولىپ: «ىزدەپ تاۋىپ كەل!»— دەپ، مەنى جىبەرىپ ەدى. مەن بىرنەشە جىل كەزىپ ءجۇرىپ، سىزگە كەزدەسىپ وتىرمىن، — دەيدى.

قىز ويلانىپ وتىرىپ:

— مەن ساعان ەرەيىن، ءبىراق ەكى ماقساتىم بار، سونى بىتىرسەڭ، بارامىن، بولماسا، بارمايمىن، — دەيدى. بالا:

— ماقساتىڭدى ايت، بىتىرەيىن، — دەيدى. قىز:

— مىنا ەكى تۇلكىمدى كەشكە دەيىن جاياۋ قۋىپ ۇستاپ بەر جانە مىنا ءبىر قاپ بيدايدى قۇمعا سەۋىپ جىبەرەمىن، ءبىر ءدانىن كەم قىلماستان تەرىپ بەرەرسىڭ، — دەيدى. بالا:

— بولادى! — دەپتى.

قىز ەكى تۇلكىنى جىبەرىپتى، بيدايدى قۇمعا شاشىپتى.

باياعى تۇلكى پاتشاسىنىڭ ءجۇنىن تۇتاتىپ جىبەرگەن ەكەن، تۇلكىنىڭ پاتشاسى دايىن بولىپتى. بالا:

— اناۋ ەكى تۇلكىنى ۇستاپ بەر! — دەپتى. ول ۇستاپ بەرىپتى.

سوسىن باياعى قۇمىرسقانىڭ پاتشاسىنىڭ بەرگەن تاسىن وتقا سالعان ەكەن، ول دايار بولىپتى. بالا:

— مىنا بيدايدىڭ ءبىر ءدانىن كەم قىلماستان جيناتىپ بەر! — دەيدى. ول قۇمىرسقالارىن جيناپ الىپ، بيدايدىڭ ءبىر ءدانىن كەم قىلماستان بالاعا اكەلىپ بەرىپتى. بالا اكەلىپ قىزعا بەرەدى. قىز:

— جارايسىڭ! ەندى سەنىمەن جۇرەيىن، — دەپتى. بالا قىزدى ەرتىپ اكەلە جاتىر. بىرنەشە كۇن وتكەننەن كەيىن بالا قىزعا:

— مەن سەنى الداپ ەرتىپ كەلە جاتىرمىن، — دەيدى، باياعى ىستەرىن باستان-اياق بايان ەتەدى. قىز:

— مەن دە ءبىلىپ كەلە جاتىرمىن، ءبىراق وعان ءبىر امال قىلايىق، — دەيدى. بالا:

— وعان نە امال بار؟ — دەيدى. قىز:

— سەن وعان مەنەن بۇرىن ءبىر كۇن وزىپ كەت، سونان سوڭ ۇيىنە بار، بارعان سوڭ ايداھار: «قىزدى اكەلدىڭ بە؟» — دەر. سوندا سەن: «قىز تۇستىك جەردە كەلە جاتىر»، — دەرسىڭ. سول ۋاقىتتا ايداھار دالاعا شىعىپ، ىسقىرادى، سول ۋاقىتتا سەن ساندىعىنداعى ەكى كەپتەردىڭ باسىن جۇلىپ الساڭ، ايداھار ءولىپ قالادى،— دەيدى.

بالا ايداھارعا كەلەدى، كەلگەن سوڭ ايداھار:

— اكەلدىڭ بە؟ — دەيدى. بالا:

— قىزىڭ تۇستىك جەردە كەلە جاتىر، — دەپتى.

ايداھار دالاعا شىعىپ ىسقىرعان كەزدە، بالا بارىپ كەپتەرلەردىڭ باسىن جۇلىپ تاستاپ، دالاعا شىعا كەلسە، ايداھار ءولىپ جاتىر ەكەن. بالا سۇلۋ قىزدى الىپ، مۇراتىنا جەتىپتى.

---