InfoHub Logo

«اۋتيزم» تەرمينى (گرەكتىڭ autos - ءوزى) «اسسوسياسيالاردىڭ تاجىريبە مالىمەتتەرىنەن الشاقتىعى، شىنايى قارىم-قاتىناستى ەلەمەۋ» دەگەندى بىلدىرەدى. باستاپقى كەزدە اۋتيزم شيزوفرەنيامەن سىرقاتتاناتىن ناۋقاستاردىڭ ەرەكشەلىگى، شىنايى ومىردەن قاشۋ جانە وز-وزىمەن بۇيىعى كۇيدە بولۋ دەپ قاراستىرىلدى.

اۋتيزم سەبەپتەرى. عالىمدار رەزيدۋالدى-ورگانيكالىق فاكتوردىڭ (پاتولوگيالىق جۇكتىلىك، بوسانۋ، باسسۇيەك-مي جاراقاتىنىڭ، جۇقپالاردىڭ سالدارى) اسەرىن نەگىزگى دەپ ەسەپتەيدى. اۋتيزم ميدىڭ تۋا بىتكەن ديسفۋنكسياسى، سەزىمدەردىڭ تۇقىم قۋالايتىن جەتكىلىكتى دامىماۋى ناتيجەسىندە پايدا بولادى نەمەسە اقپاراتتى وڭدەۋگە قاجەتتى نەيروندى قۇرىلىمداردىڭ دامىماي قالۋىنىڭ سالدارى دەگەن پىكىر دە بار.

مۇمكىن، تۋا بىتكەن ەموسيالىق نازىكتىك، فرۋستراسيالاردى كوتەرە الماۋ، ۇرەيدىڭ تۋىنداۋىنىڭ تومەن ساتىسى دا ماڭىزدى. بۇل جاعدايدا قانداي دا ءبىر سىرتقى جاعىمسىز فاكتورلاردىڭ ناتيجەسىندە، سونىڭ ىشىندە اناسىمەن ەموسيالىك قاتىناستىڭ جەتكىلىكسىزدىگىنەن (اناسىنىڭ دەپرەسسياسى، قاتتى قامىعۋى) ءسابي سىرتقى ورتادان قاشىپ، بۇيىعىلانادى. سىرتقى ورتا ونىڭ جانىن جاراقاتتايتىن قورقىنىشتى الەم بولىپ كورىنەدى. «باقالشىعىنا» جاسىرىنعان بالا ءوزىن جايلى، ءقاۋىپسىز سەزىنەدى. ناتيجەسىندە تۋعان كەزدەن باستاپ جاپپاي قورعانۋعا، اۋتيزمگە نەگىزدەلگەن جەكە باس قۇرىلىمى قالىپتاسادى، بۇل جايت بۇدان كەيىنگى پسيحولوگيالىق، ينتەللەكتۋالدىق، ەموسيالىق دامۋ ۇدەرىسىن قانداي دا ءبىر دارەجەدە بۇزادى.

بالالاردىڭ ەرتە ءاۋتيزمى 10 000 تۇرعىنعا شاققاندا 2-4 جاعدايدا كەزدەسەدى، ال ءاۋتيزمنىڭ اقىل-ەس كەمىستىگىمەن ۇيلەسۋى - 10 000 تۇرعىنعا شاققاندا 20. بۇل بۇزىلىس ەر بالالاردا باسىم - 3-4:1.

بالا ءاۋتيزمى دەگەن ناقتاما قويۋ نەگىزگى ءۇش ساپالىق بۇزىلىسقا نەگىزدەلەدى: الەۋمەتتىك ءوزارا قاتىناستىڭ، ءوزارا كوممۋنيكاسيانىڭ جەتكىلىكسىزدىگى، سونداي-اق ىس-ارەكەتتىڭ ستەرەوتيپتى تۇرلەرىنىڭ بولۋى. بۇلار جەكە دامۋدىڭ جالپى بەلگىلەرى بولىپ تابىلادى جانە بارلىق جاعدايدا بايقالادى، ءبىراق ايقىندىلىعى ءار ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن. كوبىنە بالا اۋتيزمىمەن قاتار جۇرەتىن اقىل-وي كەمىستىگىنىڭ، ەپيلەپسيا ۇستامالارىنىڭ، تۋا بىتكەن قىزامىقتىڭ، تۋبەروزدى سكلەروزدىڭ، سەرەبرالدى ليپيدوزدىڭ، فراگيلدى ح-حروموسومانىڭ بار-جوقتىعىنا قاراماستان، بۇل بۇزىلىس تەك قانا اقىل-وي دامۋىنا سايكەس كەلمەيتىن ىس-ارەكەت ەرەكشەلىكتەرىنىڭ بولۋىنا قاراي انىقتالادى.

ادەتتە بۇل ەرەكشەلىكتەر بالا ءبىر جاسقا تولماي-اق بايقالادى جانە ءۇش جاسقا قاراي ايقىن تۇردە بولادى.

ەرتە بالا ءاۋتيزمىنىڭ بەلگىلەرى. ەمشەكتەگى بالانىڭ ىس-ارەكەت جانە اسەرلەسۋ ەرەكشەلىكتەرىن اتا-انا بايقاي الادى. بۇعان ەمىزۋدەگى قيىندىقتاردى جاتقىزۋعا بولادى. اتاپ ايتقاندا، نارەستە ەمشەكتەن باس تارتادى نەمەسە تىم سىلبىر ەمەدى، نەمەسە تىم قوماعايلانىپ ەمەدى، تويىنا المايدى. بوتەلكەمەن ەمىزۋگە قاتتى قارسىلىق بىلدىرەدى نەمەسە، كەرىسىنشە، ەمشەكتەن باس تارتىپ بوتەلكەنى قۋانا ەمەدى. تابەتى ناشار بولۋى مۇمكىن، كەيدە ول تاماقتى تالعاپ جەيدى، كەيبىر ونىمدەردەن، مىسالى سۇتتەن، ەتتەن، بالىقتان، مۇلدە باس تارتادى. ناۋقاس بالالاردىڭ كوپشىلىگىنىڭ اسقازان-ىشەك جولى دۇرىس جۇمىس جاسامايدى: ءىشى ءجيى قاتادى، قۇسادى. ۇيقى بۇزىلىستارى بولۋى مۇمكىن: بالا نە كۇندىز، نە تۇندە ۇيىقتامايدى، ۇنەمى ايقايلايدى نەمەسە كۇندىزگى ۋاقىت پەن تۇنگى ۋاقىتتى اۋىستىرىپ الادى، كەيدە، كەرىسىنشە، توسەكتە ەش مازاسىزدانباي، كوزىن باقىرايتىپ بىرنەشە ساعات جاتا بەرەدى. سىرتقى قوزدىرعىشتارعا جاۋاپ بەرۋ تۇرلەرى دە ءار ءتۇرلى: تىم قورقاقتىقتان باستاپ رەاكسيانىڭ مۇلدە بولماۋىنا دەيىن. جانە دە بالا سوقىر نە كەرەڭ سەكىلدى كورىنەدى. جايسىزدىققا رەاكسياسى ءار ءتۇرلى بولۋى مۇمكىن: از عانا قولايسىزدىققا تىم قاتتى قوزۋدان باستاپ قارنىنىڭ اشقانىنا، توڭعانىنا، استىنىڭ ىلعالدانۋىنا ەشقانداي رەاكسيانىڭ بولماۋىنا دەيىن. كەيدە بۇنداي ءسابيدى اتا-اناسى «قولايلى»، سابىرلى، ەشقانداي قيىندىق تۋدىرمايتىن بالا دەپ سانايدى. بۇعان قوسا، اللەرگيالىق كورىنىستەرگە بەيىمدىلىك بايقالادى.

الەۋمەتتىك ءوزارا قارىم-قاتىناستىڭ بۇزىلۋى قورشاعان ادامدارمەن، ورتامەن قاتىناستىڭ بولماۋىنان نەمەسە ايقىن شەكتەلۋىنەن كورىنەدى. ءسابي الەمنەن وقشاۋ، ءوز الەمىندە ءومىر سۇرەدى. سىرت كوزگە ول قورشاعان ادامداردى كورمەيتىن سەكىلدى، ول ءۇشىن تەك ءوز قىزىعۋشىلىقتارى مەن قاجەتتىلىكتەرى ماڭىزدى سەكىلدى كورىنەدى. باسكا ادامداردىڭ ونىڭ الەمىنە «كىرۋ»، قارىم-قاتىناسكا شاكىرۋ ارەكەتتەرىنە ۇرەيلەنىپ، اگرەسسيامەن جاۋاپ بەرەدى، وز-وزىنە دەگەن اگرەسسيا تۋىنداۋى مۇمكىن. كوبىنە اتا-انا بالاعا جاقىنداعاندا ولاردىڭ داۋسىنا جاۋاپ قايتارمايدى، جاۋاپ بەرىپ جىميمايدى، جاۋاپ بەرگەننىڭ وزىندە ەشكىمگە باعىتتاماي، كەڭىستىككە قاراپ كۇلەدى. بالانىڭ كوزىن، نازارىن وزىڭە اۋدارتۋ قيىن. ودان ءارى قاراي دا ونىمەن كوزقاراستى ءتۇيىستىرۋ قيىنعا سوعادى. بالانىڭ كوزقاراسى ادامدى جاناپ وتەتىندەي، بەيتاراپ، سونىمەن بىرگە اقىلدى، سانالى كوزقاراسقا ۇقسايدى. ونىڭ قىزىعۋشىلىعىن كوبىنە ادامدار ەمەس، زاتتار تۋىنداتادى: ول بىرنەشە ساعات بويى كۇن ساۋلەسىندەگى شاڭ-توزاڭنىڭ قوزعالىسىنا، ءوز ساۋساقتارىنا قاراپ وتىرا بەرەدى، اناسىنىڭ شاقىرعانىنا ءمان بەرمەيدى. ونىڭ جاقىن ادامدارىمەن قارىم-قاتىناسى دا ەرەكشە، مىسالى، ول اناسىنا باسقالاردان ەرەكشە جان رەتىندە قارامايدى. كوتەر دەمەيدى، قولعا الساڭىز، ەنجار جانە سىلبىر. كوبىنە ولار باسقا ادامدارمەن تاندىك قارىم-قاتىناستى ۇناتپايدى، ودان قاشقاقتايدى. جاقىن ادامدارعا نەمقۇرايلى، ءبىراق ۋاقىت وتە كەلە ولاردى، كوبىنە اناسىن، تىم قاتتى جاكىن تارتىپ، از ۋاقىت جالعىز قالسا قاتتى ۇرەيلەنۋى مۇمكىن.

بالانىڭ بۇدان وزگە دە كوپتەگەن وزگەشەلىكتەرى بولادى. مىسالى، ول بىرنارسە جاساۋ نەمەسە ءبىر زاتتى الۋ ءۇشىن ەرەسەك ادامنىڭ قولىن پايدالانۋى، بەيتانىس اداممەن وڭاي ءتىل تابىسۋى نەمەسە ۇنامايتىن، تانىمايتىن ادامنان قاشقاقتاپ، كورقۋى مۇمكىن. ونىڭ باسقا بالالارعا دەگەن كوزقاراسى دا ەرەكشە. كوبىنە ولارعا جانسىز زات رەتىندە قارايدى، باقىلايدى، قوسىلىپ وينامايدى، ويتكەنى ويىن ەرەجەسىن مەڭگەرە المايدى. كەيدە ول باسقا بالالارعا قاتتى كۋانىپ، ايقايلاۋى، ءتىپتى تۇنشىقتىرا قىسىپ قۇشاقتاۋى مۇمكىن. سوندىقتان ۇرەيلەنگەن بالالار ودان اۋلاق جۇرۋگە تىرىسادى. كەيدە وزگە بالالاردى ۇرسا، كەيدە قورقىپ قاشادى. بۇنداي بالا باسقا ادامنىڭ ەموسيالىق كۇيىن تۇسىنە المايدى، سوندىقتان ونىڭ رەاكسياسى سايما-ساي ەمەس. مىسالى، اناسى جىلاسا، ول كۇلۋى مۇمكىن. ءبىراق كەيدە ول اتا-اناسىنىڭ كوڭىل-كۇيىن جاكسى سەزەدى، ولاردى ايايدى. ونىڭ قوعامدىك ورىندارداعى ىس-ارەكەتى دە وعاش. بالانىڭ ايقايلاپ، سورەلەردەگى زاتتارعا باس سالۋى مۇمكىن، ال وزگە كىسى وزىنە كوڭىل اۋدارسا، مازاسىزدانادى. بالاباقشادا ول كۇن ءتارتىبىن ساقتامايدى، تاربيەشىلەرگە قۇلاق اسپايدى، ساباققا قاتىسپايدى، شكافتىڭ ىشىنە كىرىپ الۋى دا مۇمكىن.

سىرقات بالانىڭ قارىم-قاتىناس جاساي الماۋى كوبىنە سويلەۋ بۇزىلىسىنا بايلانىستى. ەمشەك جاسىنداعى بالا اناسىنىڭ داۋسىنا، سوزىنە كوڭىل اۋدارمايدى. كەيىن اقىل-وي قابىلەتىنىڭ ساقتالۋىنا قاراي، ول ءسوزدى جاقسى ءتۇسىنۋى مۇمكىن. باستى ماسەلە — بالانىڭ سويلەۋىنىڭ كوممۋنيكاتيۆتىك قىزمەتىنىڭ بولماۋى نەمەسە ايكىن جەتكىلىكسىزدىگى. نارەستە ۋىلدەمەيدى نەمەسە بۇل كەش پايدا بولادى، ول ەستىگەن سوزدەرىن، دىبىستارىن قايتالامايدى. كەيبىر بالالار مۇلدە سويلەمەيدى نەمەسە ول وزىنە عانا تۇسىنىكتى «قۇس» ءتىلىن پايدالانادى. ەگەر سوزدەردى ۇيرەنەتىن بولسا، ولاردى ادەتتەگى مەزگىلدەن ەرتە نە كەش مەڭگەرەدى. بۇل وتە سيرەك، كۇردەلى سوزدەر بولۋى مۇمكىن، جانە دە بالا ولاردى انىق ايتادى. كەيبىر سوزدەر پايدا بولىپ، ودان سوڭ ونىڭ سوزدىك قورىنان ءبىراز ۋاكىتقا جوعالىپ كەتۋى مۇمكىن. ونىڭ سويلەۋ مانەرى ءبىرسارىندى، تەز نەمەسە باياۋ بولۋى مۇمكىن. نەمەسە سوزدەر بۋىن-بۋىنعا ءبولىنىپ ايتىلادى، جەستيكۋلياسيا بولمايدى. ونىڭ سوزدىك قورى مول بولعانىمەن، سوزدەر ءوزارا بايلانىسپاۋى ىقتيمال. سوزدەردى ءوزى ويلاپ تابۋى مۇمكىن: كوك - اسپان سياكتى؛ قىزىل - جەمىس، الما ءتۇستى. بالا كوپ ۋاكىتقا دەيىن «مەن» دەگەن ءسوزدى قولدانبايدى، ءوزى تۋرالى ەكىنشى نە ءۇشىنشى جاقتا ايتادى: «قانات دالاعا شىعادى»، «ۇيگە باراجاتىرسىڭ»، «وتىر». ول بۇرىن ەستىگەن سوزدەرىن (مۋلتفيلمنەن، جارنامادان) جاقسى جاتتاپ الىپ، ءدال قايتالاي الادى. وعان «ءيا» دەگەن ءسوزدى مەڭگەرۋ كيىن، ەگەر ودان: «دالاعا شىعامىز با؟» دەپ سۇراسا، «ءيا» دەۋدىڭ ورنىنا: «دالاعا شىعامىز با» دەپ سۇراقتى كايتالاۋى مۇمكىن. كەيدە ول جاقسى سويلەيتىن سەكىلدى كورىنەدى، ويتكەنى تاماشا ەستە ساقتاۋ قابىلەتىنىڭ ارقاسىندا ول سويلەمدەردى، تاقپاقتاردى، كىتاپتىڭ ءبىراز بەتىن جاتتاپ الىپ، دالمە-دال قايتالاي الادى.

شەكتەۋلى، قايتالانىپ وتىراتىن جانە ستەرەوتيپتى ىس-ارەكەت، قىزىعۋشىلىق پەن بەلسەندىلىك ەرتە جاستان بايقالادى. ول ومىرىندەگى وزگەرىستەردى قينالا قابىلدايدى: جاڭا تاعامنان، كۇن تارتىبىنەن، كيىمنەن، اربادان، ۆاننادان قاتتى شوشيدى. جيھازدىڭ ورنىن الماستىرۋ، كۇندەلىكتى جۇرەتىن باعىتتى اۋىستىرۋ ونى اشۋلاندىرىپ، قوركىتادى.

ول ءوز ومىرىنە كوپتەگەن سالتتاردى ەنگىزەدى جانە ولاردى بۇلجىتپاي ورىنداۋدى تالاپ ەتەدى. مىسالى، ۇيىقتار الدىندا ول بەلگىلى ءبىر بىرنەشە كىتاپتان، بەلگىلى ءبىر رەتپەن اڭگىمە وقىپ بەرۋدى تالاپ ەتۋى مۇمكىن. نەمەسە ۇنەمى ءبىر پيجامامەن ۇيىقتايدى، تاپىشكەسىن شەشكىزبەيدى. وعان قوزعالىس ستەرەوتيپتەرى ءتان: تەربەلۋ، باستى شايكاۋ، قولدى كوتەرۋ، اينالۋ، شەڭبەر بويىنشا جۇگىرۋ. ويناعاندا دا ستەرەوتيپتەر باسىم:        ولار بىرنەشە ساعات قاتارىنان كىتاپتاردى، كۋبيكتەردى، ماشينالاردى ءبىر كاتارعا ءتىزىپ، ولاردى پىشىنىنە، تۇسىنە، ولشەمىنە قاراي بولە الادى. ەگەر بىرنارسە قولىنان كەلمەسە، قاتتى اشۋلانادى، قوزادى، ءبارىن جونگە كەلتىرۋگە تىرىسادى. زاتتىڭ يىسىنە، تۇسىنە، بەتكەيىنىڭ بەلگىلى قاسيەتىنە قىزىعۋشىلىق تانىتادى. كوبىنە ونىڭ تاستاماي وزىمەن بىرگە الىپ جۇرەتىن سۇيىكتى زاتتارى بولادى: جىپتەر، تاياقتار. كوبى ەرەسەكتەردىڭ كىتاپ وقىپ بەرگەنىن ۇناتادى. كەي بالالار بەلگىلەر مەن سيمۆولدارعا قاتتى قىزىعۋشىلىق تانىتادى، سوزدەردى تاياقشالارمەن، سانداردى اينەككە جازادى. ونىڭ مۋزىكالىق قابىلەتى جوعارى بولادى.

بالا ءاۋتيزمىنىڭ باسقا دا ەرەكشەلىكتەرى بار. مىسالى، قورقىنىشتار. كوبىنە ولار قاتتى شۋدان، تۇرمىستىق الەكتر قۇرالداردان، جەلدەن، جانۋارلاردان، ۇلكەن ماشينالاردان، پيانينودان قورقۋى مۇمكىن. اياقاستى پايدا بولاتىن ۇرەيلەر دە بولادى: بالا ەش سەبەپسىز كەنەتتەن شوشىنىپ، جىلايدى، ايقايلايدى، قاسىنا ەشكىمدى جاقىنداتپايدى. كەرىسىنشە بولۋى دا مۇمكىن: ول قاراڭعىلىقتان، بيىكتىكتەن ەش قورىقپايدى: ۇستەل شەتىمەن جۇرەدى، جۇزە الماسا دا سۋعا سۇڭگيدى.

ءاۋتيزمى بار بالالاردىڭ ينتەللەكتى تومەن. اقىل-ويى دامۋىنىڭ كوەففيسيەنتى (ءىQ) مىناداي: جارتىسىندا 50-دەن كەم، تورتتەن بىرىندە - 50-دەن 70- كە دەيىن، قالعاندارىندا - 70-تەن جوعارى.

بالا ءاۋتيزمىنىڭ تازا تۇرىندە دەنە دامۋى، ادەتتە، قالىپتى بولادى. ول كوبىنە ەپيلەپسيا ۇستامالارىمەن، كەرەڭدىكپەن، سوقىرلىقپەن، اسپەرگەر سيندرومىمەن قاتار جۇرەدى.

ەرتە بالا ءاۋتيزمى بار بالالاردىڭ بولاشاعى. بالا بىرتىندەپ اتا-اناسىمەن، اعا-ىنىلەرىمەن جانە اپكە-سىڭلىلەرىمەن تەرەڭ جانە مىقتى كارىم-قاتىناس ورناتۋى مۇمكىن. مەكتەپكە دەيىنگى كەزەڭدە بالالاردىڭ كوبى ايتارلىقتاي وزگەرەدى، ولاردىڭ الەۋمەتتىك بەيىمدەلۋى جاقسارادى، ولاردىڭ سىرت كەلبەتتەرىنەن اۋىر بۇزىلىسىنىڭ بار ەكەنى بايقالمايدى. ول وزىنە ايتىلعان سوزدەردى بۇرىنعىدان گورى جاقسى تۇسىنەدى، باسقالارمەن قارىم-قاتىناس ورناتادى، ءبىراق قارىم-قاتىناستا ءوزارا ارەكەتتەستىك بولمايدى.

ءجاسوسپىرىم شاقتا جانە ەرەسەك كەزدە كەيبىر بالالاردىڭ الەۋمەتتىك دامۋى جاقسارادى. ولاردىڭ ازداعان بولىگى ءجاسوسپىرىم شاقتا العا قاراي ءبىرشاما قادام جاسايدى جانە كىشكەنتاي كەزىمەن سالىستىرعاندا فۋنكسيالارى ايتارلىقتاي جاقسارادى. ءاۋتيزمى بار بالالاردىڭ كوبى بۇل شاقتى ونشا قيىندىقسىز، الەۋمەتتىك سالادا ايتارلىقتاي جەتىستىكتەرگە جەتپەي وتكەرەدى. الايدا جاسوسپىرىمدىك شاقتا 40 پايىزىنىڭ جاعدايى ناشارلايدى، كەيدە بۇيىعىلانا تۇسەدى، باسقا ادامداردى وزىنە جولاتپايتىن بولادى.

ەمدەۋ-تۇزەتۋ كومەگىنسىز ءاۋتيزمى بار بالالاردىڭ 70 پايىزىنىڭ مۇگەدەككە اينالاتىندىعى جانە وزگە ادامداردىڭ كومەگىن ۇنەمى قاجەت ەتەتىندىگى بەلگىلى. ەمدەۋ-تۇزەتۋ شارالارىن ەرتە باستاۋ اۋرۋدىڭ بولجامىن ايتارلىقتاي جاقسارتادى.

ءاۋتيزمنىڭ ەمى. دارى-دارمەكتەرمەن ەمدەۋ سيندرومدىق پرينسيپ بويىنشا تاعايىندالادى جانە اۋرۋ بەلگىلەرىن ازايتۋعا باعىتتالادى. ەپيلەپسيا ۇستامالارى بولعان جاعدايدا وعان قارسى دارىلەر تاعايىندالادى. سىرقات بالانىڭ اۋرۋحانادا جاتىپ ەمدەلۋى ۇزاق بولماۋى ءتيىس. بۇندا ەسكەرەتىن جايت، اۋرۋحاناعا بالانى اتا-اناسىز جاتقىزادى، سوندىقتان بالا ءۇشىن بۇل ۇلكەن پسيحولوگيالىق جاراقات.

تۇزەۋ جۇمىستارى ينتەللەكتۋالدىق دامۋى تومەن بالالارعا قاجەت، ول سىرقات بالانىڭ ەموسيالىق، قارىم-قاتىناس اياسىن، قورشاعان الەمدى قابىلداۋ ەرەكشەلىگىن ەسكەرەتىن ارنايى ادىستەمە بويىنشا جۇرگىزىلۋى ءتيىس. ەڭ دۇرىسى – پەداگوگيكالىق اسەردى، مۋزىكالىق، بي جانە باسقا ساباقتاردى، مىندەتتى تۇردە پسيحوتەراپيانى قامتيتىن كەشەندى جۇمىس.

اۋتيزم كەزىندەگى پسيحوتەراپيا. ەرتە بالا ءاۋتيزمى كەزىندە، اسىرەسە سويلەۋ جانە ينتتەلەكتۋالدىق بۇزىلىسى بار بالالاردا، پسيحوتەراپيا كەشەندى تەراپيالىق ەمنىڭ قۇرامداس بولىگى بولۋى ءتيىس.

ينتەللەكتۋالدىق، سويلەۋ دامۋىندا كەمىستىگى جوق بالالار ءۇشىن پسيحوتەراپيا ەڭ ماڭىزدى تەراپيالىق قۇرال بولىپ تابىلادى. ول بالانىڭ ەموسيالىق ماسەلەلەرىنە اسەر ەتەدى، اينالاداعى ادامدارمەن تولىققاندى قارىم-قاتىناس ورناتۋعا، تەرەڭ پسيحولوگيالىق بوگەتتى، قورقىنىشتاردى جەڭۋگە كومەكتەسەدى. ءاۋتيزمى بار بالالاردىڭ بارىندە، ولار بۇل تۋرالى ايتپاسا جانە شاعىمدانباسا دا، قورقىنىش بولادى. بۇل – الەمدى ءقاۋىپتى نارسە دەپ قابىلداۋعا، بالانىڭ ءوز-وزىن قابىلداۋىنا بايلانىستى قورقىنىشتار. اۋتيزم – جاپپاي قورعانۋدىڭ ءبىر ءتۇرى، ول بالانىڭ بۇكىل ەموسيالىق-پسيحولوگيالىق دامۋىنا تەرىس اسەر ەتەدى. وسىعان بايلانىستى پسيحوتەراپيا – ۇزاق  ۇدەرىس. ەڭ دۇرىسى – ءبىر جىل بويى اپتاسىنا 3-4 سەانس جۇرگىزۋ. سوندا جۇمسالعان كۇش-جىگەر ءوز ناتيجەسىن بەرەدى.

ن. ەسەنعازى

---