احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى
11 - سىنىپ قازاق ادەبيەتى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ، حالقى ءۇشىن جاساعان ەڭبەكتەرىنىڭ ءمانىنىڭ جوعارى ەكەندىگىن ۇعىندىرۋ.
تاربيەلىلىك: احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ادام جانىنىڭ رۋحاني تازالىعى جايلى ويلارىن جۇيەلەي وتىرىپ، ۇلتجاندىلىققا، ادامي قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وي - ءورىسىن، تانىم قابىلەتتەرىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ءتۇرى: ىزدەنىس ساباق
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، كەستە تولتىرۋ، ماتىنمەن جۇمىس
كورنەكىلىكتەر: احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ سۋرەتى، شىعارمالار جيناعى، كەستەلەر، سحەمالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ءتۇرلى كارتوچكالار، ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا بىرنەشە سۇراقتار قويۋ.
1. XX عاسىردىڭ باسىنداعى قازاقستانداعى تاريحي - الەۋمەتتىك جاعداي قانداي بولدى؟
2. ادەبيەتتىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان وكىلدەر كىمدەر؟ ولارعا قىسقاشا سيپاتتاما بەرىڭدەر.
3. ادەبيەتتىڭ جانرلارىنىڭ جاڭا تۇرلەرىن اتاڭدار، نەگىزىن سالۋشىلار كىمدەر؟
III. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.(ءتيىستى جاۋاپ العاننان كەيىن جاڭا ساباق باستايمىز.) وقۋشىلارعا احمەتتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن سلايد بويىنشا ءتۇسىندىرۋ.
IV. ىزدەندىرۋ كەزەڭى (جاڭا ساباقتى وقۋشىلارعا مىناداي كەستەنىڭ ۇلگىسىن بەرە وتىرىپ، كىتاپپەن جۇمىس ىستەتە وتىرىپ، تولتىرتامىن.)
احمەتتىڭ تۋعان جەرى ادىلەتسىز ءومىردىڭ بالا جۇرەگىن جارالاۋى بويىنداعى ەرەكشە قابىلەتى ءبىلىم العان جەرلەرى اتقارعان قىزمەتى ادەبيەتكە قوسقان جاڭالىعى كورگەن ازابى
تورعاي وبلىسى، تورعاي ۋەزى، توسىن بولىسى، سارىتۇبەك قىستاعى ادىلەتسىز ءومىردىڭ ۇلى زارى بالا جۇرەگىن 13 - دە جارالادى. تابيعاتىنان دارىندى، تالانتتى، ويلى، قابىلەتتى، ءوز بەتىمەن ىزدەنەدى اۋىل مەكتەبىنەن ساۋات اشادى. تورعاي قالاسىنداعى ورىسشا - قازاقشا ۋچيليششەدە وقىدى. ورىنبوردا ءمۇعالىم دايارلايتىن مەكتەپتە وقىدى. اقتوبە، قوستاناي، قارقارالىدا ءمۇعالىم بولدى. «قازاق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى بولدى. 1913ج 2 - اقپاندا قازاق گازەتىن اشادى. ابايدىڭ تاريحي قىزمەتى جايلى قازاقتىڭ باس اقىنى اتتى ماقالا جازدى. 1909ج گۋبەرناتور تروينيسكييدىڭ جارلىعىمەن 8 اي ناقاقتان - ناقاق سەمەي اباقتىسىنا قامالدى.
V. دامىتۋ كەزەڭى.
بايتۇرسىن ۇلى شىعارماشىلىق جۇمىسىن ولەڭ جازۋدان باستاعان. وندا ول ەڭبەكشى حالىقتىڭ اۋىر ءحالىن، ارمان - تىلەگىن، مۇڭ - مۇقتاجىن كورسەتىپ، جۇرتشىلىقتى وقۋعا، ءبىلىم - عىلىمعا، رۋحاني بيىكتىككە، ادامگەرشىلىككە، مادەنيەتتى كوتەرۋگە، ەڭبەك ەتۋگە شاقىرادى. پاتشالىق رەسەيدىڭ قاناۋشىلىق - وتارشىلدىق ساياساتىن، شەندى - شەكپەندىنىڭ الدىندا قۇلدىق ۇرعان شەنەۋنىكتەردىڭ وپاسىزدىعىن سىنادى.
اقىننىڭ العاشقى ولەڭدەرى «قىرىق مىسال» اتتى اۋدارما جيناعىندا 1909 ج. سانكت-پەتەربۋرگتە جارىق كوردى. بۇل كىتابى ارقىلى قالىڭ ۇيقىدا جاتقان قاراڭعى ەلگە جار سالىپ، ولاردىڭ وي - ساناسىن وياتۋعا بار جىگەر - قايراتىن، ءبىلىمىن جۇمسايدى. اقىن ءاربىر اۋدارماسىنىڭ سوڭىنا ءوزىنىڭ نەگىزگى ويىن، ايتايىن دەگەن ءتۇيىندى ماسەلەسىن حالقىمىزدىڭ سول كەزدەگى تۇرمىس - تىرشىلىگىنە، مىنەزىنە، پسيحولوگياسىنا سايكەس قوسىپ وتىرعان.
بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ەكىنشى كىتابى — «ماسا» (1911). بۇل كىتاپقا ەنگەن ولەڭدەرىندە اقىن قاراڭعىلىق، ناداندىق، شارۋاعا ەنجارلىق، كاسىپكە مارعاۋلىق سياقتى كەمشىلىكتەردى سىنادى. كوپتەگەن ولەڭدەرى سول كەزدەگى اعارتۋشىلىق باعىتپەن ۇندەس بولدى. ول شوقان، اباي، ىبىراي قالىپتاستىرعان داستۇرلەردى، گۋمانيستىك، دەموكراتيالىق باعىتتاعى ءورىستى ويلاردى وزىنشە جالعاستىرۋشى رەتىندە كورىندى. قورشاعان ورتاعا ويلانا، سىن كوزىمەن قارايدى، قوعام قالپىنا كوڭىلى تولمايدى. «قازاق سالتى»، «قازاق، قالپى»، «دوسىما حات»، «جيعان - تەرگەن»، «تىلەك باتام»، «جاۋعا تۇسكەن جان ءسوزى»، «ب ا ق» ت. ب. ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنى وسىنى تانىتادى. كىتاپتىڭ ىشكى سازى مەن وي ورنەك، ءسوز ورامى قازاق پوەزياسىنا ءتان وزىندىك جاڭالىق، ەرەكشە وزگەرىس اكەلدى.
قازاق ءتىلىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى رەتىندە
احمەت بايتۇرسىن ۇلى قازاق الىپپەسى مەن قازاق ءتىلى وقۋلىقتارىن جازۋدى 1910 جىلداردان باستاپ قولعا الادى. ونىمەن قوسا قازاق گرافيكاسىن جاساۋعا كىرىسەدى. قازاق گرافيكاسىنىڭ نەگىزىنە قازاقتىڭ مادەني دۇنيەسىندە كوپ عاسىرلىق ءداستۇرى بار، وزگە تۇركى حالىقتاردى دا پايدالانىپ وتىرعاندىقتان، تۋىستىق، جاقىندىق سيپاتى بار اراب تاڭبالارىن الادى. ونى قازاق فونەتيكاسىنا يكەمدەيدى، ول ءۇشىن قازاق دىبىستارى جوق تاڭبالاردى الفاۆيتتەن شىعارادى، ارابشا تاڭباسى جوق دىبىستارىنا تاڭبا قوسادى، قازاق ءتىلىنىڭ جۋاندى - جىڭىشكەلى ۇندەستىك زاڭىنا ساي جازۋعا ىڭعايلى دايەكشى بەلگى جاسايدى.
ءسويتىپ، 24 تاڭبادان تۇراتىن ءوزى «قازاق جازۋى» دەپ، وزگەلەر «بايتۇرسىنوۆ جازۋى» دەپ اتاعان قازاقتىڭ ۇلتتىق گرافيكاسىن تۇزەدى. ودان وسى جازۋدى ۇيرەتەتىن الىپپە جازادى. ءسويتىپ، وقۋ - اعارتۋ يدەياسىنا سول كەزىندەگى ينتەلەگەنسياسى جاپپاي مويىن بۇردى. ءاربىر زيالى ازامات حالقىنا قارا تانىتىپ، ساۋاتىن اشۋدى، ول ارەكەتتى «الىپپە» قۇرالدارىن جازۋدان باستاۋدى ماقسات ەتتى. سول 1911 - 1912 جىلدارى جاسالىپ، ۋفا، ورىنبور قالالارىنىڭ باسپاحانالارىندا جارىق كورگەن. احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ الىپپەسى «وقۋ قۇرالى» دەگەن اتپەن 1912 - 1925 جىلدارى اراسىندا 7 رەت قايتا باسىلىپ، وقىتۋ ىسىندە ۇزاق ءارى كەڭ پايدالانىلدى. 1926 جىلى عالىم «ءالىپ - ءبيدىڭ» جاڭا ءتۇرىن جازدى.
احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ قازاق ءتىلىنىڭ تابيعاتىن، قۇرىلىمىن تانىپ - تانىتۋداعى قىزمەتى ەندى مەكتەپتە قازاق ءتىلىن ءپان رەتىندە ۇيرەتەتىن وقۋلىقتار جازۋمەن ۇلاسادى. وسى تۇستا ونىڭ اتاقتى «ءتىل – قۇرال» اتتى ءۇش بولىمنەن تۇراتىن، ءۇش شاعىن كىتاپ بولىپ جاريالانعان وقۋلىقتار جازىلدى. «ءتىل - قۇرال» تەك مەكتەپ وقۋلىقتارىنىڭ باسى ەمەس، قازاق ءتىلىن انا تىلىمىزدە تانۋدىڭ باسى بولدى، قازىرگى قازاق ءتىلى اتتى عىلىم سالاسىنىڭ، ىرگەتاسى بولىپ قالاندى. جالپى قازاق ءتىل ءبىلىمىن قالىپتاستىرىپ، زەرتتەپ، تانىپ - ءبىلۋ تاريحىمىزدا احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «وقۋ قۇرالى» مەن «ءتىل قۇرالدارىنىڭ» ورنى ايرىقشا. قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ انا تىلىمىزدەگى ىرگەتاس قالاۋداعى احمەتتىڭ تاعى ءبىر زور ەڭبەگى - عىلىمىنىڭ وسى سالاسىنىڭ تەرميندەرىن جاساۋى. عالىم قازاق ءتىلى گرامماتيكاسىنا قاتىستى كاتەگوريالاردىڭ ءارقايسىسىنا قازاقشا اتاۋ ۇسىندى. وسى كۇنى قولدانىلىپ جۇرگەن زات ەسىم، سىن ەسىم، ەتىستىك، ەسىمدىك، وداعاي، ۇستەۋ، شىلاۋ، باستاۋىش، بايانداۋىش، جاي سويلەم، قۇرمالاس سويلەم، قاراتپا ءسوز دەگەن سياقتى سان الۋان لينگۆيستيكالىق اتاۋلاردىڭ بارشاسى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىكى. بۇلار نە بۇرىنعى قاراپايىم ءسوزدىڭ ماعىناسىن جاڭعىرتۋ ارقىلى، نە جاڭا تۇلعاداعى ءسوز جاساۋ ارقىلى دۇنيەگە كەلگەن سونى سوزدەر، ءساتتى شىققان اتاۋلار ەكەنىڭ ولاردىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن قولدانىلىپ كەلە جاتقاندىعى.
VI. ساباقتى بەكىتۋ. «مەن كىممىن؟» وقۋشىلاردىڭ كەستەنى قالاي تولتىرعاندارىن تەكسەرە وتىرىپ، نەگىزگى ايتىلاتىن ويلاردى بىلاي جيناقتايمىن.
احمەت بايتۇرسىنوۆ - گازەت رەداكتورى، ۇستاز، شەبەر اۋدارماشى، قوعام قايراتكەرى، اقىن، ادەبيەت زەرتتەۋشىسى
VII. ۇيگە تاپسىرما.
1. احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىربايانى جايىندا تولىقتاي وقىپ كەلۋ.
2. سۇراقتار مەن تاپسىرمالارداعى 2 - 3 سۇراققا جاۋاپ بەرۋ.
VIII. وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
№ وقۋشىنىڭ اتى - ءجونى ءۇي جۇمىسى ىزدەندىرۋ جۇمىسى بەكىتۋ سۇراقتارى قورىتىندى باعا
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى.
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنان بىلىمدەرىن پىسىقتاۋ، حالقى ءۇشىن جاساعان ەڭبەكتەرىنىڭ ءمانىنىڭ جوعارى ەكەندىگىن ۇعىندىرۋ.
تاربيەلىلىك: احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ادام جانىنىڭ رۋحاني تازالىعى جايلى ويلارىن جۇيەلەي وتىرىپ، ۇلتجاندىلىققا، ادامي قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: وي - ءورىسىن، تانىم قابىلەتتەرىن، شىعارماشىلىق قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ءتۇرى: ىزدەنىس ساباق
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، كەستە تولتىرۋ، ماتىنمەن جۇمىس
كورنەكىلىكتەر: احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ سۋرەتى، شىعارمالار جيناعى، كەستەلەر، سحەمالار، ينتەراكتيۆتى تاقتا، ءتۇرلى كارتوچكالار، ت. ب.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ، ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا بىرنەشە سۇراقتار قويۋ.
1. XX عاسىردىڭ باسىنداعى قازاقستانداعى تاريحي - الەۋمەتتىك جاعداي قانداي بولدى؟
2. ادەبيەتتىڭ دامۋىنا ۇلەس قوسقان وكىلدەر كىمدەر؟ ولارعا قىسقاشا سيپاتتاما بەرىڭدەر.
3. ادەبيەتتىڭ جانرلارىنىڭ جاڭا تۇرلەرىن اتاڭدار، نەگىزىن سالۋشىلار كىمدەر؟
III. جاڭا ساباق ءتۇسىندىرۋ.(ءتيىستى جاۋاپ العاننان كەيىن جاڭا ساباق باستايمىز.) وقۋشىلارعا احمەتتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن سلايد بويىنشا ءتۇسىندىرۋ.
IV. ىزدەندىرۋ كەزەڭى (جاڭا ساباقتى وقۋشىلارعا مىناداي كەستەنىڭ ۇلگىسىن بەرە وتىرىپ، كىتاپپەن جۇمىس ىستەتە وتىرىپ، تولتىرتامىن.)
احمەتتىڭ تۋعان جەرى ادىلەتسىز ءومىردىڭ بالا جۇرەگىن جارالاۋى بويىنداعى ەرەكشە قابىلەتى ءبىلىم العان جەرلەرى اتقارعان قىزمەتى ادەبيەتكە قوسقان جاڭالىعى كورگەن ازابى
تورعاي وبلىسى، تورعاي ۋەزى، توسىن بولىسى، سارىتۇبەك قىستاعى ادىلەتسىز ءومىردىڭ ۇلى زارى بالا جۇرەگىن 13 - دە جارالادى. تابيعاتىنان دارىندى، تالانتتى، ويلى، قابىلەتتى، ءوز بەتىمەن ىزدەنەدى اۋىل مەكتەبىنەن ساۋات اشادى. تورعاي قالاسىنداعى ورىسشا - قازاقشا ۋچيليششەدە وقىدى. ورىنبوردا ءمۇعالىم دايارلايتىن مەكتەپتە وقىدى. اقتوبە، قوستاناي، قارقارالىدا ءمۇعالىم بولدى. «قازاق» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى بولدى. 1913ج 2 - اقپاندا قازاق گازەتىن اشادى. ابايدىڭ تاريحي قىزمەتى جايلى قازاقتىڭ باس اقىنى اتتى ماقالا جازدى. 1909ج گۋبەرناتور تروينيسكييدىڭ جارلىعىمەن 8 اي ناقاقتان - ناقاق سەمەي اباقتىسىنا قامالدى.
V. دامىتۋ كەزەڭى.
بايتۇرسىن ۇلى شىعارماشىلىق جۇمىسىن ولەڭ جازۋدان باستاعان. وندا ول ەڭبەكشى حالىقتىڭ اۋىر ءحالىن، ارمان - تىلەگىن، مۇڭ - مۇقتاجىن كورسەتىپ، جۇرتشىلىقتى وقۋعا، ءبىلىم - عىلىمعا، رۋحاني بيىكتىككە، ادامگەرشىلىككە، مادەنيەتتى كوتەرۋگە، ەڭبەك ەتۋگە شاقىرادى. پاتشالىق رەسەيدىڭ قاناۋشىلىق - وتارشىلدىق ساياساتىن، شەندى - شەكپەندىنىڭ الدىندا قۇلدىق ۇرعان شەنەۋنىكتەردىڭ وپاسىزدىعىن سىنادى.
اقىننىڭ العاشقى ولەڭدەرى «قىرىق مىسال» اتتى اۋدارما جيناعىندا 1909 ج. سانكت-پەتەربۋرگتە جارىق كوردى. بۇل كىتابى ارقىلى قالىڭ ۇيقىدا جاتقان قاراڭعى ەلگە جار سالىپ، ولاردىڭ وي - ساناسىن وياتۋعا بار جىگەر - قايراتىن، ءبىلىمىن جۇمسايدى. اقىن ءاربىر اۋدارماسىنىڭ سوڭىنا ءوزىنىڭ نەگىزگى ويىن، ايتايىن دەگەن ءتۇيىندى ماسەلەسىن حالقىمىزدىڭ سول كەزدەگى تۇرمىس - تىرشىلىگىنە، مىنەزىنە، پسيحولوگياسىنا سايكەس قوسىپ وتىرعان.
بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ەكىنشى كىتابى — «ماسا» (1911). بۇل كىتاپقا ەنگەن ولەڭدەرىندە اقىن قاراڭعىلىق، ناداندىق، شارۋاعا ەنجارلىق، كاسىپكە مارعاۋلىق سياقتى كەمشىلىكتەردى سىنادى. كوپتەگەن ولەڭدەرى سول كەزدەگى اعارتۋشىلىق باعىتپەن ۇندەس بولدى. ول شوقان، اباي، ىبىراي قالىپتاستىرعان داستۇرلەردى، گۋمانيستىك، دەموكراتيالىق باعىتتاعى ءورىستى ويلاردى وزىنشە جالعاستىرۋشى رەتىندە كورىندى. قورشاعان ورتاعا ويلانا، سىن كوزىمەن قارايدى، قوعام قالپىنا كوڭىلى تولمايدى. «قازاق سالتى»، «قازاق، قالپى»، «دوسىما حات»، «جيعان - تەرگەن»، «تىلەك باتام»، «جاۋعا تۇسكەن جان ءسوزى»، «ب ا ق» ت. ب. ولەڭدەرىنىڭ مازمۇنى وسىنى تانىتادى. كىتاپتىڭ ىشكى سازى مەن وي ورنەك، ءسوز ورامى قازاق پوەزياسىنا ءتان وزىندىك جاڭالىق، ەرەكشە وزگەرىس اكەلدى.
قازاق ءتىلىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى رەتىندە
احمەت بايتۇرسىن ۇلى قازاق الىپپەسى مەن قازاق ءتىلى وقۋلىقتارىن جازۋدى 1910 جىلداردان باستاپ قولعا الادى. ونىمەن قوسا قازاق گرافيكاسىن جاساۋعا كىرىسەدى. قازاق گرافيكاسىنىڭ نەگىزىنە قازاقتىڭ مادەني دۇنيەسىندە كوپ عاسىرلىق ءداستۇرى بار، وزگە تۇركى حالىقتاردى دا پايدالانىپ وتىرعاندىقتان، تۋىستىق، جاقىندىق سيپاتى بار اراب تاڭبالارىن الادى. ونى قازاق فونەتيكاسىنا يكەمدەيدى، ول ءۇشىن قازاق دىبىستارى جوق تاڭبالاردى الفاۆيتتەن شىعارادى، ارابشا تاڭباسى جوق دىبىستارىنا تاڭبا قوسادى، قازاق ءتىلىنىڭ جۋاندى - جىڭىشكەلى ۇندەستىك زاڭىنا ساي جازۋعا ىڭعايلى دايەكشى بەلگى جاسايدى.
ءسويتىپ، 24 تاڭبادان تۇراتىن ءوزى «قازاق جازۋى» دەپ، وزگەلەر «بايتۇرسىنوۆ جازۋى» دەپ اتاعان قازاقتىڭ ۇلتتىق گرافيكاسىن تۇزەدى. ودان وسى جازۋدى ۇيرەتەتىن الىپپە جازادى. ءسويتىپ، وقۋ - اعارتۋ يدەياسىنا سول كەزىندەگى ينتەلەگەنسياسى جاپپاي مويىن بۇردى. ءاربىر زيالى ازامات حالقىنا قارا تانىتىپ، ساۋاتىن اشۋدى، ول ارەكەتتى «الىپپە» قۇرالدارىن جازۋدان باستاۋدى ماقسات ەتتى. سول 1911 - 1912 جىلدارى جاسالىپ، ۋفا، ورىنبور قالالارىنىڭ باسپاحانالارىندا جارىق كورگەن. احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ الىپپەسى «وقۋ قۇرالى» دەگەن اتپەن 1912 - 1925 جىلدارى اراسىندا 7 رەت قايتا باسىلىپ، وقىتۋ ىسىندە ۇزاق ءارى كەڭ پايدالانىلدى. 1926 جىلى عالىم «ءالىپ - ءبيدىڭ» جاڭا ءتۇرىن جازدى.
احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ قازاق ءتىلىنىڭ تابيعاتىن، قۇرىلىمىن تانىپ - تانىتۋداعى قىزمەتى ەندى مەكتەپتە قازاق ءتىلىن ءپان رەتىندە ۇيرەتەتىن وقۋلىقتار جازۋمەن ۇلاسادى. وسى تۇستا ونىڭ اتاقتى «ءتىل – قۇرال» اتتى ءۇش بولىمنەن تۇراتىن، ءۇش شاعىن كىتاپ بولىپ جاريالانعان وقۋلىقتار جازىلدى. «ءتىل - قۇرال» تەك مەكتەپ وقۋلىقتارىنىڭ باسى ەمەس، قازاق ءتىلىن انا تىلىمىزدە تانۋدىڭ باسى بولدى، قازىرگى قازاق ءتىلى اتتى عىلىم سالاسىنىڭ، ىرگەتاسى بولىپ قالاندى. جالپى قازاق ءتىل ءبىلىمىن قالىپتاستىرىپ، زەرتتەپ، تانىپ - ءبىلۋ تاريحىمىزدا احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «وقۋ قۇرالى» مەن «ءتىل قۇرالدارىنىڭ» ورنى ايرىقشا. قازاق ءتىل ءبىلىمىنىڭ انا تىلىمىزدەگى ىرگەتاس قالاۋداعى احمەتتىڭ تاعى ءبىر زور ەڭبەگى - عىلىمىنىڭ وسى سالاسىنىڭ تەرميندەرىن جاساۋى. عالىم قازاق ءتىلى گرامماتيكاسىنا قاتىستى كاتەگوريالاردىڭ ءارقايسىسىنا قازاقشا اتاۋ ۇسىندى. وسى كۇنى قولدانىلىپ جۇرگەن زات ەسىم، سىن ەسىم، ەتىستىك، ەسىمدىك، وداعاي، ۇستەۋ، شىلاۋ، باستاۋىش، بايانداۋىش، جاي سويلەم، قۇرمالاس سويلەم، قاراتپا ءسوز دەگەن سياقتى سان الۋان لينگۆيستيكالىق اتاۋلاردىڭ بارشاسى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىكى. بۇلار نە بۇرىنعى قاراپايىم ءسوزدىڭ ماعىناسىن جاڭعىرتۋ ارقىلى، نە جاڭا تۇلعاداعى ءسوز جاساۋ ارقىلى دۇنيەگە كەلگەن سونى سوزدەر، ءساتتى شىققان اتاۋلار ەكەنىڭ ولاردىڭ كۇنى بۇگىنگە دەيىن قولدانىلىپ كەلە جاتقاندىعى.
VI. ساباقتى بەكىتۋ. «مەن كىممىن؟» وقۋشىلاردىڭ كەستەنى قالاي تولتىرعاندارىن تەكسەرە وتىرىپ، نەگىزگى ايتىلاتىن ويلاردى بىلاي جيناقتايمىن.
احمەت بايتۇرسىنوۆ - گازەت رەداكتورى، ۇستاز، شەبەر اۋدارماشى، قوعام قايراتكەرى، اقىن، ادەبيەت زەرتتەۋشىسى
VII. ۇيگە تاپسىرما.
1. احمەت بايتۇرسىنوۆتىڭ ءومىربايانى جايىندا تولىقتاي وقىپ كەلۋ.
2. سۇراقتار مەن تاپسىرمالارداعى 2 - 3 سۇراققا جاۋاپ بەرۋ.
VIII. وقۋشى ءبىلىمىن باعالاۋ.
№ وقۋشىنىڭ اتى - ءجونى ءۇي جۇمىسى ىزدەندىرۋ جۇمىسى بەكىتۋ سۇراقتارى قورىتىندى باعا
You Might Also Like
-
دۇنيەتانۋ پانىنەن ءۇشىنشى سىنىپ وقۋشىلارىنا «تابيعاتتاعى سۋ» تاقىرىبىندا ساباق وتكىزدىم.
-
م. مامەتوۆانىڭ 90 جىلدىعىن اتاپ وتۋگە بايلانىستى تىڭ دەرەكتەر جيناقتاۋ ماقساتىندا قاڭتار ايىنىڭ قىتىمىر ايازدى كۇندەرىندە كوللەدج وقىتۋشىسى سارسەن گۇلجانات ەكەۋىمىز باتىس وبلىستارىنا جول تارتتىق. ال...
