مانشۇكتى زەرتتەۋ - ءبىر باقىت
م. مامەتوۆانىڭ 90 جىلدىعىن اتاپ وتۋگە بايلانىستى تىڭ دەرەكتەر جيناقتاۋ ماقساتىندا قاڭتار ايىنىڭ قىتىمىر ايازدى كۇندەرىندە كوللەدج وقىتۋشىسى سارسەن گۇلجانات ەكەۋىمىز باتىس وبلىستارىنا جول تارتتىق. الدىمەن زەرتتەۋ جۇمىسىمىزدى اقتوبە وبلىسىنان باستادىق،
اقتوبە قالاسىنداعى م. مامەتوۆا اتىنداعى مەديسينالىق كوللەدجى ءبىزدى قۇشاق جايا قارسى الدى. ءبىزدى مەديسينالىق كوللەدجگە «قوس شىنار» قوعامدىق قورىنىڭ جەتەكشىسى عالىمجان بايدەربەس باستاپ الىپ باردى، ول كىسى 2011 جىلدىڭ مامىر ايىندا قىزىلوردا توپىراعىندا بولىپ، م. مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدجى بازاسىندا تاريحي ەستەلىكتەر كۋاسى بولعان ەدى، سوندىقتان عالىمجان اعايدىڭ كوپ كومەگى ءتيدى. العاشقىدا تانىمايتىن جەردە بەيتانىس قىزمەتكەرلەرمەن جۇزدەسىپ، وزىمىزگە قويىلعان ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تاپسىرمانى قانشالىقتى ورىنداي الار ەكەنبىز دەپ جۇرەكسىنگەنىمىز راس. ءبىراق باتىستىڭ ايازى توڭدىرعانىمەن جىلى ءجۇزدى جايدارى ادامدارىنىڭ قارسى الۋى ءبىزدىڭ كۇدىگىمىزدى بىردەن سەيىلتىپ جىبەردى.
مەديسينالىق كوللەدجدىڭ بازاسىندا م. مامەتوۆانىڭ مۋزەيى جاقسى جابدىقتالعان ەكەن، مۋزەيدە نيەۆەل قالاسىنان اكەلىنگەن «ماكسيم» پۋلەمەتى، كوپتەگەن زاتتار قويىلعان، مانشۇكتىڭ سوڭعى شايقاسى دياگرامماسى بەينەلەنگەن، مۋزەي ماتەريالدارىن كورگەندە كوزىمىز تويدى. مانشۇك مۋزەيىنەن كوپتەگەن ماتەريالدار كوشىرمەلەرىن، بروشيۋرالار، فوتولار الدىق، كىشكەنە دە بولسا تىڭ دەرەكتەر تاپتىق. مەديسينالىق كوللەدج ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى تولىبايەۆا بايان ساتىپالدى قىزىنىڭ ءبىزدىڭ كوللەدج ۇجىمىنا دەگەن ىستىق ىقىلاسى، ىزگى تىلەكتەرى مول بولدى، قولداعى بار ماتەريالدارىمەن تانىستىرىپ، ءبىر مارقايتىپ تاستادى. مەدكوللەدجدەن سوڭ №27 ءا. مولداعۇلوۆا اتىنداعى كوپ ءپروفيلدى مەكتەپ - ليسەي بازاسىندا بولىپ باتىستىڭ باتىر قىزدارى ءاليا مەن مانشۇكتى قالاي قۇرمەتتەيتىنىن كورىپ تاڭ قالىستىق. ءاليا - مانشۇك مۋزەيىنەن فوتولار (مۋزەي جەتەكشىسى – تۋرىشيەۆا اقگۇل بەرىك قىزى، تاريحشى)، مانشۇك مۋزەيىنەن «اڭىزعا اينالعان ارۋلار» كىتابى، (ۇ. قاۋىس، ع. بايدەربەس)، «قازاقتىڭ باتىر قىزىنا ارنالادى» مانشۇك ءتۇرلى - ءتۇستى بروشيۋرا، بىرنەشە ماقالالار: «مانشۇكتىڭ اتا - اناسى كىم؟»، («اتامەكەن»، №3، 1991)، «مەن مانشۇكتى ءتورت رەت كوردىم»، («تاعزىم»، 20. 09. 2002)، «قايتا تىرىلگەن قوس ارۋ»، («تاعزىم»، 20. 09. 2002)، «قۇرىشتان قۇيعانداي جان ەدى»، (ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى احمەتقازى بولاتوۆپەن سۇحبات)، «مانشۇك تۋرالى ءسوز» (جازۋشى ءا. نۇرشايىقوۆتىڭ ارحيۆىنەن) كوشىرمەلەرى ارقىلى مانشۇكتى تاني تۇستىك.
م. مامەتوۆا اتىنداعى مەديسينالىق كوللەدج ۇجىمى تىرشىلىگى قايناعان، اۋىزبىرشىلىكتىڭ، جوعارى مادەنيەتتىلىكتىڭ، ونەگەلى تاربيەنىڭ ورناعان جەرى ەكەن، مانشۇك اتىنا لايىق، ءوز ىستەرىنىڭ شەبەرى، ءوز ەلىنىڭ پاتريوتى دەرسىڭ. ونى اقتوبەدە بولعان ءۇش كۇندىك جۇمىس بارىسىندا بايقاپ وتىردىق، ىشتەي سۇيسىندىك، كەلگەسىن گۇلجانات ەكەۋمىز كورگەنىمىزدى، تۇيگەنىمىزدى ۇجىمىمىزعا، وقۋشىلارىمىزعا جارىسا ايتىپ جەتكىزۋگە تىرىستىق. مانشۇكتى زەرتتەۋ جۇمىسىمىز ودان ءارى ورال قالاسىندا جالعاستى. الدىمەن №27 م. مامەتوۆا اتىنداعى مەكتەپ - ليسەيىنە بولدىق. مەكتەپ - ليسەي ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى ەلميرا باياش قىزى مۇساعالييەۆامەن دە جۇمىس بارىسىندا تەز سويلەسىپ كەتتىك. جالپى ورال حالقىنىڭ بىزبەن ۇقساستىقتارى كوپ ەكەن، قاراپايىم، قازاقىلىقتىڭ قايماعى بۇزىلماعان، قازاق ءتىلىن شۇبارلاماي، تازا سويلەيتىندىكتەرىمەن ەسىمىزدە قالدى.
ورال جەرىندەگى العاشقى جۇمىس كۇنىمىز دە كوڭىلىمىزدەن شىقتى، مانشۇك ەسىمى اتالعان سايىن، مانشۇك جايلى ءاربىر دەرەك، قۇجات، سۋرەت تابىلعان سايىن قۋانىشقا بولەنىپ، كۇننىڭ سۋىقتىعىن، توڭعانىمىزدى ۇمىتىپ قاناتتانا تۇستىك، بويىمىزدى مانشۇك رۋحىنا دەگەن قۇرمەت، مانشۇك ەرلىگىن دارىپتەۋگە از دا بولسا ۇلەس قوسامىن - اۋ دەگەن قۋانىش سەزىمى بيلەدى. №27 م. مامەتوۆا اتىنداعى مەكتەپ - ليسەيىنەن ءا. نۇرشايىقوۆتىڭ م. مامەتوۆانىڭ مەموريالدىق مۋزەيى ديرەكتورى ۇرقيا ىبىراش قىزى ەرشورەيەۆاعا جازعان حاتتارى، ورال قالاسىنداعى №27 مەكتەپكە كەڭەس وداعى باتىرى م. مامەتوۆا ەسىمىن بەرۋ تۋرالى ورال قالالىق ءماسليحاتى مەن قالا اكىمىنىڭ شەشىمى (№26/7، 2. 10. 1997 جىل)، م. مامەتوۆاعا كەڭەس وداعى باتىرى اتاعىن بەرۋ تۋرالى كۋالىك كوشىرمەسى، (23. 12. 1966 جىل) ماتەريالدارىن، م. مامەتوۆانىڭ 85 جىلدىعىندا تۇسىرىلگەن سۋرەتتەرىن الدىق. سونىمەن بىرگە №27 م. مامەتوۆا اتىنداعى مەكتەپ - ليسەيىن 1996 - 2004 جىلدار ارالىعىندا باسقارعان مەكتەپ ديرەكتورى، ءقازىر زەينەتكەرلىك دەمالىستا كۇلاش قۇرمانعالي قىزى قۇرمانعالييەۆامەن سۇحباتتاسۋ ءساتى ءتۇستى. ول كىسىدەن تابىلعان ماتەريالدار ءبىز ءۇشىن قۇندى دۇنيە بولدى: مانشۇكتىڭ 2 - كلاستاعى سۋرەتى، مانشۇكتىڭ بولەسى يساتاي جاۋىنبايەۆتىڭ م. مامەتوۆانىڭ مەموريالدىق مۇراجاي ۇيىنە كەلگەندەگى سۋرەتى (ديرەكتور ۇرقيا ىبىراش قىزى ەرشورەيەۆامەن)، «بوكەي ورداسىنا 210 جىل» تاريحي ەنسيكلوپەدياسى كوشىرمەسى، مانشۇك مامەتوۆا، ءامينا مامەتوۆا تۋرالى بەتتەر كوشىرمەلەرى، ءامينا مامەتوۆانىڭ سۋرەتتەرى، مانشۇكتىڭ اعاسى الييەۆ ءقادىردىڭ سۋرەتى، مانشۇكتىڭ تۋعان جەرى «بوكەي ورداسىنا 210 جىل» ءتۇرلى ءتۇستى سۋرەتتەر جيناعى مول مۇراعات بولدى، سوناۋ قىزىلوردادان قىستىڭ ايازدى كۇندەرى ءىس - ساپارعا جىبەرىپ، مانشۇكتى زەرتتەپ جاتقان وقۋ ورىندارىڭىز قانداي كەرەمەت، باسشىلارىڭىزدىڭ مىقتىلىعى عوي، مانشۇكتىڭ 90 جىلدىعىن وتكىزۋدى مانشۇك جەرىندە بولساق تا ءبىز جوسپارلاپ ۇلگىرگەنىمىز جوق ءالى دەپ تاڭ قالىپ جاتتى. كۇلاش قۇرمانعالي قىزى قۇرمانعالييەۆانىڭ م. مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدج ديرەكتورى ءا. ج. ءابدىحالىقوۆاعا ريزاشىلىقپەن جازىپ بەرگەن تىلەك حاتى جۇرەگىمىزگە جىلىلىق وياتتى. وعان قوسا كۇلاش قۇرمانعالي قىزى قۇرمانعالييەۆامەن ۆيدەوسۇحبات سۋىق ورالدىڭ ىستىق سالەمى ىسپەتتى بولدى.
بۇدان ءارى زەرتتەۋ جۇمىسىمىزدى ورال قالاسىنداعى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى م. مامەتوۆانىڭ مەموريالدىق مۇراجايىندا جالعاستىردىق. مۇراجايى ديرەكتورى سۆەتلانا سارجان قىزى بەكتەنوۆامەن سۇحباتتاسىپ، مانشۇكتىڭ تۋعان - تۋىستارى، وسكەن ورتاسى، العان تاربيەسى، ءبىلىمى، سوعىسقا اتتانعان ساتتەرى، مايدانداعى ەرلىگى جايلى كەيىنگى زەرتتەۋلەر مەن جيناقتالعان ماتەريالدارىن كورىپ، باتىر مانشۇككە دەگەن قۇرمەتتىڭ قۇندىلىعىنا كۋا بولدىق. «ەرلىك ماڭگى جاسايدى» ءتۇرلى ءتۇستى سۋرەتتى بروشيۋرا (ورال - 2010)، «ۋۆەنچەننىي سلاۆوي ي پوچەتوم پوسۆەششاەتسيا 90 - لەتيۋ سو دنيۋ روجدەنيا سۋلتانا سۋلەيمەنوۆيچا دجيەنبايەۆا» ءتۇرلى - ءتۇستى سۋرەتتى بروشيۋرا (ۋرالسك - 2011)، «سولداتكي مينۋۆشەي ۆوينى» ءتۇرلى ءتۇستى سۋرەتتى بروشيۋرا (ورال - 2010)، مانشۇكتىڭ سۋرەتتەرى، (ن. نازاربايەۆتىڭ 2005 جىلى ورال قالاسىنا كەلگەندەگى سۋرەتى)، اسىرەسە مانشۇكتىڭ سەمياسىنىڭ قولدانعان زاتتارىن كوزبەن كوردىك، مۇراجايداعى ەكسپوناتتار فوتوسۋرەتتەرى (مانشۇكتىڭ سۋمكاسى، قامشىسى، گالستۋگىنىڭ سۋرەتى)، مۇراجاي اۋلاسىنا قويىلعان مانشۇك ەسكەرتكىشى (اۆتورى الماتىلىق سكۋلپتور اسىلبەك احمەتوۆيچ گۋباشيەۆ، 2011 جىلى جاسالعان)، «مانشۇكتىڭ سوڭعى شايقاسى» ديوراماسىنىڭ فوتوسۋرەتتەرى زەرتتەۋ جۇمىسىمىزدىڭ ەڭ قۇندى دۇنيەلەرى بولدى. «مانشۇكتىڭ سوڭعى شايقاسى» ديوراماسىن كورگەن جان قان مايداننىڭ ورتاسىندا جۇرگەندەي بولادى ەكەن، اتىس - شابىس، قارشا بوراپ تۇرعان وق، تانك، پۋلەمەت دىبىستارى، وق تولعان وكوپتار، مايدانگەرلەر داۋىستارى سۇم سوعىستى كوز الدىڭا كەلتىرەدى، باتىر مانشۇكتىڭ بەينەسىن اشا تۇسەدى، كەيىنگى ۇرپاق ءۇشىن جەڭىستىڭ قۇنىن ەسكە سالىپ تۇرعانداي اسەر قالدىرادى.
سۆەتلانا سارجانقىزىمەن سۇحباتىمىزدا ول كىسى «سىزدەر مانشۇكتىڭ 1932 - 1934 جىلدار وقىعان مەكتەبىنە بارىڭىزدار، ول مەكتەپتە ءقازىر كەمتار بالالار ءبىلىم الىپ جاتىر، مانشۇكتىڭ وتىرعان پارتاسى بار جانە مانشۇك باسقان باسپالداقتى كورەسىزدەر» دەپ، بىزگە سونداي ىقىلاس، پەيىلىمەن جول سىلتەدى. ەستي سالا گۇلجانات ەكەۋىمىز كەمتار بالالار مەكتەبىنە قاراي «قۇستاي ۇشتىق». 1932 - 1934 جىلدار ارالىعىندا مانشۇك وقىعان ءى ساتىداعى №4 مەكتەپ ەكى قاباتتى شاپ - شاعىن عيمارات ەكەن، عيمارات الدىندا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى مانشۇك مامەتوۆاعا ارناپ مراموردان تاقتا قويىلعان، مانشۇككە ارنالعان زالدىڭ تورىندە مانشۇك وتىرعان پارتا ورنالاستىرىلىپتى، ال ەكىنشى قاباتقا كوتەرىلەتىن، مانشۇك باسقان باسپالداقتى كورگەندە ءتىرى مانشۇكتى كورگەندەي اسەردە بولدىق. مانشۇك باسقان باسپالداقپەن ءجۇرىپ كوردىك، سۋرەتكە تۇستىك. ارينە اقتوبە قالاسىنداعى جۇمىستارىمىزعا قاراعاندا ورال قالاسىندا جۇمىس اۋقىمى كەڭىرەك، ءارى قىزىقتى بولدى، بىلگەن ۇستىنە بىلە تۇسسەك دەدىك. ورالداعى كۇننىڭ سۋىقتىعى ءبىزدى توڭدىرا المادى، سەبەبى مانشۇك رۋحى، مانشۇك اتى، مانشۇك باسقان توپىراق ءبىزدى جىگەرلەندى، كەۋدەمىزدە الدا اتقارىلار جاۋاپتى جۇمىستارعا دەگەن ىنتامىزدى بەكىتە ءتۇستى. وسىلاي ءبىز
كەشپەستەن الاۋ سەزىمدى
ءوشتىڭ سول ارۋ قالپىڭمەن
ۇمىتپاۋ ءۇشىن ءوزىڭدى
اتىڭدى جازدىق التىنمەن، - دەپ
اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆا اقىنىمىز ايتقانداي مانشۇك اتىنداعى وقۋ ورنىمىزعا تيتتەي بولسا دا تاريحي مالىمەتتەر قوساتىن بولدىق دەگەن ۇمىتپەن تۋعان جەرگە ساعىنىشپەن ورالدىق...
اقتوبە قالاسىنداعى م. مامەتوۆا اتىنداعى مەديسينالىق كوللەدجى ءبىزدى قۇشاق جايا قارسى الدى. ءبىزدى مەديسينالىق كوللەدجگە «قوس شىنار» قوعامدىق قورىنىڭ جەتەكشىسى عالىمجان بايدەربەس باستاپ الىپ باردى، ول كىسى 2011 جىلدىڭ مامىر ايىندا قىزىلوردا توپىراعىندا بولىپ، م. مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدجى بازاسىندا تاريحي ەستەلىكتەر كۋاسى بولعان ەدى، سوندىقتان عالىمجان اعايدىڭ كوپ كومەگى ءتيدى. العاشقىدا تانىمايتىن جەردە بەيتانىس قىزمەتكەرلەرمەن جۇزدەسىپ، وزىمىزگە قويىلعان ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىكتى تاپسىرمانى قانشالىقتى ورىنداي الار ەكەنبىز دەپ جۇرەكسىنگەنىمىز راس. ءبىراق باتىستىڭ ايازى توڭدىرعانىمەن جىلى ءجۇزدى جايدارى ادامدارىنىڭ قارسى الۋى ءبىزدىڭ كۇدىگىمىزدى بىردەن سەيىلتىپ جىبەردى.
مەديسينالىق كوللەدجدىڭ بازاسىندا م. مامەتوۆانىڭ مۋزەيى جاقسى جابدىقتالعان ەكەن، مۋزەيدە نيەۆەل قالاسىنان اكەلىنگەن «ماكسيم» پۋلەمەتى، كوپتەگەن زاتتار قويىلعان، مانشۇكتىڭ سوڭعى شايقاسى دياگرامماسى بەينەلەنگەن، مۋزەي ماتەريالدارىن كورگەندە كوزىمىز تويدى. مانشۇك مۋزەيىنەن كوپتەگەن ماتەريالدار كوشىرمەلەرىن، بروشيۋرالار، فوتولار الدىق، كىشكەنە دە بولسا تىڭ دەرەكتەر تاپتىق. مەديسينالىق كوللەدج ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى تولىبايەۆا بايان ساتىپالدى قىزىنىڭ ءبىزدىڭ كوللەدج ۇجىمىنا دەگەن ىستىق ىقىلاسى، ىزگى تىلەكتەرى مول بولدى، قولداعى بار ماتەريالدارىمەن تانىستىرىپ، ءبىر مارقايتىپ تاستادى. مەدكوللەدجدەن سوڭ №27 ءا. مولداعۇلوۆا اتىنداعى كوپ ءپروفيلدى مەكتەپ - ليسەي بازاسىندا بولىپ باتىستىڭ باتىر قىزدارى ءاليا مەن مانشۇكتى قالاي قۇرمەتتەيتىنىن كورىپ تاڭ قالىستىق. ءاليا - مانشۇك مۋزەيىنەن فوتولار (مۋزەي جەتەكشىسى – تۋرىشيەۆا اقگۇل بەرىك قىزى، تاريحشى)، مانشۇك مۋزەيىنەن «اڭىزعا اينالعان ارۋلار» كىتابى، (ۇ. قاۋىس، ع. بايدەربەس)، «قازاقتىڭ باتىر قىزىنا ارنالادى» مانشۇك ءتۇرلى - ءتۇستى بروشيۋرا، بىرنەشە ماقالالار: «مانشۇكتىڭ اتا - اناسى كىم؟»، («اتامەكەن»، №3، 1991)، «مەن مانشۇكتى ءتورت رەت كوردىم»، («تاعزىم»، 20. 09. 2002)، «قايتا تىرىلگەن قوس ارۋ»، («تاعزىم»، 20. 09. 2002)، «قۇرىشتان قۇيعانداي جان ەدى»، (ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ارداگەرى احمەتقازى بولاتوۆپەن سۇحبات)، «مانشۇك تۋرالى ءسوز» (جازۋشى ءا. نۇرشايىقوۆتىڭ ارحيۆىنەن) كوشىرمەلەرى ارقىلى مانشۇكتى تاني تۇستىك.
م. مامەتوۆا اتىنداعى مەديسينالىق كوللەدج ۇجىمى تىرشىلىگى قايناعان، اۋىزبىرشىلىكتىڭ، جوعارى مادەنيەتتىلىكتىڭ، ونەگەلى تاربيەنىڭ ورناعان جەرى ەكەن، مانشۇك اتىنا لايىق، ءوز ىستەرىنىڭ شەبەرى، ءوز ەلىنىڭ پاتريوتى دەرسىڭ. ونى اقتوبەدە بولعان ءۇش كۇندىك جۇمىس بارىسىندا بايقاپ وتىردىق، ىشتەي سۇيسىندىك، كەلگەسىن گۇلجانات ەكەۋمىز كورگەنىمىزدى، تۇيگەنىمىزدى ۇجىمىمىزعا، وقۋشىلارىمىزعا جارىسا ايتىپ جەتكىزۋگە تىرىستىق. مانشۇكتى زەرتتەۋ جۇمىسىمىز ودان ءارى ورال قالاسىندا جالعاستى. الدىمەن №27 م. مامەتوۆا اتىنداعى مەكتەپ - ليسەيىنە بولدىق. مەكتەپ - ليسەي ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى ەلميرا باياش قىزى مۇساعالييەۆامەن دە جۇمىس بارىسىندا تەز سويلەسىپ كەتتىك. جالپى ورال حالقىنىڭ بىزبەن ۇقساستىقتارى كوپ ەكەن، قاراپايىم، قازاقىلىقتىڭ قايماعى بۇزىلماعان، قازاق ءتىلىن شۇبارلاماي، تازا سويلەيتىندىكتەرىمەن ەسىمىزدە قالدى.
ورال جەرىندەگى العاشقى جۇمىس كۇنىمىز دە كوڭىلىمىزدەن شىقتى، مانشۇك ەسىمى اتالعان سايىن، مانشۇك جايلى ءاربىر دەرەك، قۇجات، سۋرەت تابىلعان سايىن قۋانىشقا بولەنىپ، كۇننىڭ سۋىقتىعىن، توڭعانىمىزدى ۇمىتىپ قاناتتانا تۇستىك، بويىمىزدى مانشۇك رۋحىنا دەگەن قۇرمەت، مانشۇك ەرلىگىن دارىپتەۋگە از دا بولسا ۇلەس قوسامىن - اۋ دەگەن قۋانىش سەزىمى بيلەدى. №27 م. مامەتوۆا اتىنداعى مەكتەپ - ليسەيىنەن ءا. نۇرشايىقوۆتىڭ م. مامەتوۆانىڭ مەموريالدىق مۋزەيى ديرەكتورى ۇرقيا ىبىراش قىزى ەرشورەيەۆاعا جازعان حاتتارى، ورال قالاسىنداعى №27 مەكتەپكە كەڭەس وداعى باتىرى م. مامەتوۆا ەسىمىن بەرۋ تۋرالى ورال قالالىق ءماسليحاتى مەن قالا اكىمىنىڭ شەشىمى (№26/7، 2. 10. 1997 جىل)، م. مامەتوۆاعا كەڭەس وداعى باتىرى اتاعىن بەرۋ تۋرالى كۋالىك كوشىرمەسى، (23. 12. 1966 جىل) ماتەريالدارىن، م. مامەتوۆانىڭ 85 جىلدىعىندا تۇسىرىلگەن سۋرەتتەرىن الدىق. سونىمەن بىرگە №27 م. مامەتوۆا اتىنداعى مەكتەپ - ليسەيىن 1996 - 2004 جىلدار ارالىعىندا باسقارعان مەكتەپ ديرەكتورى، ءقازىر زەينەتكەرلىك دەمالىستا كۇلاش قۇرمانعالي قىزى قۇرمانعالييەۆامەن سۇحباتتاسۋ ءساتى ءتۇستى. ول كىسىدەن تابىلعان ماتەريالدار ءبىز ءۇشىن قۇندى دۇنيە بولدى: مانشۇكتىڭ 2 - كلاستاعى سۋرەتى، مانشۇكتىڭ بولەسى يساتاي جاۋىنبايەۆتىڭ م. مامەتوۆانىڭ مەموريالدىق مۇراجاي ۇيىنە كەلگەندەگى سۋرەتى (ديرەكتور ۇرقيا ىبىراش قىزى ەرشورەيەۆامەن)، «بوكەي ورداسىنا 210 جىل» تاريحي ەنسيكلوپەدياسى كوشىرمەسى، مانشۇك مامەتوۆا، ءامينا مامەتوۆا تۋرالى بەتتەر كوشىرمەلەرى، ءامينا مامەتوۆانىڭ سۋرەتتەرى، مانشۇكتىڭ اعاسى الييەۆ ءقادىردىڭ سۋرەتى، مانشۇكتىڭ تۋعان جەرى «بوكەي ورداسىنا 210 جىل» ءتۇرلى ءتۇستى سۋرەتتەر جيناعى مول مۇراعات بولدى، سوناۋ قىزىلوردادان قىستىڭ ايازدى كۇندەرى ءىس - ساپارعا جىبەرىپ، مانشۇكتى زەرتتەپ جاتقان وقۋ ورىندارىڭىز قانداي كەرەمەت، باسشىلارىڭىزدىڭ مىقتىلىعى عوي، مانشۇكتىڭ 90 جىلدىعىن وتكىزۋدى مانشۇك جەرىندە بولساق تا ءبىز جوسپارلاپ ۇلگىرگەنىمىز جوق ءالى دەپ تاڭ قالىپ جاتتى. كۇلاش قۇرمانعالي قىزى قۇرمانعالييەۆانىڭ م. مامەتوۆا اتىنداعى گۋمانيتارلىق كوللەدج ديرەكتورى ءا. ج. ءابدىحالىقوۆاعا ريزاشىلىقپەن جازىپ بەرگەن تىلەك حاتى جۇرەگىمىزگە جىلىلىق وياتتى. وعان قوسا كۇلاش قۇرمانعالي قىزى قۇرمانعالييەۆامەن ۆيدەوسۇحبات سۋىق ورالدىڭ ىستىق سالەمى ىسپەتتى بولدى.
بۇدان ءارى زەرتتەۋ جۇمىسىمىزدى ورال قالاسىنداعى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى م. مامەتوۆانىڭ مەموريالدىق مۇراجايىندا جالعاستىردىق. مۇراجايى ديرەكتورى سۆەتلانا سارجان قىزى بەكتەنوۆامەن سۇحباتتاسىپ، مانشۇكتىڭ تۋعان - تۋىستارى، وسكەن ورتاسى، العان تاربيەسى، ءبىلىمى، سوعىسقا اتتانعان ساتتەرى، مايدانداعى ەرلىگى جايلى كەيىنگى زەرتتەۋلەر مەن جيناقتالعان ماتەريالدارىن كورىپ، باتىر مانشۇككە دەگەن قۇرمەتتىڭ قۇندىلىعىنا كۋا بولدىق. «ەرلىك ماڭگى جاسايدى» ءتۇرلى ءتۇستى سۋرەتتى بروشيۋرا (ورال - 2010)، «ۋۆەنچەننىي سلاۆوي ي پوچەتوم پوسۆەششاەتسيا 90 - لەتيۋ سو دنيۋ روجدەنيا سۋلتانا سۋلەيمەنوۆيچا دجيەنبايەۆا» ءتۇرلى - ءتۇستى سۋرەتتى بروشيۋرا (ۋرالسك - 2011)، «سولداتكي مينۋۆشەي ۆوينى» ءتۇرلى ءتۇستى سۋرەتتى بروشيۋرا (ورال - 2010)، مانشۇكتىڭ سۋرەتتەرى، (ن. نازاربايەۆتىڭ 2005 جىلى ورال قالاسىنا كەلگەندەگى سۋرەتى)، اسىرەسە مانشۇكتىڭ سەمياسىنىڭ قولدانعان زاتتارىن كوزبەن كوردىك، مۇراجايداعى ەكسپوناتتار فوتوسۋرەتتەرى (مانشۇكتىڭ سۋمكاسى، قامشىسى، گالستۋگىنىڭ سۋرەتى)، مۇراجاي اۋلاسىنا قويىلعان مانشۇك ەسكەرتكىشى (اۆتورى الماتىلىق سكۋلپتور اسىلبەك احمەتوۆيچ گۋباشيەۆ، 2011 جىلى جاسالعان)، «مانشۇكتىڭ سوڭعى شايقاسى» ديوراماسىنىڭ فوتوسۋرەتتەرى زەرتتەۋ جۇمىسىمىزدىڭ ەڭ قۇندى دۇنيەلەرى بولدى. «مانشۇكتىڭ سوڭعى شايقاسى» ديوراماسىن كورگەن جان قان مايداننىڭ ورتاسىندا جۇرگەندەي بولادى ەكەن، اتىس - شابىس، قارشا بوراپ تۇرعان وق، تانك، پۋلەمەت دىبىستارى، وق تولعان وكوپتار، مايدانگەرلەر داۋىستارى سۇم سوعىستى كوز الدىڭا كەلتىرەدى، باتىر مانشۇكتىڭ بەينەسىن اشا تۇسەدى، كەيىنگى ۇرپاق ءۇشىن جەڭىستىڭ قۇنىن ەسكە سالىپ تۇرعانداي اسەر قالدىرادى.
سۆەتلانا سارجانقىزىمەن سۇحباتىمىزدا ول كىسى «سىزدەر مانشۇكتىڭ 1932 - 1934 جىلدار وقىعان مەكتەبىنە بارىڭىزدار، ول مەكتەپتە ءقازىر كەمتار بالالار ءبىلىم الىپ جاتىر، مانشۇكتىڭ وتىرعان پارتاسى بار جانە مانشۇك باسقان باسپالداقتى كورەسىزدەر» دەپ، بىزگە سونداي ىقىلاس، پەيىلىمەن جول سىلتەدى. ەستي سالا گۇلجانات ەكەۋىمىز كەمتار بالالار مەكتەبىنە قاراي «قۇستاي ۇشتىق». 1932 - 1934 جىلدار ارالىعىندا مانشۇك وقىعان ءى ساتىداعى №4 مەكتەپ ەكى قاباتتى شاپ - شاعىن عيمارات ەكەن، عيمارات الدىندا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى مانشۇك مامەتوۆاعا ارناپ مراموردان تاقتا قويىلعان، مانشۇككە ارنالعان زالدىڭ تورىندە مانشۇك وتىرعان پارتا ورنالاستىرىلىپتى، ال ەكىنشى قاباتقا كوتەرىلەتىن، مانشۇك باسقان باسپالداقتى كورگەندە ءتىرى مانشۇكتى كورگەندەي اسەردە بولدىق. مانشۇك باسقان باسپالداقپەن ءجۇرىپ كوردىك، سۋرەتكە تۇستىك. ارينە اقتوبە قالاسىنداعى جۇمىستارىمىزعا قاراعاندا ورال قالاسىندا جۇمىس اۋقىمى كەڭىرەك، ءارى قىزىقتى بولدى، بىلگەن ۇستىنە بىلە تۇسسەك دەدىك. ورالداعى كۇننىڭ سۋىقتىعى ءبىزدى توڭدىرا المادى، سەبەبى مانشۇك رۋحى، مانشۇك اتى، مانشۇك باسقان توپىراق ءبىزدى جىگەرلەندى، كەۋدەمىزدە الدا اتقارىلار جاۋاپتى جۇمىستارعا دەگەن ىنتامىزدى بەكىتە ءتۇستى. وسىلاي ءبىز
كەشپەستەن الاۋ سەزىمدى
ءوشتىڭ سول ارۋ قالپىڭمەن
ۇمىتپاۋ ءۇشىن ءوزىڭدى
اتىڭدى جازدىق التىنمەن، - دەپ
اقۇشتاپ باقتىگەرەيەۆا اقىنىمىز ايتقانداي مانشۇك اتىنداعى وقۋ ورنىمىزعا تيتتەي بولسا دا تاريحي مالىمەتتەر قوساتىن بولدىق دەگەن ۇمىتپەن تۋعان جەرگە ساعىنىشپەن ورالدىق...
You Might Also Like
-
ماتەماتيكادان «ءححى – عاسىر كوشباسشىسى» اتتى ينتەللەكتۋالدى دۋماننىڭ باعدارلاماسى
