احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اقىن ىنىمە» ولەڭى
الماتى وبلىسى، ەڭبەكشىقازاق اۋدانى،
جاڭاشار اۋىلى، ت. رىسقۇلوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
تەميركۋلوۆا مادينا سۋلەيمەن قىزى
قازاق ادەبيەتى 7 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اقىن ىنىمە»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) ا بايتۇرسىن ۇلىنىڭ شىعارمالارىنان مالىمەت بەرە وتىرىپ، ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ؛
ءا) وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، يماندىلىققا، اسىل قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ؛
ب) وقۋشىلاردىڭ ءوز ويىن ايتا بىلۋگە، وي - ءورىسىن، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە جول اشۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ، ىزدەنۋ، سكت ت. ب
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبالارى، كەستەلەرى، پورترەتى ت. ب
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ، سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
«ىستىق ورىندىق» ءادىسى ارقىلى ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا سۇراقتار دايىنداپ، ورىندىققا وتىرعان وقۋشىعا سۇراقتار قويادى.
1. ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ قانداي ماقالالارىن بىلەسىڭدەر؟
2. احمەت نە سەبەپتى اتۋ جازاسىنا كەسىلدى؟
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «اقىن ىنىمە» ولەڭىن مانەرلەپ وقىپ بەرىپ، اقىننىڭ ايتپاق بولعان ويىن ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ.
سوزدىكپەن جۇمىس: ءميللات - اراب ءسوزى، حالىق، ۇلت دەگەن ماعىنادا
اپلاتون – ەرتەدەگى گرەك وقىمىستىسى
كىتاپپەن جۇمىس: اۆتوردىڭ اقىن ىنىسىنە كەكەسىنمەن ايتقان اقىلدارىنداعى يرونيالىق سارىندى تاپ.
مىسالى. «ناشاردىڭ كوبىرەك جە، حاقىن ءىنىم،
ايعىرسىپ مومىندارعا اقىر، ءىنىم،
كىسىمسىپ، ەڭ بولماسا قاقىر، ءىنىم»
ولەڭگە ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جۇرگىزۋ
اقىن ىنىمە
1. اۆتورى – ا. بايتۇرسىنوۆ. قازاقتىڭ تۇڭعىش ءتىل ءبىلىمى نەگىزىن قالاۋشى عالىم، پۋبليسيست، اۋدارماشى، مىسالشى، ساياساتكەر.
2. تاقىرىبى — تاقىرىپ – بۇل ونەر تۋىندىسىنىڭ ىرگەتاسى. بۇل ولەڭنىڭ تاقىرىبى - اتقامىنەر شونجارلاردىڭ مىنەز - قۇلقىن اشكەرەلەۋ.
3. جانر ءتۇرى – پوەزيا (ولەڭ) ولەڭ دەگەنىمىز - بەلگىلى ءبىر ولشەممەن قيىننان قيىستىرىلىپ، ۇيلەسىمدى ىرعاقپەن ۇيقاسىپ كەلەتىن ورنەكتى ءسوز جۇيەسى.
4. يدەياسى — اتقامىنەر شونجارلاردىڭ مىنەز - قۇلقىن اشكەرەلەۋ. حالقىنا پايداسى تيەتىن، ادال قىزمەت ەتەتىن ادام بولىپ قالىپتاسۋعا ۇندەيدى. يدەيا دەگەنىمىز – اۆتور تاقىرىپ ارقىلى ءومىر شىندىعىن سۋرەتتەگەندە ونى ءوز كوزقاراسى، ءوز دۇنيەتانىمى تۇرعىسىنان بەينەلەيدى. سول ارقىلى ءوزىنىڭ ارمان - ماقساتىن، قيالىن بىلدىرەدى.
5. شۋماق – اياقتالعان سينتاكسيستىك ءبىرتۇتاس وي. 8 شۋماقتى
6. تارماق – ولەڭنىڭ ءار جولى. 30 تارماقتى
7. بۋناق — بەلگىلى داۋىس ىرعاعىمەن ءبولىنۋى. 3 بۋناقتى
8. بۋىن سانى — داۋىستى دىبىسقا بايلانىستى. 11 بۋىندى.
9. ۇيقاس ءتۇرى — قارا ولەڭ ۇيقاسى (ا - ا - ب - ا) ۇيقاس - ولەڭ مازمۇنىمەن تامىرلاس كەلىپ، وعان ەرەكشە ساز، اۋەن بەرەتىن ولە تارماقتارىنداعى سوزدەر ۇندەستىگى.
10. ادەبي - تەوريالىق ۇعىمدار.
10. 1. تروپ – سوزدەردى تۋرا ماعىناسىندا ەمەس، بۇرما ماعىناسىندا قولدانۋ، شىندىقتى بەينەلەپ ويدى وزگەرتىپ ايتۋ.
تەڭەۋ: دوڭىزداي، بالداي، اپلاتونداي
ەپيتەت: اقىلعا جارلى، سۇيىكتى ءميللات
دورەكى سوزدەر: قاقىر، لاپىر، پاقىر، ايعىرسىپ.
يرونيا – كەكەسىن كەلەمەجدەۋ
سۇيىكتى ءميللاتىڭا بولام دەسەڭ، ناشاردىڭ كوبىرەك جە حاقىن، ءىنىم.
سىيلاسىن دەسەڭ جۇرتىڭ ءقادىر تۇتىپ،
ايعىرسىپ مومىندارعا اقىر، ءىنىم.
ءبىلىمدى ەل ىشىندە بولام دەسەڭ،
شەشەنسىپ، جاقتى سويلەپ، لاپىر، ءىنىم.
قولىڭنان مۇنىڭ ءبىرى كەلمەس بولسا،
كىسىمسىپ ەڭ بولماسا قاقىر، ءىنىم.
ءسوزىڭدى تىڭداتايىن دەسەڭ جۇرتقا،
ەت اسىپ تاباق - تاباق شاقىر، ءىنىم.
10. 2. فيگۋرا - ايشىقتاۋ.
ارناۋ - جازۋشىنىڭ كوبىنە – كوپ اقىننىڭ وزىنە نە وزگەگە، كەيدە ءتىپتى جالپى جۇرتقا ارنايى ءتىل قاتۋى، كوپشىلىككە قايىرىلا سويلەۋى، ولارمەن ىشتەي كەڭەسۋى.
بۇل ولەڭ جارلاي ارناۋعا قۇرىلعان. ولەڭ م. دۋلاتۇلىنا ارنالعان.
11. تۇسىندىرمە سوزدىك
ءميللات - اراب ءسوزى، حالىق، ۇلت. اپلاتون، پلاتون - ەرتەدەگى گرەك وقىمىستىسى، پراۆوسى - قۇقى
12. تاربيەلىك ءمانى. ولەڭ ادامگەرشىلىككە ۇندەپ، ادال ەڭبەك، قىزمەت ەتۋگە، شاقىرادى. جامان ادەتتەردەن، جامانداردان بويدى اۋلاق ۇستاۋعا شاقىرادى.
تاقتامان جۇمىس: ولەڭدى قۇرىلىسىنا قاراي تالدايدى.
3 ------------------- 4 ------------ 4
ازىراق // قۇلاعىڭ سال،//اقىن ءىنىم،
ويىمىز،//رۋحىمىز //جاقىن، ءىنىم.
اعالىق //پروۆاسىن //قولىما الىپ،
كەلەمىن// ايتايىن دەپ //اقىل، ءىنىم.
1 شۋماق، 4 تارماق، 12 بۋناق، 11 بۋىندى.
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وتىلگەن تاقىرىپقا بايلانىستى بىرنەشە سۇراقتار قويامىن. تۇسىنبەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەمىن.
1. اقىن ولەڭدە ادام مىنەزدەرىندەگى قانداي قاسيەتتەردى سىنايدى؟
2. ولەڭنىڭ سوڭعى شۋماعىنان اقىننىڭ ايتقىسى كەلگەن وزەكتى ويىن قالاي بايقاۋعا بولادى؟
ءبىلىمدى باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىنا، ساباققا بەلسەنە قاتىسىپ وتىرعاندارىنا قاراي بىلىمدەرى باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما: ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «اقىن ىنىمە» ولەڭىن جاتتاپ كەلۋ.
جاڭاشار اۋىلى، ت. رىسقۇلوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانى ءمۇعالىمى
تەميركۋلوۆا مادينا سۋلەيمەن قىزى
قازاق ادەبيەتى 7 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: احمەت بايتۇرسىن ۇلى «اقىن ىنىمە»
ساباقتىڭ ماقساتى:
ا) ا بايتۇرسىن ۇلىنىڭ شىعارمالارىنان مالىمەت بەرە وتىرىپ، ولەڭدەرىنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ؛
ءا) وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، يماندىلىققا، اسىل قاسيەتتەرگە تاربيەلەۋ؛
ب) وقۋشىلاردىڭ ءوز ويىن ايتا بىلۋگە، وي - ءورىسىن، ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا، شىعارماشىلىق ىزدەنىسكە جول اشۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ارالاس ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، تالداۋ، ىزدەنۋ، سكت ت. ب
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبالارى، كەستەلەرى، پورترەتى ت. ب
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ، سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
«ىستىق ورىندىق» ءادىسى ارقىلى ءۇي تاپسىرماسى بويىنشا سۇراقتار دايىنداپ، ورىندىققا وتىرعان وقۋشىعا سۇراقتار قويادى.
1. ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ قانداي ماقالالارىن بىلەسىڭدەر؟
2. احمەت نە سەبەپتى اتۋ جازاسىنا كەسىلدى؟
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «اقىن ىنىمە» ولەڭىن مانەرلەپ وقىپ بەرىپ، اقىننىڭ ايتپاق بولعان ويىن ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن اشۋ.
سوزدىكپەن جۇمىس: ءميللات - اراب ءسوزى، حالىق، ۇلت دەگەن ماعىنادا
اپلاتون – ەرتەدەگى گرەك وقىمىستىسى
كىتاپپەن جۇمىس: اۆتوردىڭ اقىن ىنىسىنە كەكەسىنمەن ايتقان اقىلدارىنداعى يرونيالىق سارىندى تاپ.
مىسالى. «ناشاردىڭ كوبىرەك جە، حاقىن ءىنىم،
ايعىرسىپ مومىندارعا اقىر، ءىنىم،
كىسىمسىپ، ەڭ بولماسا قاقىر، ءىنىم»
ولەڭگە ساتىلاي كەشەندى تالداۋ جۇرگىزۋ
اقىن ىنىمە
1. اۆتورى – ا. بايتۇرسىنوۆ. قازاقتىڭ تۇڭعىش ءتىل ءبىلىمى نەگىزىن قالاۋشى عالىم، پۋبليسيست، اۋدارماشى، مىسالشى، ساياساتكەر.
2. تاقىرىبى — تاقىرىپ – بۇل ونەر تۋىندىسىنىڭ ىرگەتاسى. بۇل ولەڭنىڭ تاقىرىبى - اتقامىنەر شونجارلاردىڭ مىنەز - قۇلقىن اشكەرەلەۋ.
3. جانر ءتۇرى – پوەزيا (ولەڭ) ولەڭ دەگەنىمىز - بەلگىلى ءبىر ولشەممەن قيىننان قيىستىرىلىپ، ۇيلەسىمدى ىرعاقپەن ۇيقاسىپ كەلەتىن ورنەكتى ءسوز جۇيەسى.
4. يدەياسى — اتقامىنەر شونجارلاردىڭ مىنەز - قۇلقىن اشكەرەلەۋ. حالقىنا پايداسى تيەتىن، ادال قىزمەت ەتەتىن ادام بولىپ قالىپتاسۋعا ۇندەيدى. يدەيا دەگەنىمىز – اۆتور تاقىرىپ ارقىلى ءومىر شىندىعىن سۋرەتتەگەندە ونى ءوز كوزقاراسى، ءوز دۇنيەتانىمى تۇرعىسىنان بەينەلەيدى. سول ارقىلى ءوزىنىڭ ارمان - ماقساتىن، قيالىن بىلدىرەدى.
5. شۋماق – اياقتالعان سينتاكسيستىك ءبىرتۇتاس وي. 8 شۋماقتى
6. تارماق – ولەڭنىڭ ءار جولى. 30 تارماقتى
7. بۋناق — بەلگىلى داۋىس ىرعاعىمەن ءبولىنۋى. 3 بۋناقتى
8. بۋىن سانى — داۋىستى دىبىسقا بايلانىستى. 11 بۋىندى.
9. ۇيقاس ءتۇرى — قارا ولەڭ ۇيقاسى (ا - ا - ب - ا) ۇيقاس - ولەڭ مازمۇنىمەن تامىرلاس كەلىپ، وعان ەرەكشە ساز، اۋەن بەرەتىن ولە تارماقتارىنداعى سوزدەر ۇندەستىگى.
10. ادەبي - تەوريالىق ۇعىمدار.
10. 1. تروپ – سوزدەردى تۋرا ماعىناسىندا ەمەس، بۇرما ماعىناسىندا قولدانۋ، شىندىقتى بەينەلەپ ويدى وزگەرتىپ ايتۋ.
تەڭەۋ: دوڭىزداي، بالداي، اپلاتونداي
ەپيتەت: اقىلعا جارلى، سۇيىكتى ءميللات
دورەكى سوزدەر: قاقىر، لاپىر، پاقىر، ايعىرسىپ.
يرونيا – كەكەسىن كەلەمەجدەۋ
سۇيىكتى ءميللاتىڭا بولام دەسەڭ، ناشاردىڭ كوبىرەك جە حاقىن، ءىنىم.
سىيلاسىن دەسەڭ جۇرتىڭ ءقادىر تۇتىپ،
ايعىرسىپ مومىندارعا اقىر، ءىنىم.
ءبىلىمدى ەل ىشىندە بولام دەسەڭ،
شەشەنسىپ، جاقتى سويلەپ، لاپىر، ءىنىم.
قولىڭنان مۇنىڭ ءبىرى كەلمەس بولسا،
كىسىمسىپ ەڭ بولماسا قاقىر، ءىنىم.
ءسوزىڭدى تىڭداتايىن دەسەڭ جۇرتقا،
ەت اسىپ تاباق - تاباق شاقىر، ءىنىم.
10. 2. فيگۋرا - ايشىقتاۋ.
ارناۋ - جازۋشىنىڭ كوبىنە – كوپ اقىننىڭ وزىنە نە وزگەگە، كەيدە ءتىپتى جالپى جۇرتقا ارنايى ءتىل قاتۋى، كوپشىلىككە قايىرىلا سويلەۋى، ولارمەن ىشتەي كەڭەسۋى.
بۇل ولەڭ جارلاي ارناۋعا قۇرىلعان. ولەڭ م. دۋلاتۇلىنا ارنالعان.
11. تۇسىندىرمە سوزدىك
ءميللات - اراب ءسوزى، حالىق، ۇلت. اپلاتون، پلاتون - ەرتەدەگى گرەك وقىمىستىسى، پراۆوسى - قۇقى
12. تاربيەلىك ءمانى. ولەڭ ادامگەرشىلىككە ۇندەپ، ادال ەڭبەك، قىزمەت ەتۋگە، شاقىرادى. جامان ادەتتەردەن، جامانداردان بويدى اۋلاق ۇستاۋعا شاقىرادى.
تاقتامان جۇمىس: ولەڭدى قۇرىلىسىنا قاراي تالدايدى.
3 ------------------- 4 ------------ 4
ازىراق // قۇلاعىڭ سال،//اقىن ءىنىم،
ويىمىز،//رۋحىمىز //جاقىن، ءىنىم.
اعالىق //پروۆاسىن //قولىما الىپ،
كەلەمىن// ايتايىن دەپ //اقىل، ءىنىم.
1 شۋماق، 4 تارماق، 12 بۋناق، 11 بۋىندى.
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وتىلگەن تاقىرىپقا بايلانىستى بىرنەشە سۇراقتار قويامىن. تۇسىنبەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرەمىن.
1. اقىن ولەڭدە ادام مىنەزدەرىندەگى قانداي قاسيەتتەردى سىنايدى؟
2. ولەڭنىڭ سوڭعى شۋماعىنان اقىننىڭ ايتقىسى كەلگەن وزەكتى ويىن قالاي بايقاۋعا بولادى؟
ءبىلىمدى باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىنا، ساباققا بەلسەنە قاتىسىپ وتىرعاندارىنا قاراي بىلىمدەرى باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما: ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ «اقىن ىنىمە» ولەڭىن جاتتاپ كەلۋ.
You Might Also Like
-
جاڭاوزەن قالاسى، تەڭگە اۋىلى
