شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ "نايمان-انا" ("عاسىردان ۇزاق كۇن" روماننان ءۇزىندى
الماتى وبلىسى، ەڭبەكشىقازاق اۋدانى،
جاڭاشار اۋىلى، ت. رىسقۇلوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى ءمۇعالىمى
تەميركۋلوۆا مادينا سۋلەيمەن قىزى
قازاق ادەبيەتى 8 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ش. ايتماتوۆ «نايمان - انا»
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ش. ايتماتوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا شولۋ جاساتا وتىرىپ، «نايمان - انا» اڭگىمەسىنىڭ سيۋجەتىن مەڭگەرتۋ.
2. وقىتا ۇيرەتە وتىرىپ، وقۋشىنىڭ تانىمدىلىعىن ارتتىرۋ. جازۋشىنىڭ يدەياسىن تۇسىنە بىلۋگە باۋلۋ. ءبىلىم داعدىلارىن دامىتۋ.
3. وقۋشىنىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتە وتىرىپ، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ. ماڭگۇرتتىكتەن اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسى.
قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەر: وقىتا ۇيرەتۋ ءتاسىلى، سۇراق - جاۋاپ
كورنەكىلىك قۇرالدار: ش. ايتماتوۆتىڭ شىعارمالارى، سىزبا - سحەما، كارتا، كارتوچكالار جانە بۋكلەت.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، گەوگرافيا.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. كىرىسپە ءبولىمى
شىڭعىس تورەقۇل ۇلى ايتماتوۆ – باۋىرلاس قىرعىز حالقىنىڭ ۇلى جازۋشىسى. ول 1928 جىلى 12 جەلتوقساندا قىرعىزستاننىڭ تالاس وبلىسىنىڭ شەكەر اۋلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
ش. ايتماتوۆتى ءبىز قىرعىز - قازاققا ورتاق جازۋشى دەيمىز. ولاي دەيتىن سەبەبىمىز، ول ماسكەۋدەگى ادەبيەت ينستيتۋتىندا وقىپ جۇرگەن كەزدە قازاقتىڭ بىلىكتى، ءبىلىمدى سىنشىسى قالجان نۇرماحانوۆپەن بىرگە وقيدى. سول كىسىنىڭ ىقپالى، اسەرى كوپ بولادى. كەيىن الەم جازۋشىلارىنىڭ بەل ورتاسىندا جۇرەتىن مۇحتار اۋەزوۆ تە وعان قامقور بولعان، كوپ كومەك كورسەتكەن. ش. ايتماتوۆ ەڭبەكتەرى وتە مول.
2. سويلەسۋ ءبولىمى.
ءى تۋر. ماتىنمەن جۇمىس.
ا) وقۋشىلاردى بەس توپقا ءبولىپ، سوعان سايكەس شىعارمانى دا مازمۇنى بويىنشا بەس بولىككە بولە وتىرىپ وقىتقىزۋ.
ءا) ءار توپتاعى وقۋشى ءوزى وقىعان ابزاسقا ات قويا وتىرىپ، ماتىنگە تەزيس جاساۋ.
ب) ءماتىننىڭ ءار بولىمدەرىنە قاراي كومپوزيسيالىق قۇرىلىمىنا تالداۋ جاساۋ.
«نايمان – انا».
ءى. ەكسپوزيسياسى: تاريحقا كوز جۇگىرتۋ.
1. قۇلدىقتا قالعان تۇتقىنداردىڭ كۇنى.
2. اڭىزعا اينالعان انا - بەيىت زيراتى.
3. ەڭ اۋىر جازا.
4. انانىڭ ءوز - وزىمەن سىرلاسۋى.
5. تاريحقا كوز جۇگىرتۋ.
ءىى. باستالۋى: ساۋداگەرلەردىڭ داستارحان باسىنداعى اڭگىمەسى.
ءىىى. دامۋى: نايمان - انانىڭ سارىوزەككە اتتانۋى.
IV. شارىقتاۋ شەگى: ءوز اناسىن تانىماعان جاس جاۋىنگەر.
V. شەشىمى: نايمان - انانىڭ ءوز بالاسىنىڭ قولىنان مەرت بولۋى.
قوسىمشا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. سارىوزەكتى كارتادان كورسەت.
2. انانىڭ مونولوگى ءماتىننىڭ قاي بولىمىندە كەزدەسەدى؟
3. جۋان - جۋاندار دەگەن كىمدەر؟ ولار تۋرالى تاريحتان نە بىلەسىڭ؟
4. اق ىنگەندى، نايمان - انانى سۋرەتتەگەن جەرىن ماتىننەن تاۋىپ وقىپ بەر.
5. قوجا احمەت ياسساۋي جانە تۇركىستان قالاسى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
6. جولاماننىڭ بەينەسىن تاۋىپ وقىپ بەر.
7. جازۋشى جۋان - جۋانداردىڭ بەينەسىن قالاي كورسەتكەن؟
ءىى تۋر. شىعارماشىلىق جۇمىس. تانىمدىق سۇراقتار.
1. انا - بەيىتتى حالىق نەلىكتەن سونشاما قاسيەت تۇتادى؟
تاپسىرما: ءماتىننىڭ مازمۇنىنا جۇگىنە وتىرىپ جاۋاپ بەرۋ.
2. ماڭگۇرت ۇلىن ىزدەپ كەلە جاتقان انا قانداي پسيحولوگيالىق كۇيدە بولدى؟
تاپسىرما: ماتىننەن تاۋىپ بەر.
3. جاۋىزدىققا، ونىڭ اسقان ءتۇرلى ادامدى اقىل - ەستەن ايىرۋعا سەندەردىڭ كوزقاراستارىڭ قانداي؟
تاپسىرما: وزىندىك ويىن، پىكىرىن ايتۋ.
4. بالاسى ءتىرى بولسا دا انا نە ءۇشىن جوقتاۋ جىرىن ايتتى؟ «جوقتاۋ» تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
تاپسىرما: ۇلتتىق سالت - ءداستۇر نەگىزىندە جاۋاپ بەرۋ.
5. رومانداعى «ماڭگۇرت» ءسوزىنىڭ استارى نەدە دەپ بىلەسىڭدەر؟ قازىرگى زاماننىڭ «ماڭگۇرتتەرى» دەپ قانداي ادامدى ايتۋعا بولادى؟ نايمان - اناداعى ماڭگۇرتتىڭ ولاردان ايىرماشىلىعى نەدە؟
تاپسىرما: ومىرمەن بايلانىستىرىپ ءوز ويىڭدى ايت.
ءىىى تۋر «ءماتىندى وقىتا ۇيرەتۋ» ويىنى.
ا) ءار توپ كەلەسى توپقا وزدەرىنىڭ وقىعان بولىمدەرى بويىنشا ەڭ قيىن جانە وڭاي 3 سۇراق قۇرايدى. وعان كەلەسى توپ جاۋاپ بەرەدى. سۇراق قويعان توپ قارسىلاسىنىڭ جاۋابىن وزدەرى باعالايدى.
وڭاي سۇراقتار
1. ماڭگۇرت دەگەن بالانىڭ ەسىمى كىم؟
2. انا - بەيىت مازارى قايدا ورنالاسقان؟
3. - جۋان - جۋاندار دەگەن كىمدەر؟
قيىن سۇراقتار
1. انا - بەيىتتىڭ قانداي تاريحى بار؟
2. انا باسىنداعى اق جاۋلىق نەگە اق قۇسقا اينالدى؟
3. جازۋشى قانداي الەمدىك ماسەلەنى كوتەرىپ وتىر.
ءا) «قوسجازبا كۇندەلىك» ستراتەگياسى.
ماعان اسەر ەتكەن ەپيزود
نايمان - انانىڭ اق ىنگەنمەن بالاسىن جان ۇشىرا ىزدەۋى.
انانىڭ اياۋسىز ءولىمى.
ول تۋرالى مەنىڭ ويىم
ءاربىر انا بالاسى ءۇشىن نەگە بولسا دا بارادى.
قورىتىندى ءبولىم.
ا) ءمۇعالىمنىڭ ساباقتى قورىتىندى ءسوزى
ءا) وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ساراپشىلار «باعالاۋ پاراعىن» پايدالانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ جيناعان ۇپايلارىنا قاراي بىلىمدەرىن باعالايدى.
ب) ۇيگە تاپسىرما: «بوراندى بەكەت» رومانىنىڭ كەز كەلگەن وزىڭە ۇناعان بولىمىنە شاعىن سەناريي جازىپ كەلۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
جاڭاشار اۋىلى، ت. رىسقۇلوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى ءمۇعالىمى
تەميركۋلوۆا مادينا سۋلەيمەن قىزى
قازاق ادەبيەتى 8 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ش. ايتماتوۆ «نايمان - انا»
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ش. ايتماتوۆتىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا شولۋ جاساتا وتىرىپ، «نايمان - انا» اڭگىمەسىنىڭ سيۋجەتىن مەڭگەرتۋ.
2. وقىتا ۇيرەتە وتىرىپ، وقۋشىنىڭ تانىمدىلىعىن ارتتىرۋ. جازۋشىنىڭ يدەياسىن تۇسىنە بىلۋگە باۋلۋ. ءبىلىم داعدىلارىن دامىتۋ.
3. وقۋشىنىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتە وتىرىپ، ءتىل بايلىعىن دامىتۋ. ماڭگۇرتتىكتەن اۋلاق بولۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: مودۋلدىك وقىتۋ تەحنولوگياسى.
قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەر: وقىتا ۇيرەتۋ ءتاسىلى، سۇراق - جاۋاپ
كورنەكىلىك قۇرالدار: ش. ايتماتوۆتىڭ شىعارمالارى، سىزبا - سحەما، كارتا، كارتوچكالار جانە بۋكلەت.
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح، گەوگرافيا.
ساباقتىڭ بارىسى.
1. كىرىسپە ءبولىمى
شىڭعىس تورەقۇل ۇلى ايتماتوۆ – باۋىرلاس قىرعىز حالقىنىڭ ۇلى جازۋشىسى. ول 1928 جىلى 12 جەلتوقساندا قىرعىزستاننىڭ تالاس وبلىسىنىڭ شەكەر اۋلىندا دۇنيەگە كەلگەن.
ش. ايتماتوۆتى ءبىز قىرعىز - قازاققا ورتاق جازۋشى دەيمىز. ولاي دەيتىن سەبەبىمىز، ول ماسكەۋدەگى ادەبيەت ينستيتۋتىندا وقىپ جۇرگەن كەزدە قازاقتىڭ بىلىكتى، ءبىلىمدى سىنشىسى قالجان نۇرماحانوۆپەن بىرگە وقيدى. سول كىسىنىڭ ىقپالى، اسەرى كوپ بولادى. كەيىن الەم جازۋشىلارىنىڭ بەل ورتاسىندا جۇرەتىن مۇحتار اۋەزوۆ تە وعان قامقور بولعان، كوپ كومەك كورسەتكەن. ش. ايتماتوۆ ەڭبەكتەرى وتە مول.
2. سويلەسۋ ءبولىمى.
ءى تۋر. ماتىنمەن جۇمىس.
ا) وقۋشىلاردى بەس توپقا ءبولىپ، سوعان سايكەس شىعارمانى دا مازمۇنى بويىنشا بەس بولىككە بولە وتىرىپ وقىتقىزۋ.
ءا) ءار توپتاعى وقۋشى ءوزى وقىعان ابزاسقا ات قويا وتىرىپ، ماتىنگە تەزيس جاساۋ.
ب) ءماتىننىڭ ءار بولىمدەرىنە قاراي كومپوزيسيالىق قۇرىلىمىنا تالداۋ جاساۋ.
«نايمان – انا».
ءى. ەكسپوزيسياسى: تاريحقا كوز جۇگىرتۋ.
1. قۇلدىقتا قالعان تۇتقىنداردىڭ كۇنى.
2. اڭىزعا اينالعان انا - بەيىت زيراتى.
3. ەڭ اۋىر جازا.
4. انانىڭ ءوز - وزىمەن سىرلاسۋى.
5. تاريحقا كوز جۇگىرتۋ.
ءىى. باستالۋى: ساۋداگەرلەردىڭ داستارحان باسىنداعى اڭگىمەسى.
ءىىى. دامۋى: نايمان - انانىڭ سارىوزەككە اتتانۋى.
IV. شارىقتاۋ شەگى: ءوز اناسىن تانىماعان جاس جاۋىنگەر.
V. شەشىمى: نايمان - انانىڭ ءوز بالاسىنىڭ قولىنان مەرت بولۋى.
قوسىمشا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. سارىوزەكتى كارتادان كورسەت.
2. انانىڭ مونولوگى ءماتىننىڭ قاي بولىمىندە كەزدەسەدى؟
3. جۋان - جۋاندار دەگەن كىمدەر؟ ولار تۋرالى تاريحتان نە بىلەسىڭ؟
4. اق ىنگەندى، نايمان - انانى سۋرەتتەگەن جەرىن ماتىننەن تاۋىپ وقىپ بەر.
5. قوجا احمەت ياسساۋي جانە تۇركىستان قالاسى تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
6. جولاماننىڭ بەينەسىن تاۋىپ وقىپ بەر.
7. جازۋشى جۋان - جۋانداردىڭ بەينەسىن قالاي كورسەتكەن؟
ءىى تۋر. شىعارماشىلىق جۇمىس. تانىمدىق سۇراقتار.
1. انا - بەيىتتى حالىق نەلىكتەن سونشاما قاسيەت تۇتادى؟
تاپسىرما: ءماتىننىڭ مازمۇنىنا جۇگىنە وتىرىپ جاۋاپ بەرۋ.
2. ماڭگۇرت ۇلىن ىزدەپ كەلە جاتقان انا قانداي پسيحولوگيالىق كۇيدە بولدى؟
تاپسىرما: ماتىننەن تاۋىپ بەر.
3. جاۋىزدىققا، ونىڭ اسقان ءتۇرلى ادامدى اقىل - ەستەن ايىرۋعا سەندەردىڭ كوزقاراستارىڭ قانداي؟
تاپسىرما: وزىندىك ويىن، پىكىرىن ايتۋ.
4. بالاسى ءتىرى بولسا دا انا نە ءۇشىن جوقتاۋ جىرىن ايتتى؟ «جوقتاۋ» تۋرالى نە بىلەسىڭ؟
تاپسىرما: ۇلتتىق سالت - ءداستۇر نەگىزىندە جاۋاپ بەرۋ.
5. رومانداعى «ماڭگۇرت» ءسوزىنىڭ استارى نەدە دەپ بىلەسىڭدەر؟ قازىرگى زاماننىڭ «ماڭگۇرتتەرى» دەپ قانداي ادامدى ايتۋعا بولادى؟ نايمان - اناداعى ماڭگۇرتتىڭ ولاردان ايىرماشىلىعى نەدە؟
تاپسىرما: ومىرمەن بايلانىستىرىپ ءوز ويىڭدى ايت.
ءىىى تۋر «ءماتىندى وقىتا ۇيرەتۋ» ويىنى.
ا) ءار توپ كەلەسى توپقا وزدەرىنىڭ وقىعان بولىمدەرى بويىنشا ەڭ قيىن جانە وڭاي 3 سۇراق قۇرايدى. وعان كەلەسى توپ جاۋاپ بەرەدى. سۇراق قويعان توپ قارسىلاسىنىڭ جاۋابىن وزدەرى باعالايدى.
وڭاي سۇراقتار
1. ماڭگۇرت دەگەن بالانىڭ ەسىمى كىم؟
2. انا - بەيىت مازارى قايدا ورنالاسقان؟
3. - جۋان - جۋاندار دەگەن كىمدەر؟
قيىن سۇراقتار
1. انا - بەيىتتىڭ قانداي تاريحى بار؟
2. انا باسىنداعى اق جاۋلىق نەگە اق قۇسقا اينالدى؟
3. جازۋشى قانداي الەمدىك ماسەلەنى كوتەرىپ وتىر.
ءا) «قوسجازبا كۇندەلىك» ستراتەگياسى.
ماعان اسەر ەتكەن ەپيزود
نايمان - انانىڭ اق ىنگەنمەن بالاسىن جان ۇشىرا ىزدەۋى.
انانىڭ اياۋسىز ءولىمى.
ول تۋرالى مەنىڭ ويىم
ءاربىر انا بالاسى ءۇشىن نەگە بولسا دا بارادى.
قورىتىندى ءبولىم.
ا) ءمۇعالىمنىڭ ساباقتى قورىتىندى ءسوزى
ءا) وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باعالاۋ.
ساراپشىلار «باعالاۋ پاراعىن» پايدالانا وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ جيناعان ۇپايلارىنا قاراي بىلىمدەرىن باعالايدى.
ب) ۇيگە تاپسىرما: «بوراندى بەكەت» رومانىنىڭ كەز كەلگەن وزىڭە ۇناعان بولىمىنە شاعىن سەناريي جازىپ كەلۋ.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
