اي مەن كۇن كولى
ەرتە ەرتە ەرتەدە، ەشكى ءجۇنى بورتەدە، ءمولدىر كولشىك بويىندا ءبىر ەرلىزايىپتى ءومىر سۇرگەن ەكەن. ەرىنىڭ ەسىمى — داجيەنگى، ال ايەلىنىڭ ەسىمى — شۋەيشىجيە بولىپتى. ەكەۋى دە ەڭبەكقور بولىپ، ءار كۇن سايىن كولشىك سۋىنان بالىق اۋلاپ باقىتتى دا، تاماشا تىرشىلىك كەشىپتى. ءبىر كۇنى تۇستە ولار بالىقتى قولىمەن اۋلاۋ ءۇشىن سۋ ۇشىنە تۇسەدى، كۇن ساۋلەسى سۋ استىنا جارقىراپ تۇردى. ەكەۋى دە بار كۇشىن سالىپ جۇمىس ىستەپ جاتتى، كەنەتتەن ءبىر گۇرىل ەستىلەدى، جەر دە، سۋ ايدىنى دا بىردەن تەربەلدى. ولار اسىعا سۋ بەتىنە ءجۇزىپ شىقتى. قۇداياۋ، كۇن كورىنبەي قالىپتى، اسپانعا ءبىر قالىڭ قارا بۇلت جاۋىپ قويعان ءتارىزدى. ەشنارسە كورىنبەيدى، جەر بەتىن مەڭىرەۋ قاراڭعى تۇنەك جاپقان. ەرلىزايىپتىلار امال نەشىك ۇيىنە قايتۋىنا تۋرا كەلدى.
ال كەشىرەك اي شىقتى. داجيەنگى مەن شۋەيشىجيە اي ساۋلەسىمەن بالىققا اۋ تىكتى. كوپ ۇزاماي تاعى دا گۇرىل پايدا بولدى، الايدا بۇل گۇرىلدى ەشكىم دە بايقامادى، كول اينالاسى قاتتى تەڭسەلىپ كەتتى. كوزدى اشىپجۇمعانشا، اي دا كورىنبەي قالدى. ەندى مىنە بۇكىل الەمدى قاراڭعىلىق تۇمشالادى.
مىنە سول كەزدەن باستاپ، اسپاندا كۇن دە، اي دا بولمادى. ەرلى-زايىپتىلار اعاش شامىن جاعىپ قويىپ قانا ءۇي شارۋاسىمەن اينالىسىپ ءجۇردى. ءبىراق، كۇن رۇرى بولماي، ەگىستىك تە وسپەي، بارلىق وسىمدىك بۇرشىك اتپادى، اعاشتار دا وسپەدى، شوپتەر قۋراپ، گۇلدەر سولىپ قالدى، ءتىپتى كىشكەنتاي قۇستار دا ءان ايتۋىن توقتاتتى. شۋەيشىجيە كۇرسىنە: «ەرتەڭگى كۇنىمىز ەندى نە بولماق؟»، — دەدى. داجينگى بولسا بىلايشا جاۋاپ قايتاردى: «مەنىڭ بىلۋىمشە، كۇن مەن اي شىنى مەن جەرگە قۇلاپ تۇسكەن سياقتى، ءبىز ىزدەيىك، مۇمكىن ۇلكەن تاۋدا نەمەسە ورمان ىشىنەن تاۋىپ الارمىز، ايتپەسە، مۇلدە جارىقسىز قالامىز». شۋەيشىجيە قۋانا: «ەكەۋمىز بىرگە بارايىق!»، — دەدى. وسىدان كەيىن ەرلىزايىپتىلار ەكەۋى اعاش شامىن جاعىپ ساپار شەكتى.
قانشاما الىپ اسقار تاۋلاردان اسىپ، قانشاما ءتۇپسىز تەڭىزدەردەن ءوتىپ، قانشاما يت تۇمسىعى وتپەس نۋ ورمانداردان ءوتتى. ءبىر كۇنى ولار اقىرى ءبىر جارىقتى بايقادى، بۇلار اسىعاۇسىگە العا قاراي جۇگىردى. جولدان ولار ءبىر شالدى كەزدەستىرىپ ودان سۇرادى: «اتا، الدىداعى كورىنىپ تۇرعان جارىق ايدىڭ جارىعى ما؟» . سوندا شال: «ءيا، وندا ءبىر ۇلكەن كورىنبەيتىن كولشىك بار. كولشىكتە ءبىر ەركەك ءبىر ۇرعاشى ايداھار بار، ءبىر كۇنى اسپاندا ءوتىپ بارا جاتىپ، ەركەك ايداقار كۇندى، ال ايەل ايداھار ايدى جۇتىپ الدى. بۇل ەكى زۇلىم ايداھار كۇن مەن ايدى بىرتىندەپ جۇتىپ، كەيىن دوپ قىلىپ ويناپ ءجۇردى. ەرلىزايىپتىلار: «اتا، ءسىز ۋايىم جەمەڭىز، ءبىز اي مەن كۇندى قۇتقارۋعا كەلدىك»-دەدى. سودان سوڭ ەكەۋى كولشىك جاققا كەلىپ، ءبىر ۇلكەن تاستىڭ ارتىنا جاسىرىنىپ جاعدايدى ابدەن باقىلاۋعا كىرىستى.
داجيەنگى: «زۇلىم ايداھار وتە جاۋىز، ءبىز وعان بەتپەبەت كەزىگە المايمىز»، — دەدى. سوندا شۋەيشىجيە جارتاس استىنا تومەن قاراتىپ، ۇڭگىر ىشىنەن سىرتقا قاراي ءتۇتىن شىعىپ جاتقانىن كورەدى. ول: «بۇل زۇلىم ايداھار تۇراتىن جەر،ءبىز ءتۇسىپ كورەيىك!»، — دەدى.
تاۋ ۇڭگىرىنىڭ ىشىندە قاراڭعى ءارى دىمقىل ەكەن، ادام جۇرەگى اينىيتىنداي ءبىر ساسىق ءيىس شىعادى. ولار ءبىراز ءجۇردى، ءبىر اجەنىڭ تاماق جاساپ جاتقانىن كورىپ قالادى دا: «اپاتاي، سەن بۇندا تۇراسىڭ با؟»، — دەپ سۇرادى.
الگى اجە سوندا كوز جاسىن كولدەتە بىلايشا ءۇن قاتتى: «مەن مۇندا قالاي تۇرامىن؟ كوپ جىلدار بويى مەن مۇندا جۇمىس ىستەيمىن، زۇلىم ايداھار قۇيرىعىمەن وراپ مەنى وسىندا الىپ كەلدى، مەنى قيناپ وزدەرىنە تاماق جاساتىپ قويدى. ايتپەسە مەنى جەپ قويادى ەمەس پە؟ سەندەر ەكەۋىڭ بۇل جەردەن تەزىرەك كەتىڭدەر، زۇلىم ايداھار بايقاپ قويسا، جامان بولادى!».
داجيەنگى : «ءبىز زۇلىم ايداھاردى ولتىرۋگە كەلدىك. كۇن مەنەن ايدى قايتادان قايتارىپ الۋعا ءسىز بىزگە كومەكتەسە الاسىز با؟»، — دەپ سۇرادى.
الگى اجە ءبىراز ويلانىپ ايتتى: « مەن ەركەك ايداھار مەن ۇرعاشى ايداھاردىڭ اڭگىمەلەسكەنىن ەستىگەنىم بار. ەركەك ايداھار: «ءبىز الي تاۋى استىنداعى التىن بالتا مەن التىن قايشىدان قورقامىز. التىن بالتا ءبىزدىڭ ميىمىزدى ءبولىپ، ال التىن قايشى تاماعىمىزدى كەسىپ تاستايدى»، — دەپ ايتقان بولاتىن. سەندەر تەز ارادا سول ەكى زاتتى تاۋىپ اكەلىڭدەر دەدى دە، ەكەۋىنە ءبىر ۇلكەن وت ايىر مەن قالقان بەرەدى. داجيەنگى مەن شۋەيشىجيە الي تاۋىنىڭ ەتەگىنە كەلىپ، توقتاماي قازادى، قانشا ۋاقىت وتكەنىن دە بايقاماي قالادى. ءبىر ۇلكەن داۋىستى ەستيدى. تاۋدىڭ استىنان ءبىر قىزىل ساۋلە جارقىرايدى، قاراسا التىن بالتا مەن التىن قايشىنى جاتىر ەكەن. ەكەۋى بالتا مەن قايشىنى الاسالا، اسىعىس كولشىك جاققا كەلەدى. داجيەنگى التىن بالتانى ايداھارلاردىڭ ۇڭگىرى جاققا قاتتى لاقتىرىپ جىبەرەدى دە ەكى زۇلىم ايداھاردىڭ ارپالىسىپ، جانتالاسىپ جاتقانىن كورەدى. سۋ بىرنەشە مەتر جوعارى كوتەرىلەدى، قانسىراعان ايداھاردىڭ باسى سۋ بەتىنە شىقتى. سوسىن شۋەيشىجيە دە بىردەن التىن قايشىنى لاقتىردى، ءبىراز بولماي سۋ بەتى تىنىشتالدى. سۋ استىنان ايداھاردىڭ ءولى دەنەسىن كورەدى. زۇلىم ايداھارلار ولەدى، ءبىراق كۇن مەنەن اي سول كۇيى سۋ استىندا قالىپ قويادى.
«نە ىستەۋگە بولادى؟ قايتەمىز؟»، — دەپ ەكەۋىنىڭ باسى قاتتى.
الگى اجە تاعى ءبىر وي تاستادى: «مەن ەگەر ادام ايداھاردىڭ كوزىن جەسە دەنەسى بىردەن ۇلكەيىپ، الىپ كۇشتىڭ يەسىنە اينالادى دەپ ەستىگەن ەدىم. سەندەر بارىپ، ايداھاردىڭ كوزىن الىپ شايناڭدار دا، كۇن مەن ايدى اسپانعا قايتادان كوتەرىپ شىعارىڭدار!»، — دەدى.
داجيەنگى مەن شۋەيشىجيە سول مەزەتتە سۋ ىشىنە سەكىرىپ ءتۇسىپ كەتتى. داجيەنگى ەركەك ايداھاردىڭ كوزىن، ال شۋەيشىجيە ۇرعاشى ايداھاردىڭ كوزىن جۇتىپ الادى. ايتىپايتپاي، ەكەۋى دە بىرنەشە ون مەتر ءوسىپ، ۇلكەيىپ كەتتى. سۋدىڭ ىشىندە ەكى تاۋ سياقتى كورىنىپ تۇردى. ولار كۇندى الىپ اسپانعا لاقتىردى. ءبىراق كۇن ءبىراز قالىقتاپ بارىپ، قايتا سۋ ىشىنە قۇلادى. الگى اجە ايقاي سالدى: «اناۋ تۇرعان ەكى اعاشتى كورىپ تۇرسىڭدار ما؟ سونىمەن كۇندى كوتەر!». ەكەۋى ون مەتر اعاشتى جۇلىپ الدى، سونىمەن كوتەرىپ تۇرىپ، كۇندى جوعارى لاقتارادى. تۋرا ءۇش كۇن لاقتىرۋمەن بولدى. ارەڭ دەگەندە كۇندى اسپانعا جىبەردى. سوسىن ولار ۇلكەن اعاشپەن ايدى اسپانعا لاقتىردى. بۇنىسى تولىق ءبىر كۇندىك ۋاقىتتى 24 ساعاتتى قامتىدى. مىنە وسىمەن كۇندى دە ايدى دا امانەسەن قايتاردى. سول كۇنىنەن باستاپ داجيەنگى مەن شۋەيشىجيە ەكەۋى ۇلكەن ەكى تاۋعا اينالىپ كەتىپتى. ولار كۇن مەنەن ايدى ۇنەمى قورعايتىن بولىپتى. ادامدار وسى تاۋدى داجيەنگى مەن شۋەيشىجيە تاۋى دەپ، ال مىنا كولشىكتى كۇن جانە اي كولشىگى دەپ اتاعان ەكەن. ءار جىلى كۇزدە، ادامدار وزدەرىنىڭ ەڭ ادەمى كيىمدەرىن كيىپ، وسىندا كەلىپ، ءتۇرلىتۇستى شاردى اسپانعا لاقتىرادى، سوسىن داجيەنگى مەن شۋەيشىجيە كۇن مەن ايدى كوتەرگەنى سياقتى، قامىس تاياقپەن جوعارى كوتەرەدى. ادامدار بۇنى «دوپ ارقالاۋ ءبيى» دەپ اتاپ كەتكەن.
You Might Also Like
