InfoHub Logo

جيىرماسىنشى عاسىردىڭ العاشقى شيرەگىندە قالىڭ قازاق ەلىنە ءبىرى كوزدىڭ اعىنداي، ەندى ءبىرى قاراسىنداي قاتار قىزمەت ەتكەن باسىلىمداردى بىر-بىرىنە قارسى قويىپ قاراستىرۋعا مۇلدەم بولمايدى دەپ سانايمىز. يا راس، كەيبىر ماسەلەلەردە پىكىر الالىعى كەزدەسكەنى وتىرىك ەمەس. ءبىراق ول ماقساتتارىنىڭ ءارتۇرلى بولۋىنان ەمەس، سوعان جەتۋدە ۇستانعان جولدارىنىڭ ارتۇرلىلىگىنەن تۋىنداپ وتىرعان دەۋىمىزگە تولىق نەگىز بار. بۇل تۋراسىندا كەزىندە كورنەكتى قالام قايراتكەرى بەيىمبەت ءمايليننىڭ «قازاق» گازەتىنىڭ 1915 جىلعى 138-سانىندا جاريالانعان ماقالاسىندا: «بۇل ەكەۋىنىڭ كەيبىر پىكىرلەرىنىڭ بىرىنە-بىرى قيعاشتىعى، ول تۋرالى ءبىرسىپىرا ءسوزدىڭ بولىپ وتكەندىگى وقۋشىلارعا بەلگىلى. ءبىراق ول تاقىرىپتا ارالارىندا دۇشپاندىق جوق. سەبەبى ەكەۋىنىڭ دە ءتۇپ ماقساتتارى ءبىر ەدى»، – دەپ جازۋى سوزىمىزگە دالەل بولاتىن سياقتى.

جوعارىدا جازىپ كەتكەنىمدەي اراسىندا پىكىر الالىعى بولدى. مىسالى: ايقاپ جۋرنالىنىڭ كوشپەلىلىكتەن باس تارتىپ، وتىرىقشى بولامىز. وتىرىقشى بولعان ەل وقۋعا مۇمكىندىك الادى، ەگىن ەگىپ، باسقا دا شارۋا تۇرلەرىن دامىتادى دەپ اشىق پىكىر بىلدىرەدى. مىنە، وسى ۇستانىمدارى قازاق گازەتى مەن ەكەۋىنىڭ اراسىندا كەلىسپەۋشىلىك تۋدىرعان. قازاق گازەتى قازاققا 15 دەسياتينادان جەر بەرىپ، وتىرىقشى قىلۋدىڭ ارتىندا پاتشالىق رەسەيدىڭ قۇيتىرقى ساياساتى جاتقاندىعىن جازعان. ولار قازاققا وسىنشا جەر بەرۋ ارقىلى وزدەرىنە كوبىرەك قالدىرۋ جاعىن ويلاپ وتىرعاندىعىن العا تارتادى. ەكىنشىدەن، قازاق جەرىنىڭ كوپ بولىگى ەگىن ەگۋگە قولايلى ەمەس، ەرتەڭ حالىقتىڭ اشتىققا ۇشىراۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرتەدى. مىنە، وسىلايشا ايقاپ پەن قازاق اراسىنداعى العاشقى كوزقاراس، ۇستانىم قايشىلىعى ورىن العان.

بۇدان كەيىندە اراسىندا ءبىراز قاراما-قايشىلىق بولعان. ءبىراق ءبىر كوڭىل اۋداراتىنى، ارالارىندا قانشا تالاس-تارتىس بولعانىنا قاراماستان، بۇل ەكى باسىلىمنىڭ ءبىرىن-بىرى قولداپ وتىرعانى. مىسالى ايتا كەتسەك «قازاق» گازەتىنىڭ 1915 جىلعى 148-سانىندا «ايقاپ» توقتالۋى» دەگەن ماقالا جاريالانعان. وندا «قازاقتىڭ اينالدىرعان جالعىز جۋرنالىنىڭ بىرنەشە جىل شىعىپ تۇرىپ، توقتالىپ قالعانىنا» قاپالى ەكەندىكتەرىن بىلدىرگەن جانە «قازاق» باسقارماسى «ايقاپتا» جاريالانعان جۋرنالدى شىعارۋشىلاردىڭ وقىرماندارىنا سوڭعى ارناۋىن گازەتتەرىندە باسىپ شىعارعان. ال ايقاپ جۋرنالى تاراپىنداعىلار قارجى جەتىسپەۋىنە بايلانىستى جابىلىپ جاتقانىنا وكىنىش ءبىلدىرىپ، گازەت توڭىرەگىندەگىلەرگە باتا، تىلەك بىلدىرگەن. وسى جايتتاردى وقي وتىرىپ بۇل ەكى باسىلىم اراسىندا ەلەۋلى يدەيالىق قاقتىعىس بولماعاندىعىنا كوزىمىز جەتە تۇسەدى.

جاقىپبەكوۆ ولجاس ايدىن ۇلى

---