InfoHub Logo

“ايقاپ” جۋرنالىنىڭ سول كەزدە رەداكتورى م. سەرالين بولعان، ال “قازاق” گازەتىنىڭ رەداكتورى احمەت بايتۇرسىن ۇلى بولعان. ەكى باسىلىمداردىڭ ماقساتى ءبىر بولسادا، بۇل ماقساتقا جەتۋ جولدارى ءار ءتۇرلى بولدى، سول سەبەپتەن ەكى باسىلىمدارىنىڭ اراسىندا ءتۇرلى قايشىلىقتار پايدا بولادى باستادى. “ايقاپ” پەن “قازاق” اراسىندا تۋىنداپ وتىرعان ايتىستارتىس تۋرالى العاشقى پىكىرلەردى كورنەكتى مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرلەرى ت.رىسقۇلوۆ پەن س.اسفەندياروۆتىڭ تاريحي تاقىرىپتا جازعان ەڭبەكتەرىنەن نەمەسە بەيىمبەت ءمايليننىڭ مىنا سوزدەرىنەن كەزدەستىرەمىز: “ەندى كەلەيىك، «ايقاپ» پەن «قازاق» اراسىنا. بۇل ەكەۋىنىڭ كەيبىر پىكىرلەرىنىڭ بىرىنە-بىرى قيعاشتىعى، ول تۋرالى ءبىرسىپىرا ءسوزدىڭ بولىپ وتكەندىگى وقۋشىلارعا بەلگىلى”.ءبىر ايتا كەتەرلىك جاي، وزدەرى ءومىر سۇرگەن ۋاقىت تالابىنا قايشى ەكەندىگىنە قاراماستان، ولار بۇل ماسەلەگە وبەكتيۆتى تۇردە باعا بەرۋگە تىرىسقان.

قايشىلىقتاردىڭ باستاۋى نەگىزى جەر ماسەلەسىنەن باستالادى. “ايقاپ” جۋرنالى بۇل ماسەلەگە مىنانداي پىكىر بىلدىرگەن: “كوشپەلىلىكتەن باس تارتىپ، وتىرىقشى بولامىز. وتىرىقشى بولعان ەل وقۋعا مۇمكىندىك الادى، ەگىن ەگىپ، باسقا دا شارۋا تۇرلەرىن دامىتادى”. بۇعان “قازاق” گازەتى كەلىسپەۋشىلىك ءبىلدىردى. ولاردىڭ ويىنشا قازاققا 15 دەسياتينادان جەر بەرىپ، وتىرىقشى قىلۋدىڭ ارتىندا پاتشالىق رەسەيدىڭ قۇيتىرقى ساياساتى جاتقاندىعىن ايتادى. ولار قازاققا وسىنشا جەر بەرۋ ارقىلى وزدەرىنە كوبىرەك قالدىرۋ جاعىن ويلاپ وتىرعاندىعىن العا تارتادى. ونىڭ دالەلى رەتىندە پەرەسەلەن مەكەمەسىنىڭ باستىعى گلينكونىڭ رەسەيدىڭ مەملەكەتتىك دۋماسىنداعى اشىق مالىمدەمەسىن مىسال رەتىندە كەلتىرەدى. ەكىنشىدەن، قازاق جەرىنىڭ كوپ بولىگى ەگىن ەگۋگە قولايلى ەمەس، ەرتەڭ حالىقتىڭ اشتىققا ۇشىراۋى مۇمكىن ەكەندىگىن ەسكەرتەدى.

مىنە وسىلاي “ايقاپ” پەن “قازاق” گازەتىنىڭ اراسىندا العاشقى كوزقاراستار مەن يدەالدار قارسىلىقتى بولدى. بۇنىمەن قوسا ولاردىڭ باسقوسۋ وتكىزۋگە جانە ءالىپبي تاڭداۋعا كەلگەندە دە پىكىرلەرى ەكىگە جارىلعان. سونىڭ كەسىرىنەن ەكى باسىلىم اۆتورلارى بىر-بىرىنە قاراتا كوپتەگەن ماقالالار جاريالاعان. الايدا قازاقتىڭ سول تۇستاعى زيالىلارى جازارمانداردى مامىلەگە كەلۋگە ۇگىتتەگەن. ءبىر-بىرىن بەكەر كەكەتىپ-مۇقاتۋدىڭ ەش قاجەتى جوقتىعىن، قايتا ءوز پىكىرلەرىن مادەنيەتتى تۇردە بىلدىرۋلەرى كەرەكتىگىن ءتۇسىندىرىپ باققان، ەكىگە جارىلعان قازاق زيالىلارىن پاراسات پايىمىنا جەتەلەر ازاماتتىق كەلىسىمگە، ساياسي جانە رۋحاني ارناداعى ورتاق مۇرات-ماقساتتاعى ەلدىك جولىنداعى كەمەل ىستەردە بەرەكە-بىرلىككە شاقىردى. وسى جاعداي جايلى 1915 جىلى №6 سانىندا شاكىرىم قۇدايبەردى ۇلىنىڭ “ءسوز تالاسى” دەگەن ماقالاسى شىقتى. بۇل ماقالادا شاكىرىم قۇدايبەردى ۇلى بولىپ جاتىرعان تالاستى اقىلمەن شەشىپ، دورەكىلىك پەن ورىنسىز كەكەتىپ ۇرىنباۋى جايلى جازادى.

نەگىزى م.سەراليننىڭ وتىرىقشى مادەنيەت وركەنيەتتى بولاتىنى جايلى ويى راس، الايدا بۇل جاعدايدا “قازاق” گازەتىنىڭ 15 دەسياتينا جەردەن تيسە از قازاققا ۇلان-عايىر دالامىز تۇگەلدەي تيەسىلى بولماي شىعار ەدى، جەرىمىزدەن ايىرىلىپ قالۋ ءقاۋپى تۇر دەگەن ويى وتە ماڭىزدى جانە ورىندى. بۇل ەكى باسىلىم بىر-بىرىنە قارسى ەمەس، ولاردىڭ مازاسى قازاق حالكىنىڭ ەرتەڭگى كۇنى نە بولماقشى دەگەن ويى. سوندىقتاندا بۇل ەكى باسىلىم قازاق حالقىن العا جەتەلەپ، ونى اعارتىپ، كەمەل ەلگە اينالدىرۋعا ۇلكەن تالپىنىس بەرگەنى ءۇشىن قازاق حالقىنىڭ تاريحىندا ماڭگى بولادى.

---