InfoHub Logo

مىرزاتايدىڭ بالاسى باكەن — قاراپايىم، ۇيالمايتىن، بەت العانىنان قايتپايتىن قايسار، تاپقىر، شەشەن ادام بولعان.

مىرزاتايدىڭ بولىس كەزى. ماتايدىڭ باستى ادامدارى قالماتاي، توقتىباي، مىرزاتاي باستاعان بىرنەشە بيلەر بولىپ، قاراكەرەي، جانايعا جەسىر داۋىن داۋلاپ باراتىن بولىپ دايىندالادى. باكەن سول كەزدە ون ءتورت جاستا ەكەن. باكەن اكەسىنەن:

— قايدا باراسىزدار؟ — دەيدى.

مىرزاتاي:

— قاراكەرەي، جانايعا بارامىز، — دەيدى.

— اكە، وندا مەن دە بارام.

— سەن نەگە باراسىڭ؟

— مەن سىزدەردىڭ سوزدەرىڭىزدى تىڭدايمىن، اتقوسشى بولىپ بارامىن.

— جوق، بالام، سەن بارمايسىڭ. ۇياتتى ۇلكەن ادامداردىڭ الدىندا بىردەڭە دەپ بۇلدىرەسىڭ.

— مەن ەشتەڭە بۇلدىرمەيمىن، اكە، اتقوسشىلارمەن بىرگە بوساعادا وتىرامىن.

— جوق، بارمايسىڭ، — دەپ ون بەس ادام ىلعي رۋباسىلار، بيلەر اتقوسشىلارىمەن اتتانىپ ءجۇرىپ كەتتى.

باكەن دە ءبىر دونەنگە ءمىنىپ، اتتارىنان ىلەسىپ كەلەدى. ونى اكەسى مىرزاتاي كورىپ قالىپ، اتىنىڭ باسىن بۇرىپ الىپ، ىزبارلى كەسكىنمەن: مىرزاتايدىڭ بالاسى باكەن

— سەن قايدا باراسىڭ؟ — دەپ اقىردى.

— مەن سىزدەردىڭ اتقوسشىڭىز بولىپ بارام، سوزدەرىڭدى ەستۋگە قىزعاناسىزدار ما؟

— جوق، بارمايسىڭ، — دەپ قامشىنىڭ استىنا الىپ، ەكى بەلدى اسىرىپ قۋىپ تاستايدى. ءبىراق ول ارتىنان قالماي قايتادان ەرىپ وتىرادى. اكەسى تاعى دا ۇرىپ، ۇرسىپ قۋادى.

— بۇل وڭباعان بۇلدىرەدى، بەكەرگە ۇياتقا قالدىرادى، — دەيدى.

باكەن تاعى دا ارتىنان قالماي ەرە بەرەدى. اكەسى تاعى ۇرسىپ قۋۋعا اينالىپ ەدى، بيلەر، اقساقالدار:

— قوي، مىرزەكە، ءبىر بالا نە بۇلدىرەر دەيسىز، مىنا اتقوسشىلارمەن بىرگە جۇرە بەرسىن دە، — دەستى.

— مۇنىڭ سىرى ماعان ءمالىم عوي، بۇل ءبۇلدىرىپ، ءبىزدى ماسقارا قىلادى.

— جوق، ەشتەڭە بۇلدىرمەس. باكەنگە:

— بالام، مىنا اتالارىڭنان ۇلىقساتسىز سويلەمەيسىڭ، — دەدى قالماتاي.

— جوق، اقساقالدار، بىرەۋ وزىمنەن ءسوز سۇراماسا، مەن اۋزىمدى اشپاسقا انت بەر دەمەسەڭىزدەر. مەن تەك سىزدەردىڭ سوزدەرىڭىزدى تىڭداۋ ءۇشىن عانا بارماقپىن، — دەدى باكەن.

— جارايدى، مىنا اتقوسشىلارمەن بىرگە جۇرە بەر، — دەستى باسشىلار قالمايتىنىن بىلگەن سوڭ.

سونىمەن جولاۋشىلار ءجۇرىپ كەلە جاتىر. ءوزارا ناقىل سوزدەر مەن تاقپاقتاپ ايتقان بۇرىنعى بيلەردىڭ ءادىل بيلىگىن اڭگىمەلەپ كەلە جاتىپ:

— ۋاۋ، ءبىز بۇگىن قاي جەردە بولامىز؟

— بۇگىن قارا جولدىڭ بەرگى بوكتەرىندە، ءوز ەلىمىزدىڭ شەتىنە قونارمىز، ال ەرتەڭ كوكتەرەكتە، تانا تورەنىڭ قىزى زاۋرە اپايعا بارىپ، امان-سالەم قىلۋىمىز كەرەك. ءبىر بولىس:

— ەلدى بيلەپ تۇرعان وزبەك جەزدەمىز بار بىلەم، — دەستى.

— ۋاۋ، اپايىمىز وزبەككە نەعىپ ءتيدى ەكەن، — دەدى بىرەۋى.

— باي-داۋلەتتى ساۋداگەر وزبەكتىڭ جىگىتى، اپايىمىز كورىكتى ادام ەكەن. سوعان عاشىق بولىپ، مالدى، اقشانى توكپەي مە؟ وزبەك دەگەنى بولماسا، جىگىت تە كەلىستى ەكەن. زاۋرە دە ۇناتىپ، ءبىراق مىنانداي شارتپەن تيسە كەرەك: «سەن تاشكەنگە بارماي، قازاق ىشىندە قالساڭ، تيەم» دەگەن بولۋ كەرەك. سونىمەن سول ەلدە قالىپ، اپايىمىزبەن بىرگە ءومىر سۇرەدى ەكەن. جازۋ سولاي، ابىرويلى، باي، جاقسى تۇرادى دەيدى.

سونىمەن جولاۋشىلار ەرتەڭىنە كەشكە سۇراستىرا كەلىپ، زاۋرە اپايدىڭ ۇيىنە قوناعا كەلدى. «باۋىر نايمانداعى باۋىرلارىڭ سىزگە امانداسا كەلىپتى، تۇسۋگە رۇقسات سۇرايدى» دەپ حابار سالدى. «قوناق ۇيگە تۇسىرىڭدەر!» — دەپ قىزمەتشىلەرىنە تاپسىردى. قوناق ۇيگە كىرىپ، شەشىنىپ جايعاستى. قىمىز ءىشىلدى.

ءبىر جىگىت:

— زاۋرە بايبىشە سىزدەرگە امانداسقالى كەلە جاتىر، — دەپ حابارلادى. جۇرت سىپايىلىقپەن قارسى الىپ، امانداسۋعا ازىرلەندى.

زاۋرە كۇيەۋىمەن ۇيگە كەلدى. قوناقتار تۇرىپ قارسى الىپ، ەسكى داستۇرمەن قۇشاقتاسىپ، ءتوس سوعىسىپ امانداستى. اتقوسشىلارعا دەيىن قۇشاقتاسىپ كورىستى. ال باكەن شەكپەنىن بۇركەنىپ بوساعادا بۇك ءتۇسىپ جاتىپ الدى. زاۋرە اپاي ەل-جۇرتتىڭ اماندىعىن سۇراسىپ بولعان سوڭ تانىسپاقشى بولىپ، قالماتايدان باستاپ سۇراپ تانىستى.

— اناۋ جاتقان قاي باۋىرىم؟ — دەپ باكەندى سۇرادى.

— ول مىناۋ مىرزاتاي باۋىرىڭىزدىڭ بالاسى باكەن دەگەن باۋىرىڭىز، — دەدى ءبىر اقساقال.

— وزگە باۋىرلارىمنىڭ ءبارى كورىسىپ امانداسقاندا، ول باۋىرىم نەگە امانداسپايدى، الدە ماعان وكپەسى بار ما؟

باكەن باسىن كوتەرىپ الىپ:

— وكپەم بار، اپاي، سىزدە.

— وكپەڭ بولسا، ايت، شىراعىم.

— ايتسام، ءسىز كەشەگى اتاعى الاتاۋداي تانا تورەنىڭ قىزى ەدىڭىز. سولاي بولا تۇرىپ، تورە تۇقىمىنان ءبىر جىگىت تاپپاعانداي نەمەسە قازاقتان ءبىر جىگىت تاپپاعانداي، ەسەگىمەن ەل كەزگەن، پالەنشەسى قىرجيعان سارتقا ءتيدى دەپ وكپەلەپ جاتىرمىن، — دەپ شەكپەنىن بۇركەنىپ قايتا بۇك ءتۇسىپ جاتا كەتىپتى. بىلگەن جانعا «ولىمنەن ۇيات كۇشتى» دەگەن اپايىنان ۇيالعانىنان ماتاي جاقسىلارى كىرەرگە تەسىك تاپپاي وتىرسا، اپاي دا كۇيەۋى دە قاتتى قىسىلدى. ءۇي ءىشى تىم-تىرىس ءۇنسىز وتىرىسىپ قالدى. ازدان سوڭ اپاي:

— ال، باۋىرلارىم، دەم الىپ، جاتا بەرىڭدەر، — دەپ كۇيەۋىن ەرتىپ شىعىپ كەتەدى. مىرزاتاي:

— ايتپادىم با، بۇل يت بۇلدىرەدى دەپ، اپايدىڭ الدىندا ءبۇيتىپ ۇياتقا باتىپ جەر بولعانىمىزشا، ولگەنىمىز ارتىق ەدى عوي.

قالماتاي:

— ياپىر-اي، ءبىرىنشى كورىسكەن اپايىمىزدىڭ ەندى بەتىنە قالاي قارايمىز، ءولىم بولدى عوي.

توقتىباي اقساقال:

— ءبىزدىڭ جولىمىز بولمايدى ەكەن. مىنا وزبەك جەزدەمىز ءبىر بولىس ەلدى بيلەيدى. ەرتەڭ ءبارىمىزدىڭ اتتارىمىزدى ايىپقا الىپ، ەلگە جاياۋ قايتاتىن بولدىق، بۇكىل ەلگە ماسقارا بولدىق، — دەپ قاتتى كۇرسىندى.

مىرزاتاي باكەنگە ءتونىپ:

— ءوي، تۋماي تۋا شوككىر. جون تەرىڭدى الار ەدىم، اتتەڭ، ءولىم ۇستىنە ءولىم بولدى-اۋ!

توقتىباي اقساقال:

— ءجا، جەتەر، بولارى بولدى. ەندى ءوزدى-وزى توبەلەسىپ جاتىر دەگەن اتاق ارتپاي، سابىرمەن اقىرىن كۇتەلىك.

قوناقاسىعا قىسىردىڭ تايىن سويىپ، جارتى ەتى ءپىسىپ، ءتۇسىرىلىپ تە كەلدى. اكەلەرى ولگەندەي بىرەۋلەرى تومسىرايىپ وتىرسا، ەندى ءبىرى قيسايىپ جاتقان ەدى. قول جۋعىزىپ، الدارىنا سەمىز تايدىڭ بالبىراعان ەتى مەن قازى قارتاسى، ءيسى اڭقىپ، ۇيەمە تاباق ەت ەكى-ۇش جەردەن قويىلدى. ءبىراق دۇرىستاپ اس ىشە المادى. باكەن سول جاتقان بويى جاتا بەردى. ونى تاباققا شاقىرعان كىسى دە بولعان جوق. سونىمەن اس-سۋ ىشكەن سوڭ توسەك سالىپ جاتقىزدى. تۇنىمەن ۋھىلەپ-اھىلاپ جوندەپ ۇيىقتاي المادى. تاڭەرتەڭ تۇرىپ، جۋىنىپ اسقا وتىردى. سەمىز تايدىڭ جارتى ەتى تاعى ءپىسىپ، تاباققا تارتىلدى. ءبىراق اقساقالداردىڭ باستارىنان كەشەگى ۇيات سىزى ءالى تاراماعان ءتارىزدى. اس ءىشىلىپ بولعان سوڭ، جۇرەتىن ۋاقىت تايادى. كۇتۋشى جىگىتتەردەن اپايعا «رۇقسات بولسا، جۇرەلىك» دەپ رۇقسات سۇراتتى. بايبىشە كۇيەۋىن ەرتىپ كەلدى.

— قالاي، باۋىرلارىم، جاقسى دەمالدىڭدار ما؟ — دەدى اپاي.

— راحمەت، جاقسى تىنىعىپ، دەم الدىق، اپاي، — دەپ جالپاڭداسىپ جاتىر، «ۇياتىمىزدى كەشىرە مە» دەگەندەي.

باكەن شەكپەنىن بۇركەنىپ بوساعادا جاتىر. اپاي:

— باكەن باۋىرىم، وكپەڭ دۇرىس، جەڭىلدىم. ايىبىما تۇيە باستاتقان ءبىر توعىز اكەلدىم. ەندى وكپەڭدى كەشىر، كەل كورىسەلىك، — دەدى. باكەن ورنىنان تۇرىپ كەلىپ، اپايمەن قۇشاقتاسىپ كورىسىپ، امانداستى. جۇرتتىڭ ءبارى جادىراپ دۋىلداسا باستادى.

سونىمەن اپا-جەزدەلەرىنە رازى بولىپ، قوشتاسىپ اتتاندى. بىلاي شىققان سوڭ دويلەر باكەندى ءتاۋىر كورگەن ءتارىزدى.

باكەن:

— ۋاۋ، اقساقالدار، بيلەر، بولىستار، كوسەمدەر، شەشەندەر، سىزدەردىڭ ىزدەپ شىققاندارىڭىز — مال عوي، ولجا عوي. سول ولجانى مەن بۇرىن سالدىم با، سىزدەر بۇرىن سالدىڭىزدار ما؟ — دەگەندە بارلىعى سوزدەن توسىلىپ، دالەلدى سوزگە توقتالادى. دالادا وتىرىسىپ اقساقالدار باكەنگە باتالارىن بەرىپ، «وسى بارا جاتقان داۋلاسۋدا سويلەۋدىڭ ءبارىن ساعان بەردىك، بۇلدىرسەڭ دە، كۇيدىرسەڭ دە، ءوزىڭ ءبىل» دەپ تاس ۇستاسىپ، بيلىكتى باكەنگە بەرىسەدى. سول جولى باكەن ءبارىن سوزدەن جەڭىپ، ولجالى قايتادى.

---