بالا بويىندا ازاماتتىلىق پەن پاتريوتيزمگە قالىپتاستىرۋدا مەكتەپ پەن وتباسى قارىم-قاتىناسى
بايانداما
تاقىرىبى: بالا بويىندا ازاماتتىلىق پەن پاتريوتيزمگە قالىپتاستىرۋدا مەكتەپ پەن وتباسى قارىم-قاتىناسى
ادەپتىلىك، يماندىلىق، مەيىرىمدىلىك، قايىرىمدىلىق، ىزەتتىلىك، قوناقجايلىلىق قۇندىلىقتارى قالىپتاسقان حالقىمىز وسى اسىل دا ابىرويلى قاسيەتتەرىن جاس ۇرپاقتىڭ اقىل - پاراساتىنا ازىق ەتە ءبىلۋ ءۇشىن، ءاربىر تاربيەشى، ۇستاز حالىق پەداگوگيكاسىن، سان عاسىرلاردا قالىپتاسقان سالت - داستۇرلەردى، ادەت-عۇرىپتاردى جان-جاقتى تەرەڭ بىلۋمەن قاتار، ءوزىنىڭ بويىنا ادامدىق قۇندىلىقتاردى تەرەڭ سىڭىرگەن، رۋحاني جانى تازا ادام بولۋى شارت. ول رۋحاني ادامگەرشىلىك تاعىلىمداردى وركەنيەتتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە نەگىزگە العانى ءجون. سوندا عانا ءوزىنىڭ مىندەتىن ايقىن سەزىنە بىلەتىن، مىنەز قۇلقى جەتىلگەن سانالى ادام قالىپتاسادى.
جەتىلگەن مىنەز-قۇلىق – بۇل ءۇش نارسەنىڭ: جۇرەكتىڭ، اقىلدىڭ جانە قولدىڭ بىرلىگى مەن كەلىسىمى. ەگەر بالا ءوزىنىڭ جۇرەگىن تىڭداۋعا ۇيرەنسە جانە تەك قانا جۇرەگىنىڭ ايتقانىن ىستەيتىن بولسا، وندا ول ومىردەن ءوز ورنىن تابادى دا، جەر ۇستىندەگى ادامنىڭ قىزمەتىن اتقارادى.
بۇل ماقساتقا ناعىز مۇعالىمدەردىڭ قاتىسۋىمەن عانا قول جەتكىزۋگە بولادى. بالالاردى سۇيەتىن جانە ءوزىنىڭ ىسىنە بەرىلگەن ءمۇعالىم عانا مەيىربان ادامنىڭ قالىپتاسۋىنا باعا جەتپەس كومەك كورسەتۋگە قابىلەتتى.
رۋحاني تاربيە ءوزىنىڭ قۋاتىن الەمنىڭ ءاربىر قۇبىلىسىنان الۋى مۇمكىن. ولاي بولسا، كەز كەلگەن وقۋ ءپانى بالالاردىڭ ادامگەرشىلىگىن، جاقسى مىنەز-قۇلقىن قالىپتاستىرۋ قۇرالى بولا الادى.
الايدا سوڭعى كەزدە ۇلكەن مەن بالانىڭ قارىم-قاتىناسى، ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىعا دەگەن قارىم-قاتىناسى ۇنەمى بايلانىسپاي كەلگەنى ەشكىمگە دە قۇپيا ەمەس. بالالاردىڭ ءوزىنىڭ مۇعالىمىنە دەگەن جاقسى كورۋشىلىكتەن بارىنشا شالعاي جاتقان قورقىنىش، جەك-كورۋ، سىيلاماۋ سياقتى سەزىمدەردى باستان كەشىرەتىنى ءجيى كەزدەسەدى. مۇنىڭ سەبەبى، ءمۇعالىم مەن وقۋشىلاردىڭ جەكە باستارىنىڭ ساپاسى مەن وقۋ ادىستەرىنىڭ ساپاسىنا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن.
ءمۇعالىم ءاربىر ساباقتى جان-تانىمەن بەرىلە وقىتۋدى، بالا جانىنا اسەر ەتەتىن قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋدى ءوزى ءۇشىن ساقتاۋ قاجەت. ۇلكەن ادام قاي جەردە بولماسىن ءوزى رۋحاني بەلسەندىلىك تانىتاتىن بولسا، سول ارقىلى تاربيە بەرە الادى.
شىن مانىندە جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتار ۇعىمىنا ەنەتىن ءومىر قۇبىلىستارىنىڭ ءبارىن ساباقتاردىڭ كەز كەلگەنىندە كورسەتۋگە بولادى.
بۇگىنگى تاڭدا ۇلكەندەرگە بالالاردىڭ ىنتاسى مەن نازارىن وزىنە اۋدارۋعا قول جەتكىزۋ وڭايعا تۇسپەيدى. بالانىڭ رۋحاني – ادامگەرشىلىك تاعىلىمىنا كەرى اسەر ەتۋشى فاكتورلار: سوعىس ويىنشىقتارى، جات قىلىقتى جاريالايتىن فيلمدەر، بەينەتاسپالار جانە كومپيۋتەرلىك ويىندار بار.سوندىقتان مەكتەپتەن تىس كەزدەگى ساباقتاردى ۇيىمداستىرۋدا ءمۇعالىم بارىنشا تاپقىرلىق تانىتقانى ءجون.
وتباسىلىق تاربيە.
جۇزەگە اسىرىلاتىن مىندەتتەر.
1 ا)مەكتەپ پەن وتباسىعا تالداۋ جاساۋ. الەۋمەتتىك قورعاۋدى كەرەك ەتەتىندەردىڭ ەسەبىن الۋ.
ءا) ءار وتباسىندا ادالدىق پەن مەيىرىمدىلىك، جاسى ءار ءتۇرلى وتباسى مۇشەلەرىنىڭ رۋحاني جاقىندىعى مەن ماقسات بىرلىگىنە نەگىزدەلگەن تاربيەنى پايدالانۋ.
2. ا) بالا تاربيەسىندە اۋىل تۇرعىندارى مەن تۋىستاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ.
ءا) بالا ءومىرىنىڭ كەزەڭزەرىن ەستە قالارلىقتاي مەرەيلى، ماقساتتى تۇردە اتاپ ءوتۋ.
ب) اۋىل اقساقالى، اۋىل اعاسى، بەدەلدى تۋىستاردىڭ بالاعا تاربيەلىك اسەرىن، ىقپالىن ءتيىمدى پايدالانۋ.
3. ا) بالا تاربيەسىنە قوعامدىق ، الەۋمەتتىك سيپات بەرۋ.
ءا) ءار وتباسىن يماندىلىق، ادامگەرشىلىك تاربيەسىنىڭ وشاعىنا اينالدىرۋ.
4. ا) وتاعاسى – شاڭىراق يەسى، قورعانى، اسىراۋشىسى، اقىلشى، ايەلىنىڭ ءپىرى.
ءا) انانى قادىرلەۋ، ءسۇت اقىسىن وتەۋ تاعىلىمىن جاڭعىرتۋ، جاڭا مازمۇن بەرۋ.
ب) جەرگىلىكتى بيلىك ورىندار ارقىلى ۇنەمى وتباسى بەدەلىن كوتەرىپ وتىرۋ
جوعارىداعى مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ جولدارى مەن قۇرالدارى.
ا) جيىن، جينالىستاردا وتباسىلارداعى يگى ىستەردى، باستامالاردى، تاربيەلىك تاعىلىمدى، ت.ب. ۇنەمى ناسيحاتتاۋ.
ءا) بەدەلدى وتاعاسى مەن ونەگەلى وتباسى ءومىر جولى مەن تاعىلىمىن ماراپاتتاۋ، كەزدەسۋلەر وتكىزۋ.
ب)«ۇلىن ۇياعا، قىزىن قياعا» قوندىرعان وتباسىلاردى
ۇلگى - ونەگە ەتۋ.
ۆ) الەۋمەتتىك قورعاۋدى كەرەك ەتەتىن وتباسىلاردى قامقورلىققا الۋ.
گ) بالا تاربيەسىنە قاتىستى مەكەمە، ۇيىمداردىڭ (ميليسيا ينسپەكتورى، مەكتەپ باسشىلارى، اتا – انا كوميتەتى، ت.ب.) ەسەبىن تىڭداۋ.
ع) اتا – انا جۇرتشىلىعىنا پەداگوگيكالىق ءبىلىم بەرۋ، اقپاراتتاندىرۋ ءىسىن جولعا قويۋ.
الەمدىك قوعامداستىق قارسى تۇرۋشىلىقتىڭ، ينتولەرانتتىلىقتىڭ ءبىرقاتار شارتتارىن اتاپ كورسەتكەن. ولار:
1. زاڭدىلىقتار بازاسىنىڭ بولۋى
2. بىلىمدىلىك دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋى
3.اقپاراتتارعا ەركىن قول جەتكىزۋ
4.ماسەلەنى جەكە باس دەڭگەيىندە ۇعىنۋ جانە باسقالار
سوندىقتان، اتالىپ وتكەن شارتتاردىڭ ىشىنەن تولەرانتتىلىق پرينسيپتەرىنە نەگىزدەلگەن بىلىمدىلىككە ايرىقشا كوڭىل ءبولىنۋى قاجەت. وقۋشىنىڭ تولەرانتتى اقىل-ەسى ءوزىنىڭ ۇلتتىق، حالىقتىق مادەنيەتىن ۋاعىزداي الۋ ۇردىسىندە جانە باسقا دا ەتنوستار مەن حالىقتاردىڭ مادەنيەتىنىڭ دامۋ جانە ءجۇرۋ قۇقىعىن مويىنداۋ ۇردىسىندە قالىپتاسادى.
ونىڭ كەڭ كولەمدە بولۋى بالالاردىڭ بىرتەكتى ەتنيكالىق ورتادا، مەملەكەتتىك تىلدە وقىتاتىن مەكتەپتەردە دامىپ جانە وسۋىنە تاۋەلدى. ءبىزدىڭ مەكتەپ رولىنەن الاتىن بولساق – ول كىشى جاستاعى وقۋشىلاردى مەملەكەتتىك تىلدە تاربيەلەپ، وقىتۋ جانە «..ءوز مادەنيەتىن تەرەڭ ءبىلۋ – باسقالارعا قىزىعۋشىلىق قارىم-قاتىناستىڭ فۋندامەنتى. ال كوپتەگەن مادەنيەتپەن تانىسۋ – رۋحاني بايۋ جانە دامۋ نەگىزى» دەلىنگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەتنو مادەنيەتتى بىلىمدىلىك كونسەپسياسىنا نەگىزدەلە وتىرىپ، مەكتەپتىڭ ىس-ارەكەتىنىڭ ماقساتى انىقتالدى: ەتنوپەداگوگيكا جانە ەتنوپسيحولوگيا مورالدارىنىڭ نەگىزىندە دۇنيەنى تانۋعا قابىلەتتى ادامگەرشىلىگى مول، رۋحاني باي تۇلعا قالىپتاستىرۋ.
مەكتەپتىڭ رۋحاني – ادامگەرشىلىك تاربيەسىنىڭ مىندەتتەرى: وزگەنى تۇسىنە ءبىلۋدى، جاقسىلىق جاساۋدى، ءوزارا قارىم-قاتىناستاردىڭ قوعامدىق قابىلدانعان نورمالارىنىڭ باعىت- باعدارلارىنان اداسپاۋ، داۋ-جانجالدى جاعداياتتى باعالاۋ جولىمەن شەشۋ جانە ودان ەتيكالى شىعۋدى ىزدەۋ بىلىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
- بەرىلەتىن باعالار ءمۇعالىم قولىنداعى قامشىعا اينالماي، بالانىڭ دامۋىنا، ءبىلىم مەن داعدىعا ۇيرەنۋ ىقپالىنا اسەر ەتۋى قاجەت .
سونىمەن، رۋحاني – ادامگەرشىلىك تاربيەسىندەگى مەكتەپ ىس-ارەكەتىنىڭ جوعارىدا اتالعان ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن ىسكە اسىرىلۋى ءۇشىن مەكتەپتە «1-4 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ تولەرانتتىلىق مادەنيەتىن تاربيەلەۋ باعدارلاماسى» جاسالدى. ول باعدارلاما تولەرانتتىلىققا وقىتۋ باعىتتارىن قاراستىرادى، ادامدارعا قاتىستى شىدامدىلىققا تاربيەلەۋگە، مەكتەپ ومىرىنە عانا ەمەس، ودان تىسقارى ومىرگە دە تابىستى بەيىمدەلۋگە باعىتتالعان سىنىپ ساعاتتارىنىڭ، ۇجىمدىق – شىعارماشىلىق ىستەردىڭ جۇيەسىن ۇسىنادى.
1 سىنىپ «مەن جانە مەنىڭ وتباسىم»
ماقسات: ءاربىر بالاعا ءوز تۇلعاسىنىڭ، سونىمەن قاتار ءار ءبىر سىنىپتاس تۇلعانىڭ قايتالانباس ەرەكشەلىگىن سەزىنۋگە كومەكتەسۋ.
2 سىنىپ: «سەن جانە مەن، جانە ءبىز ەكەۋمىز»
ماقسات: سىنىپ ۇجىمىنىڭ ۇيىمشىلدىق سەزىمىن دامىتۋ جانە قالىپتاستىرۋ.
3 سىنىپ «بىرگە بولعان جاقسى»
ماقسات: قانداي دا ءبىر وزگەشەلىكتەرى (ۇلتى، ءدىنى، جىنىسى) بار بالالار اراسىندا تولەرانتتىق قارىم-قاتىناس قالىپتاستىرۋ.
4 سىنىپ: «سويلەسۋگە ۇيرەنىپ جاتىرمىز»
ماقسات: داۋلاسۋ كەزىندە ءوزىن دۇرىس ۇستاي ءبىلۋ، داۋ- جانجالدى زورلىقسىز، كۇشتەمەي، ادىلدىكپەن توقتاتا ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
اتالعان باعدارلامانىڭ ورىندالۋى مەكتەپتىڭ تاربيەلىك اياسىن كورسەتەتىن ءۇش باعىتتا جۇرگىزىلەدى:
مەنىڭ اتا-تەگىم
مەن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستايمىن.
مەنىڭ شىعارماشىلىعىم
تاربيەلىك ءۇردىستى ۇيىمداستىرۋدا مىناداي تەحنولوگيالار قولدانىلادى:
اتالعان ماقساتتار مەن الىنعان مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋدا جەتەكشى ءرولدى پەداگوگتار اتقارادى. سوندىقتان پەداگوگيكالىق تولەرانتىلىقتى تاربيەلەۋ قاجەتتىگى پايدا بولدى.
وسىعان بايلانىستى مۇعالىمدەر الدىندا تولەرانتتىلىقتىڭ مىناداي پرينسيپتەرىنىڭ ورىندالۋ قاجەتتىگى تۋىندادى:
ءاربىر وقۋشىنىڭ قاتەلىككە جانە مەكتەپ جارعىسىنىڭ شەكاراسىندا جەكە باس مىنەز-قۇلىققا قۇقىعىن مويىنداۋ؛
بالانىڭ جەكە كوزقاراسى، پرينسيپتەرى، ادامدار مەن اينالاداعى دۇنيەگە قارىم-قاتىناسى بولۋ قۇقىعىن مويىنداۋ.
ادامگەرشىلىكتى، يماندى، تاربيەلى ادام – كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ بايلىعى، الەۋمەتتىك ومىردەگى بەيبىتشىلىك پەن مادەنيەتتىلىكتىڭ كەپىلى. وسى ماقساتتا ۇكىمەتىمىز مەملەكەتتىك يدەولوگيالىق تۇجىرىمدار جاسادى.
پاتريوتتىق تاربيە جۇيەسىندە مىنا باعىتتاردى انىقتاۋعا بولادى:
رۋحاني ادامگەرشىلىك
تاريحي - ولكەلىك -«شەجىرە»
ازاماتتىق-پاتريوتتىق تاربيە. بۇل باعىت قۇقىقتىق مادەنيەت، زاڭگەرلىك، ساياسي جانە قۇقىقتىق وزگەرىستەر ، مەملەكەتپەن قوعامداعى وزگەرىستەر، زاڭ ورىنداۋ، قىزمەت ەتۋ ارقىلى ىقپال ەتەدى.
الەۋمەتتىك –پاتريوتتىق . رۋحاني ادامگەرشىلىك جانە مادەني تاريحي بايلانىسقا باعىتتالىپ، ۇلكەن كىسىلەر سىيلاستىق سەزىمدەرى.
اسكەري –پاتريوتتىق. بالالار بويىنداعى ۇلكەن پاتريوتتىق سەزىمدى، وتان سۇيىسپەنشىلىكتى ، ونى قورعاۋعا، اسكەري ءداستۇردى، اسكەري تاريحتى قالىپتاستىرۋ .
ءسپورتتىق-پاتريوتيزمدى دەنە سپورتى جانە دەنە شىنىقتىرۋ ساباقتارى ارقىلى شىدامدىلىققا، ەرلىككە، تارتىپتىلىككە باعىتتالعان.
تاقىرىبى: بالا بويىندا ازاماتتىلىق پەن پاتريوتيزمگە قالىپتاستىرۋدا مەكتەپ پەن وتباسى قارىم-قاتىناسى
ادەپتىلىك، يماندىلىق، مەيىرىمدىلىك، قايىرىمدىلىق، ىزەتتىلىك، قوناقجايلىلىق قۇندىلىقتارى قالىپتاسقان حالقىمىز وسى اسىل دا ابىرويلى قاسيەتتەرىن جاس ۇرپاقتىڭ اقىل - پاراساتىنا ازىق ەتە ءبىلۋ ءۇشىن، ءاربىر تاربيەشى، ۇستاز حالىق پەداگوگيكاسىن، سان عاسىرلاردا قالىپتاسقان سالت - داستۇرلەردى، ادەت-عۇرىپتاردى جان-جاقتى تەرەڭ بىلۋمەن قاتار، ءوزىنىڭ بويىنا ادامدىق قۇندىلىقتاردى تەرەڭ سىڭىرگەن، رۋحاني جانى تازا ادام بولۋى شارت. ول رۋحاني ادامگەرشىلىك تاعىلىمداردى وركەنيەتتى ومىرمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، ءبىلىم بەرۋدىڭ بارلىق كەزەڭدەرىندە نەگىزگە العانى ءجون. سوندا عانا ءوزىنىڭ مىندەتىن ايقىن سەزىنە بىلەتىن، مىنەز قۇلقى جەتىلگەن سانالى ادام قالىپتاسادى.
جەتىلگەن مىنەز-قۇلىق – بۇل ءۇش نارسەنىڭ: جۇرەكتىڭ، اقىلدىڭ جانە قولدىڭ بىرلىگى مەن كەلىسىمى. ەگەر بالا ءوزىنىڭ جۇرەگىن تىڭداۋعا ۇيرەنسە جانە تەك قانا جۇرەگىنىڭ ايتقانىن ىستەيتىن بولسا، وندا ول ومىردەن ءوز ورنىن تابادى دا، جەر ۇستىندەگى ادامنىڭ قىزمەتىن اتقارادى.
بۇل ماقساتقا ناعىز مۇعالىمدەردىڭ قاتىسۋىمەن عانا قول جەتكىزۋگە بولادى. بالالاردى سۇيەتىن جانە ءوزىنىڭ ىسىنە بەرىلگەن ءمۇعالىم عانا مەيىربان ادامنىڭ قالىپتاسۋىنا باعا جەتپەس كومەك كورسەتۋگە قابىلەتتى.
رۋحاني تاربيە ءوزىنىڭ قۋاتىن الەمنىڭ ءاربىر قۇبىلىسىنان الۋى مۇمكىن. ولاي بولسا، كەز كەلگەن وقۋ ءپانى بالالاردىڭ ادامگەرشىلىگىن، جاقسى مىنەز-قۇلقىن قالىپتاستىرۋ قۇرالى بولا الادى.
الايدا سوڭعى كەزدە ۇلكەن مەن بالانىڭ قارىم-قاتىناسى، ءمۇعالىمنىڭ وقۋشىعا دەگەن قارىم-قاتىناسى ۇنەمى بايلانىسپاي كەلگەنى ەشكىمگە دە قۇپيا ەمەس. بالالاردىڭ ءوزىنىڭ مۇعالىمىنە دەگەن جاقسى كورۋشىلىكتەن بارىنشا شالعاي جاتقان قورقىنىش، جەك-كورۋ، سىيلاماۋ سياقتى سەزىمدەردى باستان كەشىرەتىنى ءجيى كەزدەسەدى. مۇنىڭ سەبەبى، ءمۇعالىم مەن وقۋشىلاردىڭ جەكە باستارىنىڭ ساپاسى مەن وقۋ ادىستەرىنىڭ ساپاسىنا بايلانىستى بولۋى مۇمكىن.
ءمۇعالىم ءاربىر ساباقتى جان-تانىمەن بەرىلە وقىتۋدى، بالا جانىنا اسەر ەتەتىن قۇندىلىقتاردى قالىپتاستىرۋدى ءوزى ءۇشىن ساقتاۋ قاجەت. ۇلكەن ادام قاي جەردە بولماسىن ءوزى رۋحاني بەلسەندىلىك تانىتاتىن بولسا، سول ارقىلى تاربيە بەرە الادى.
شىن مانىندە جالپى ادامزاتتىق قۇندىلىقتار ۇعىمىنا ەنەتىن ءومىر قۇبىلىستارىنىڭ ءبارىن ساباقتاردىڭ كەز كەلگەنىندە كورسەتۋگە بولادى.
بۇگىنگى تاڭدا ۇلكەندەرگە بالالاردىڭ ىنتاسى مەن نازارىن وزىنە اۋدارۋعا قول جەتكىزۋ وڭايعا تۇسپەيدى. بالانىڭ رۋحاني – ادامگەرشىلىك تاعىلىمىنا كەرى اسەر ەتۋشى فاكتورلار: سوعىس ويىنشىقتارى، جات قىلىقتى جاريالايتىن فيلمدەر، بەينەتاسپالار جانە كومپيۋتەرلىك ويىندار بار.سوندىقتان مەكتەپتەن تىس كەزدەگى ساباقتاردى ۇيىمداستىرۋدا ءمۇعالىم بارىنشا تاپقىرلىق تانىتقانى ءجون.
وتباسىلىق تاربيە.
جۇزەگە اسىرىلاتىن مىندەتتەر.
1 ا)مەكتەپ پەن وتباسىعا تالداۋ جاساۋ. الەۋمەتتىك قورعاۋدى كەرەك ەتەتىندەردىڭ ەسەبىن الۋ.
ءا) ءار وتباسىندا ادالدىق پەن مەيىرىمدىلىك، جاسى ءار ءتۇرلى وتباسى مۇشەلەرىنىڭ رۋحاني جاقىندىعى مەن ماقسات بىرلىگىنە نەگىزدەلگەن تاربيەنى پايدالانۋ.
2. ا) بالا تاربيەسىندە اۋىل تۇرعىندارى مەن تۋىستاردىڭ جاۋاپكەرشىلىگىن ارتتىرۋ.
ءا) بالا ءومىرىنىڭ كەزەڭزەرىن ەستە قالارلىقتاي مەرەيلى، ماقساتتى تۇردە اتاپ ءوتۋ.
ب) اۋىل اقساقالى، اۋىل اعاسى، بەدەلدى تۋىستاردىڭ بالاعا تاربيەلىك اسەرىن، ىقپالىن ءتيىمدى پايدالانۋ.
3. ا) بالا تاربيەسىنە قوعامدىق ، الەۋمەتتىك سيپات بەرۋ.
ءا) ءار وتباسىن يماندىلىق، ادامگەرشىلىك تاربيەسىنىڭ وشاعىنا اينالدىرۋ.
4. ا) وتاعاسى – شاڭىراق يەسى، قورعانى، اسىراۋشىسى، اقىلشى، ايەلىنىڭ ءپىرى.
ءا) انانى قادىرلەۋ، ءسۇت اقىسىن وتەۋ تاعىلىمىن جاڭعىرتۋ، جاڭا مازمۇن بەرۋ.
ب) جەرگىلىكتى بيلىك ورىندار ارقىلى ۇنەمى وتباسى بەدەلىن كوتەرىپ وتىرۋ
جوعارىداعى مىندەتتەردى جۇزەگە اسىرۋ جولدارى مەن قۇرالدارى.
ا) جيىن، جينالىستاردا وتباسىلارداعى يگى ىستەردى، باستامالاردى، تاربيەلىك تاعىلىمدى، ت.ب. ۇنەمى ناسيحاتتاۋ.
ءا) بەدەلدى وتاعاسى مەن ونەگەلى وتباسى ءومىر جولى مەن تاعىلىمىن ماراپاتتاۋ، كەزدەسۋلەر وتكىزۋ.
ب)«ۇلىن ۇياعا، قىزىن قياعا» قوندىرعان وتباسىلاردى
ۇلگى - ونەگە ەتۋ.
ۆ) الەۋمەتتىك قورعاۋدى كەرەك ەتەتىن وتباسىلاردى قامقورلىققا الۋ.
گ) بالا تاربيەسىنە قاتىستى مەكەمە، ۇيىمداردىڭ (ميليسيا ينسپەكتورى، مەكتەپ باسشىلارى، اتا – انا كوميتەتى، ت.ب.) ەسەبىن تىڭداۋ.
ع) اتا – انا جۇرتشىلىعىنا پەداگوگيكالىق ءبىلىم بەرۋ، اقپاراتتاندىرۋ ءىسىن جولعا قويۋ.
الەمدىك قوعامداستىق قارسى تۇرۋشىلىقتىڭ، ينتولەرانتتىلىقتىڭ ءبىرقاتار شارتتارىن اتاپ كورسەتكەن. ولار:
1. زاڭدىلىقتار بازاسىنىڭ بولۋى
2. بىلىمدىلىك دەڭگەيىنىڭ كوتەرىلۋى
3.اقپاراتتارعا ەركىن قول جەتكىزۋ
4.ماسەلەنى جەكە باس دەڭگەيىندە ۇعىنۋ جانە باسقالار
سوندىقتان، اتالىپ وتكەن شارتتاردىڭ ىشىنەن تولەرانتتىلىق پرينسيپتەرىنە نەگىزدەلگەن بىلىمدىلىككە ايرىقشا كوڭىل ءبولىنۋى قاجەت. وقۋشىنىڭ تولەرانتتى اقىل-ەسى ءوزىنىڭ ۇلتتىق، حالىقتىق مادەنيەتىن ۋاعىزداي الۋ ۇردىسىندە جانە باسقا دا ەتنوستار مەن حالىقتاردىڭ مادەنيەتىنىڭ دامۋ جانە ءجۇرۋ قۇقىعىن مويىنداۋ ۇردىسىندە قالىپتاسادى.
ونىڭ كەڭ كولەمدە بولۋى بالالاردىڭ بىرتەكتى ەتنيكالىق ورتادا، مەملەكەتتىك تىلدە وقىتاتىن مەكتەپتەردە دامىپ جانە وسۋىنە تاۋەلدى. ءبىزدىڭ مەكتەپ رولىنەن الاتىن بولساق – ول كىشى جاستاعى وقۋشىلاردى مەملەكەتتىك تىلدە تاربيەلەپ، وقىتۋ جانە «..ءوز مادەنيەتىن تەرەڭ ءبىلۋ – باسقالارعا قىزىعۋشىلىق قارىم-قاتىناستىڭ فۋندامەنتى. ال كوپتەگەن مادەنيەتپەن تانىسۋ – رۋحاني بايۋ جانە دامۋ نەگىزى» دەلىنگەن قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ەتنو مادەنيەتتى بىلىمدىلىك كونسەپسياسىنا نەگىزدەلە وتىرىپ، مەكتەپتىڭ ىس-ارەكەتىنىڭ ماقساتى انىقتالدى: ەتنوپەداگوگيكا جانە ەتنوپسيحولوگيا مورالدارىنىڭ نەگىزىندە دۇنيەنى تانۋعا قابىلەتتى ادامگەرشىلىگى مول، رۋحاني باي تۇلعا قالىپتاستىرۋ.
مەكتەپتىڭ رۋحاني – ادامگەرشىلىك تاربيەسىنىڭ مىندەتتەرى: وزگەنى تۇسىنە ءبىلۋدى، جاقسىلىق جاساۋدى، ءوزارا قارىم-قاتىناستاردىڭ قوعامدىق قابىلدانعان نورمالارىنىڭ باعىت- باعدارلارىنان اداسپاۋ، داۋ-جانجالدى جاعداياتتى باعالاۋ جولىمەن شەشۋ جانە ودان ەتيكالى شىعۋدى ىزدەۋ بىلىكتەرىن قالىپتاستىرۋ.
- بەرىلەتىن باعالار ءمۇعالىم قولىنداعى قامشىعا اينالماي، بالانىڭ دامۋىنا، ءبىلىم مەن داعدىعا ۇيرەنۋ ىقپالىنا اسەر ەتۋى قاجەت .
سونىمەن، رۋحاني – ادامگەرشىلىك تاربيەسىندەگى مەكتەپ ىس-ارەكەتىنىڭ جوعارىدا اتالعان ماقساتتارى مەن مىندەتتەرىن ىسكە اسىرىلۋى ءۇشىن مەكتەپتە «1-4 سىنىپ وقۋشىلارىنىڭ تولەرانتتىلىق مادەنيەتىن تاربيەلەۋ باعدارلاماسى» جاسالدى. ول باعدارلاما تولەرانتتىلىققا وقىتۋ باعىتتارىن قاراستىرادى، ادامدارعا قاتىستى شىدامدىلىققا تاربيەلەۋگە، مەكتەپ ومىرىنە عانا ەمەس، ودان تىسقارى ومىرگە دە تابىستى بەيىمدەلۋگە باعىتتالعان سىنىپ ساعاتتارىنىڭ، ۇجىمدىق – شىعارماشىلىق ىستەردىڭ جۇيەسىن ۇسىنادى.
1 سىنىپ «مەن جانە مەنىڭ وتباسىم»
ماقسات: ءاربىر بالاعا ءوز تۇلعاسىنىڭ، سونىمەن قاتار ءار ءبىر سىنىپتاس تۇلعانىڭ قايتالانباس ەرەكشەلىگىن سەزىنۋگە كومەكتەسۋ.
2 سىنىپ: «سەن جانە مەن، جانە ءبىز ەكەۋمىز»
ماقسات: سىنىپ ۇجىمىنىڭ ۇيىمشىلدىق سەزىمىن دامىتۋ جانە قالىپتاستىرۋ.
3 سىنىپ «بىرگە بولعان جاقسى»
ماقسات: قانداي دا ءبىر وزگەشەلىكتەرى (ۇلتى، ءدىنى، جىنىسى) بار بالالار اراسىندا تولەرانتتىق قارىم-قاتىناس قالىپتاستىرۋ.
4 سىنىپ: «سويلەسۋگە ۇيرەنىپ جاتىرمىز»
ماقسات: داۋلاسۋ كەزىندە ءوزىن دۇرىس ۇستاي ءبىلۋ، داۋ- جانجالدى زورلىقسىز، كۇشتەمەي، ادىلدىكپەن توقتاتا ءبىلۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
اتالعان باعدارلامانىڭ ورىندالۋى مەكتەپتىڭ تاربيەلىك اياسىن كورسەتەتىن ءۇش باعىتتا جۇرگىزىلەدى:
مەنىڭ اتا-تەگىم
مەن سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستايمىن.
مەنىڭ شىعارماشىلىعىم
تاربيەلىك ءۇردىستى ۇيىمداستىرۋدا مىناداي تەحنولوگيالار قولدانىلادى:
اتالعان ماقساتتار مەن الىنعان مىندەتتەردى ىسكە اسىرۋدا جەتەكشى ءرولدى پەداگوگتار اتقارادى. سوندىقتان پەداگوگيكالىق تولەرانتىلىقتى تاربيەلەۋ قاجەتتىگى پايدا بولدى.
وسىعان بايلانىستى مۇعالىمدەر الدىندا تولەرانتتىلىقتىڭ مىناداي پرينسيپتەرىنىڭ ورىندالۋ قاجەتتىگى تۋىندادى:
ءاربىر وقۋشىنىڭ قاتەلىككە جانە مەكتەپ جارعىسىنىڭ شەكاراسىندا جەكە باس مىنەز-قۇلىققا قۇقىعىن مويىنداۋ؛
بالانىڭ جەكە كوزقاراسى، پرينسيپتەرى، ادامدار مەن اينالاداعى دۇنيەگە قارىم-قاتىناسى بولۋ قۇقىعىن مويىنداۋ.
ادامگەرشىلىكتى، يماندى، تاربيەلى ادام – كەز كەلگەن مەملەكەتتىڭ بايلىعى، الەۋمەتتىك ومىردەگى بەيبىتشىلىك پەن مادەنيەتتىلىكتىڭ كەپىلى. وسى ماقساتتا ۇكىمەتىمىز مەملەكەتتىك يدەولوگيالىق تۇجىرىمدار جاسادى.
پاتريوتتىق تاربيە جۇيەسىندە مىنا باعىتتاردى انىقتاۋعا بولادى:
رۋحاني ادامگەرشىلىك
تاريحي - ولكەلىك -«شەجىرە»
ازاماتتىق-پاتريوتتىق تاربيە. بۇل باعىت قۇقىقتىق مادەنيەت، زاڭگەرلىك، ساياسي جانە قۇقىقتىق وزگەرىستەر ، مەملەكەتپەن قوعامداعى وزگەرىستەر، زاڭ ورىنداۋ، قىزمەت ەتۋ ارقىلى ىقپال ەتەدى.
الەۋمەتتىك –پاتريوتتىق . رۋحاني ادامگەرشىلىك جانە مادەني تاريحي بايلانىسقا باعىتتالىپ، ۇلكەن كىسىلەر سىيلاستىق سەزىمدەرى.
اسكەري –پاتريوتتىق. بالالار بويىنداعى ۇلكەن پاتريوتتىق سەزىمدى، وتان سۇيىسپەنشىلىكتى ، ونى قورعاۋعا، اسكەري ءداستۇردى، اسكەري تاريحتى قالىپتاستىرۋ .
ءسپورتتىق-پاتريوتيزمدى دەنە سپورتى جانە دەنە شىنىقتىرۋ ساباقتارى ارقىلى شىدامدىلىققا، ەرلىككە، تارتىپتىلىككە باعىتتالعان.
You Might Also Like
-
ادامدى تاربيەلەۋ – دەمەك ونىڭ ەرتەڭگى
-
قازالى اۋدانى، ايتەكە بي كەنتى، س. سەيفۋللين اتىنداعى
