بالا – وتباسىمەن باقىتتى.
بالا – وتباسىمەن باقىتتى
بالا تاربيەسى اتا – انا ءۇشىن كۇردەلى دە جاۋاپتى مىندەت. بالانىڭ ومىرگە بەيىمدەۋدە مەكتەپ، ۇستاز جانە اتا – انانىڭ ورنى بولەك. ءتالىم – تاربيەلىك جاراسىمدىلىق مەكتەپ پەن اتا – انا، الەۋمەتتىك ورتا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەگەن جاعدايدا عانا ۇيلەسىمدىلىك تابادى.
قاي حالىق بولسىن ۇرپاعىنىڭ تاربيەسىنە تەرەڭ ءمان بەرىپ، بولاشاعىنا ۇنەمى الاڭداۋشىلىقپەن قاراعان. ۇرپاق تاربيەسى كەلەشەك قوعام مۇراگەرلەرىن تاربيەلەۋ ءىسى. «وتان وتباسىنان باستالادى» دەمەكشى، اتا – انالار مەن ۇستازدار قاۋىمى ءۇشىن جاس ۇرپاق تاربيەلەپ، ونى قوعام مۇددەسىنە جاراتۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە. وسى ماسەلەگە اتا – انالار مەن ۇستازدار قاۋىمى بولىپ بىرگە اتسالىسساق، الار اسۋىمىزدىڭ بيىك بولارى ءسوزسىز.
ادامگەرشىلىك – ادامنىڭ رۋحاني ارقاۋى. ال مورالدىك جاعىنان كىرشىكسىز تازا بولۋ دەگەنىمىز - ادامگەرشىلىكتىڭ اسقار شىڭى. ادام بالاسى قوعامدا ءوزىنىڭ جاقسى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىمەن ارداقتالادى. ادامگەرشىلىك نەگىزى – يماندىلىق پەن ىزەتتىلىكتە. ول ءاربىر وتباسىنان باستالادى. وسىنى جادىندا تۇتقان قازاق حالقى جاستاردى كىشىپەيىلدىلىككە، ىزەتتىلىككە، يناباتتىلىققا تاربيەلەۋدى ءبىرىنشى مىندەت دەپ ساناعان. ەر بالالارعا ۇلكەندەرگە قوس قولداپ سالەم بەرۋدى، قىز بالالارعا يبالىق جاساپ جول بەرۋدى، جاسى ۇلكەندەردىڭ الدىن كەسىپ وتپەۋدى ۋاعىزداعان. جاستاردىڭ جانىنا سىپايىلىق، كىشىپەيىلدىلىك قاعيدالارىن ۇنەمى سىڭىرۋمەن بولعان. جاستاردى سانالى تارتىپكە تاربيەلەۋ ماسەلەسى ەرەكشە ماڭىزعا يە.
حالىق «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەر» دەيدى. جاس شىبىق قالاي يىلگىش بولسا، جاس ادام دا سونداي جاقسىعا دا، جامانعا دا بەيىم بولاتىنى بارشامىزعا ايان. اتا – انانىڭ ۇيدەگى ءىس – ارەكەتى بالالاردىڭ كوز الدىندا وتەدى. سوندىقتان جاقسى مەن جامان ادەتىمىزدىڭ بالا تاربيەسىنە ىقپالى زور.
بۇگىنگى باسەكەگە قابىلەتتى تالاپ ەتكەن قوعامدا جاس ۇرپاقتى سول قوعام مۇددەسىنە ساي، ونىڭ مۇڭ – مۇقتاجىن وتەرلىك، ەلىن، جەرىن، حالقىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعايتىن ۇلتجاندى، وتانشىل ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ كوزدەلىنەدى.
بۇگىنگى ۇرپاق – ەلىمىزدىڭ بولاشاعى. ءبىزدىڭ العا قويعان ماقساتىمىز – قازىرگى قوعام مۇراتىنا ساي جان – جاقتى جاراسىمدى تۇلعا ءوسىرۋ.
جەكە تۇلعانىڭ ءوزىن قورشاعان ورتادان تاربيەنى بويىنا ءسىڭىرىپ ءوسۋىن، وسىمدىكتىڭ كۇن ساۋلەسى ارقىلى وسكەنى سياقتى قاراستىرۋىمىزعا بولادى.
كۇن ساۋلەسى وسىمدىك تىرشىلىگىنە قانداي قاجەت بولسا، تاربيە تۇلعانىڭ دۇرىس ءوسىپ جەتىلۋىنە سونشالىقتى قاجەت. ۇرپاعىمىزعا دۇرىس تاربيە بەرە الساق، ونىڭ جان دۇنيەسى دە دۇرىس قالىپتاسىپ جەتىلەدى، ياعني بويىنا جاقسى قاسيەتتەردى ءسىڭىرىپ وسىرەدى. بۇل قاسيەتتەردىڭ ءبارى ادامنىڭ بويىندا بالا كەزىنەن باستاپ تۇراقتى قالىپتاسپاق. بالانىڭ ءومىر سۇرۋگە قۇشتارلىعىنىڭ ويانۋى جاقسى مەن جاماندى اجىراتا ءبىلۋى ءوزىن قورشاعان ورتاسىنا، مۇعالىمىنە، اتا – اناسىنا، قۇربى – قۇرداستارىنا، ولاردىڭ ءىس – ارەكەتتەرىنە جانە دە باسقا دا قاسيەتتەرىنە بايلانىستى.
كەشەگى كۇنسىز كەلەشەك جوق. بۇگىنگى ۇرپاقتى سوناۋ زامانداردان جيناقتالعان اتا – بابالارىمىزدىڭ مول مۇراسىمەن سۋسىنداتۋ – ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. ۇلدىڭ باتىر، قىزدىڭ ادەپتى بولىپ قالىپتاسۋى بابالارىمىزدىڭ ونەگە – وسيەتىن ساباقتا ۇتىمدى پايدالانا بىلۋىمىزگە دە بايلانىستى دەپ ويلايمىن.
اكە – شەشەسى جاقسى بولسا، بالالارى دا جاقسى تاربيە الىپ وسەدى. بۇل سوزدەردى ءبىز وتە ءجيى ەستىسەك تە، سونشالىقتى ءجيى «جاقسى اكە – شەشە» دەگەن ءسوز قانداي ماعىنا بەرەتىنىن تۇسىندىرە المايمىز. اكە – شەشە بولاتىن ادامدار جاقسى اتا – انا بولۋ ءۇشىن ارنايى ادەبيەتتەردى وقۋ نەمەسە تاربيەنىڭ ەرەكشە تاسىلدەرىن ۇيرەنۋ كەرەك دەپ ويلايدى. ارينە پەداگوگيكالىق جانە پسيحولوگيالىق ءبىلىم كەرەك، ءبىراق بۇل ادەتتە جەتكىلىكسىز بولىپ تابىلادى. ادامنىڭ قانداي دا ءبىر ءىس – ارەكەتىن باعالاعاندا كوبىنەسە ءبىز بەلگىلى ءبىر نورمالار مەن يدەالدارعا سۇيەنەمىز، تاربيە ءىس – ارەكەتىندە مۇنداي نورمالار جوق... ايەل بولۋدى، كۇيەۋ بولۋدى ۇيرەنگەن ءتارىزدى نەمەسە قانداي دا ءبىر جۇمىستا شەبەرلىككە ۇيرەنگەن ءتارىزدى اكە – شەشە بولۋدى دا ۇيرەنەمىز. جاقسى اكە – شەشە بولۋدا قانداي دا ءبىر ارەكەت تۇرىندە قاتەلىكتەر، سەنىمسىزدىكتەر، ساتسىزدىكتەر، جەڭىلىستەر سونىمەن قاتار جەڭىستەر دە بولۋى مۇمكىن. وتباسىنداعى تاربيە سول ءومىردىڭ ءوزى بولىپ تابىلادى. جانە دە ءبىزدىڭ ءجۇرىس – تۇرىسىمىز، ءتىپتى ءبىزدىڭ بالاعا دەگەن سەنىمىمىزدىڭ ءوزى دە كۇردەلى، ءبىرقالىپسىز، كەيدە قاراما – قايشىلىقتا بولىپ كەلەدى. بالالار ءبىر – بىرىنە قانشالىقتى ۇقسامايتىن بولسا، اكە مەن شەشە دە ءبىر – بىرىنە سونشالىقتى ۇقساس ەمەس. بالامەن قارىم – قاتىناس تا تەرەڭ ينديۆيدۋالدى جانە ءبىر – بىرىنە ۇقسامايتىن بولىپ كەلەدى.
اكە - شەشەنىڭ كوبىسى بالاعا جاقسى كورەتىنىڭدى بىلدىرتپەۋ كەرەك دەپ ويلايدى. ولاردىڭ ويىنشا بالانى تىم جاقسى كورۋ ولاردىڭ ەركە بولۋىنا، ءوزىمشىل بولۋىنا اكەپ سوعادى دەپ ويلايدى. بۇل ويدى جوققا شىعارۋ كەرەك. وسى جاعىمسىز تۇلعالىق قاسيەتتەر كەرىسىنشە، وسى بالاعا دەگەن ماحابباتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن پايدا بولادى.
بالا – وتباسىمەن باقىتتى. جۇكتەۋ
بالا تاربيەسى اتا – انا ءۇشىن كۇردەلى دە جاۋاپتى مىندەت. بالانىڭ ومىرگە بەيىمدەۋدە مەكتەپ، ۇستاز جانە اتا – انانىڭ ورنى بولەك. ءتالىم – تاربيەلىك جاراسىمدىلىق مەكتەپ پەن اتا – انا، الەۋمەتتىك ورتا بىرلەسىپ جۇمىس ىستەگەن جاعدايدا عانا ۇيلەسىمدىلىك تابادى.
قاي حالىق بولسىن ۇرپاعىنىڭ تاربيەسىنە تەرەڭ ءمان بەرىپ، بولاشاعىنا ۇنەمى الاڭداۋشىلىقپەن قاراعان. ۇرپاق تاربيەسى كەلەشەك قوعام مۇراگەرلەرىن تاربيەلەۋ ءىسى. «وتان وتباسىنان باستالادى» دەمەكشى، اتا – انالار مەن ۇستازدار قاۋىمى ءۇشىن جاس ۇرپاق تاربيەلەپ، ونى قوعام مۇددەسىنە جاراتۋ كەزەك كۇتتىرمەيتىن ماسەلە. وسى ماسەلەگە اتا – انالار مەن ۇستازدار قاۋىمى بولىپ بىرگە اتسالىسساق، الار اسۋىمىزدىڭ بيىك بولارى ءسوزسىز.
ادامگەرشىلىك – ادامنىڭ رۋحاني ارقاۋى. ال مورالدىك جاعىنان كىرشىكسىز تازا بولۋ دەگەنىمىز - ادامگەرشىلىكتىڭ اسقار شىڭى. ادام بالاسى قوعامدا ءوزىنىڭ جاقسى ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرىمەن ارداقتالادى. ادامگەرشىلىك نەگىزى – يماندىلىق پەن ىزەتتىلىكتە. ول ءاربىر وتباسىنان باستالادى. وسىنى جادىندا تۇتقان قازاق حالقى جاستاردى كىشىپەيىلدىلىككە، ىزەتتىلىككە، يناباتتىلىققا تاربيەلەۋدى ءبىرىنشى مىندەت دەپ ساناعان. ەر بالالارعا ۇلكەندەرگە قوس قولداپ سالەم بەرۋدى، قىز بالالارعا يبالىق جاساپ جول بەرۋدى، جاسى ۇلكەندەردىڭ الدىن كەسىپ وتپەۋدى ۋاعىزداعان. جاستاردىڭ جانىنا سىپايىلىق، كىشىپەيىلدىلىك قاعيدالارىن ۇنەمى سىڭىرۋمەن بولعان. جاستاردى سانالى تارتىپكە تاربيەلەۋ ماسەلەسى ەرەكشە ماڭىزعا يە.
حالىق «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەر» دەيدى. جاس شىبىق قالاي يىلگىش بولسا، جاس ادام دا سونداي جاقسىعا دا، جامانعا دا بەيىم بولاتىنى بارشامىزعا ايان. اتا – انانىڭ ۇيدەگى ءىس – ارەكەتى بالالاردىڭ كوز الدىندا وتەدى. سوندىقتان جاقسى مەن جامان ادەتىمىزدىڭ بالا تاربيەسىنە ىقپالى زور.
بۇگىنگى باسەكەگە قابىلەتتى تالاپ ەتكەن قوعامدا جاس ۇرپاقتى سول قوعام مۇددەسىنە ساي، ونىڭ مۇڭ – مۇقتاجىن وتەرلىك، ەلىن، جەرىن، حالقىن كوزىنىڭ قاراشىعىنداي قورعايتىن ۇلتجاندى، وتانشىل ازامات ەتىپ تاربيەلەۋ كوزدەلىنەدى.
بۇگىنگى ۇرپاق – ەلىمىزدىڭ بولاشاعى. ءبىزدىڭ العا قويعان ماقساتىمىز – قازىرگى قوعام مۇراتىنا ساي جان – جاقتى جاراسىمدى تۇلعا ءوسىرۋ.
جەكە تۇلعانىڭ ءوزىن قورشاعان ورتادان تاربيەنى بويىنا ءسىڭىرىپ ءوسۋىن، وسىمدىكتىڭ كۇن ساۋلەسى ارقىلى وسكەنى سياقتى قاراستىرۋىمىزعا بولادى.
كۇن ساۋلەسى وسىمدىك تىرشىلىگىنە قانداي قاجەت بولسا، تاربيە تۇلعانىڭ دۇرىس ءوسىپ جەتىلۋىنە سونشالىقتى قاجەت. ۇرپاعىمىزعا دۇرىس تاربيە بەرە الساق، ونىڭ جان دۇنيەسى دە دۇرىس قالىپتاسىپ جەتىلەدى، ياعني بويىنا جاقسى قاسيەتتەردى ءسىڭىرىپ وسىرەدى. بۇل قاسيەتتەردىڭ ءبارى ادامنىڭ بويىندا بالا كەزىنەن باستاپ تۇراقتى قالىپتاسپاق. بالانىڭ ءومىر سۇرۋگە قۇشتارلىعىنىڭ ويانۋى جاقسى مەن جاماندى اجىراتا ءبىلۋى ءوزىن قورشاعان ورتاسىنا، مۇعالىمىنە، اتا – اناسىنا، قۇربى – قۇرداستارىنا، ولاردىڭ ءىس – ارەكەتتەرىنە جانە دە باسقا دا قاسيەتتەرىنە بايلانىستى.
كەشەگى كۇنسىز كەلەشەك جوق. بۇگىنگى ۇرپاقتى سوناۋ زامانداردان جيناقتالعان اتا – بابالارىمىزدىڭ مول مۇراسىمەن سۋسىنداتۋ – ءبىزدىڭ مىندەتىمىز. ۇلدىڭ باتىر، قىزدىڭ ادەپتى بولىپ قالىپتاسۋى بابالارىمىزدىڭ ونەگە – وسيەتىن ساباقتا ۇتىمدى پايدالانا بىلۋىمىزگە دە بايلانىستى دەپ ويلايمىن.
اكە – شەشەسى جاقسى بولسا، بالالارى دا جاقسى تاربيە الىپ وسەدى. بۇل سوزدەردى ءبىز وتە ءجيى ەستىسەك تە، سونشالىقتى ءجيى «جاقسى اكە – شەشە» دەگەن ءسوز قانداي ماعىنا بەرەتىنىن تۇسىندىرە المايمىز. اكە – شەشە بولاتىن ادامدار جاقسى اتا – انا بولۋ ءۇشىن ارنايى ادەبيەتتەردى وقۋ نەمەسە تاربيەنىڭ ەرەكشە تاسىلدەرىن ۇيرەنۋ كەرەك دەپ ويلايدى. ارينە پەداگوگيكالىق جانە پسيحولوگيالىق ءبىلىم كەرەك، ءبىراق بۇل ادەتتە جەتكىلىكسىز بولىپ تابىلادى. ادامنىڭ قانداي دا ءبىر ءىس – ارەكەتىن باعالاعاندا كوبىنەسە ءبىز بەلگىلى ءبىر نورمالار مەن يدەالدارعا سۇيەنەمىز، تاربيە ءىس – ارەكەتىندە مۇنداي نورمالار جوق... ايەل بولۋدى، كۇيەۋ بولۋدى ۇيرەنگەن ءتارىزدى نەمەسە قانداي دا ءبىر جۇمىستا شەبەرلىككە ۇيرەنگەن ءتارىزدى اكە – شەشە بولۋدى دا ۇيرەنەمىز. جاقسى اكە – شەشە بولۋدا قانداي دا ءبىر ارەكەت تۇرىندە قاتەلىكتەر، سەنىمسىزدىكتەر، ساتسىزدىكتەر، جەڭىلىستەر سونىمەن قاتار جەڭىستەر دە بولۋى مۇمكىن. وتباسىنداعى تاربيە سول ءومىردىڭ ءوزى بولىپ تابىلادى. جانە دە ءبىزدىڭ ءجۇرىس – تۇرىسىمىز، ءتىپتى ءبىزدىڭ بالاعا دەگەن سەنىمىمىزدىڭ ءوزى دە كۇردەلى، ءبىرقالىپسىز، كەيدە قاراما – قايشىلىقتا بولىپ كەلەدى. بالالار ءبىر – بىرىنە قانشالىقتى ۇقسامايتىن بولسا، اكە مەن شەشە دە ءبىر – بىرىنە سونشالىقتى ۇقساس ەمەس. بالامەن قارىم – قاتىناس تا تەرەڭ ينديۆيدۋالدى جانە ءبىر – بىرىنە ۇقسامايتىن بولىپ كەلەدى.
اكە - شەشەنىڭ كوبىسى بالاعا جاقسى كورەتىنىڭدى بىلدىرتپەۋ كەرەك دەپ ويلايدى. ولاردىڭ ويىنشا بالانى تىم جاقسى كورۋ ولاردىڭ ەركە بولۋىنا، ءوزىمشىل بولۋىنا اكەپ سوعادى دەپ ويلايدى. بۇل ويدى جوققا شىعارۋ كەرەك. وسى جاعىمسىز تۇلعالىق قاسيەتتەر كەرىسىنشە، وسى بالاعا دەگەن ماحابباتتىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن پايدا بولادى.
بالا – وتباسىمەن باقىتتى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
ءوزىن-وزى تانۋ ارقىلى ادامگەرشىلىك – رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ جاڭارۋى
