ءوزىن-وزى تانۋ ارقىلى ادامگەرشىلىك – رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ جاڭارۋى
ءوزىن-وزى تانۋ ارقىلى ادامگەرشىلىك – رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ جاڭارۋى
“ءاربىر ادامدا ەكى ءتۇرلى تاربيە بولادى، بىرەۋى وزگەلەردەن الاتىن تاربيەسى، ەكىنشىسى، ماڭىزدىراعى وزىنە - ءوزى بەرەتىن تاربيەسى”
جاس ۇرپاقتىڭ ازامات بولىپ قالىپتاسۋى، ونىڭ شىعارماشىلىقپەن دامۋىنىڭ ءتۇپ تامىرى تاربيەدەن باستاۋ الىپ، ول قازاقستاننىڭ ەرتەڭى مەن ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگى، قوعامنىڭ قۇندىلىق باعدارلارى جايلى ءسوز قوزعاعاندا تاربيە ماسەلەلەرى نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەدى.
مەملەكەتتىڭ ءبىلىمدى، ادامگەرشىلىكتى، تاپقىر، كەز - كەلگەن جاعدايدا دەربەس شەشىم جاساي الاتىن، ىنتىماقتاسۋعا جانە ءوزارا ءىس - قيمىلعا قابىلەتتى، ەل تاعدىرى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىنە يە ادام تاربيەلەۋ ماسەلەسى جونىندەگى الەۋمەتتىك سۇرانىسىنا جىل سايىنعى رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىنان دا كورۋىمىزگە بولادى.
ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «بولاشاقتا ەڭبەك ەتىپ، ءومىر سۇرەتىندەر بۇگىنگى مەكتەپ وقۋشىلارى، ءمۇعالىم ولاردى قالاي تاربيەلەسە، قازاقستان سول دەڭگەيدە بولادى، ياعني تاربيەنىڭ تۇپكى ماقساتى - قوعامنىڭ نارىقتىق قارىم - قاتىناسقا كوشۋ كەزىندە ساياسي - ەكونوميكالىق جانە رۋحاني داعدارىستارىندا جەڭىپ شىعا الاتىن، ىزگىلىگىمەن XXI عاسىردى دامىتۋشى، ىسكەر، ومىرگە يكەمدەلگەن جان - جاقتى مادەنيەتتى دارا تۇلعانى تاربيەلەپ قالىپتاستىرۋ» دەپ ايتقان بولاتىن.
بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ جەكە تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋدا حالقىمىزدىڭ عاسىرلار بويى قاستەر تۇتىپ كەلگەن ار - نامىس، وجدان، اتامەكەن، انا تىلىنە سۇيىسپەنشىلىك، ادەپ - يبا، قايىرىمدىلىق، جاۋاپكەرشىلىك، ۇلكەندى سىيلاۋ مەن قۇرمەتتەۋ قاسيەتىن دارىتۋ - ولاردىڭ ءوز ەلىنە وگەي تارتىپ كەتپەۋىنىڭ باستى شارتى.
ادامدار تۇلعا بولىپ، وزىندىك جەكە باس ەرەكشەلىكتەرىمەن بىردەن دۇنيەگە كەلمەيدى، ءاربىر جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، تاربيەلەپ جەتىلدىرۋ وسى زامان اعىمىنا لايىقتى ازامات، ءبىلىمدى، ويلى، ومىرگە قۇشتار بولىپ وسۋىنە ۇلەسىمىزدى قوسۋىمىز كەرەك.
قاي زاماندا بولماسىن، جاس ۇرپاقتىڭ ونەگە تۇتار وزىندىك ۇلتتىق ءتالىم - تاربيەسى، ۇلگى الاتىنى تاريحي جەكە تۇلعالار ەكەنى بەلگىلى. ءال - فارابي، ج. بالاساعۇن، م. قاشقاري سەكىلدى عۇلامالار ەڭبەكتەرىنىڭ كەمەڭگەرلىك سوزدەرىنىڭ وقۋشىلاردىڭ تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋدا ءمانى ەرەكشە.
ۇلتتىق ءتالىم - تاربيەگە كوپ كوڭىل بولگەن پەداگوگ م. جۇمابايەۆتىڭ ارتىنا قالدىرعان ءتالىم - تاربيەلىك مۇرالارىنىڭ نەگىزگى تاقىرىپتارنىڭ ءبىرى دە – بالا تاربيەسى مەن تۇلعا ماسەلەسى. وسىعان وراي، پەداگوگ “ءتۇزۋ ادام”، “جەتىلگەن ادام” تۋرالى ايتا كەلىپ، بۇل ونىڭ ءپىشىن - كەلبەتىنەن، ءجۇرىس - تۇرىسىنان، ناقتى ىسىنەن بايقالادى، بۇل ايتىلعاندار تۇلعانىڭ قانداي مىنەزدى ەكەنىن بىلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ادام تۇلعا، كىسى بولۋى ءۇشىن ءوزىن ءسۇيۋ، جاقىندارىن سۇيۋمەن شەكتەلمەي، جالپى ادامزاتتى ءسۇيۋى شارت. تازا جۇرەكتى، حالقىن سۇيگەن، ەل مۇقتاجىن ويلايتىن، ادىلەت پەن ادالدىقتى جاقتاعان ادام عانا تۇلعا بولا الادى. تۇلعا - سان قىرلى، مازمۇنى دا، تابيعاتى دا كۇردەلى، قۇپياسى مول الەۋمەتتىك ۇعىم. ادام ءوسۋ دامىپ جەتىلۋ ۇدەرىسىندە بىرتىندەپ تۇلعا، كىسى دەگەن اتقا يە بولادى دەپ تۇجىرىمداعان.
قازىرگى تاڭدا قوعامنىڭ الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق جاعىنان دامۋى بار الەۋمەتتىك سۇرانىس نەگىزى جان - جاقتى دامىعان جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋدى قاجەت ەتەدى. ونىڭ بۇگىنگى جاڭا قوعام مۇددەسىنە لايىقتى، جان - جاقتى جەتىلگەن، بويىندا ۇلتتىق سانا، ۇلتتىق پسيحولوگيا قالىپتاسقان ەرتەڭگى قوعام يەگەرى بولارلىق پاراساتتى ازامات تاربيەلەپ ءوسىرۋ - پەداگوگتاردىڭ، ۇكىمەتتىڭ جانە بارشا حالىقتىڭ مىندەتى.
بالا بويىنداعى قابىلەت نىشاندارىن دامىتىپ، ونى قوعامنىڭ بەلسەندى مۇشەسى ەتىپ دايىنداۋدا، ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيەلەۋدە جەكە تۇلعانى دامىتۋ قاتار جۇرگىزىلگەندە عانا ءوز دارەجەسىندە جۇزەگە اسادى. وسىعان بايلانىستى ءبىلىمىنىڭ مازمۇنىن، وقىتۋ ادىستەرى مەن تاربيەنى ۇيىمداستىرۋ نىساندارىن جەتىلدىرۋدى ناقتىلاي ءتۇسۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى.
اتىراۋ وبلىستىق دارىندى بالالارعا
ارنالعان ۇلتتىق گيمنازيا
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى، سىنىپ جەتەكشى
زۋلكاشيەۆا ايزادا دۋيسەنبايەۆنا
ءوزىن-وزى تانۋ ارقىلى ادامگەرشىلىك – رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ جاڭارۋى. جۇكتەۋ
“ءاربىر ادامدا ەكى ءتۇرلى تاربيە بولادى، بىرەۋى وزگەلەردەن الاتىن تاربيەسى، ەكىنشىسى، ماڭىزدىراعى وزىنە - ءوزى بەرەتىن تاربيەسى”
جاس ۇرپاقتىڭ ازامات بولىپ قالىپتاسۋى، ونىڭ شىعارماشىلىقپەن دامۋىنىڭ ءتۇپ تامىرى تاربيەدەن باستاۋ الىپ، ول قازاقستاننىڭ ەرتەڭى مەن ەلىمىزدىڭ ۇلتتىق قاۋىپسىزدىگى، قوعامنىڭ قۇندىلىق باعدارلارى جايلى ءسوز قوزعاعاندا تاربيە ماسەلەلەرى نازار اۋدارۋدى قاجەت ەتەدى.
مەملەكەتتىڭ ءبىلىمدى، ادامگەرشىلىكتى، تاپقىر، كەز - كەلگەن جاعدايدا دەربەس شەشىم جاساي الاتىن، ىنتىماقتاسۋعا جانە ءوزارا ءىس - قيمىلعا قابىلەتتى، ەل تاعدىرى ءۇشىن جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىنە يە ادام تاربيەلەۋ ماسەلەسى جونىندەگى الەۋمەتتىك سۇرانىسىنا جىل سايىنعى رەسپۋبليكا پرەزيدەنتىنىڭ قازاقستان حالقىنا جولداۋىنان دا كورۋىمىزگە بولادى.
ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ «بولاشاقتا ەڭبەك ەتىپ، ءومىر سۇرەتىندەر بۇگىنگى مەكتەپ وقۋشىلارى، ءمۇعالىم ولاردى قالاي تاربيەلەسە، قازاقستان سول دەڭگەيدە بولادى، ياعني تاربيەنىڭ تۇپكى ماقساتى - قوعامنىڭ نارىقتىق قارىم - قاتىناسقا كوشۋ كەزىندە ساياسي - ەكونوميكالىق جانە رۋحاني داعدارىستارىندا جەڭىپ شىعا الاتىن، ىزگىلىگىمەن XXI عاسىردى دامىتۋشى، ىسكەر، ومىرگە يكەمدەلگەن جان - جاقتى مادەنيەتتى دارا تۇلعانى تاربيەلەپ قالىپتاستىرۋ» دەپ ايتقان بولاتىن.
بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ جەكە تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋدا حالقىمىزدىڭ عاسىرلار بويى قاستەر تۇتىپ كەلگەن ار - نامىس، وجدان، اتامەكەن، انا تىلىنە سۇيىسپەنشىلىك، ادەپ - يبا، قايىرىمدىلىق، جاۋاپكەرشىلىك، ۇلكەندى سىيلاۋ مەن قۇرمەتتەۋ قاسيەتىن دارىتۋ - ولاردىڭ ءوز ەلىنە وگەي تارتىپ كەتپەۋىنىڭ باستى شارتى.
ادامدار تۇلعا بولىپ، وزىندىك جەكە باس ەرەكشەلىكتەرىمەن بىردەن دۇنيەگە كەلمەيدى، ءاربىر جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋ، تاربيەلەپ جەتىلدىرۋ وسى زامان اعىمىنا لايىقتى ازامات، ءبىلىمدى، ويلى، ومىرگە قۇشتار بولىپ وسۋىنە ۇلەسىمىزدى قوسۋىمىز كەرەك.
قاي زاماندا بولماسىن، جاس ۇرپاقتىڭ ونەگە تۇتار وزىندىك ۇلتتىق ءتالىم - تاربيەسى، ۇلگى الاتىنى تاريحي جەكە تۇلعالار ەكەنى بەلگىلى. ءال - فارابي، ج. بالاساعۇن، م. قاشقاري سەكىلدى عۇلامالار ەڭبەكتەرىنىڭ كەمەڭگەرلىك سوزدەرىنىڭ وقۋشىلاردىڭ تۇلعاسىن قالىپتاستىرۋدا ءمانى ەرەكشە.
ۇلتتىق ءتالىم - تاربيەگە كوپ كوڭىل بولگەن پەداگوگ م. جۇمابايەۆتىڭ ارتىنا قالدىرعان ءتالىم - تاربيەلىك مۇرالارىنىڭ نەگىزگى تاقىرىپتارنىڭ ءبىرى دە – بالا تاربيەسى مەن تۇلعا ماسەلەسى. وسىعان وراي، پەداگوگ “ءتۇزۋ ادام”، “جەتىلگەن ادام” تۋرالى ايتا كەلىپ، بۇل ونىڭ ءپىشىن - كەلبەتىنەن، ءجۇرىس - تۇرىسىنان، ناقتى ىسىنەن بايقالادى، بۇل ايتىلعاندار تۇلعانىڭ قانداي مىنەزدى ەكەنىن بىلۋگە مۇمكىندىك بەرەدى. ادام تۇلعا، كىسى بولۋى ءۇشىن ءوزىن ءسۇيۋ، جاقىندارىن سۇيۋمەن شەكتەلمەي، جالپى ادامزاتتى ءسۇيۋى شارت. تازا جۇرەكتى، حالقىن سۇيگەن، ەل مۇقتاجىن ويلايتىن، ادىلەت پەن ادالدىقتى جاقتاعان ادام عانا تۇلعا بولا الادى. تۇلعا - سان قىرلى، مازمۇنى دا، تابيعاتى دا كۇردەلى، قۇپياسى مول الەۋمەتتىك ۇعىم. ادام ءوسۋ دامىپ جەتىلۋ ۇدەرىسىندە بىرتىندەپ تۇلعا، كىسى دەگەن اتقا يە بولادى دەپ تۇجىرىمداعان.
قازىرگى تاڭدا قوعامنىڭ الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق جاعىنان دامۋى بار الەۋمەتتىك سۇرانىس نەگىزى جان - جاقتى دامىعان جەكە تۇلعانى قالىپتاستىرۋدى قاجەت ەتەدى. ونىڭ بۇگىنگى جاڭا قوعام مۇددەسىنە لايىقتى، جان - جاقتى جەتىلگەن، بويىندا ۇلتتىق سانا، ۇلتتىق پسيحولوگيا قالىپتاسقان ەرتەڭگى قوعام يەگەرى بولارلىق پاراساتتى ازامات تاربيەلەپ ءوسىرۋ - پەداگوگتاردىڭ، ۇكىمەتتىڭ جانە بارشا حالىقتىڭ مىندەتى.
بالا بويىنداعى قابىلەت نىشاندارىن دامىتىپ، ونى قوعامنىڭ بەلسەندى مۇشەسى ەتىپ دايىنداۋدا، ءبىلىم بەرۋ مەن تاربيەلەۋدە جەكە تۇلعانى دامىتۋ قاتار جۇرگىزىلگەندە عانا ءوز دارەجەسىندە جۇزەگە اسادى. وسىعان بايلانىستى ءبىلىمىنىڭ مازمۇنىن، وقىتۋ ادىستەرى مەن تاربيەنى ۇيىمداستىرۋ نىساندارىن جەتىلدىرۋدى ناقتىلاي ءتۇسۋ قاجەتتىلىگى تۋىندايدى.
اتىراۋ وبلىستىق دارىندى بالالارعا
ارنالعان ۇلتتىق گيمنازيا
بيولوگيا ءپانى ءمۇعالىمى، سىنىپ جەتەكشى
زۋلكاشيەۆا ايزادا دۋيسەنبايەۆنا
ءوزىن-وزى تانۋ ارقىلى ادامگەرشىلىك – رۋحاني قۇندىلىقتاردىڭ جاڭارۋى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
