باۋىرساق
دايارلىق سىنىبى
ەرتەگىلەر ەلىنە ساياحات
تاقىرىبى: گەومەتريالىق ءپىشىن ءۇشبۇرىش.
ماقساتى:
1. گەومەتريالىق ءپىشىن ۇشبۇرىشپەن تانىستىرۋ. بىلىمدىلىك باعىتىنداعى 5 كولەمىندەگى سانداردىڭ قاتارىن اۋىزشا ساناۋعا جاتتىقتىرۋ. گەومەتريالىق پىشىندەر، اينالاداعى زاتتاردىڭ كولەمىن، ءپىشىنىن،، سانىن باقىلاي وتىرىپ، لوگيكالىق ەسەپتەر شىعارۋعا، جۇمباق جاسىرۋعا، اۋىزشا ەسەپتەر قۇراستىرا وتىرىپ بالالاردىڭ بىلىمدەرىن جاڭا اقپاراتتارمەن بايىتۋ.
2. دامىتۋشىلىق ءمانى: وزدىگى مەن جۇمىس ىستەۋگە ماشىقتاندىرۋ، ويلاۋ قابىلەتىن، بايقامپازدىعىن، ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا وتىرىپ زەيىنىن قالىپتاستىرۋ.
3. تاربيەلىك ءمانى: حالىق اۋىز ادەبيەتى (ەرتەگى، جۇمباق، قىزىقتى تاقپاقتار) ارقىلى ءبىلىم مەن ءومىردى بايلانىستىرا، وي ەڭبەگىنە بەيىمدەپ ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە باۋلۋ.
كورنەكىلىكتەر: «باۋىرساق» ەرتەگىسى بويىنشا كەيىپكەرلەرى، تاپسىرما كەدەرگىلەرى، رەبۋس، ساندار، گەومەتريالىق پىشىندەر.
ءادىس - ءتاسىلى: اڭگىمەلەسۋ، سۇراق - جاۋاپ، كورسەتۋ، ساحنالاۋ، اۋىزشا - جازبا ەسەپتەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
1-كەزەڭ: سالەمدەسۋ ءراسىمى: قۋان! شاتتان! الاقاي!،
قۋاناتىن كۇن كەلدى.
قايىرلى تاڭ! قايىرلى كۇن!
كۇلىپ شىقتى كۇن بۇگىن.
بالالاردى جيناقتاپ، ۇلكەندەرگە سىيلاستىق، قۇرمەت كورسەتە، كوڭىل كۇيلەرىن كوتەرۋ.
2-كەزەڭ: ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، وتكەندى قايتالاۋ، بىلىمدەرىن بايقاۋ، بەكىتۋ ماقساتى كوزدەلەدى.
ت: - بالالار، سەندەر قانداي قازاق حالىق ەرتەگىلەرىن، ورىس جانە باسقا ۇلتتىڭ ەرتەگىلەرىن بىلەسىڭدەر؟
ب:--«الدار كوسە حيكايالارى»، «شالقان»، «ەشكى مەن 7 لاق»، «قىزىل تەلپەك».
ت: - جارايسىڭدار، ءبىز بۇگىن ەرتەگى ەلىنە ساياحاتقا بارامىز.
وسى كەزدە دوپ دومالاپ كەلەدى.
ت:- بالالار، بۇل نە؟
ب:- دوپ دومالاپ كەلدى.
ت - كانە دۇرىستاپ قارايىقشى بۇل دوپ پا ەكەن؟
ب:- جوق بۇل باۋىرساق!
ت:- باۋىرساقتىڭ ءپىشىنى قانداي؟
ب:- باۋىرساقتىڭ ءپىشىنى -- دوڭگەلەك، الماعا، كۇنگە ۇقسايدى.
ت:- ءبىز «باۋىرساق» ەرتەگىسىن بىلەمىز عوي.
- باۋىرساقپەن ەڭ ءبىرىنشى كىم كەزدەسىپ ەدى؟
ب:- قويان، كەزدەستى.
قويان سەكىرىپ كىرەدى. (قول قۋىرشاعىمەن كورسەتۋ)
قويان:- بالالار، مەن سەندەرگە تاپسىرما الىپ كەلدىم، شەشۋىن كىم شەشەدى؟
تەز شەشسەڭدەر مەن باۋىرساقتى جەمەيمىن.
(جەكەلەي تاقتاعا شىعارۋ، كارتوچكامەن جۇمىس)
ا) مىنا شاتاسقان سانداردى رەتىمەن ورنالاستىرۋ كەرەك، تۋرا جانە كەرى ساناۋ.
2 1 3 5 4 (5 4 3 2 1)
- 2 بالا تاقتاعا شىعادى، قالعاندارى ورىندارىندا جاسايدى.
ت: قاي سان تۇر ەڭ ءبىرىنشى؟ 1، بىرەۋ. نە بىزدە ءبىر؟
ب:- وتانىمىز ءبىر. انامىز بىرەۋ. ەلىمىز ءبىر. كۇن، جەر، اي.. ت. ب.
ءا) (جەكە - جەكە: جۇمباق شەشە، ولەڭ ايتۋ)
جۇمباق: بۇل سان تۇر ءبىردى العا الىپ. بۇل قاي سان؟
ب: - 2 سانى.
ت: - 2 - سان تۋرالى نە بىلەمىز؟
ب: جۇمباق: ەكەۋى قاراپ تۇر، ال ەكەۋى تىڭداپ تۇر.(2 كوز، 2 قۇلاق)
ولەڭ: مىنە ەكى سانى تۇر،
قاراڭدارشى نەتكەن ءتۇر!
موينىن العا يەدى،
قۇيرىعىن ەرتىپ جۇرەدى.
قويان:- جارايسىڭدار بالالار مەن باۋىرساقتى جەمەيمىن.
(بالالارعا سۋرەتسىز دوڭگەلەك تاراتادى)
ت: قوياننان كەيىن كىممەن كەزدەسىپ ەدى؟
ب: قاسقىرمەن.
ت: - قاسقىر قانداي اڭ؟
ب:- جابايى.
قاسقىر كىرەدى:- مەن سەندەرگە تاپسىرما اكەلدىم، تەز شەشۋىن تاپپاساڭدار باۋىرساقتى جەپ قويامىن.
(كارتوچكامەن جۇمىس) ا) «ويلان تاپ؟»
1+ * =2
2 - * =1
ءا) «كورشىسىن تاپ»
* 2 *،
* 1 *
قاسقىر باعالاپ ماداقتايدى (سۋرەتسىز دوڭگەلەكتەر تاراتادى)
ت:- كەلەسى كىم كەزدەسىپتى؟
ب: - ايۋ.
ت: قاي جانۋاردى ءبىز قىس كەزىڭدە كەزدەستىرمەيمىز؟- نەگە؟
ب:- ايۋدى. ول قىس بويى ۇيىقتاپ جاتادى.
ايۋ كىرىپ:- مەنىڭ تاپسىرمامدى ورىنداساڭدار باۋىرساقتى جەمەيمىن... . مەن سەندەرگە قىزىقتى سۋرەتتەر اكەلدىم.
ا) ساندار ارقىلى سۋرەتتەلگەن بالىق، كىرپىنىڭ بەينەلەرى.
ءا) سەرگىتۋ ءساتىن جۇرگىزەدى: ايۋدىڭ ءۇيى ۇلكەن،
قوياننىڭ ءۇيى كىشى.
ايۋ ۇيىنە كەتتى، ارتىنان قويان دا كەتتى.
ت: 1 2 3 سىنىپ ءىشى تىنىش
جالقاۋلىقتى قويايىق،
ساباعىمىزدى جالعاستىرىپ،
جاڭا ساباق باستايىق..
3-كەزەڭ
ت:- كەلەسى كىم كەزدەسىپتى؟
تۇلكى كىرەدى:- مەن سەندەرگە ەرتەگى ايتىپ بەرەيىن، ال سەندەر تىڭداماساڭدار
مەن باۋىرساقتى جەپ قويامىن.
«ەرتە، ەرتە، ەرتەدە 2 دوڭگەلەك بولىپتى. ولار ءبىر كۇنى ويناپ ءجۇرىپ، بەلگىسىز ءبىر ءپىشىندى كورەدى. شوشىپ كەتىپ، اعاش ارتىنا تىعىلىپ قالادى دا:- «بۇل كىم ەكەن؟» دەپ ويلايدى.
ۇلكەن دوڭگەلەك كىشى دوڭگەلەككە:-« ءجۇر، تانىسايىق، اتىن سۇرايىق» دەيدى. ەكەۋى الگى ءپىشىننىڭ الدىنان شىعىپ تانىسادى.
- سالەمەتسىڭ بە! - ءبىز گەومەتريالىق پىشىندەرمىز.- مەن ۇلكەن دوڭگەلەكپىن. - مەن كىشى دوڭگەلەكپىن، ءبىز دومالاي الامىز، كۇنگە، تارەلكەگە ۇقسايمىز، ءبىزدىڭ بۇرىشىمىز جوق،- دەسىپ تانىسىپتى.
- مەن دە گەومەتريالىق ءپىشىنمىن قاراڭدار، مەندە بارلىعى ءۇش - ۇشتەن. 3 - قابىرعام، 3 - بۇرىشىم، 3 - توبەم بار.
ماعان بۇل ۇنايدى، سەبەبى مەن ءۇشبۇرىشپىن!!
- مەن ءۇيدىڭ شاتىرىنا، شىرشا اعاشىنا، پيراميدا ويىنشىعىنا، جول بەلگىلەرىنە ۇقسايمىن - دەپ تانىسادى ءۇشبۇرىش.
سوندا، دوڭگەلەكتىڭ بىرەۋى:-« ءبىز دە، سەن دە گەومەتريالىق پىشىندەرمىز كەل، دوس بولايىق!» - دەسەدى.
تۇلكى:- مىنە بالالار، سەندەرگە مەنىڭ ەرتەگىم ۇنادى ما؟
ب:- يا ۇنادى.
ت: قانداي پىشىنمەن تانىستىردى تۇلكى؟
ب:- ۇشبۇرىشپەن.
ت:- نەگە ءۇشبۇرىش دەيمىز؟ تۇلكىنىڭ سەندەرگە ءوزى جاساعان ءۇشبۇرىشتارى بار ەكەن زەرتتەپ كورەيىكشى؟
4-كەزەڭ
دوڭگەلەكپەن ءۇشبۇرىشتى سالىستىرادى – ۇقساستىعىن، ايىرماشىلىعىن تابادى.
ت:- ءۇشبۇرىش نەگە 3 سانىن جاقسى كورەدى؟
ب:- سەبەبى ءۇش بۇرىشى بار، ءۇش قابىرعاسى، ءۇش توبەسى بار، بارلىعى ءۇش - ۇشتەن.
ت:- تۇلكى، ەرتەگى وتە قىزىقتى ەكەن.
تۇلكى:- مەنىڭ سەندەرگە تاعى تاپسىرمام بار.
«جەتپەي تۇرعان ءپىشىندى تاپ؟» (گەومەتريالىق فيگۋرالارعا ءۇشبۇرىشتى قوسىپ سالعىزۋ)
تۇلكى بالالاردىڭ جۇمىستارىن تەكسەرىپ، باعالاپ ماداقتايدى.
- جارايسىڭدار! باۋىرساقتى مەن جەمەيمىن.
5-كەزەڭ
قورىتىندى:- مىنە بالالار، تۇلكىدەن دە باۋىرساقتى قۇتقارىپ الدىق.
- قاي جانۋاردىڭ تاپسىرماسى ۇنادى؟
- تۇلكىنىڭ ەرتەگىسى كىمگە ۇنادى؟ نە تۋرالى؟
- قانداي گەومەتريالىق پىشىنمەن تانىستىق؟
بالالار تاراتىلعان دوڭگەلەككە بەت - بەينە سالادى ۇناسا - كۇلكى، ۇناماسا - جىلاعان ءتۇرىن.
- اي جارايسىڭدار، - دەيمىن!.
ساياحات ساباعىمىز اياقتالدى.
ەرتەگىلەر ەلىنە ساياحات
تاقىرىبى: گەومەتريالىق ءپىشىن ءۇشبۇرىش.
ماقساتى:
1. گەومەتريالىق ءپىشىن ۇشبۇرىشپەن تانىستىرۋ. بىلىمدىلىك باعىتىنداعى 5 كولەمىندەگى سانداردىڭ قاتارىن اۋىزشا ساناۋعا جاتتىقتىرۋ. گەومەتريالىق پىشىندەر، اينالاداعى زاتتاردىڭ كولەمىن، ءپىشىنىن،، سانىن باقىلاي وتىرىپ، لوگيكالىق ەسەپتەر شىعارۋعا، جۇمباق جاسىرۋعا، اۋىزشا ەسەپتەر قۇراستىرا وتىرىپ بالالاردىڭ بىلىمدەرىن جاڭا اقپاراتتارمەن بايىتۋ.
2. دامىتۋشىلىق ءمانى: وزدىگى مەن جۇمىس ىستەۋگە ماشىقتاندىرۋ، ويلاۋ قابىلەتىن، بايقامپازدىعىن، ساباققا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرا وتىرىپ زەيىنىن قالىپتاستىرۋ.
3. تاربيەلىك ءمانى: حالىق اۋىز ادەبيەتى (ەرتەگى، جۇمباق، قىزىقتى تاقپاقتار) ارقىلى ءبىلىم مەن ءومىردى بايلانىستىرا، وي ەڭبەگىنە بەيىمدەپ ادامگەرشىلىك قاسيەتتەرگە باۋلۋ.
كورنەكىلىكتەر: «باۋىرساق» ەرتەگىسى بويىنشا كەيىپكەرلەرى، تاپسىرما كەدەرگىلەرى، رەبۋس، ساندار، گەومەتريالىق پىشىندەر.
ءادىس - ءتاسىلى: اڭگىمەلەسۋ، سۇراق - جاۋاپ، كورسەتۋ، ساحنالاۋ، اۋىزشا - جازبا ەسەپتەۋ.
ساباقتىڭ بارىسى:
1-كەزەڭ: سالەمدەسۋ ءراسىمى: قۋان! شاتتان! الاقاي!،
قۋاناتىن كۇن كەلدى.
قايىرلى تاڭ! قايىرلى كۇن!
كۇلىپ شىقتى كۇن بۇگىن.
بالالاردى جيناقتاپ، ۇلكەندەرگە سىيلاستىق، قۇرمەت كورسەتە، كوڭىل كۇيلەرىن كوتەرۋ.
2-كەزەڭ: ساباققا دەگەن قىزىعۋشىلىعىن، وتكەندى قايتالاۋ، بىلىمدەرىن بايقاۋ، بەكىتۋ ماقساتى كوزدەلەدى.
ت: - بالالار، سەندەر قانداي قازاق حالىق ەرتەگىلەرىن، ورىس جانە باسقا ۇلتتىڭ ەرتەگىلەرىن بىلەسىڭدەر؟
ب:--«الدار كوسە حيكايالارى»، «شالقان»، «ەشكى مەن 7 لاق»، «قىزىل تەلپەك».
ت: - جارايسىڭدار، ءبىز بۇگىن ەرتەگى ەلىنە ساياحاتقا بارامىز.
وسى كەزدە دوپ دومالاپ كەلەدى.
ت:- بالالار، بۇل نە؟
ب:- دوپ دومالاپ كەلدى.
ت - كانە دۇرىستاپ قارايىقشى بۇل دوپ پا ەكەن؟
ب:- جوق بۇل باۋىرساق!
ت:- باۋىرساقتىڭ ءپىشىنى قانداي؟
ب:- باۋىرساقتىڭ ءپىشىنى -- دوڭگەلەك، الماعا، كۇنگە ۇقسايدى.
ت:- ءبىز «باۋىرساق» ەرتەگىسىن بىلەمىز عوي.
- باۋىرساقپەن ەڭ ءبىرىنشى كىم كەزدەسىپ ەدى؟
ب:- قويان، كەزدەستى.
قويان سەكىرىپ كىرەدى. (قول قۋىرشاعىمەن كورسەتۋ)
قويان:- بالالار، مەن سەندەرگە تاپسىرما الىپ كەلدىم، شەشۋىن كىم شەشەدى؟
تەز شەشسەڭدەر مەن باۋىرساقتى جەمەيمىن.
(جەكەلەي تاقتاعا شىعارۋ، كارتوچكامەن جۇمىس)
ا) مىنا شاتاسقان سانداردى رەتىمەن ورنالاستىرۋ كەرەك، تۋرا جانە كەرى ساناۋ.
2 1 3 5 4 (5 4 3 2 1)
- 2 بالا تاقتاعا شىعادى، قالعاندارى ورىندارىندا جاسايدى.
ت: قاي سان تۇر ەڭ ءبىرىنشى؟ 1، بىرەۋ. نە بىزدە ءبىر؟
ب:- وتانىمىز ءبىر. انامىز بىرەۋ. ەلىمىز ءبىر. كۇن، جەر، اي.. ت. ب.
ءا) (جەكە - جەكە: جۇمباق شەشە، ولەڭ ايتۋ)
جۇمباق: بۇل سان تۇر ءبىردى العا الىپ. بۇل قاي سان؟
ب: - 2 سانى.
ت: - 2 - سان تۋرالى نە بىلەمىز؟
ب: جۇمباق: ەكەۋى قاراپ تۇر، ال ەكەۋى تىڭداپ تۇر.(2 كوز، 2 قۇلاق)
ولەڭ: مىنە ەكى سانى تۇر،
قاراڭدارشى نەتكەن ءتۇر!
موينىن العا يەدى،
قۇيرىعىن ەرتىپ جۇرەدى.
قويان:- جارايسىڭدار بالالار مەن باۋىرساقتى جەمەيمىن.
(بالالارعا سۋرەتسىز دوڭگەلەك تاراتادى)
ت: قوياننان كەيىن كىممەن كەزدەسىپ ەدى؟
ب: قاسقىرمەن.
ت: - قاسقىر قانداي اڭ؟
ب:- جابايى.
قاسقىر كىرەدى:- مەن سەندەرگە تاپسىرما اكەلدىم، تەز شەشۋىن تاپپاساڭدار باۋىرساقتى جەپ قويامىن.
(كارتوچكامەن جۇمىس) ا) «ويلان تاپ؟»
1+ * =2
2 - * =1
ءا) «كورشىسىن تاپ»
* 2 *،
* 1 *
قاسقىر باعالاپ ماداقتايدى (سۋرەتسىز دوڭگەلەكتەر تاراتادى)
ت:- كەلەسى كىم كەزدەسىپتى؟
ب: - ايۋ.
ت: قاي جانۋاردى ءبىز قىس كەزىڭدە كەزدەستىرمەيمىز؟- نەگە؟
ب:- ايۋدى. ول قىس بويى ۇيىقتاپ جاتادى.
ايۋ كىرىپ:- مەنىڭ تاپسىرمامدى ورىنداساڭدار باۋىرساقتى جەمەيمىن... . مەن سەندەرگە قىزىقتى سۋرەتتەر اكەلدىم.
ا) ساندار ارقىلى سۋرەتتەلگەن بالىق، كىرپىنىڭ بەينەلەرى.
ءا) سەرگىتۋ ءساتىن جۇرگىزەدى: ايۋدىڭ ءۇيى ۇلكەن،
قوياننىڭ ءۇيى كىشى.
ايۋ ۇيىنە كەتتى، ارتىنان قويان دا كەتتى.
ت: 1 2 3 سىنىپ ءىشى تىنىش
جالقاۋلىقتى قويايىق،
ساباعىمىزدى جالعاستىرىپ،
جاڭا ساباق باستايىق..
3-كەزەڭ
ت:- كەلەسى كىم كەزدەسىپتى؟
تۇلكى كىرەدى:- مەن سەندەرگە ەرتەگى ايتىپ بەرەيىن، ال سەندەر تىڭداماساڭدار
مەن باۋىرساقتى جەپ قويامىن.
«ەرتە، ەرتە، ەرتەدە 2 دوڭگەلەك بولىپتى. ولار ءبىر كۇنى ويناپ ءجۇرىپ، بەلگىسىز ءبىر ءپىشىندى كورەدى. شوشىپ كەتىپ، اعاش ارتىنا تىعىلىپ قالادى دا:- «بۇل كىم ەكەن؟» دەپ ويلايدى.
ۇلكەن دوڭگەلەك كىشى دوڭگەلەككە:-« ءجۇر، تانىسايىق، اتىن سۇرايىق» دەيدى. ەكەۋى الگى ءپىشىننىڭ الدىنان شىعىپ تانىسادى.
- سالەمەتسىڭ بە! - ءبىز گەومەتريالىق پىشىندەرمىز.- مەن ۇلكەن دوڭگەلەكپىن. - مەن كىشى دوڭگەلەكپىن، ءبىز دومالاي الامىز، كۇنگە، تارەلكەگە ۇقسايمىز، ءبىزدىڭ بۇرىشىمىز جوق،- دەسىپ تانىسىپتى.
- مەن دە گەومەتريالىق ءپىشىنمىن قاراڭدار، مەندە بارلىعى ءۇش - ۇشتەن. 3 - قابىرعام، 3 - بۇرىشىم، 3 - توبەم بار.
ماعان بۇل ۇنايدى، سەبەبى مەن ءۇشبۇرىشپىن!!
- مەن ءۇيدىڭ شاتىرىنا، شىرشا اعاشىنا، پيراميدا ويىنشىعىنا، جول بەلگىلەرىنە ۇقسايمىن - دەپ تانىسادى ءۇشبۇرىش.
سوندا، دوڭگەلەكتىڭ بىرەۋى:-« ءبىز دە، سەن دە گەومەتريالىق پىشىندەرمىز كەل، دوس بولايىق!» - دەسەدى.
تۇلكى:- مىنە بالالار، سەندەرگە مەنىڭ ەرتەگىم ۇنادى ما؟
ب:- يا ۇنادى.
ت: قانداي پىشىنمەن تانىستىردى تۇلكى؟
ب:- ۇشبۇرىشپەن.
ت:- نەگە ءۇشبۇرىش دەيمىز؟ تۇلكىنىڭ سەندەرگە ءوزى جاساعان ءۇشبۇرىشتارى بار ەكەن زەرتتەپ كورەيىكشى؟
4-كەزەڭ
دوڭگەلەكپەن ءۇشبۇرىشتى سالىستىرادى – ۇقساستىعىن، ايىرماشىلىعىن تابادى.
ت:- ءۇشبۇرىش نەگە 3 سانىن جاقسى كورەدى؟
ب:- سەبەبى ءۇش بۇرىشى بار، ءۇش قابىرعاسى، ءۇش توبەسى بار، بارلىعى ءۇش - ۇشتەن.
ت:- تۇلكى، ەرتەگى وتە قىزىقتى ەكەن.
تۇلكى:- مەنىڭ سەندەرگە تاعى تاپسىرمام بار.
«جەتپەي تۇرعان ءپىشىندى تاپ؟» (گەومەتريالىق فيگۋرالارعا ءۇشبۇرىشتى قوسىپ سالعىزۋ)
تۇلكى بالالاردىڭ جۇمىستارىن تەكسەرىپ، باعالاپ ماداقتايدى.
- جارايسىڭدار! باۋىرساقتى مەن جەمەيمىن.
5-كەزەڭ
قورىتىندى:- مىنە بالالار، تۇلكىدەن دە باۋىرساقتى قۇتقارىپ الدىق.
- قاي جانۋاردىڭ تاپسىرماسى ۇنادى؟
- تۇلكىنىڭ ەرتەگىسى كىمگە ۇنادى؟ نە تۋرالى؟
- قانداي گەومەتريالىق پىشىنمەن تانىستىق؟
بالالار تاراتىلعان دوڭگەلەككە بەت - بەينە سالادى ۇناسا - كۇلكى، ۇناماسا - جىلاعان ءتۇرىن.
- اي جارايسىڭدار، - دەيمىن!.
ساياحات ساباعىمىز اياقتالدى.
You Might Also Like
