InfoHub Logo

سىرىمنىڭ قارت اتاسى — شولان باتىر. شولاندى قابىلان تورە ولتىرەدى. دات ىشتە قالىپ، دۇنيەگە كەلگەسىن، قارا قازاق جينالىپ تورەلەرمەنەن اراداعى ءزىل ۇمتىلماس ءۇشىن جاس بالانىڭ اتىن دات قويادى. دات ءوسىپ، اتاسىنىڭ كەگىن المايتىن تومەن، تەنتەك ادام بولادى. دات حالىقتان مىناداي سوكەتى ءسوز ەسىتىپ جۇرەدى: «ەي، دات، سەنىڭ اتىڭ زامانىندا قويعان دات ەدى-اۋ، وسىمىڭە كەلىسىڭ لايىق ات ەمەس، تەك ءبىر قويىلعان ات بولدى-اۋ!» — دەپ قازاقتىڭ قارتتارى بەتىنە سوعىپ جۇرەدى.

دات ءوسىپ ءبىر ءتاۋىر ايەلگە ۇيلەنەدى، سىرىم تۋادى. سىرىم ءوسىپ، ات ارقاسىنا ءمىنىپ، اعايىن ارالاپ جۇرگەندە، بايباقتىنىڭ ساساي اتاسىنىڭ اۋىلىنا كەلەدى. كەلسە، اعايىن قاۋمالاپ ورتاعا الىپ جىلاپ قويا بەرەدى:

«مىنا اتاڭا نالەت نۇرالىنىڭ بالاسى ەسىم سۇلتان ءبىزدىڭ ءبىر اعايىننىڭ اقمونشاق دەگەن جۇيرىك اتىن لاۋعا مىنگىزىپ، ۇستاتىپ الدىرىپ، بايگەگە قوسىپ، ەسىمنىڭ اقمونشاعى اتانىپ، اتاعىن شىعارىپ تاسىپ ءجۇر. مىنە، بيىل ەكى جىل تولادى. تالاي رەت كىسى جىبەرىپ سۇرادىق، بەرەر ەمەس. بۇگىندە قۇلاققا قۇلاق، تۇياققا تۇياق ال دەۋدى شىعاردى.

اقمونشاقتى ءبىر جەسىرگە بالايتىن ەدىك، بۇكىل بايباقتىنىڭ اتاعىن شىعارعان اقمونشاق ەدى، شىراعىم، سول اتقا سەن بار، ساعان بەرەر»، — دەيدى.

سىرىم ايتادى: «ەي، اعايىن، سىزدەر مەنى جۇمساماڭدار، ول يت ماعان دا بەرمەس، بەرسە قۇپ جاقسى، ەگەر بەرمەسە مەن ونان تەگىن قايتپاسپىن، ءبىر زات تا تۋىپ كەتەر»، — دەپ وتىنەدى. اعايىن قاۋمالاپ بولمايدى، اقىرىندا باراتىن بولادى. بارىپ نۇرالى حاننىڭ ءوز ۇيىنە تۇسەدى. نۇرالى ءبىرازدان كەيىن:

— سىرىم، جاي ءجۇرمىسىڭ، جۇمىسىڭ نە؟ — دەيدى. سىرىم:

— ءسىزدىڭ ەسىم سۇلتانىڭىز مەنىڭ ءبىر اعايىنىمنىڭ اتىن ۇستاپ لاۋعا مىنگەن ەكەن، جىل تولىپتى. ماۋقى باسىلسا، سول اتتىڭ سۇيەگى بولسا دا الىپ كەتەيىن دەپ كەلىپ ەدىم، — دەيدى.

— جارايدى، ولاي بولسا ەسىمدى شاقىرتىپ ايتايىن، — دەيدى.

نۇرالى:

— ەسىم، شىراعىم، مىنا سىرىم اققوستى سۇراي كەلىپتى، ءبىرتالاي مىندىك قوي، ەندى بەرسەيشى، — دەيدى. ەسىم:

— قارا قازاقتان قالعان ءبىر ات مىنە الماسام، مەنىڭ نەم سۇلتان، مەن اتتى قايتىپ بەرەمىن دەپ العانىم جوق. سىرىمعا ات كەرەك بولسا، قۇلاققا قۇلاق، تۇياققا تۇياق السىن دا، كەتسىن، — دەيدى. سىرىم:

— مەنىڭ دە ەستيىن دەگەنىم وسى ءسوز ەدى، — دەپ، ءدۇپىرىن تابالدىرىققا سىرت ەتكىزىپ ۇيدەن شىعىپ، اتىنا ءمىنىپ كەتەدى.

نۇرالى ارتىنان ەسىمدى قايتا شاقىرتىپ الىپ:

— شىراعىم، ەسىم، سەن ءتۇسىن، مىنا سىرىم ءبىر تايدىڭ قۇنىنا كەلىپ جۇرگەن جوق، بۇل سوعىسقا كەلىپ ءجۇر، سەن بىلمەيسىڭ، بۇنىڭ اتاسى شولان ءبىزدىڭ بابالارىمىزدىڭ قولىنان جازىمدالعان. بۇل ارام سونى ءالى ۇمىتپاي ءجۇر ەكەن، بەرۋ ءجون بولار، — دەيدى.

ەسىم ارتىنان كىسى شاپتىرىپ: «كەلىپ قوناق بولىپ، اتىن الىپ كەتسىن»، — دەيدى.

سىرىم: «اتاڭا نالەت ەسىمنىڭ ءبىر تاي ءۇشىن ەسىگىنە ەكى بارىپ ەڭكەيسەم-اۋ! بار حانىڭا سالەم ايت، كەلىپ قوناق بولاتىن كۇنىمدى ءوزىم ايتارمىن»، — دەپ، قايتارىلماي كەتە بەرەدى. اعايىندارىنا كەلىپ: «اتتى ەندى سۇراتپاڭىز، ءوزى بەرسە، الىڭىز»، — دەپ سارىارقاعا ساۋىن ايتۋعا ءجۇرىپ كەتكەن دەيدى.

سىرىم اۋىلىنا كەلىپ اتىن تاستاپ، ەسىمنىڭ ىزاسىنان جەلماياعا ءمىنىپ، سارىارقانىڭ قازاعىنان كومەك سۇراپ، ساۋىن ايتىپ جۇرەدى. ءسويتىپ جۇرگەندە، ەلدىڭ اقساقالدارى كەڭەسىپ، سىرىمدى باقاي سىنشىنىڭ الدىنان وتكىزبەكشى بولادى. ءسويتىپ، ەكەۋى كەزدەسكەندەگى باقايدىڭ سىرىمنىڭ قولىنان ۇستاپ تۇرىپ ايتقان ءسوزى:

— ءيا، سىرىم بالا، جوقتان بار بولدى، ايىردان نار بولدى، كونەدەن داۋرەن وزدى، كۇنىدەي قامقا توزدى، اتادان ۇل وزدى، انادان قىز وزدى، بوزدان بۋرىل وزدى، شىراعىم! سوعان تۇتاماي جاۋاپ بەرشى، — دەيدى. سىرىم:

— ءيا، باقاي اتا، جوقتان بار بولسا، قۇدايدىڭ قۇدىرەتى بولار. ايىردان نار بولسا، اتاسى ۇلەك بولعان بولار. كونەدەن داۋرەن وزسا، كۇتىمى كەم بولعان بولار. كۇنىدەي قامقا توزسا، كيۋى سالاق بولعان بولار. اتادان ۇل وزسا، ەركىندىگى بولعان بولار، انادان قىز وزسا، شىركىندىگى بولار. بوزدان بۋرىل وزسا، جۇرەكتىگە بۇلىعان بولار، باقاي اتا! — دەپتى. باقاي:

— ەي، سىرىم، اكەڭ سەنىڭ دات تومەن، تەنتەك، شىلعاۋىن اسىنا مالىپ ىشەتىن ەدى. شەشەڭ قارا تورى، قايراتتى، كۇندىز كەلگەن جيىرما كىسى، تۇندە كەلگەن جيىرما كىسىنى قوناق قىلىپ اتتاندىراتىن ەدى. سەن شەشەڭە تارتىپ تۋعان ەكەنسىڭ، بالام، — دەيدى.

سىرىم:

— ءيا، باقاي اتا، اكەمنەن تەنتەك بولسام، بۇلىعان بولار، شەشەم كۇندىز كەلگەن جيىرما ادامدى، تۇندە كەلگەن جيىرما ادامدى قوناق ەتىپ اتتاندىرسا، قىرىقتىڭ ءبىرى قىدىر دەگەن، وندا مەن قىدىردان بولارمىن. ءوزىن-وزى ەزگەن يت، ءوزى بولعان جىگىتتىڭ ءتۇپ اتاسىن سۇراعان يت دەپ ەدى، باقاي اتا! — دەپتى سىرىم. باقاي سوزدەن جەڭىلىپ، باتىرىن اپارىپ قوناق ەتىپ، ات مىنگىزىپ، شاپان جاۋىپ، باتاسىن بەرىپ جىبەرىپتى دەيدى.

---