بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم قوجا» پوۆەسى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: بەردىبەك سوقپاقبايەۆتىڭ «مەنىڭ اتىم قوجا» پوۆەسى. «تۇبىندە ادام بولاتىن بالا».
كوپىر تاپسىرمالارى 1. بەردىبەك سوقپاقبايەۆ كىم؟
جاۋابى: قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ورنى بار قالامگەر، دارىن يەسى، بالالار جازۋشىسى.
2. ايتۋعا ىقشام، قۇلاققا جاعىمدى، ماعىنا جاعىنان دا جوعارى يدەيالى ەسىمدەر دەپ قاي ەسىمدەردى ايتۋعا بولادى؟
جاۋابى: مۇرات، بولات، ەربول، باقىت دەگەن اتتار ماعىنا جاعىنان دا جوعارى يدەيالى ەسىمدەر دەپ اتاۋعا بولادى.
3. قوجا قانداي بالا؟
جاۋابى: قوجا سونشالىقتى بۇزىق بالا ەمەس. ونى بۇزاتىن سۇلتان دەگەن وزىنەن ۇلكەن بالا. قوجا قيالشىل، سەزىمتال، زەرەك بالا.
ءىى كەزەڭ ( توپتىق جۇمىس) جاڭا ساباقتى ءوز بەتىمەن مەڭگەرتۋ تاپسىرمالارى.
تەورياسى: «ءبىلۋ» (كىم؟
نە؟ قاشان؟ قايدا؟ نە ىستەدى؟)
1. قاي ءسات بەينەلەنگەن؟
توبەمنەن شاتىر ەتىپ جاي تۇسكەندەي بولدى. نە ىستەرىمدى بىلمەگەن قالپىمدا ورنىمنان سۇيرەتىلىپ تۇرەگەلە بەردىم. ماڭدايىمنان بۇرق ەتىپ سۋىق تەرىم شىعىپ كەتتى. وح، شىركىن - اي!
جاۋابى: ورىس ادەبيەتىنەن انفيسا ميحايلوۆنا ا. پۋشكيننىڭ «قىسقى كەش» ولەڭىن جاتقا سۇراعانداعى ءسات.
2. ەسىكتى اشا بەرگەندە، تىنىسىم مۇلدە ءبىتىپ، جۇرەگىمنىڭ سوعۋى توقتاپ قالعانداي بولدى. سول كەزدەگى كەلبەتىم كولدەنەڭ كوزگە ءتىرى ارۋاق ءتارىزدى قىبىرلاعان بىردەڭەگە ۇقسار دەيمىن.
جاۋابى: باقا وقيعاسىنان كەيىن اپاسىنا كەزدەسەر ءسات.
3. ماڭدايدان بۋىم بۇرقىراپ، ەسىك الدىنا شىقتىم. سايبەك كورىنبەيدى. ومىراۋىمدى اعىتىپ، جەلپىنىپ، ويلانىپ تۇرمىن. نە دەپ شەشەر ەكەن؟ مەكتەپتەن شىنىمەن - اق شىعارا ما؟
جاۋابى: پەدكەڭەس بولىپ جاتقان ءسات.
4.. تاعى دا مامام تۇرىپ، باسىن يزەپ، ماقۇلداپ، بىردەڭە ايتتى. اناسىنىڭ ءسوزى.
جاۋابى: شىعارساڭدار، شىعارىڭدار مەكتەپتەن! كەتسىن قاڭعىپ. مەنىڭ دە جۇيكەمدى ءجۇن ەتىپ قۇرتىپ ءبىتتى بۇل وڭباعان!
5. كوك كوز كەلىنشەك ساتۋشىعا نە دەپ داۋىستاپ جاتىر؟
جاۋابى: اناۋ سۇر كەپكالى بالاعا بەرمەڭىز. ول كەزەكسىز كىرىپ كەتتى.
6. قوجانىڭ ايتۋى بويىنشا جانتاس قانداي بالا؟
جاۋابى: بىرەۋدى بىرەۋگە اتىستىرىپ، وت تاستاپ جۇرەتىن قۋ، ساباق ۇستىندە سىبىرلاپ سىپسىڭداعىش، ءوزى تاقتاعا شىققاندا كورىنگەنگە قۇلاق تۇرگىش بالا.
7. ساعان بۇل جولى جولداما بەرىلمەيدى. ەكىنشى كەزەكتە باراسىڭ.
-- نەگە؟
--«نەگە بولۋشى ەدى»- دەپ مايقانوۆا قانداي سەبەپ ايتتى.
جاۋابى: بارلىق وقۋشىعا بىردەن جەتىسپەيدى. ال، ەكىنشىدەن، ەڭ اۋەلى ءبىز
لاگەرگە ۇلگىلى، ءتارتىپتى وقۋشىلاردى جىبەرەمىز.
8. ساباقتى جاقسى وقۋ - ۇلگىلى وقۋشىنىڭ ءبىرىنشى بەلگىسى. مەن وسى توقساننىڭ ىشىندە قالاي ەتكەندە دە وزات وقۋشىلاردىڭ قاتارىنا قوسىلۋىم كەرەك.
ول ءۇشىن قۇپيا كەڭەستە قوجا نە ىستەيمىن دەپ شەشتى؟
جاۋابى: ا) ساباقتان ءبىر ساعات تا سەبەپسىز قالمايمىن.
ءا) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى مەزگىلىندە ورىنداپ وتىرامىن.
تەورياسى: «ءتۇسىنۋ»
(نەگە؟ سەبەبى؟ نەلىكتەن؟ نە ءۇشىن؟)
نەلىكتەن قوجانىڭ كەلبەتى كولدەنەڭ كوزگە ءتىرى ارۋاق ءتارىزدى قىبىرلاعان بىردەڭەگە ۇقسادى؟
سەبەبى: بۇل ساتتە ول باقا وقيعاسىنان كەيىن اپاسىمەن كەزدەسەتىن ەدى.
نەلىكتەن قوجا لاگەرگە بارا العان جوق؟
سەبەبى: قوجاعا لاگەرگە جولداما بەرىلگەن جوق. جولداما ۇلگىلى، ءتارتىپتى وقۋشىلارعا بەرىلەتىن ەدى.
نەلىكتەن قوجا قۇپيا كەڭەس جاسادى؟
سەبەبى: قوجا ۇلگىلى، ءتارتىپتى وقۋشى بولعىسى كەلدى.
تەورياسى: «تالداۋ»(1. سالىستىر،
2. ايىرماشىلىعى نە - دە؟ 3. ۇقساستىعى نەدە؟)
1. ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى قوجا مەن جانتاستى سالىستىر.
قوجا
ۇقساستىعى
جانتاس
تەورياسى: «جيناقتاۋ» (قورىتىندى شىعار، انىقتاما بەر، مازمۇندى جۇيەلە)
جاڭا تاقىرىپ بويىنشا قوجانىڭ جاعىمدى، جاعىمسىز جاقتارىن كورسەت.
جاعىمدى جاقتارى
جاعىمسىز جاقتارى
كوپىر تاپسىرمالارى 1. بەردىبەك سوقپاقبايەۆ كىم؟
جاۋابى: قازاق ادەبيەتىندە وزىندىك ورنى بار قالامگەر، دارىن يەسى، بالالار جازۋشىسى.
2. ايتۋعا ىقشام، قۇلاققا جاعىمدى، ماعىنا جاعىنان دا جوعارى يدەيالى ەسىمدەر دەپ قاي ەسىمدەردى ايتۋعا بولادى؟
جاۋابى: مۇرات، بولات، ەربول، باقىت دەگەن اتتار ماعىنا جاعىنان دا جوعارى يدەيالى ەسىمدەر دەپ اتاۋعا بولادى.
3. قوجا قانداي بالا؟
جاۋابى: قوجا سونشالىقتى بۇزىق بالا ەمەس. ونى بۇزاتىن سۇلتان دەگەن وزىنەن ۇلكەن بالا. قوجا قيالشىل، سەزىمتال، زەرەك بالا.
ءىى كەزەڭ ( توپتىق جۇمىس) جاڭا ساباقتى ءوز بەتىمەن مەڭگەرتۋ تاپسىرمالارى.
تەورياسى: «ءبىلۋ» (كىم؟
نە؟ قاشان؟ قايدا؟ نە ىستەدى؟)
1. قاي ءسات بەينەلەنگەن؟
توبەمنەن شاتىر ەتىپ جاي تۇسكەندەي بولدى. نە ىستەرىمدى بىلمەگەن قالپىمدا ورنىمنان سۇيرەتىلىپ تۇرەگەلە بەردىم. ماڭدايىمنان بۇرق ەتىپ سۋىق تەرىم شىعىپ كەتتى. وح، شىركىن - اي!
جاۋابى: ورىس ادەبيەتىنەن انفيسا ميحايلوۆنا ا. پۋشكيننىڭ «قىسقى كەش» ولەڭىن جاتقا سۇراعانداعى ءسات.
2. ەسىكتى اشا بەرگەندە، تىنىسىم مۇلدە ءبىتىپ، جۇرەگىمنىڭ سوعۋى توقتاپ قالعانداي بولدى. سول كەزدەگى كەلبەتىم كولدەنەڭ كوزگە ءتىرى ارۋاق ءتارىزدى قىبىرلاعان بىردەڭەگە ۇقسار دەيمىن.
جاۋابى: باقا وقيعاسىنان كەيىن اپاسىنا كەزدەسەر ءسات.
3. ماڭدايدان بۋىم بۇرقىراپ، ەسىك الدىنا شىقتىم. سايبەك كورىنبەيدى. ومىراۋىمدى اعىتىپ، جەلپىنىپ، ويلانىپ تۇرمىن. نە دەپ شەشەر ەكەن؟ مەكتەپتەن شىنىمەن - اق شىعارا ما؟
جاۋابى: پەدكەڭەس بولىپ جاتقان ءسات.
4.. تاعى دا مامام تۇرىپ، باسىن يزەپ، ماقۇلداپ، بىردەڭە ايتتى. اناسىنىڭ ءسوزى.
جاۋابى: شىعارساڭدار، شىعارىڭدار مەكتەپتەن! كەتسىن قاڭعىپ. مەنىڭ دە جۇيكەمدى ءجۇن ەتىپ قۇرتىپ ءبىتتى بۇل وڭباعان!
5. كوك كوز كەلىنشەك ساتۋشىعا نە دەپ داۋىستاپ جاتىر؟
جاۋابى: اناۋ سۇر كەپكالى بالاعا بەرمەڭىز. ول كەزەكسىز كىرىپ كەتتى.
6. قوجانىڭ ايتۋى بويىنشا جانتاس قانداي بالا؟
جاۋابى: بىرەۋدى بىرەۋگە اتىستىرىپ، وت تاستاپ جۇرەتىن قۋ، ساباق ۇستىندە سىبىرلاپ سىپسىڭداعىش، ءوزى تاقتاعا شىققاندا كورىنگەنگە قۇلاق تۇرگىش بالا.
7. ساعان بۇل جولى جولداما بەرىلمەيدى. ەكىنشى كەزەكتە باراسىڭ.
-- نەگە؟
--«نەگە بولۋشى ەدى»- دەپ مايقانوۆا قانداي سەبەپ ايتتى.
جاۋابى: بارلىق وقۋشىعا بىردەن جەتىسپەيدى. ال، ەكىنشىدەن، ەڭ اۋەلى ءبىز
لاگەرگە ۇلگىلى، ءتارتىپتى وقۋشىلاردى جىبەرەمىز.
8. ساباقتى جاقسى وقۋ - ۇلگىلى وقۋشىنىڭ ءبىرىنشى بەلگىسى. مەن وسى توقساننىڭ ىشىندە قالاي ەتكەندە دە وزات وقۋشىلاردىڭ قاتارىنا قوسىلۋىم كەرەك.
ول ءۇشىن قۇپيا كەڭەستە قوجا نە ىستەيمىن دەپ شەشتى؟
جاۋابى: ا) ساباقتان ءبىر ساعات تا سەبەپسىز قالمايمىن.
ءا) ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى مەزگىلىندە ورىنداپ وتىرامىن.
تەورياسى: «ءتۇسىنۋ»
(نەگە؟ سەبەبى؟ نەلىكتەن؟ نە ءۇشىن؟)
نەلىكتەن قوجانىڭ كەلبەتى كولدەنەڭ كوزگە ءتىرى ارۋاق ءتارىزدى قىبىرلاعان بىردەڭەگە ۇقسادى؟
سەبەبى: بۇل ساتتە ول باقا وقيعاسىنان كەيىن اپاسىمەن كەزدەسەتىن ەدى.
نەلىكتەن قوجا لاگەرگە بارا العان جوق؟
سەبەبى: قوجاعا لاگەرگە جولداما بەرىلگەن جوق. جولداما ۇلگىلى، ءتارتىپتى وقۋشىلارعا بەرىلەتىن ەدى.
نەلىكتەن قوجا قۇپيا كەڭەس جاسادى؟
سەبەبى: قوجا ۇلگىلى، ءتارتىپتى وقۋشى بولعىسى كەلدى.
تەورياسى: «تالداۋ»(1. سالىستىر،
2. ايىرماشىلىعى نە - دە؟ 3. ۇقساستىعى نەدە؟)
1. ۆەنن دياگرامماسى ارقىلى قوجا مەن جانتاستى سالىستىر.
قوجا
ۇقساستىعى
جانتاس
تەورياسى: «جيناقتاۋ» (قورىتىندى شىعار، انىقتاما بەر، مازمۇندى جۇيەلە)
جاڭا تاقىرىپ بويىنشا قوجانىڭ جاعىمدى، جاعىمسىز جاقتارىن كورسەت.
جاعىمدى جاقتارى
جاعىمسىز جاقتارى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
قازاقتاردىڭ 1773 - 1775 جىلدارداعى ە. ي. پۋگاچيەۆ باستاعان شارۋالار سوعىسىنا قاتىسۋى
