بەيىمبەت مايلين – قازاق اڭگىمەسىنىڭ قاس شەبەرى
بەيىمبەت مايلين – قازاق اڭگىمەسىنىڭ قاس شەبەرى.
بي – اعا، «وسى جىلىمنان اۋلاق بول،
بۇعان ءبىر ءتۇسىپ كەتسەڭ،
ءتۇبى بار ەكەن دەپ ويلاما!» - دەدى.
ع. مۇسىرەپوۆ.
ونەرگە قۇمار، ولەڭگە اۋەس بالا بەيىمبەت.
بەيىمبەت /بيماعانبەت/ جارماعامبەت ۇلى مايلين 1894 جىلى بۇرىنعى كازىرگى قوستاناي وبلىسى تاران اۋدانى مايلين كەڭشارىندا تۋعان. اكەسى جارماعامبەت كىسى ەسىگىندە جالشىلىق ەتكەن. باسقا اعايىن تۋعاندارى دا كەدەيشىلىك كۇن كەشكەن. اتاسى مايلىنىڭ دا داۋلەتى شالقىماعان ادام ەكەن. بەيىمبەت ءبىر جاسقا تولماي اكەسى قايتىس بولىپ، جەتىمدىك زاردابىن از تارتپاعان. باي قولىندا قوزى، قوي باعادى، دەلبەشى بولىپ تا ىستەيدى. ول ون ەكى جاسقا شىققاندا، 1906 جىلى اناسى قۇلعيزار دۇنيە سالادى دا، اجەسى بويداستىڭ قولىندا قالادى. ەندىگى تىرەگى اجەسى بويداس تا كۇڭدىك ومىردەن كوزىن اشپاي كەلەدى. بەينەت پەن جوقشىلىقتىڭ اششى ءدامىن ەرتە تاتقان جاس بالا كارى اجەسىنىڭ جىلى قۇشاعىندا بۇيىعا تەربەلىپ وتىرىپ، ونىڭ:
ومىرىمدە كورگەنىم كۇڭدىك، قۇلدىق، بۇل جالعاندا بار ما ەكەن بىزدەي مۇڭدىق؟ – دەگەن گوي – گويىنىڭ زار سىرىن جانىمەن ۇعادى.
اجەسى كونە جىرلاردى كوپ بىلەتىن، ءوزى دە ازداپ ولەڭ شىعاراتىن اقىنجاندى ادام ەكەن. سونىڭ اسەرى بولسا كەرەك، بەيىمبەت قارشادايىنان ونەرگە قۇمارتىپ، ولەڭگە اۋەستەنەدى. 1910 جىلى امانتاي دەگەن كىسىنىڭ سالعان مەشىتىنىڭ تويىنا قاتىسىپ، ءان ايتقان. بوزبالا شاعىندا – اق قۇلشىنىپ، ايتىسقا ءتۇسىپ كەتىپ جۇرگەن كەزدەرى دە جوق ەمەس. وعان، بايلاردى ماقتاپ، شاپان كيىپ جۇرەتىن ارجىكەي دەگەن اقىنسىماق كىسىمەن جانە شولپان قىزبەن ايتىسى دالەل. بەيىمبەت مۇراسىنىڭ باستاۋىن وسىدان كورە الامىز.
جارىق كورگەن كىتاپتارى
تۇڭعىش جيناعى 1925 جىلى س سادۋاقاسوۆتىڭ العى سوزىمەن «كوممۋنيستىك ولەڭدەرى» دەگەن اتپەن جارىق كوردى. 1925 جىلدان1937جىلعا دەيىن جازۋشىنىڭ الپىس التى كىتابى جارىق كوردى. مۇنىڭ قىرىق توعىزى - ءوزىنىڭ ءتول ەڭبەكتەرى. ال ب. ءمايليننىڭ وسى كەزەڭدەردەگى وقۋلىقتار، دەرەكتى كىتاپتار جازۋمەن اينالىسقان قىزمەتى – تانىمنان تىس جاتقان قالامگەرلىك ءورىسى. ول كوركەم شىعارمالار جازىپ، كىتاپتار شىعارۋمەن بىرگە، حالىق ءۇشىن اسا قاجەتتى وقۋلىقتار تۇزۋگە، كۇنتىزبەلىك كىتاپتار جاساۋعا اتسالىستى، ءار جىلداردا شىققان ۇجىمدىق جيناقتاردا، وقۋ قۇرالدارى مەن حرەستوماتيالاردا شىعارمالارىن جاريالادى. بۇل كىتاپتاردىڭ سانى دا ءبىرشاما. اتاپ ايتار بولساق، ب. مايلينگە تيەسىلى «شالا ساۋاتتىلار ءۇشىن وقۋ كىتابى»، «كۇش»، «جاڭاشا وقى، جاز»، /1929 - 1931/ كىتاپتارى، ونىڭ، س. سەيفۋللين، ءى. جانسۇگىروۆ، ا. اسىلبەكوۆ، ع. مۇسىرەپوۆ، ءا. مۇستافين، ءا. مامەتوۆا، ءا. سيتديكوۆ سەكىلدى اۆتورلارمەن بىرلەسىپ تۋىنداتقان «1929 جىلدىڭ شارۋا كالەندارى»، «1930 جىلدىڭ شارۋا كالەندارى، « 1931 جىلعى كالەندار جيناعى»، «ادەبيەتتانۋ وقۋ قۇرالى»، «ساۋات ءۇشىن»، «ساۋاتتاندىرعىش»، ەڭبەكتەرى ىشىندە دە جازۋشىنىڭ كوپشىلىككە جەتە تانىس ەمەس جەكەلەگەن ەڭبەكتەرى، قىسقا اڭگىمەلەرى جەتىپ ارتىلادى.
دۇنيەدەن ءوتۋى
1937 جىلعى 6 قازاندا بەيىمبەت مايلينگە «حالىق جاۋى» دەگەن جالعان ايىپ تاعىلىپ، ول دا سول زاماننىڭ زيالى ازاماتتارى ءتارىزدى جازىقسىز قاماۋعا الىندى. 1938 جىلعى 26 اقپاندا وسى ايىپپەن اتۋ جازاسىنا كەسىلىپ، سوت ۇكىمى سول كۇنى ورىندالدى.
بي – اعا، «وسى جىلىمنان اۋلاق بول،
بۇعان ءبىر ءتۇسىپ كەتسەڭ،
ءتۇبى بار ەكەن دەپ ويلاما!» - دەدى.
ع. مۇسىرەپوۆ.
ونەرگە قۇمار، ولەڭگە اۋەس بالا بەيىمبەت.
بەيىمبەت /بيماعانبەت/ جارماعامبەت ۇلى مايلين 1894 جىلى بۇرىنعى كازىرگى قوستاناي وبلىسى تاران اۋدانى مايلين كەڭشارىندا تۋعان. اكەسى جارماعامبەت كىسى ەسىگىندە جالشىلىق ەتكەن. باسقا اعايىن تۋعاندارى دا كەدەيشىلىك كۇن كەشكەن. اتاسى مايلىنىڭ دا داۋلەتى شالقىماعان ادام ەكەن. بەيىمبەت ءبىر جاسقا تولماي اكەسى قايتىس بولىپ، جەتىمدىك زاردابىن از تارتپاعان. باي قولىندا قوزى، قوي باعادى، دەلبەشى بولىپ تا ىستەيدى. ول ون ەكى جاسقا شىققاندا، 1906 جىلى اناسى قۇلعيزار دۇنيە سالادى دا، اجەسى بويداستىڭ قولىندا قالادى. ەندىگى تىرەگى اجەسى بويداس تا كۇڭدىك ومىردەن كوزىن اشپاي كەلەدى. بەينەت پەن جوقشىلىقتىڭ اششى ءدامىن ەرتە تاتقان جاس بالا كارى اجەسىنىڭ جىلى قۇشاعىندا بۇيىعا تەربەلىپ وتىرىپ، ونىڭ:
ومىرىمدە كورگەنىم كۇڭدىك، قۇلدىق، بۇل جالعاندا بار ما ەكەن بىزدەي مۇڭدىق؟ – دەگەن گوي – گويىنىڭ زار سىرىن جانىمەن ۇعادى.
اجەسى كونە جىرلاردى كوپ بىلەتىن، ءوزى دە ازداپ ولەڭ شىعاراتىن اقىنجاندى ادام ەكەن. سونىڭ اسەرى بولسا كەرەك، بەيىمبەت قارشادايىنان ونەرگە قۇمارتىپ، ولەڭگە اۋەستەنەدى. 1910 جىلى امانتاي دەگەن كىسىنىڭ سالعان مەشىتىنىڭ تويىنا قاتىسىپ، ءان ايتقان. بوزبالا شاعىندا – اق قۇلشىنىپ، ايتىسقا ءتۇسىپ كەتىپ جۇرگەن كەزدەرى دە جوق ەمەس. وعان، بايلاردى ماقتاپ، شاپان كيىپ جۇرەتىن ارجىكەي دەگەن اقىنسىماق كىسىمەن جانە شولپان قىزبەن ايتىسى دالەل. بەيىمبەت مۇراسىنىڭ باستاۋىن وسىدان كورە الامىز.
جارىق كورگەن كىتاپتارى
تۇڭعىش جيناعى 1925 جىلى س سادۋاقاسوۆتىڭ العى سوزىمەن «كوممۋنيستىك ولەڭدەرى» دەگەن اتپەن جارىق كوردى. 1925 جىلدان1937جىلعا دەيىن جازۋشىنىڭ الپىس التى كىتابى جارىق كوردى. مۇنىڭ قىرىق توعىزى - ءوزىنىڭ ءتول ەڭبەكتەرى. ال ب. ءمايليننىڭ وسى كەزەڭدەردەگى وقۋلىقتار، دەرەكتى كىتاپتار جازۋمەن اينالىسقان قىزمەتى – تانىمنان تىس جاتقان قالامگەرلىك ءورىسى. ول كوركەم شىعارمالار جازىپ، كىتاپتار شىعارۋمەن بىرگە، حالىق ءۇشىن اسا قاجەتتى وقۋلىقتار تۇزۋگە، كۇنتىزبەلىك كىتاپتار جاساۋعا اتسالىستى، ءار جىلداردا شىققان ۇجىمدىق جيناقتاردا، وقۋ قۇرالدارى مەن حرەستوماتيالاردا شىعارمالارىن جاريالادى. بۇل كىتاپتاردىڭ سانى دا ءبىرشاما. اتاپ ايتار بولساق، ب. مايلينگە تيەسىلى «شالا ساۋاتتىلار ءۇشىن وقۋ كىتابى»، «كۇش»، «جاڭاشا وقى، جاز»، /1929 - 1931/ كىتاپتارى، ونىڭ، س. سەيفۋللين، ءى. جانسۇگىروۆ، ا. اسىلبەكوۆ، ع. مۇسىرەپوۆ، ءا. مۇستافين، ءا. مامەتوۆا، ءا. سيتديكوۆ سەكىلدى اۆتورلارمەن بىرلەسىپ تۋىنداتقان «1929 جىلدىڭ شارۋا كالەندارى»، «1930 جىلدىڭ شارۋا كالەندارى، « 1931 جىلعى كالەندار جيناعى»، «ادەبيەتتانۋ وقۋ قۇرالى»، «ساۋات ءۇشىن»، «ساۋاتتاندىرعىش»، ەڭبەكتەرى ىشىندە دە جازۋشىنىڭ كوپشىلىككە جەتە تانىس ەمەس جەكەلەگەن ەڭبەكتەرى، قىسقا اڭگىمەلەرى جەتىپ ارتىلادى.
دۇنيەدەن ءوتۋى
1937 جىلعى 6 قازاندا بەيىمبەت مايلينگە «حالىق جاۋى» دەگەن جالعان ايىپ تاعىلىپ، ول دا سول زاماننىڭ زيالى ازاماتتارى ءتارىزدى جازىقسىز قاماۋعا الىندى. 1938 جىلعى 26 اقپاندا وسى ايىپپەن اتۋ جازاسىنا كەسىلىپ، سوت ۇكىمى سول كۇنى ورىندالدى.
You Might Also Like
-
«اعىلشىن ءتىلى ساباعىندا ماتىنمەن جۇمىس ىستەۋ تۇرلەرى»
