بۇرىم
گەولوگتار پوسەلكەسىنە اۋداندىق مادەنيەت ءۇيى سالىنىپ، سونىڭ سالتاناتتى اشىلۋى انە-مىنە بولادى دەپ وتىرعان كوكتەم كۇندەرىنىڭ بىرىندە وسىندا تۇراتىن اپا-جەزدەسىنىڭ ۇيىنە وبلىس ورتالىعىنان مەيراش كەلە قالدى. مەكتەپ بىتىرگەنىنە ەكى جىل بولىپ، بوي تۇزەپ قالعان سۇڭعاق تا سۇلۋ ءمۇسىندى جاس قىزدىڭ كەلۋى اينالاسىنداعى كورشىلەرى ءۇشىن مادەنيەت ءۇيىنىڭ اشىلۋىنان كەم جاڭالىق ەمەس سەكىلدى ەدى. اسىرەسە قىز جوتاسىنداعى توقپاقتاي قارا بۇرىمعا اركىم-اق ەمىڭە قارايتىنداي. ءوز اجارىنىڭ كوز تويدىرارىنا سەنىمدى ول سۇقتانعان كوزدەر قادالعان سايىن تاكاپپارلانا، ەكى كۇن ءجۇردى. ءۇشىنشى كۇنى تۇرعىنداردىڭ كوپتەن كۇتكەن جاڭالىعىنىڭ دا انىق حابارى جەتتى. مادەنيەت ءۇيىنىڭ اشىلۋ سالتاناتى سول كۇنگە بەلگىلەنىپتى. كەشكىلىك پوسەلكە تۇرعىندارىنا كوركەمونەرپازدار كوللەكتيۆتەرى ونەر كورسەتىپ، سوڭىنان بي بولادى ەكەن.
— بارامىز عوي، مەيراشتاي؟ — اپاسى بۇعان كۇلىمدەي قارادى.
— مۇندايدا ءبىزدىڭ گەولوگتار قاۋىمى تايلى تۇياعى قالماي جونەلەدى.
— بارايىق — مەيراش تا ىركىلگەن جوق. ءبىراق ونىڭ كوڭىلىن كۇپتى ەتىپ تۇرعان ءبىر جاي بار ەكەن، سونىسىن دا ءبىلدىرىپ ۇلگەردى.
— سەندەر بيگە قارامايسىڭدار ما؟
— ءبىزدىڭ ءبيىمىز بىتكەلى قاشان؟! — دەپ ءبىر كۇلىپ الدى. — ال سەن قال. كورشى بالالار بار، سولارعا ەرىپ كەلەرسىڭ. — مەيراش اپاسى ءوزىن بيگە قالدىرماي ما دەپ قورىققان، قۋانىپ كەتتى.
مادەنيەت ءۇيى كەلىستى سالىنعان ەكەن. اينالاسى تاقتاي شارباقپەن قورشالىپ، جاس اعاشتار دا وتىرعىزىلىپتى. ءبىرىنشى قاباتتىڭ بەرى قاراعان اينەك قابىرعالارىنان جەرگىلىكتى تۇرعىنداردىڭ توپ-توپ بولىپ اڭگىمەلەسىپ تۇرعاندارى كورىندى. مەيراشتار دا ىشكە كىرىپ، سولاردىڭ قاتارىن تولىقتىردى.
جەزدەسى دەنەلى كىسى. بويىنا سايكەس اجەپتاۋىر سەمىزدىگى دە بار. قالتارىستان شىعا بەرگەندە اۋەلى قارنى كورىنەتىننىڭ ءوزى. انشەيىندە ءۇستى باسىنا كوپ ءمان بەرمەيتىن. بۇگىن، جاڭا مادەنيەت ۇيىنە كەلگەن سوڭ با، اپاسى كەشە قوياردا قويماي تىككىزدىم دەپ وتىرعان سيا كوك ءتۇستى شيبارقىت كوستيۋمىن كيىپ، گالستۋك تاعىپتى.
— سالەمەتسىز بە، قارىنداس؟! — بىرەۋ الدىن كەس-كەستەپ تۇرا قالدى. — قاي جاقتان ۇشىپ كەلگەن كوگەرشىنسىز؟ — مەيراش بويى وزىنەن ەداۋىر ۇزىن، ادەمىشە قالعان جاپ-جاس مۇرتتى جىگىتتى كوردى. اۋزىندا تىنىمى جوق بەيباستاق جاسقا ۇقسامايدى.
— ول سىزگە نە ءۇشىن قاجەت بولدى؟ — دەپ قارسى سۇراق قويدى.
— جاي. تانىسقىم كەلىپ... — جاس جىگىتتىڭ ءۇنى ەندى عانا تابيعي قالپىنا كەلگەن، بۇرىمىڭىز ادەمى ەكەن.
مەيراش ەكى بەتىنىڭ ۇشى دۋ ەتە قالعانىن سەزدى. سەزدى مە، تاكاپپار جاس بويجەتكەندەردىڭ جىگىتتەردىڭ اناۋ-مىناۋ سوزدەرىنە تاقاسا قويمايتىن ادەتىمەن بۇرىلىپ الىپ، قازداڭداي جونەلدى. جۇرت تا زالعا جينالا باستاپتى. ۇيمە-جۇيمە ىشكە بەتتەگەندەردىڭ سوڭىن الا بۇلار دا جۇرە بەردى. ەسىكتەن كىرە بەرە، نەگە ەكەنىن دە اڭعارماي مەيراش الگىندە عانا ءوزىن جىگىت بوگەگەن تەرەزە جاقتى ەلەۋسىزدەۋ شولىپ ءوتتى. ول ءالى سول ورنىندا تۇر ەكەن. قىز ونىڭ ءوزىن باقىلاپ تۇرعانىن سەزدى.
جۇرتتىڭ سۇقتانا قاراۋى مەيراشقا تاڭسىق ەمەس بولاتىن. مەكتەپتە وقىپ جۇرگەندەرىندە قۇربىلارى مۇنى قىزداردىڭ اراسىنداعى ەڭ سۇلۋىمىز دەپ بىلەتىن. اسىرەسە شاشى كومىردەي قارا. قاشان بولسىن ءسال تولقىندانا ءتۇسىپ، جىلتىراپ تۇرادى. شاشىنىڭ وسى ءبىر ەرەكشە رەڭىنە ءوزى دە كەيدە كوزى تويماي قاراي بەرەتىنى بار.
ءقازىر اۋىلدا بولماسا، قالا قىزدارىنىڭ شاش كەسپەگەنى جوق قوي. ءارى كۇتۋگە قولايلى، ءارى جوندەپ جاتۋعا ۋاقىت از كەتەدى دەيدى دە كەسىپ تاستايدى. اناسىنىڭ كۇشىمەن ونىنشى كلاسقا دەيىن بەلىنە تۇسىرە وسىرگەن قارا بۇرىمىن مەيراش تا مەكتەپ بىتىرەتىن كەشكە باراتىن كۇنى تۇبىنەن قىرقىپ العان. قاپ-قارا جىلتىراعان جۋان دا ۇزىن بۇرىمدى كەسۋگە قيماعان شاشتارازعا ەرەگىسكەن ءتۇرى ەدى بۇل. وسىلايشا ول مەكتەپ ءبىتىرۋ كەشىنە بۇرىمسىز بارعان. ارينە، اتا-اناسىن دا رەنجىتتى سول جولى.
كۇندىز كىتاپحانادا جۇمىس ىستەپ، كەشكىلىكتە ينستيتۋتقا ءتۇسۋ ءۇشىن وبلىس ورتالىعىنداعى پوليتەحنيكالىق ينستيتۋتتىڭ فيليالى ۇيىمداستىرعان دايارلىق كۋرسىنا كىرگەن مەيراش ءبىر كۇنى بۇرىمدى قىزدى كورىپ قالدى. ول دا سول دايارلىق كۋرسىندا وقيدى ەكەن. شاشى مۇنىكىندەي قاپ-قارا ەمەس، سارعىش. بۇرىمى دا مۇنىكىندەي جۋان ەمەس. ءبىراق جۇرتتىڭ ءبارى سوعان قاراپ تۇك كورمەگەندەي اۋىزدارىن اشتى دا قالدى. جىگىتتەردىڭ ءبارى دە تەك سول بۇرىمدى قىزبەن سويلەسۋگە قۇشتار سەكىلدى كورىندى دە تۇردى. مىناۋ اۋديتورياداعى جيىرما بەس ادامنان وزىنەن باسقا ەشكىمنىڭ دە ساندىقتا جاتقان سول ءبىر قاپ-قارا بۇرىم جايلى بىلمەيتىندىگىنە مەيراش قاتتى وكىندى. ەرتەڭىنە-اق ول ساندىقتىڭ تۇبىندە تىعۋلى جاتقان قاپ-قارا جىلتىر بۇرىمىن تاۋىپ الىپ، شاشىنا جالعاپ كورگەن. ءبىراق قىسقا كەسىلگەن شاشى ويىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرمەگەن. راس، ارادا بەس-التى اي وتكەننەن كەيىن جالعاپ جۇرۋگە ابدەن بولاتىن ەدى. ءبىراق ونىڭ بۇرىمى جوق ەكەنىن كورىپ جۇرگەن ادامدار جالعاپ العانىن ءبارىبىر بىلەدى عوي. "وزىمدىكى ەدى" دەپ كىمگە ءتۇسىندىرىپ جاتسىن. مەيراش گەولوگتار پوسەلكەسىنە كەسىلگەن شاشپەن ەمەس، بۇرىممەن كەلگىسى كەلگەن. "تىم قۇرىسا تانىمايتىن جۇرتتىڭ كوزىنە ءبىر تۇسەيىن" دەپ ويلاعان. ماناعى ءبىر ازىردە انە ءبىر بەيتانىس جىگىت ءوزىن توقتاتىپ الىپ، "بۇرىمىڭىز جاقسى ەكەن" دەگەندە، قىزارىپ كەتۋ سەبەبى وسىدان بولاتىن.
تانىس بولماعاندىقتان با الدە جۇرتتان وقشاۋ جالعىز قالعاندىقتان با، وزىنە نازار اۋدارۋشىلار كوپ كورىڭدى. ءوزىنىڭ وسىندا قالىپ قويعانىنا وكىنەتىندەي. دەگەنمەن بيگە شاقىرۋشىلار دا ۇيىرىلە باستادى. ءبىر كەزدە توپ ورتاسىندا جۇرگەن مەيراشتىڭ كوزى بيلەۋشىلەردى قىزىقتاعانداردىڭ اراسىنان دايارلىق كۋرسىندا وزىمەن بىرگە وقيتىن جىگىتتى شالىپ قالدى. بۇلاردان كوزىن الار ەمەس. "كەتۋ كەرەك". ونىڭ باسىنا كەلگەن جالعىز وي وسى ەدى. بيلەپ جۇرگەندەردى قالقالانامىن دەپ،بىر-ەكى رەت ءبيدىڭ ىرعاعىنان دا جاڭىلا جازدادى. مۋزىكا دا توقتادى-اۋ! بىرگە بيلەگەن بەيتانىس جىگىتكە "راقمەت" دەگەندەي، باسىن يزەي سالىپ، جۇرتتىڭ ارا-اراسىمەن سىتىلا جونەلگەن. مەيراش ءدال ەسىك كوزىنە توپتاسقان بالالاردىڭ تۇسىنا جاقىنداي بەرگەندە، ءوزى جولىققىسى كەلمەگەن جىگىتتەردىڭ الدىنان شىققانى.
— مەيراش، سالەمەتسىڭ بە؟ — تانىس جىگىتتىڭ سالەمىنە باس يزەپ وتە بەرگەن قىز كەنەت ارقاسىنداعى بىلەكتەي بۇرىمىنا قاراي سوزىلىپ كەلە جاتقان قولدى بايقاپ قالدى. ءوتىپ كەتەمىن دەگەنىنشە بولعان جوق قول يەسى:
— بۇرىمىڭىز قانداي ادەمى. قايدا اسىقتىڭىز؟ — دەپ، ورىلگەن شاشتان اسىعىس ۇستاي العانى سول ەدى، ارقاسىنداعى اۋىر سالماقتىڭ باياۋ سىرعىپ ءتۇسىپ بارا جاتقانىن سەزدى. كەنەت كەلگەن قاتتى اشۋدان قىزىل تەڭبىلدەنە قالعان ءجۇزىن بۇرىپ، "قانداي دورەكىسىز" دەپ بۇرق ەتۋگە شاماسى كەلگەن قىز ەندىگى ساتتە ەسىكتەن اتىپ شىققان. ەكى بەتىن باسقان كۇيى مادەنيەت ءۇيى الدىندا جارىقتى لەزدە ارتقا تاستاپ، قاراڭعىلىققا سۇڭگي بەردى.
— قارىنداس، بۇرىمىڭىز قالىپ قويدى عوي! — دەپ ايقايلاعان جىگىت داۋسى ەستىلدى سالدەن سوڭ.
بۇل ۇيگە جاقىنداي بەرگەندە سوڭىنان جىگىتتەر قۋىپ جەتتى. قولدارىندا ۇپ-ۇزىن، جۇپ-جۋان جىلتىر قارا بۇرىم بار ەدى.
You Might Also Like
-
ديەۆيد كولب — ەكسپەريمەنتالدى وقىتۋعا (ۇيرەنۋگە)، مانساپ پەن كاسىبي ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋعا ماماندانعان عالىم، پەداگوگ. ءوزىنىڭ وقىتۋ مودەلىن جاساۋ كەزىندە دجون ديۋي، جان پياجە جانە كۋرت ليەۆيننىڭ...
-
اۋداندىق پارتيا كوميتەتىنىڭ سەكرەتارى جانايداروۆ ەرتەڭگىلىك كابينەتىنە كەلىپ، شەشىنىپ، شاشىن تاراپ، يىعىنا تۇسكەن اق قايىزعاقتارىن سىلكىپ، كرەسلوسىنا وتىرا بەرگەنى سول ەدى، وڭ جاق بۇرىشتاعى تەلەفون...
