InfoHub Logo

ءداستۇرلى قازاق قوعامىنداعى ايەل مارتەبەسىنىڭ بيىكتىگى ەڭ الدىمەن ايەلدەردىڭ قۇرمەتتەلۋىنەن، ەكىنشىدەن – قۇقىق بەرىلۋىنەن، ۇشىنشىدەن قورعالۋىنان تانىلادى. اناعا قۇرمەت، جارعا جاناشىرلىق، قىزعا قامقورلىق ۇلتىمىزدىڭ باستى ۇستانىمدارىنىڭ ءبىرى بولدى. ءوز بولمىسىنا دانالىق مىنەز بەن ىزگى قاسيەتتەردى جيا ءبىلۋى قازاق ايەلىن قۇرمەتتى ەتتى. ول قۇرمەتكە لايىق بولدى جانە قۇرمەتتەلدى دە. قازاق ايەلى ازامات ايەل بولدى. ويتكەنى ناعىز ازاماتتى سول تاربيەلەدى. ءبىر قولىمەن بەسىكتى، ەكىنشى قولىمەن الەمدى تەربەتەتىنىن سەزىنىپ، انا سۇتىمەن پەرزەنتىنە سىڭىرە ءبىلدى. ەل بولىپ ەڭسە كوتەرگەلى ۇلتىنا ۇلگى عانا ەمەس، ۇران بولعان انالار لەگى ازايعان جوق. سوندىقتان دا ۇلت بولىپ ۇيىسقانى ءۇشىن قازاق ۇلدارىنا قانداي قارىزدار بولسا، قىزدارىنا دا سونداي قارىزدار. كەشەگى قازاق جۇرتىنىڭ قالىپتاسقان قۇندىلىقتارى قىز بالانىڭ، ايەل-انانىڭ ەشبىر جاعدايدا قورعانسىز قالماۋىن قامتاماسىز ەتتى. تۋىستىق قاتىناستار تەرەڭ دامىعان حالقىمىزدا ايەل بالاسى جالعىز قالىپ كورگەن جوق. «قىز اعاسىز، تون جاعاسىز بولمايدى»، «قالىڭسىز قىز بولسا دا، كادەسىز قىز بولمايدى» دەگەن ماقالداردىڭ ءوزى قىز بالانىڭ قاشاندا قورعانسىز، جوقتاۋ-سۇراۋسىز بولىپ كورمەگەنىن بىلدىرەدى. ال اسىراۋشىسى جوق وتباسىنا كەلسەك، «جەسىر ەردەن كەتسە دە ەلدەن كەتپەيدى»، «جەتىم كورسەڭ، جەبەي ءجۇر»، «اعا ولسە، ىنىگە مۇرا»، «ەلدە بولسا، ەرىنگە تيەدى» دەپ ماقالداپ، ءاربىر ادامگەرشىلىك، تۋىستىق قاتىناستى ءوز ورنىنا قويعان كەشەگى قازاق قوعامى جەتىم مەن جەسىردى قورعانسىز قالدىرماۋدىڭ قامىن ويلاپ، تۇتاس ءبىر قامقورلىق ينستيتۋتىن قالىپتاستىرعان بولاتىن. استان – سىباعا، مالدان – سويىس، ەگىننەن كەۋسەن بەرىپ، كەز كەلگەن جاعدايدا اسىراۋشىسى جوق وتباسىنا كومەك كورسەتۋ ءبىر رۋلى ەل ءۇشىن اينىماس ءداستۇر بولعان. ءداستۇرلى قازاق قوعامىندا ايەلدەرگە قاتىستى قالىپتاسقان قۇرمەتتەۋ، قۇقىق بەرۋ جانە قورعاۋ سەكىلدى تۇعىرلى ۇستانىمدار بۇگىنگى تاڭدا زايىرلى قوعام قۇندىلىقتارىنا سايكەس جاڭعىرتىلۋى ءتيىس.

سونىمەن قاتار، ءداستۇرلى قازاق قوعامىنداعى قىزداردىڭ ءرولىن وزگەرتۋ پروسەسى ءاردايىم بىركەلكى جانە كەدەرگىسىز جۇرە بەرمەيتىنىن اتاپ وتكەن ءجون. جاھاندانۋدىڭ، كوشى-قوننىڭ جانە مادەني اسەردىڭ ارالاسۋىنىڭ اسەرى ءداستۇرلى قۇندىلىقتار مەن ايەلدەردىڭ ءرولى تۋرالى جاڭا تۇسىنىكتەر اراسىندا قايشىلىقتار تۋدىرۋى مۇمكىن.

گەندەرلىك تەڭدىكتى ىلگەرىلەتۋگە جانە ايەلدەردى قوعامدىق ءومىردىڭ ءتۇرلى سالالارىنا قوسۋعا قاراماستان، قازاق قوعامىنداعى قىزداردىڭ الەۋەتىن تولىق ىسكە اسىرۋ جولىندا ءالى دە قيىندىقتار مەن كەدەرگىلەر بار. جالاقى تەڭسىزدىگى، ءبىلىم مەن كاسىپتىك مۇمكىندىكتەرگە قول جەتكىزۋدەگى شەكتەۋلەر جانە گەندەرلىك زورلىق-زومبىلىق بەلسەندى شەشۋدى قاجەت ەتەتىن ماسەلەلەر بولىپ قالا بەرەدى.

بۇل تۇرعىدا قازاق قوعامىنداعى ايەلدەردى ازات ەتۋگە جاردەمدەسۋ جونىندەگى جۇمىستى جالعاستىرۋ ماڭىزدى. قىزدارعا ءبىلىم، مانساپ، نەكە جانە انا بولۋ تۋرالى ءوز تاڭداۋىن جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن جاعدايلار جاساۋ قاجەت. گەندەرلىك تەڭدىكتى ىلگەرىلەتۋ قوعامنىڭ بارلىق دەڭگەيلەرىندە، سونىڭ ىشىندە زاڭنامادا، ساياساتتا جانە مادەنيەتتە باسىمدىققا اينالۋى كەرەك.

 

 

ورىنداعان: اليمحان ا.ب.

جەتەكشىسى: جاركيمبايەۆا د.ب.

---