InfoHub Logo

ەل باسىمىز ن.ءا.نازاربايەۆ «قازاقستان 2030» ستراتەگيالىق دامۋ باعدارلاماسىندا «سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ىنتالاندىرۋ ءارقايسىمىزدىڭ دەنە تاربيەسىمەن اينالىسۋىمىزعا، دۇرىس تاماقتانۋىمىزعا، مەكتەپكە دەيىنگى بالالاردىڭ دەنساۋلىعىن نىعايتۋ، تازالىق پەن سانيتاريا شارالارىن ساقتاۋىمىزعا جانە باعىتتالعان» دەلىنگەن.

دەنە تاربيەسى – ادامنىڭ دەنە مۇشەلەرىن شىنىقتىرىپ، بالا پسيحيكاسىنىڭ دامۋىنا اسەر ەتەتىن، ادام اعزاسىنىڭ بارلىق جاعىنان جەتىلۋىنە، قيمىل ارەكەتى مەن داعدىسىنىڭ، ءبىلىمنىڭ قالىپتاسۋىن قامتاماسىز ەتۋگە باعىتتالعان كوپ قىرلى پەدوگوگيكالىق پروسەسس. دەنەنىڭ دامۋى- تاربيەنىڭ جانە ءبىزدىڭ قورشاعان ىشكى،سىرتقى ورتانىڭ اسەرىنەن اعزانىڭ بيولوگيالىق فۋنكسيالارىنىڭ جانە ادام دەنەسىندەگى بۇلشىق ەت تارامدارى مەن تۇرلەرىنىڭ وزگەرۋى مەن ءوسۋى. دەنە جەتىلۋى- ەڭبەككە قابىلەتتىلىگى، دەنە دامۋىنىڭ ەڭ جوعارى دارەجەسىنە جەتۋى. اعزانىڭ ءوسۋى (ساندىق وزگەرىس) ونىڭ قۇرىلىسى مەن فۋنكسياسىنىڭ (ساپالىق وزگەرىس) وزگەرۋمەن بايلانىستى. اعزادا ساندىق جانە ساپالىق وزگەرىستەردىڭ جيناقتالۋى جاس شاماسىنا قاراي دامۋدىڭ ءبىر باسپالداعىنان ەكىنشى باسپالداعىنا اۋىسۋى بولىپ تابىلادى.

دەنە تاربيەسى - ادامنىڭ كۇش جىگەر قابىلەتىن دامىتۋ جانە دەنساۋلىعىن جاقسارتۋ. دەنە شىنىقتىرۋعا دەنە تاربيەسى، ارناۋلى عىلىمي ءبىلىم، سپورتتاعى تابىستار جۇيەسى ەنەدى. دەنە شىنىقتىرۋ ەڭبەك پەن تۇرمىس گيگيەناسى، دەمالىس پەن ەڭبەكتىڭ دۇرىس ءتارتىبىن، سونداي-اق دەنساۋلىقتى نىعايتىپ، شىنىقتىرۋ ءۇشىن كۇن مەن اۋانى، سۋدى ءتيىمدى پايدالانۋ تاسىلدەرىن قامتيدى.دەنە تاربيەسى تۋرالى ءىلىم - جالپى دەنە مۇشەلەرىنىڭ دامۋى تۋرالى جيناقتالعان ءبىلىم جۇيەسى. دەنە مۇشەلەرىنىڭ قيمىل-قوزعالىسى جونىندەگى زاڭدىلىقتاردى، دەنە جاتتىعۋلارى مەن تاكتيكالىق قيمىلداردى ورىنداۋ تاسىلدەرى، ونىڭ ەرەجەلەرى تۋرالى ءبىلىم نەگىزى مەن ادىستەمەلىك نۇسقاۋلاردى مەڭگەرمەي، دەنە تاربيەسىمەن اينالىسۋ مۇمكىن ەمەس. بۇل زاڭدىلىقتاردى توسىن جاعدايلاردا قولدانا ءبىلۋ ءۇشىن دە ءبىلىم قاجەت. سونداي-اق ۇجىمدىق قارىم-قاتىناس نورمالارى مەن دەنە شىنىقتىرۋ قىزمەتىنىڭ قوعامدىق ماڭىزى تۋرالى ءىلىمدى بىلمەيىنشى دۇرىس شەشىم قابىلداۋ مۇمكىن ەمەس.

دەنە تاربيەسىنىڭ نەگىزگى مازمۇنى دەنەنى جاتتىقتىرۋ بولىپ تابىلادى. ولار  مىنانداي تۇرلەرگە بولىنەدى؛ 1) تاڭەرتەڭگىلىك جاتتىعۋ، 2) قيمىل – قوزعالىس

ويىندارى جانە سپورت ويىندارىنىڭ ەلەمەنتى بار ويىندار،

3) سپورتتىق جاتتىعۋلار، 4) قاراپايىم تۋريزم. دەنە تاربيەسىن وقىتۋ ءاربىر جاستاعى توپتارعا ارنايى دايىندالعان تۇردە بەرىلەدى. نارەستەلىك جانە تومەنگى توپتارداعى تاپسىرمالار بالانى قىزىقتىراتىنداي بولۋى كەرەك، ياعني ناتيجەسى كورىنۋى قاجەت. بالا قىزىعۋىن ارتتىرۋ ءۇشىن حالىق ويىندارىن قولدانعان دۇرىس. ورتا توپتى ۇيرەتۋ وزىندىك ەرەكشەلىككە يە. بالالار ۇلكەن توزىمدىلىك كورسەتىپ، قيمىلدى ەستە ساقتاۋعا تىرىسادى. سوندىقتان تاربيەشى تاپسىرمانى اسا جاقسى تۇسىندىرەدى.جوعارعى دايىندىق توپتاردا تاربيەشى جاتتىعۋدى ءاردايىم ورىنداپ، كورسەتە بەرمەيدى. ۇيرەتۋ وتكەن ساباقپەن، سالىستىرۋ، تالداۋ، تالقىلاۋ ارقىلى تۇسىندىرىلەدى.

دەنە تاربيەسى قۇزىرەتتىلىگى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋ نيەتى مەن قىزىعۋشىلىعىنىڭ ارتۋىنا بايلانىستى – قاجەتتى گيگيەنالىق شارالاردى، كۇن ءتارتىبىن ورىنداۋ، قيمىل – قوزعالىس بەلسەندىلىگىن رەتتەۋ، قوزعالىسىن جەتىلدىرۋ سياقتى ارەكەتتەردەن كورىنىس بەرەدى. دەنە جاتتىعۋلارىنىڭ اسەرىنەن تىنىس الۋ جولدارىنىڭ جۇمىس ىستەۋ قابىلەتى داميدى جانە نىعايادى، كەۋدە قۋىسىنىڭ قوزعالعىشتىعىنا، تىنىس الۋدىڭ تەرەڭدەۋىنە، اۋانى ۇزدىكسىز جۇمساۋعا، وكپەنىڭ سيىمدىلىعىن ارتتىرۋعا سابەپشى بولادى. بالالاردىڭ تىنىس الۋ جيىلىگى تۇراقتى ەمەس، تەز بۇزىلادى. سوندىقتان جاتتىعۋلار تىنىس الۋ جولدارىنىڭ جۇمىس ىستەۋ قابىلەتىن ارتتىرۋعا كومەكتەسەدى. كوبىنە بالالاردى مۇرىن ارقىلى تىنىس الۋعا ۇيرەتۋ كەرەك. اۋىزبەن دەمالعاندا سالقىن اۋامەن بالا اۋىرىپ قالۋى نەمەسە ميكروب كەتۋى مۇمكىن. دەنە شىنىقتىرۋمەن اينالىسۋ بارىسىندا بالانىڭ بۇكىل دەنەسى ءوسىپ داميدى جانە جاتتىقتىرىلادى.ءبىلىم بەرۋ مىندەتتەرى – قوزعالىس ىسكەرلىگى مەن داعدىسىن قالىپتاستىرۋ، دەنەنىڭ ساپالىق قاسيەتتەرىن دامىتۋ، دەنەسىن تىك ۇستاۋ جانە گيگيەنا داعدىلارىن ۇيرەتۋ، كاسىپتىك ءبىلىم بەرۋ.دەنە شىنىقتىرۋ ەستەتيكالىق تاربيەمەن تىعىز بايلانىستى. دەنە شىنىقتىرۋ ارقىلى قيمىل – قوزعالىس ۇيلەسىمدىلىگى، دەنە تۇلعاسىنىڭ سۇلۋلىعى، اسەمدىگى، مانەرلىگى، كيىمى اينالا قورشاعان ورتانىڭ ادەمىلىگىن قابىلداۋ، سەزىنۋ، ءتۇسىنۋ، دۇرىس باعالاۋ قابىلەتى داميدى، جەڭىل، ءارى سەنىمدى بولادى.

جاندوس قايراتوۆيچ

---