دەڭگەيلىك وقىتۋدىڭ ماتەماتيكا ساباعىنداعى تيىمدىلىگى
دەڭگەيلىك وقىتۋدىڭ ماتەماتيكا ساباعىنداعى تيىمدىلىگى
جوسپارى:
I. كىرىسپە:
جاس ۇرپاقتى ساپالى دا، سانالى وي ەڭبەگىنە تاربيەلەۋدە ماتەماتيكا ءپانىنىڭ الاتىن ورنى.
II. نەگىزگى ءبولىم:
ا) وقىتۋدىڭ دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن پايدالانۋ – ساپالى ءبىلىم نەگىزى.
ب) دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى قولدانۋ ارقىلى وتكىزگەن ساباقتارىمنىڭ ۇلگىلەرى.
III.قورىتىندى:
ماتەماتيكا ساباعىن دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ارقىلى وقىتۋدىڭ ءتيىمدى ناتيجەلەرى.
IV. پايدالىنىلعان ادەبيەتتەر.
«قازىرگى زاماندا جاستارعا اقپاراتتىق تەحنولوگيامەن بايلانىستى الەمدىك ستاندارتقا ساي مۇددەلى جاڭا ءبىلىم بەرۋ وتە قاجەت»
ن.ءا.نازاربايەۆ.
قازىرگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋدىڭ الەۋمەتتىك قۇرىلىمى ماڭىزدى ەلەمەنتتەردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. دۇنيەجۇزىندە ءبىلىمنىڭ ءرولى ارتىپ، ءار ەلدىڭ وزىندىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى تاعايىندالعان. ءبىراق، ول الەم حالىقتارىنىڭ ءبىلىم بەرۋدەگى تاجىريبەسىمەن، باعىت-باعدارىمەن دەڭگەيلەس بولۋى قاجەت. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ۇلكەن وزگەرىستەردىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا قامتىلۋى ماڭىزدى ءىس-شارا بولىپ تابىلادى. وسى ورايدا ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋداعى ماڭىزدى قۇجات ەكەندىگى ءسوزسىز.
ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى – مىندەتى ۇلتتىق جانە ادامزاتتىق قۇندىلىقتار، عىلىم مەن پراكتيكا جەتىستىكتەرى نەگىزىندە جەكە ادامدى قالىپتاستىرۋعا، دامىتۋعا جانە كاسىبي شىڭداۋعا باعىتتالعان ءبىلىم الۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار جاساۋ، وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ.
مىنە وسىنداي ماڭىزدى ماسەلەلەردى شەشۋدە جاس ۇرپاقتى ساپالى دا، سانالى وي ەڭبەگىنە تاربيەلەۋدە ماتەماتيكانىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە.
قازىرگى زامان – ماتەماتيكا عىلىمىنىڭ وتە كەڭ، جان-جاقتى تاراعان كەزەڭى.ال تالاپقا ساي ماتەماتيكالىق مادەنيەتتىلىكتىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ بولىپ تابىلادى.
ال ماتەماتيكانىڭ دامۋىنا ادامزات تىرشىلىگىنىڭ دامۋىنىڭ باسقا دا تۇرلەرىن؛ تاريحتىڭ دامۋىن،وندىرىستىك قاتىناستار مەن وندىرىستىك كۇشتەردىڭ دامۋى،مادەني تاريحپەن، تەحنيكا، فيزيكا، استرونوميا، مەحانيكا، فيلوسوفيا تاريحىمەن دە تىعىز بايلانىستى. دەمەك، ماتەماتيكانىڭ دامۋىنا جەتىلدىرىپ،تولىقتىرىپ، ماتەماتيكا مەن ماتەماتيكالىق تەوريالاردىڭ، يدەيالاردىڭ دامۋى ەمەس – سول كەزدەگى حالىقتىڭ تۇرمىس تىرشىلىگىنىڭ دەڭگەيىنە سايكەس، ءبىلىمنىڭ دامۋى زور ىقپال ەتەدى. ال ءبىلىمنىڭ وقىتۋ پروسەسىمەن تىعىز بايلانىستىلىعى ءمالىم. سونىمەن قاتار قوعام ءۇشىن دە ماتەماتيكانىڭ ءرولى ەرەكشە، سەبەبى ءار ءتۇرلى باعىتتاعى ماتەماتيكالىق ادىستەردى قولدانباسا عىلىمي – پروگرەسستىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس. بۇل جەردە ماتەماتيكالىق دايىن اقپاراتتاردى قولدانۋ عانا ەمەس، عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىن جاڭا تۋىندىلارعا جول اشۋ، مۇمكىندىك جاساۋ. بۇل ءۇشىن قاجەت بولعان جاعدايدا جاڭا يدەيالار ايتاتىن، ماتەماتيكالىق ساۋاتى جوعارى ماماندار دايىنداۋ قاجەت.
قازىرگى قوعامىمىزدا بولىپ جاتقان ءتۇبىرلى وزگەرىستەرگە بايلانىستى ءاربىر ءمۇعالىم وقىتۋدىڭ سان قيلى ادىستەرى مەن فورمالارىن ءبىلۋى قاجەت. ساباق بارىسىندا شاكىرتتىڭ بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ويلاۋ قابىلەتىن جانداندىرۋ، ەڭبەك ەتۋگە باۋلۋ، جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىن قالىپتاستىرۋ ءمۇعالىمنىڭ باستى تالابى. جاڭا تالاپتارعا ساي كوپتەگەن وقىتۋ تەحنولوگيالارى بار. سولاردىڭ ءبىرى –پروفەسسور ج.قارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى. بۇل تەحنولوگيا وقۋشىنىڭ ءوي-ورىسىنىڭ دامۋىنا، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءاربىر تاراۋ بويىنشا دەڭگەيلىك تاپسىرمالار –دامىتا وقىتۋ يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ويتكەنى ول وقۋشىنىڭ ويلاۋىن، ەلەستەتۋ مەن ەسكە ساقتاۋىن، بەلسەندىلىگىن، داعدىسىن، ءبىلىم ساپاسىن قامتاماسىز ەتەدى. ەلىمىزدىڭ، قوعامنىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني دامۋىنا ۇلەس قوساتىن الەمدىك وركەنيەتكە كوتەرىلەتىن ءبىلىمدى دە مادەنيەتتى، پاراساتتى ازامات تاربيەلەپ شىعارۋ ۇستازدار قاۋىمىنىڭ بۇگىنگى تاڭداعى باستى مىندەتى.
XXءى عاسىردىڭ جان-جاقتى زەردەلى، دارىندى، تالانتتى ادام قالىپتاستىرۋ باعىتىنداعى ءبىلىم بەرۋ ءىسى –بۇگىنگى كۇن تالابى. بۇل تالاپقا جەتۋ جولى - ءبىلىم بەرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن تاڭداي ءبىلۋ. سونداي جولداردىڭ ءبىرى – دەڭگەيلىك وقىتۋدىڭ ماتەماتيكا ساباعىنداعى تيىمدىلىگى. ونى مەڭگەرۋ ءمۇعالىمنىڭ ءوزىن-وزى دامىتىپ، وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋىنا كومەكتەسەدى. وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن الدىمەن جەتە مەڭگەرىپ، ودان سوڭ وقۋ مازمۇنىنا، وقۋشىلاردىڭ جاس جانە پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي تاڭداپ پايدالانۋدىڭ ماڭىزى زور. وسى تەحنولوگيانى قولدانۋ نەگىزىندە ءاربىر بالا بويىنداعى دارا قابىلەت انىقتالادى، ءار وقۋشى ءار ساباق كەزىندە جاڭا ءبىلىم قوسىپ قانا قويماي، سونى ءوزى يگەرىپ، ىزدەنىپ، پىكىر تالاستىرۋ دەڭگەيىنە جەتىپ، دامۋ ۇستىندە بولادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ەنگىزگەندەگى باستى ماقسات – سىنىپ وقۋشىلارىن «قابىلەتتى» جانە «قابىلەتسىز» دەپ جاساندى تۇردە ءار ءتۇرلى توپتارعا ءبولۋدى بولدىرماۋ. وسى ارقىلى دەڭگەيلىك جانە دەربەس وقىتۋ پرينسيپتەرىمەن قاتار، بارلىق وقۋشىعا قاتىستى ىزگىلەندىرۋ ءپرينسيپى دە ساقتالادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار وقۋشىلاردىڭ ءار ءتۇرلى ءبىلىم دارەجەسىنە ساي ۇسىنىلادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ورىنداعاندا ءمۇعالىم – باقىلاۋشى، كەڭەسشى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى قولدانۋدا وقۋشىلاردىڭ اقىل-وي ەڭبەگىن جەتىلدىرۋ تالابى قويىلادى. وقۋشىلارعا دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ونى ورىنداۋ ادىستەمەلىك كەشەنىمەن ۇسىنىلادى
بۇل تەحنولوگيادا جۇمىس مىندەتى ءۇش دەڭگەيلىك جانە قوسىمشا شىعارماشىلىق دەڭگەي تالاپتارىنان تۇرادى.
1-دەڭگەي: مىندەتتى، وقۋشىلىق؛
2-دەڭگەي: الگوريتمدىك؛
3-دەڭگەي: ەۆريستيكالىق ماتەريالدى سانالى تۇردە مەڭگەرۋ؛
4-دەنگەي: شىعارماشىلىق – ءوز بەتىمەن اۋقىمدى وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋ.
1-دەڭگەيدەگى تاپسىرمالارعا:
1) جاتتاپ الۋعا لايىقتالعان بولۋى كەرەك؛
2) الدىڭعى ساباقتا جاڭادان مەڭگەرىلگەن ءبىلىمنىڭ ءوڭىن وزگەرتپەي قايتالاپ، پىسىقتاۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ ءتيىس؛
3) تاپسىرمالار جاڭا تاقىرىپ ءۇشىن ءتيىمدى جانە ومىرمەن بايلانىستى بولۋى كەرەك. مۇنداي تاپسىرمالاردى قۇراستىرعان كەزدە ولاردىڭ تانىمدىلىعى مەن قىزىعۋشىلىق جاقتارىنا كوڭىل اۋدارعان ءجون.
2-دەڭگەيلى تاپسىرمالارعا:
1) ءوتىپ كەتكەن ماتەريالدى رەتتەۋگە جانە جۇيەلەۋگە بەرىلگەن تاپسىرمالار؛
2) وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋگە بەرىلەتىن تاپسىرمالار. بۇلار: لوگيكالىق ەسەپتەر، رەبۋستەر مەن ءسوز جۇمباقتار.
3-دەڭگەيلىك تاپسىرمالارعا:
1) تانىمدىق – ىزدەنىم تۇردەگى تاپسىرمالاردى ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلار جاڭا تاقىرىپ بويىنشا مەڭگەرگەن العاشقى قاراپايىم بىلىمدىلىگىن جەتىلدىرىپ، تەرەڭدەتۋمەن قاتار، ول تاعى دا جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرىپ، ءوزى ءۇشىن جاڭالىق اشۋى ءتيىس.
ەۆريكا! مۇنداي جۇمىس – اناليز بەن سينتەز جانە سالىستىرۋ ارقىلى نەگىزگىسىن انىقتاۋ، قورىتىندىلاۋ سياقتى وي جۇمىستارىن قاجەت ەتەدى.
2) ءارتۇرلى ادىس-تاسىلدەرمەن شەشىلەتىن ەسەپتەر.
3) وزدىگىمەن مىسالدار مەن ەسەپتەر قۇراستىرۋ جانە ونى وزدىگىمەن شىعارۋ، ومىردەن الىنعان مالىمەتتەر دياگرامما، گرافيكتەر سالۋ، جەرگىلىكتى جاعدايدا ولشەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ، كورنەكى قۇرالدار دايىنداۋعا بەرىلەتىن تاپسىرمالار، وي قورىتۋعا ارنالعان، داعدى قالىپتاستىراتىن تاپسىرمالار.
4-دەڭگەي شىعارماشىلىق دەڭگەي تاپسىرمالارى:
1) وقۋشىلاردىڭ جيناعان ومىرلىك تاجىريبەسى مەن قالىپتاستىرعان ۇعىم، تۇسىنىكتەردىڭ قيالى مەن بەلسەندى وي ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە جاڭاشا، بۇعان دەيىن بولماعان، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ولاردىڭ باسىنىڭ يكەمدىلىگىن بايقاتاتىن دۇنيە جاساپ شىعۋىنا نەگىزدەلگەن (تەورەما دالەلدەۋ، زاڭدىلىقتاردى وقۋلىققا سۇيەنبەي ءمۇعالىمنىڭ كومەگىنسىز قورىتىپ شىعارۋ).
2) وليمپيادا ەسەپتەرىن شىعارۋ
3) بەرىلگەن تاقىرىپقا ءوز بەتىمەن رەفەرات، عىلىمي جوبالار قورعاۋ.
دەمەك، بۇل تاپسىرمالار – وقۋشىلاردىڭ بىلىكتىلىگى مەن داعدىسىن
قالىپتاستىرۋ جانە ونى باعالاۋ دەڭگەيى بولادى.
بارلىق وقۋشىلار جۇمىسىن ءبىر مەزگىلدە باستاپ ءارقايسىسى ءبىلىم يگەرۋدەگى ءوز قابىلەتىنە قاراي ءوز بيىگىنە جەتەدى. ءار وقۋشىنىڭ ءار پاننەن 100% ۇلگەرىمىنە قول جەتكىزۋدىڭ كەپىلى بولادى جانە ءار وقۋ ءپانىنىڭ بارلىق تاقىرىبى بويىنشا ەڭ بولماعاندا مىندەتتى 1-دەڭگەيدى يگەرۋىن تولىق جۇزەگە اسىرادى. بۇل ءوز كەزەگىندە، مەملەكەتتىك ستاندارتتىڭ تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىنا كەپىلدىك بەرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم تۋرالى زاڭىنىڭ تالاپتارىنا ساي كەلەدى جانە داستۇرلىك وقىتۋداعى وقۋشىلاردىڭ ارتىق جۇكتەمە تارتۋ پروبلەماسىن شەشەدى. ءار دەڭگەيدىڭ بارلىق تاپسىرمالارىن دۇرىس ورىنداعانى ءۇشىن وقۋشىلار سول دەڭگەيدى يگەرگەنىنە سايكەس 12-بالدىق جۇيەمەن ەرەكشە باعالانادى. بۇل جاعدايدا وقۋشى ءمۇعالىمنىڭ كومەگىنسىز ءوز بەتىمەن ءبىلىم الىپ، ءوزىن-وزى باسقارۋ ارقىلى ءوز بەتىمەن دامي الاتىن تۇلعاعا اينالا باستايدى دەپ تابىلادى. ساباق بارىسىندا ءمۇعالىم ءار دەڭگەي تاپسىرماسىنىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرگەننەن كەيىن، تاقتادا ءىلىنىپ تۇرعان “اشىق جۋرنالعا”
(1-كەستەگە) + بەلگىسىن وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە قويعىزىپ وتىرادى.
1-كەستە
ماتەماتيكا ءپانى بويىنشا 7 «ا» سىنىپتىڭ «اشىق جۋرنالى»
(تاقتادا ءىلىنىپ تۇرادى)
I توقسان №5 تاقىرىپ
بۇل جەردە: V- ۇيدە ورىندالعان تاپسىرمالاردىڭ بەلگىسى
باعالاۋ كريتەرياسى: 11-12 بالل - «5»
9 -10 بالل - «4»
5 – 8 بالل - «3»
«V» - 1 بالل
مۇنداي جۋرنال وقۋشىلار بويىندا وڭ باسەكەلەستىكتىڭ قالىپتاسۋىنا جانە ءاربىر وقۋشىنىڭ ءوز ءبىلىم دەڭگەيىن ءادىل باعالاۋىنا ىقپال ەتەدى، ءارى ءمۇعالىم بۇل جۋرنال ارقىلى ساباق سوڭىندا وقۋشىلاردىڭ جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ دەڭگەيى تۋرالى قورىتىندى جاسايدى، ءبىراق سوڭعى ءسوز (قورىتىندى باعالاۋ) كەلەسى ساباقتىڭ باسىندا ايتىلادى. سەبەبى، سىنىپتا ۇلگەرمەگەن
تاپسىرمالاردى ءار وقۋشى ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە ۇيدە جالعاستىرىپ ورىندايدى، دەمەك ءۇي تاپسىرماسى ءتورت دەڭگەيلىك تاپسىرمالارمەن قامتىلعان. ءمۇعالىم وزىنە دە جەكە جۋرنال ارنايدى. نە ءۇشىن؟ ۇنەمى كول استىندا ءاربىر وقۋشىنىڭ جەتىستىگىنىڭ كورسەتكىشى بولادى ءارى ۇلگەرمەي جاتقان وقۋشىلارعا دەر كەزىندە كومەك كورسەتۋ ءۇشىن. ءمۇعالىمنىڭ سىنىپتىق جۋرنالىنا قوسىمشا جەكە جۋرنالى بولۋى كەرەك. ول «اشىق جۋرنالدىڭ» كوشىرمەسى تۇرىندە تولتىرىلادى.
وقۋشىلار دا ءار تاقىرىپ بويىنشا ءوز جەتىستىكتەرىن وزدەرىندەگى “جەكە جۋرنالعا” جانە ولارعا سايكەس بالداردى “وقۋشىنىڭ دامۋ مونيتورينگى” كەستەسىندە بەلگىلەپ وتىرادى، مىسالى:
2-كەستە
كەڭەسباي اياۋلىمنىڭ جەكە جۋرنالى
3-كەستە
كەڭەسباي اياۋلىمنىڭ دامۋ مونيتورينگىسى
قورىتىندى
قورىتىندى جاساي وتىرىپ، دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگىن، ۇتىمدىلىعىن، تيىمدىلىگىن ساباعىمدا قول جەتكىزگەن تومەندەگىدەي جەتىستىكتەرمەن كورسەتۋگە بولادى:
- جاڭا ماتەريالدى وقىپ-ۇيرەنۋگە جانە وقىپ يگەرۋگە دەگەن وقۋشىلاردىڭ پانگە قىزىعۋشىلىعىن تۋدىردىم؛
- جاڭا ءبىلىمنىڭ مازمۇنىن جوسپارلاعاندا وقۋشىعا بەرىلەتىن تاپسىرما وقۋشىنىڭ قابىلەتىن ۇشتايتىنداي، ويىن، قيالىن دامىتاتىنداي ەتىپ دايىنداۋدى ۇيرەندىم؛
- وقۋشى ءوزىن جەڭىمپاز رەتىندە سەزىنە الاتىنداي تاپسىرمالاردى ءارتۇرلى كۇردەلىلىك دارەجەدە ورىنداتۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن سارالاۋدى ۇيىمداستىردىم؛
- ءبىلىمدى دايىن كۇيىندە بەرمەي، وقۋشىنىڭ ءوزى ءبىلىمدى قارقىندى وي ەڭبەگىن قاجەت ەتەتىن تاپسىرمالاردى ورىنداۋى ارقىلى جەتۋىن ۇيىمداستىردىم؛
- وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق مۇمكىندىكتەرىن تۋدىراتىن، قابىلەتتەرىن جان-جاقتى دامىتاتىن ءار ءتۇرلى بەلسەندى وقىتۋ ادىس-تاسىلدەردى كەڭىنەن قولداندىم؛
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋ ناتيجەلەرىن جۇيەلى تالداپ، باعالاپ قورىتىندى جاساپ وتىردىم.
بۇگىنگى كۇننىڭ ۇستازدارىنا قوعامىمىزدىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني دامۋىنا ۇلەس قوساتىن الەمدىك تالاپقا ساي كەلەتىن ءبىلىمدى، مادەنيەتتى ازامات دايىنداپ، تاربيەلەپ شىعارۋ مىندەتى جۇكتەلەدى. وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ىزدەنىپ ازىرلەنۋ - عالىمدار مەن تاجىريبەلى ۇستازداردىڭ بىرلەسە وتىرىپ اتقارار ءىسى.
جوسپارى:
I. كىرىسپە:
جاس ۇرپاقتى ساپالى دا، سانالى وي ەڭبەگىنە تاربيەلەۋدە ماتەماتيكا ءپانىنىڭ الاتىن ورنى.
II. نەگىزگى ءبولىم:
ا) وقىتۋدىڭ دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىن پايدالانۋ – ساپالى ءبىلىم نەگىزى.
ب) دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى قولدانۋ ارقىلى وتكىزگەن ساباقتارىمنىڭ ۇلگىلەرى.
III.قورىتىندى:
ماتەماتيكا ساباعىن دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ارقىلى وقىتۋدىڭ ءتيىمدى ناتيجەلەرى.
IV. پايدالىنىلعان ادەبيەتتەر.
«قازىرگى زاماندا جاستارعا اقپاراتتىق تەحنولوگيامەن بايلانىستى الەمدىك ستاندارتقا ساي مۇددەلى جاڭا ءبىلىم بەرۋ وتە قاجەت»
ن.ءا.نازاربايەۆ.
قازىرگى تاڭدا ءبىلىم بەرۋدىڭ الەۋمەتتىك قۇرىلىمى ماڭىزدى ەلەمەنتتەردىڭ بىرىنە اينالىپ وتىر. دۇنيەجۇزىندە ءبىلىمنىڭ ءرولى ارتىپ، ءار ەلدىڭ وزىندىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى تاعايىندالعان. ءبىراق، ول الەم حالىقتارىنىڭ ءبىلىم بەرۋدەگى تاجىريبەسىمەن، باعىت-باعدارىمەن دەڭگەيلەس بولۋى قاجەت. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ۇلكەن وزگەرىستەردىڭ ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا قامتىلۋى ماڭىزدى ءىس-شارا بولىپ تابىلادى. وسى ورايدا ءبىلىم بەرۋدى دامىتۋ تۇجىرىمداماسى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىن دامىتۋداعى ماڭىزدى قۇجات ەكەندىگى ءسوزسىز.
ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنىڭ باستى – مىندەتى ۇلتتىق جانە ادامزاتتىق قۇندىلىقتار، عىلىم مەن پراكتيكا جەتىستىكتەرى نەگىزىندە جەكە ادامدى قالىپتاستىرۋعا، دامىتۋعا جانە كاسىبي شىڭداۋعا باعىتتالعان ءبىلىم الۋ ءۇشىن قاجەتتى جاعدايلار جاساۋ، وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن ەنگىزۋ، ءبىلىم بەرۋدى اقپاراتتاندىرۋ.
مىنە وسىنداي ماڭىزدى ماسەلەلەردى شەشۋدە جاس ۇرپاقتى ساپالى دا، سانالى وي ەڭبەگىنە تاربيەلەۋدە ماتەماتيكانىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە.
قازىرگى زامان – ماتەماتيكا عىلىمىنىڭ وتە كەڭ، جان-جاقتى تاراعان كەزەڭى.ال تالاپقا ساي ماتەماتيكالىق مادەنيەتتىلىكتىڭ دەڭگەيىن كوتەرۋ بولىپ تابىلادى.
ال ماتەماتيكانىڭ دامۋىنا ادامزات تىرشىلىگىنىڭ دامۋىنىڭ باسقا دا تۇرلەرىن؛ تاريحتىڭ دامۋىن،وندىرىستىك قاتىناستار مەن وندىرىستىك كۇشتەردىڭ دامۋى،مادەني تاريحپەن، تەحنيكا، فيزيكا، استرونوميا، مەحانيكا، فيلوسوفيا تاريحىمەن دە تىعىز بايلانىستى. دەمەك، ماتەماتيكانىڭ دامۋىنا جەتىلدىرىپ،تولىقتىرىپ، ماتەماتيكا مەن ماتەماتيكالىق تەوريالاردىڭ، يدەيالاردىڭ دامۋى ەمەس – سول كەزدەگى حالىقتىڭ تۇرمىس تىرشىلىگىنىڭ دەڭگەيىنە سايكەس، ءبىلىمنىڭ دامۋى زور ىقپال ەتەدى. ال ءبىلىمنىڭ وقىتۋ پروسەسىمەن تىعىز بايلانىستىلىعى ءمالىم. سونىمەن قاتار قوعام ءۇشىن دە ماتەماتيكانىڭ ءرولى ەرەكشە، سەبەبى ءار ءتۇرلى باعىتتاعى ماتەماتيكالىق ادىستەردى قولدانباسا عىلىمي – پروگرەسستىڭ بولۋى مۇمكىن ەمەس. بۇل جەردە ماتەماتيكالىق دايىن اقپاراتتاردى قولدانۋ عانا ەمەس، عىلىم مەن تەحنيكانىڭ دامۋىنا ىقپال ەتەتىن جاڭا تۋىندىلارعا جول اشۋ، مۇمكىندىك جاساۋ. بۇل ءۇشىن قاجەت بولعان جاعدايدا جاڭا يدەيالار ايتاتىن، ماتەماتيكالىق ساۋاتى جوعارى ماماندار دايىنداۋ قاجەت.
قازىرگى قوعامىمىزدا بولىپ جاتقان ءتۇبىرلى وزگەرىستەرگە بايلانىستى ءاربىر ءمۇعالىم وقىتۋدىڭ سان قيلى ادىستەرى مەن فورمالارىن ءبىلۋى قاجەت. ساباق بارىسىندا شاكىرتتىڭ بىلىمگە قۇشتارلىعىن ارتتىرۋ، وزدىگىنەن ويلاۋ قابىلەتىن جانداندىرۋ، ەڭبەك ەتۋگە باۋلۋ، جاۋاپكەرشىلىك سەزىمىن قالىپتاستىرۋ ءمۇعالىمنىڭ باستى تالابى. جاڭا تالاپتارعا ساي كوپتەگەن وقىتۋ تەحنولوگيالارى بار. سولاردىڭ ءبىرى –پروفەسسور ج.قارايەۆتىڭ دەڭگەيلەپ سارالاپ وقىتۋ تەحنولوگياسى. بۇل تەحنولوگيا وقۋشىنىڭ ءوي-ورىسىنىڭ دامۋىنا، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. ءاربىر تاراۋ بويىنشا دەڭگەيلىك تاپسىرمالار –دامىتا وقىتۋ يدەياسىن جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، ويتكەنى ول وقۋشىنىڭ ويلاۋىن، ەلەستەتۋ مەن ەسكە ساقتاۋىن، بەلسەندىلىگىن، داعدىسىن، ءبىلىم ساپاسىن قامتاماسىز ەتەدى. ەلىمىزدىڭ، قوعامنىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني دامۋىنا ۇلەس قوساتىن الەمدىك وركەنيەتكە كوتەرىلەتىن ءبىلىمدى دە مادەنيەتتى، پاراساتتى ازامات تاربيەلەپ شىعارۋ ۇستازدار قاۋىمىنىڭ بۇگىنگى تاڭداعى باستى مىندەتى.
XXءى عاسىردىڭ جان-جاقتى زەردەلى، دارىندى، تالانتتى ادام قالىپتاستىرۋ باعىتىنداعى ءبىلىم بەرۋ ءىسى –بۇگىنگى كۇن تالابى. بۇل تالاپقا جەتۋ جولى - ءبىلىم بەرۋدىڭ ءتيىمدى جولدارىن تاڭداي ءبىلۋ. سونداي جولداردىڭ ءبىرى – دەڭگەيلىك وقىتۋدىڭ ماتەماتيكا ساباعىنداعى تيىمدىلىگى. ونى مەڭگەرۋ ءمۇعالىمنىڭ ءوزىن-وزى دامىتىپ، وقۋ-تاربيە ءۇردىسىن ۇيىمداستىرۋىنا كومەكتەسەدى. وقىتۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن الدىمەن جەتە مەڭگەرىپ، ودان سوڭ وقۋ مازمۇنىنا، وقۋشىلاردىڭ جاس جانە پسيحولوگيالىق ەرەكشەلىكتەرىنە قاراي تاڭداپ پايدالانۋدىڭ ماڭىزى زور. وسى تەحنولوگيانى قولدانۋ نەگىزىندە ءاربىر بالا بويىنداعى دارا قابىلەت انىقتالادى، ءار وقۋشى ءار ساباق كەزىندە جاڭا ءبىلىم قوسىپ قانا قويماي، سونى ءوزى يگەرىپ، ىزدەنىپ، پىكىر تالاستىرۋ دەڭگەيىنە جەتىپ، دامۋ ۇستىندە بولادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ەنگىزگەندەگى باستى ماقسات – سىنىپ وقۋشىلارىن «قابىلەتتى» جانە «قابىلەتسىز» دەپ جاساندى تۇردە ءار ءتۇرلى توپتارعا ءبولۋدى بولدىرماۋ. وسى ارقىلى دەڭگەيلىك جانە دەربەس وقىتۋ پرينسيپتەرىمەن قاتار، بارلىق وقۋشىعا قاتىستى ىزگىلەندىرۋ ءپرينسيپى دە ساقتالادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالار وقۋشىلاردىڭ ءار ءتۇرلى ءبىلىم دارەجەسىنە ساي ۇسىنىلادى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى ورىنداعاندا ءمۇعالىم – باقىلاۋشى، كەڭەسشى.
دەڭگەيلىك تاپسىرمالاردى قولدانۋدا وقۋشىلاردىڭ اقىل-وي ەڭبەگىن جەتىلدىرۋ تالابى قويىلادى. وقۋشىلارعا دەڭگەيلىك تاپسىرمالار ونى ورىنداۋ ادىستەمەلىك كەشەنىمەن ۇسىنىلادى
بۇل تەحنولوگيادا جۇمىس مىندەتى ءۇش دەڭگەيلىك جانە قوسىمشا شىعارماشىلىق دەڭگەي تالاپتارىنان تۇرادى.
1-دەڭگەي: مىندەتتى، وقۋشىلىق؛
2-دەڭگەي: الگوريتمدىك؛
3-دەڭگەي: ەۆريستيكالىق ماتەريالدى سانالى تۇردە مەڭگەرۋ؛
4-دەنگەي: شىعارماشىلىق – ءوز بەتىمەن اۋقىمدى وقۋ ماتەريالىن مەڭگەرۋ.
1-دەڭگەيدەگى تاپسىرمالارعا:
1) جاتتاپ الۋعا لايىقتالعان بولۋى كەرەك؛
2) الدىڭعى ساباقتا جاڭادان مەڭگەرىلگەن ءبىلىمنىڭ ءوڭىن وزگەرتپەي قايتالاپ، پىسىقتاۋىنا مۇمكىندىك بەرۋ ءتيىس؛
3) تاپسىرمالار جاڭا تاقىرىپ ءۇشىن ءتيىمدى جانە ومىرمەن بايلانىستى بولۋى كەرەك. مۇنداي تاپسىرمالاردى قۇراستىرعان كەزدە ولاردىڭ تانىمدىلىعى مەن قىزىعۋشىلىق جاقتارىنا كوڭىل اۋدارعان ءجون.
2-دەڭگەيلى تاپسىرمالارعا:
1) ءوتىپ كەتكەن ماتەريالدى رەتتەۋگە جانە جۇيەلەۋگە بەرىلگەن تاپسىرمالار؛
2) وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن جەتىلدىرۋگە بەرىلەتىن تاپسىرمالار. بۇلار: لوگيكالىق ەسەپتەر، رەبۋستەر مەن ءسوز جۇمباقتار.
3-دەڭگەيلىك تاپسىرمالارعا:
1) تانىمدىق – ىزدەنىم تۇردەگى تاپسىرمالاردى ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلار جاڭا تاقىرىپ بويىنشا مەڭگەرگەن العاشقى قاراپايىم بىلىمدىلىگىن جەتىلدىرىپ، تەرەڭدەتۋمەن قاتار، ول تاعى دا جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرىپ، ءوزى ءۇشىن جاڭالىق اشۋى ءتيىس.
ەۆريكا! مۇنداي جۇمىس – اناليز بەن سينتەز جانە سالىستىرۋ ارقىلى نەگىزگىسىن انىقتاۋ، قورىتىندىلاۋ سياقتى وي جۇمىستارىن قاجەت ەتەدى.
2) ءارتۇرلى ادىس-تاسىلدەرمەن شەشىلەتىن ەسەپتەر.
3) وزدىگىمەن مىسالدار مەن ەسەپتەر قۇراستىرۋ جانە ونى وزدىگىمەن شىعارۋ، ومىردەن الىنعان مالىمەتتەر دياگرامما، گرافيكتەر سالۋ، جەرگىلىكتى جاعدايدا ولشەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ، كورنەكى قۇرالدار دايىنداۋعا بەرىلەتىن تاپسىرمالار، وي قورىتۋعا ارنالعان، داعدى قالىپتاستىراتىن تاپسىرمالار.
4-دەڭگەي شىعارماشىلىق دەڭگەي تاپسىرمالارى:
1) وقۋشىلاردىڭ جيناعان ومىرلىك تاجىريبەسى مەن قالىپتاستىرعان ۇعىم، تۇسىنىكتەردىڭ قيالى مەن بەلسەندى وي ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە جاڭاشا، بۇعان دەيىن بولماعان، بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ولاردىڭ باسىنىڭ يكەمدىلىگىن بايقاتاتىن دۇنيە جاساپ شىعۋىنا نەگىزدەلگەن (تەورەما دالەلدەۋ، زاڭدىلىقتاردى وقۋلىققا سۇيەنبەي ءمۇعالىمنىڭ كومەگىنسىز قورىتىپ شىعارۋ).
2) وليمپيادا ەسەپتەرىن شىعارۋ
3) بەرىلگەن تاقىرىپقا ءوز بەتىمەن رەفەرات، عىلىمي جوبالار قورعاۋ.
دەمەك، بۇل تاپسىرمالار – وقۋشىلاردىڭ بىلىكتىلىگى مەن داعدىسىن
قالىپتاستىرۋ جانە ونى باعالاۋ دەڭگەيى بولادى.
بارلىق وقۋشىلار جۇمىسىن ءبىر مەزگىلدە باستاپ ءارقايسىسى ءبىلىم يگەرۋدەگى ءوز قابىلەتىنە قاراي ءوز بيىگىنە جەتەدى. ءار وقۋشىنىڭ ءار پاننەن 100% ۇلگەرىمىنە قول جەتكىزۋدىڭ كەپىلى بولادى جانە ءار وقۋ ءپانىنىڭ بارلىق تاقىرىبى بويىنشا ەڭ بولماعاندا مىندەتتى 1-دەڭگەيدى يگەرۋىن تولىق جۇزەگە اسىرادى. بۇل ءوز كەزەگىندە، مەملەكەتتىك ستاندارتتىڭ تالاپتارىنىڭ ورىندالۋىنا كەپىلدىك بەرىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم تۋرالى زاڭىنىڭ تالاپتارىنا ساي كەلەدى جانە داستۇرلىك وقىتۋداعى وقۋشىلاردىڭ ارتىق جۇكتەمە تارتۋ پروبلەماسىن شەشەدى. ءار دەڭگەيدىڭ بارلىق تاپسىرمالارىن دۇرىس ورىنداعانى ءۇشىن وقۋشىلار سول دەڭگەيدى يگەرگەنىنە سايكەس 12-بالدىق جۇيەمەن ەرەكشە باعالانادى. بۇل جاعدايدا وقۋشى ءمۇعالىمنىڭ كومەگىنسىز ءوز بەتىمەن ءبىلىم الىپ، ءوزىن-وزى باسقارۋ ارقىلى ءوز بەتىمەن دامي الاتىن تۇلعاعا اينالا باستايدى دەپ تابىلادى. ساباق بارىسىندا ءمۇعالىم ءار دەڭگەي تاپسىرماسىنىڭ دۇرىستىعىن تەكسەرگەننەن كەيىن، تاقتادا ءىلىنىپ تۇرعان “اشىق جۋرنالعا”
(1-كەستەگە) + بەلگىسىن وقۋشىلاردىڭ وزدەرىنە قويعىزىپ وتىرادى.
1-كەستە
ماتەماتيكا ءپانى بويىنشا 7 «ا» سىنىپتىڭ «اشىق جۋرنالى»
(تاقتادا ءىلىنىپ تۇرادى)
I توقسان №5 تاقىرىپ
بۇل جەردە: V- ۇيدە ورىندالعان تاپسىرمالاردىڭ بەلگىسى
باعالاۋ كريتەرياسى: 11-12 بالل - «5»
9 -10 بالل - «4»
5 – 8 بالل - «3»
«V» - 1 بالل
مۇنداي جۋرنال وقۋشىلار بويىندا وڭ باسەكەلەستىكتىڭ قالىپتاسۋىنا جانە ءاربىر وقۋشىنىڭ ءوز ءبىلىم دەڭگەيىن ءادىل باعالاۋىنا ىقپال ەتەدى، ءارى ءمۇعالىم بۇل جۋرنال ارقىلى ساباق سوڭىندا وقۋشىلاردىڭ جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرۋ دەڭگەيى تۋرالى قورىتىندى جاسايدى، ءبىراق سوڭعى ءسوز (قورىتىندى باعالاۋ) كەلەسى ساباقتىڭ باسىندا ايتىلادى. سەبەبى، سىنىپتا ۇلگەرمەگەن
تاپسىرمالاردى ءار وقۋشى ءۇي تاپسىرماسى رەتىندە ۇيدە جالعاستىرىپ ورىندايدى، دەمەك ءۇي تاپسىرماسى ءتورت دەڭگەيلىك تاپسىرمالارمەن قامتىلعان. ءمۇعالىم وزىنە دە جەكە جۋرنال ارنايدى. نە ءۇشىن؟ ۇنەمى كول استىندا ءاربىر وقۋشىنىڭ جەتىستىگىنىڭ كورسەتكىشى بولادى ءارى ۇلگەرمەي جاتقان وقۋشىلارعا دەر كەزىندە كومەك كورسەتۋ ءۇشىن. ءمۇعالىمنىڭ سىنىپتىق جۋرنالىنا قوسىمشا جەكە جۋرنالى بولۋى كەرەك. ول «اشىق جۋرنالدىڭ» كوشىرمەسى تۇرىندە تولتىرىلادى.
وقۋشىلار دا ءار تاقىرىپ بويىنشا ءوز جەتىستىكتەرىن وزدەرىندەگى “جەكە جۋرنالعا” جانە ولارعا سايكەس بالداردى “وقۋشىنىڭ دامۋ مونيتورينگى” كەستەسىندە بەلگىلەپ وتىرادى، مىسالى:
2-كەستە
كەڭەسباي اياۋلىمنىڭ جەكە جۋرنالى
3-كەستە
كەڭەسباي اياۋلىمنىڭ دامۋ مونيتورينگىسى
قورىتىندى
قورىتىندى جاساي وتىرىپ، دەڭگەيلەپ وقىتۋ تەحنولوگياسىنىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگىن، ۇتىمدىلىعىن، تيىمدىلىگىن ساباعىمدا قول جەتكىزگەن تومەندەگىدەي جەتىستىكتەرمەن كورسەتۋگە بولادى:
- جاڭا ماتەريالدى وقىپ-ۇيرەنۋگە جانە وقىپ يگەرۋگە دەگەن وقۋشىلاردىڭ پانگە قىزىعۋشىلىعىن تۋدىردىم؛
- جاڭا ءبىلىمنىڭ مازمۇنىن جوسپارلاعاندا وقۋشىعا بەرىلەتىن تاپسىرما وقۋشىنىڭ قابىلەتىن ۇشتايتىنداي، ويىن، قيالىن دامىتاتىنداي ەتىپ دايىنداۋدى ۇيرەندىم؛
- وقۋشى ءوزىن جەڭىمپاز رەتىندە سەزىنە الاتىنداي تاپسىرمالاردى ءارتۇرلى كۇردەلىلىك دارەجەدە ورىنداتۋ ارقىلى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن سارالاۋدى ۇيىمداستىردىم؛
- ءبىلىمدى دايىن كۇيىندە بەرمەي، وقۋشىنىڭ ءوزى ءبىلىمدى قارقىندى وي ەڭبەگىن قاجەت ەتەتىن تاپسىرمالاردى ورىنداۋى ارقىلى جەتۋىن ۇيىمداستىردىم؛
- وقۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىق مۇمكىندىكتەرىن تۋدىراتىن، قابىلەتتەرىن جان-جاقتى دامىتاتىن ءار ءتۇرلى بەلسەندى وقىتۋ ادىس-تاسىلدەردى كەڭىنەن قولداندىم؛
- وقۋشىلاردىڭ ءبىلىم الۋ ناتيجەلەرىن جۇيەلى تالداپ، باعالاپ قورىتىندى جاساپ وتىردىم.
بۇگىنگى كۇننىڭ ۇستازدارىنا قوعامىمىزدىڭ ەكونوميكالىق، ساياسي، مادەني دامۋىنا ۇلەس قوساتىن الەمدىك تالاپقا ساي كەلەتىن ءبىلىمدى، مادەنيەتتى ازامات دايىنداپ، تاربيەلەپ شىعارۋ مىندەتى جۇكتەلەدى. وقىتۋ مەن تاربيەلەۋدىڭ جاڭا تەحنولوگيالارىن ىزدەنىپ ازىرلەنۋ - عالىمدار مەن تاجىريبەلى ۇستازداردىڭ بىرلەسە وتىرىپ اتقارار ءىسى.
You Might Also Like
-
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقستاننىڭ حIV – XV عاسىرلارداعى ساۋلەت ونەرى
