InfoHub Logo

قازىرگى زاماننىڭ ءبىرىنشى كەزەڭىندەگى ەلدەر

XX عاسىردىڭ باسىنداعى دۇنيەجۇزىنىڭ ساياسي كارتاسى ەۋروپادا، امەريكادا كاپيتاليزمنىڭ جەڭۋى، نىعايۋى جانە ونىڭ دامۋدىڭ ەڭ جوعارعى مونوپوليستىك ساتىسىنا ءوتۋى — وسى كەزەڭنىڭ نەگىزگى مازمۇنى. وتارلىق جاۋلاپ الۋعا مۇددەلى ەۋروپانىڭ يندۋستريالدى ەلدەرىنىڭ ساۋدا بۋرجۋازياسى، گەوگرافيالىق اشۋلاردىڭ ناتيجەسىندە امەريكاعا، اۆسترالياعا، ازياعا جانە افريكا قۇرلىعىنىڭ ەلدەرىنە تەڭىز جولدارىن سالۋدى كوزدەدى. بۇل ىستە پورتۋگاليانىڭ، يسپانيانىڭ، كەيىنىرەك انگليا مەن فرانسيانىڭ ساۋدا ۇيىمدارى ۇلكەن بەلسەندىلىك كورسەتتى. XIX عاسىردا «يمپەرياليزم» تەرمينى — ەۋروپالىك ۇستەمدىكتىڭ ەۋروپادان تىس جەردە ورناۋىنىڭ كورىنىسى رەتىندە بەلگىلى بولدى. يمپەرياليزم — لاتىنشا، «بيلىك، باسقارۋ» دەگەن ماعىنا بەرەدى — باسكىنشىلىق ساياساتتى، باسقا اۋماقتى باسىپ الۋدى، وزگە جەردى بيلەۋدىڭ ۇستەمدىگىن بىلدىرەدى. بريتانيانىڭ وتارشىلدىق ۇستەمدىگى ورناعاننان كەيىن، «يمپەرياليزم» تەرمينى «وتارشىلدىق» تەرمينىنىڭ سينونيمىنە اينالدى.
1900 جىلعا قاراي ۇلىبريتانيانىڭ وتارلىق يەلىكتەرى 368 ملن حالقى بار 33 ملن شارشى شاقىرىم اۋماقتى قامتىدى. ۇلىبريتانيانىڭ وتارلىق يەلىكتەرى جەر شارىنىڭ ءار ءتۇرلى ايماقتارىندا تارالىپ جاتتى. ال ءۇندىستان بولسا، «بريتان ءتاجىنىڭ ءىنجۋ-مارجانى» بولدى. افريكانىڭ كوپ بولىگىن فرانسيا يەلەندى. ەۋروپانىڭ ەكى مەملەكەتىنىڭ — شۆەسيا مەن شۆەيساريانىڭ عانا وتارلىق يەلىكتەرى بولمادى.
 

ەۋروپادان تىسقارى دۇنيەجۇزى
 

جۇڭگو. ازيانىڭ ءوز ونەركاسىبى بولماعان، تاۋەلسىز ەلدەرى ۇنەمى سىرتقى كۇشتەردىڭ قىسىمىنا ۇشىراپ وتىرعان. XX عاسىردىڭ باسىندا ازياداعى ءىرى مەملەكەت — جۇڭگو مانچجۋرلىق سين اۋلەتىنىڭ بيلىگىندە بولدى. XIX عاسىردىڭ وزىندە-اق باتىس ەلدەرى قىتايدىڭ وراسان كوپ تابيعي بايلىقتارىنا باقىلاۋ جاساۋعا ۇمتىلدى. «اپيىن سوعىستارىندا» جەڭىسكە قول جەتكىزگەن باتىس ەلدەرى جۇڭگو ۇكىمەتىن تەڭ كۇقىقسىز كەلىسىمشارتقا قول قويۋعا ءماجبۇر ەتتى. اتالمىش كەلىسىمشارت بويىنشا، قىتايدىڭ تۇتاس وبلىستارى دەرلىك شەتەل الپاۋىتتارىنىڭ ىقپالدى ايماعىنا اينالدى.

قىتايعا شەتەلدىك كاپيتالدىڭ كارقىندى ەنۋى تاۋار-اقشا قاتىناستارىنىڭ وسۋىنە مۇمكىندىك بەردى. XIX عاسىردىڭ 70-80 جىلدارىندا قىتايدا العاشقى ۇلتتىك كاسىپورىندار پايدا بولىپ، ۇلتتىق بۋرجۋازيا قالىپتاستى.
كورەيا. جۇڭگو ۇلكەن جەڭىلىسكە ۇشىراعان 1894-1895 جىلدارداعى قىتاي-جاپون سوعىسى كورەيانىڭ جارتىلاي وتارعا اينالۋىنىڭ الدىن الدى. كورەيادا ءىس جۇزىندە جاپوندىك شاپقىنشىلىق رەجيمى ورنادى. 1905 جىلى جاپونيامەن سوعىستا پاتشالىق رەسەيدىڭ جەڭىلۋى جاپون يمپەرياليزمىنىڭ تۇبەگەيلى كۇلام سەرمەۋىنە مۇمكىندىك بەردى. 1905 جىلى امەريكان ديپلوماتياسىنىڭ قولداۋىمەن، كورەيا ۇكىمەتىن پروتەكتورات تۋرالى كەلىسىمشارتقا قول قويۋعا ءماجبۇر ەتتى. 1910 جىلى كورەي مونارحى بيلىكتەن الىستاتىلدى. ەندى كورەيا جاپونيانىڭ گەنەرال-گۋبەناتورلىعى بولىپ قۇرىلدى. ەلدە جاپونيانىڭ وتارلىق رەجيمى نىعايدى.
 

مونعوليا ەكى عاسىردان استام ۋاقىت بويى مانچجۋر يمپەرياسىنىڭ وتارى بولدى. 20 عاسىردىڭ باسىندا قىتايدىڭ السىرەۋى مونعوليانىڭ جاعدايىنا كۇشتى ىقپال ەتتى. مونعوليا پاتشالىق رەسەيمەن جاپونيانىڭ قاراما-قارسى شايقاس الاڭىنا اينالدى. 1907 جىلى 30 شىلدەدە جالپى ساياسي ورىس-جاپون كونۆەنسياسى بەكىتىلدى. كونۆەنسيا كورەيادا جاپونيانىڭ «ەرەكشە قۇقىعىن»، جاپونيا سىرتقى مونعوليادا رەسەيدىڭ «ارناۋلى قۇقىعىن» مويىندادى. 20 عاسىردىڭ باسىنا قاراي باتىس ازيا ەلدەرى — وسمان يمپەرياسى، يران جانە اۋعانستان كاپيتاليستىك باتىس دەرجاۆالارىنىڭ جارتىلاي وتارىنا اينالدى.
 

جاپونيا. 1867-1868 جىلدارى بولعان مەيدزي ريەۆوليۋسياسى، 1870-1880 جىلدارداعى رەفورمالار جاپونيادا كاپيتاليزمنىڭ دامۋىنا جول اشىپ، ونىڭ الەۋمەتتىك جانە ساياسي جاعىنان وزگەرۋىنە ىقپال ەتتى. كاپيتاليستىك ءبازيستىڭ قالىپتاسۋى جاپونيا قوعامىنىڭ جاڭعىرۋىنا الىپ كەلدى. جاپونيا باتىس ەلدەرىنىڭ مادەنيەتى مەن تەحنيكالىق جەتىستىكتەرىن وزدەرىنىڭ ۇلتتىك ەرەكشەلىكتەرىنە بەيىمدەپ، پايدالانا ءبىلدى.
 

وڭتۇستىك شىعىس ازيا اۋماعىندا ءبىر عانا تايلاند تاۋەلسىزدىك ەل رەتىندە قاراستىرىلعان، قالعان ونشاقتى ەلدەر ۇلىبريتانيا، فرانسيا، گوللانديا، اقش باقىلاۋىندا ەدى. ءۇندىقىتاي تۇبەگىندەگى ۆەتنامدى، لاوستى، كامبودجانى فرانسيا يەلەنگەن. فيليپپيندەردە XVI ع. بەرى يسپانيا ۇستەمدىلىگى ورناعان، ءبىراق 1898 ج. باستالعان اقش -يسپان سوعىسى ناتيجەسىندە ول امەريكاعا وتكەن. يندونەزيا ارالدارىندا بيلىك گوللاندىقتاردىڭ كولىندا بولدى. سونىمەن بىرگە، تيمور ارالىنىڭ ءبىر بولىگىن پورتۋگال وتارشىلدارى ۇستاعان، ال سۋلاۆەسي، بورنەو جەرلەرىندە اعىلشىنداردىڭ دا وتارلارى ورنالاسقان. ۇلىبريتانياعا مالاييا، سينگاپۋر، بيرما باعىنىشتى ەدى. ازيانىڭ وڭتۇستىگىندە قازىرگى ءۇندىستان، پاكىستان، بانگلادەش، شري-لانكا تولىعىمەن اعىلشىن وتارشىلدارىنا تاۋەلدى بولدى. نەپال، بۋتان بيلەۋشىلەرى دە لوندونعا جالتاقتاپ ءومىر سۇرگەن. ورتا شىعىسقا جاتاتىن اۋعانستان، يران، تۇركيا جارتىلاي وتارلى ەلدەرگە اينالعان. بۇل ايماقتى بيلەۋگە انگليا جانە رەسەي پاتشالىعى كوپتەن بەرى ءوزارا تارتىسىپ جۇرگەن. XIX ع. اياگىندا ولاردىڭ كاتارىنا گەرمانيا قوسىلىپ، يمپەرياليستىك شيەلەنىس قىزا تۇسكەن.

ازياداعى اراب ەلدەرىندە تۇركيا ۇستەمدىك جۇرگىزىپ كەلگەن، ءبىراق ءوزى السىرەگەن وسمان اۋلەتىنىڭ ىكلالى بارعان سايىن سارقىلا تۇسكەن. ال افريكا قۇرلىعىنداعى مىسىردى، سۋداندى اعىلشىندار بيلەپ-توستەسە، ماگريبتەگى ماروككونى فرانسۋزدار مەن يسپاندىقتار، الجير مەن ءتۋنيستى فرانسۋزدار قاناپ تۇرعان. رەسمي تۇردە ليۆيا تۇرىك يمپەرياسىنداعى ءبولىم بولىپ سانالعانىمەن، ونى يتاليا ءوز باقىلاۋىنا الا باستاعان. ساحارانىڭ وڭتۇستىگىندەگى افريكا مەملەكەتتەرى وتارلانعان. تەك، ەفيوپيا، ليبەريا ءسوز تۇرىندە ەركىن ەلدەر دەپ سانالعان، ال وڭتۇستىك افريكا وداعى 1910 ج. ۇلىبريتانيانىڭ دومينيونى رەتىندە دامي تۇسكەن. ونى بيلەگەن اق ناسىلدىلەر جەرگىلىكتى تۇرعىنداردى قۇلدىق جاعدايدا ۇستاپ، اپارتەيد ساياساتىن جۇرگىزىپ وتىردى.
 

وتار جانە جارتىلاي وتار ەلدەر

ازيا مەن افريكانىڭ جاپونيادان باسقا ەلدەرى وتار ەلدەر قاتارىنا تىركەلىپ، ەگەمەندىگىنەن ايىرىلىپ، وتارلاۋشى ەلدەردىڭ باسقارۋىنا كوشتى. XX ع. باسىندا دۇنيە ءجۇزىن ءبولىسۋ اياقتالدى. «بوس جەر» مۇلدە دەرلىك قالعان جوق. دۇنيە ءجۇزىن ءبولىسىپ بولعاننان كەيىن، الەمدە يمپەرياليزمنىڭ وتارلىق جۇيەسى ءبىرجولاتا قالىپتاستى. بۇل جۇيەنىڭ قۇرامىندا ەگەمەندىگىنەن تولىق ايىرىلعان بولشەكتەر وتار تۇرىندە، ال وزدەرىنىڭ ءداستۇرلى باسقارۋ قۇرىلىمدارىن قاعاز جۇزىندە ساكتاعانىمەن، ءىس جۇزىندە قارجى جانە ەكونوميكالىق جاعىنان يمپەرياليستىك مەملەكەتتەرگە تاۋەلدى ەلدەر جارتىلاي وتار تۇرىندە بولدى. جارتىلاي وتار ەلدەر قاتارىنا جۇڭگو، تۇركيا، يران، ەفيوپيا، اۋعانستان سياقتى ءبىر توپ ەلدەر جاتتى. XIX ع. ەكىنشى جارتىسى مەن XX ع. باسىندا ەۋروپالىقتار قونىستانعان كەيبىر وتارلار دومينيوندار دەپ اتالا باستادى. دومينيوندار ءوزىن-وزى باسقارۋعا قۇقىق الدى. ولاردىڭ قاتارىندا — كانادا، جاڭا زەلانديا، اۆستراليا جانە وڭتۇستىك افريكا وداعى بولدى. وتارلىق ۇستەمدىكتىڭ ءبىر ءتۇرى — پروتەكتورات تۇرىندە بايقالدى. پروتەكتور — لاتىنشا، قامقورشى-باسقارۋشى مەملەكەت باعىنىشتى ەلدىڭ ساياساتىن باقىلاپ، وتارشىلدىق ۇستەمدىگىن جۇرگىزەدى.

ەۋروپالىق مەملەكەتتەردىڭ ۇستەمدىگىنىڭ ءتۇپ نەگىزى

باتىس ەۋروپا اۋماعىندا بۋرجۋازيالىق قاتىناستار قالىپتاستى. سودان بارىپ كاپيتاليستىك قاتىناستاردىڭ دامۋىنا، جەكە مەنشىك يەلەنۋ قۇقىعى مەن جاڭا تەحنيكالىق جابدىقتاردىڭ وندىرىسكە ەنۋىنە مۇمكىندىك اشىلدى. مۇنداي قۇقىق جەكە ادامنىڭ تالاپتانۋىنا ءوز بەتىمەن تىرشىلىك جاساۋىنا اشىق باستاما بولدى. ەڭبەك — بەدەلدى، قۇرمەتتى، سىيلاۋعا تۇرارلىق ىس-ارەكەت دەپ قابىلداندى. كاپيتاليستىك قوعام قۇرىلىمىندا ەكونوميكالىق مۇددە ەڭ جوعارى، قاسيەتتى مۇددە دەپ ءتۇسىندىرىلدى. وندىرىستىك قۇرال-جابدىقتاردى جەتىلدىرۋ تالاپتارى بارىنشا ماداقتالدى جانە ۇزبەي كوتەرمەلەندى. XVIII ع. ەۋروپا ەلدەرى ماشينا جانە ماشينا جاسايتىن وندىرىستەر سانىنان العا شىقتى. سونىمەن قاتار، ءونىم وندىرۋدەن باسقا ايماقتاعى ەلدەردى تەز ارادا باسىپ وزىپ، اسكەري قارۋ-جاراعىنىڭ باسىمدىلىعى انىقتالدى. بۇل جەتىستىكتەر ەۋروپا ەلدەرىنىڭ كەلەشەكتەگى وتارشىلدىق ۇستەمدىگىنە قولايلى جاعداي تۋدىردى.

ۇلتتىق سانا-سەزىممەن ازاتتىق قوزعالىستاردىڭ ءوسۋى

تاريحي تۇرعىدان الىپ قاراساق، ۇلتتىق ماسەلە كاپيتاليزممەن بىرگە بۋرجۋازيالىق ۇلتتاردىڭ قالىپتاسۋ كەزەڭىندە پايدا بولدى. بۋرجۋازيالىق ۇلتتاردىڭ پايدا بولۋىنا بايلانىستى قاۋىمدىق، ءدىني، اۋلەتتىك ايىرماشىلىقتار ءوز ءمانىن جوعالتا باستادى. XX ع. ۇلتشىلدىق ەۋروپاداعى مەملەكەتتىك قۇرىلىستىڭ باستى ەلەمەنتىنە اينالدى. ۇلتشىلدىق ءبىرىنعاي مەملەكەتتەر اياسىنداعى ەتنوستاردىڭ بارلىق بولىكتەرىنىڭ شوعىرلانعان بەلگىسى بولدى. ازيا جانە افريكانىڭ كوپشىلىك ەلدەرىندە ۇلتتىق پرولەتاريات ۇلتتىق بۋرجۋازيادان بۇرىن شەتەلدىك كاسىپورىنداردا قالىپتاسا باستادى. وتارلاردا ۇلتتىق بۋرجۋازيا ءالسىز، باعىنىشتى جاعدايدا بولدى. ۇلتتىق بۋرجۋازيانى كوپەستەر، شەبەرحانالاردىڭ، شاعىن كاسىپورىنداردىڭ يەلەرى قۇرادى. وعان كوپتەگەن قالالىق ۇساك بۋرجۋازيا جىكتەرى قوسىلدى. ۇلتتىق زيالى قاۋىم وكىلدەرى، وفيسەرلەر اراسىنان شىققاندار، ستۋدەنت جاستار، ءدىني سوسلوۆيە مەن فەودالدار ۇلت-ازاتتىق قوزعالىستاردىڭ يدەولوگتارى بولدى.

وركەنيەتتەر ۇندەستىگى

شىعىس وركەنيەتى ۇزاق ۋاقىت بويى بىر-بىرىنەن وقشاۋ ءومىر ءسۇردى. ولاردىڭ اراسىنداعى بايلانىس وتە سيرەك بولاتىن. كوبىنەسە، وركەنيەت وشاقتارى كوشپەلى جانە وتىرىقشى تايپالار قورشاۋىندا قالدى. ەۋروپا ەلدەرىنىڭ وتارشىلدىق ەكسپانسياسى بارىسىندا جۇڭگو، ءۇندى جانە يسلام وركەنيەتتەرىنىڭ بۇرىنعى وقشاۋلانۋى بۇزىلدى.
«وركەنيەت» ۇعىمى عىلىمعا XVIII ع. ەنگىزىلدى. وركەنيەت ادامزات قوعامىنىڭ الەۋمەتتىك جانە مادەني دامۋ دەڭگەيىمەن سيپاتتالادى. «وركەنيەت» ۇعىمى ادامزات قوعامىنىڭ مادەنيەتى، حالىقتىڭ رۋحاني ەرەكشەلىگى، دۇنيەتانىمى جانە ءداستۇرى سياقتى ورنىقتى كورسەتكىشتەر ارقىلى بەينەلەندى.
 

جۇڭگو وركەنيەتى — الەمدەگى ەڭ كونە وركەنيەتتىڭ ءبىرى. جۇڭگو وركەنيەتى كونفۋسيي يدەيالارىنا ارقا سۇيەپ دامىعان. كونە جۇڭگو ويشىلى كۋن-سزى «پاتشا — پاتشا قىزمەتىن، ازامات — ازامات قىزمەتىن، اتا — اتا قىزمەتىن، بالا — بالا مىندەتىن اتقارۋى قاجەت» دەپ ۋاعىزداعان. كونفۋسييلىكتەر اتا-بابالارىن جانە قاريالارىن ارداقتاپ ەستە ساقتاۋدى، كوعامدىق ءتارتىپتى، ۇكىمەتتىك بيلىكتى، يمپەراتور بيلىگىن ناسيحاتتاعان. يمپەراتور شەكسىز بيلىكتى يەلەنگەن مەملەكەت قوجاسى بولدى. شارۋالار قاۋىمدارى مەن جەكە يەلىكتەگى جەر قورى دا يمپەراتور مەنشىگى دەپ ۋاعىزدالدى. قىتايدا جەكە ادامنىڭ ومىرىنە كاتاڭ شەك قويىلىپ وتىردى. ءوز ەلىنىڭ تابىستارىنا ماساتتانعان قىتايلىقتار شەتەل الەمىنە ءمان بەرمەي، وزدەرىنىڭ عاسىرلىق داستۇرلەرىن وزگەرتۋگە تالاپتانبادى. وزدەرىن «اسپان مەملەكەتىمىز»، «الەمنىڭ ورتالىعىمىز» دەگەن پىكىردى زاڭداستىرىپ، قالعان الەمدى مەنسىنبەي، جابايىلار — «ۆارۆارلار» دەپ ۇعىناتىن.
ءۇندى وركەنيەتى — ەڭ كونە جانە ەرەكشە وركەنيەت. ءۇندى وركەنيەتى يندۋيزم مەن بۋدديزم ىلىمدەرىنە ارقا سۇيەيدى.
يندۋيزم ءىلىمى — ادام جانى سونبەيدى، ول جان باسقا جانمەن بىرىگىپ، قۇدايعا قوسىلادى دەيتىن جانە قوعامنىڭ كاستالىق توپتارىنا ءبولىنۋ ءداستۇرىن ۋاعىزدادى. ءار ادام ءوز كاستاسىنىڭ ءداستۇرىن بۇلجىتپاي ورىنداپ، كاستا جولىنان تايماۋى قاجەت.
بۋدديزم ءىلىمىن جاقتاۋشىلار — ادامدى قورشاپ تۇرعان ورتا الدامشى، جالعان، بۇلىڭعىر، قيالي جاعداي دەپ ۇعىنادى. وسىعان سايكەس ادام ءومىرى قايعى-قاسىرەت تارتىپ، ازاپتا وتەدى. مۇنداي جاعدايدان قۇتىلۋ ءۇشىن ادام مىنانداي تەرت شارتتى ورىنداۋ قاجەت:
1) ءومىر دەگەن قايعى-قاسىرەت جولى؛
2) قايعى-قاسىرەتكە ادامنىڭ قۇمارلىعى مەن ءۇمىتى الىپ بارادى؛
3) ەڭ جوعارعى رۋحاني كەمەلدىلىككە جەتۋ ءۇشىن قۇمارلىقتان ارىلۋ كەرەك؛
4) نيرۆاناعا جەتۋ — قايعى-قاسىرەتتەن قۇتىلۋدىڭ جولى. بۋدديزم — تاۋەلسىز، رۋحاني بوستاندىعى بار جەكە ازاماتتى جاقتاپ، مەملەكەتتىك قۇرىلىمنىڭ جاعدايىنا ونشا ءمان بەرمەيدى. ءۇندى وركەنيەتىنىڭ مىقتى تىرەگى مەملەكەت ەمەس، اۋىل قاۋىمى بولدى.
 

يسلام وركەنيەتى — VII ع. اراب تۋبەگىندە پايدا بولدى. مۇحاممەد پايعامبار جانە قۇران يسلام وركەنيەتىنىڭ ءدىني نەگىزىن كالادى. اللاعا قۇلشىلىق ەتۋ، اللاعا عانا سەنۋ — بۇل يسلامنىڭ نەگىزگى قاعيداسى. يسلام — الەۋمەتتىك ءتارتىپتىڭ وتە كەڭ جۇيەسى. مۇسىلمان ءومىرىنىڭ بارلىق جاقتارى دىنگە قاتىستى. اللاعا مۇلتىكسىز باعىنۋ سانا-سەزىمى كەڭ تۇردە ورنىققاندىقتان، جەكە ادام بالاسىنىڭ ارەكەتىنە ونشا ەرىك بەرىلمەي، دۇنيەنى پارمەندى تۇردە وزگەرتۋگە بولادى دەگەن وي، سەزىم قاراستىرىلمايدى. وسىنداي قاتاڭ تارتىپكە سايكەس، يسلام كوپتەگەن ايماقتاردا تۇراقتى ءدىني قاۋىمدار وشاقتارىن، ياعني وتىرىقشى تۇرعىندار، كوشپەلى قاۋىمدار، قالالارداعى كولونەرشىلەر، ساۋدا-ساتتىق توپتارىنىڭ ءدىني ۇجىمدارىن قۇردى.
 

ەۋروپالاندىرۋ

ەۋروپا ەلدەرىنىڭ وتارشىلدىك ساياساتى، ولاردىڭ اشىق تۇردەگى قاراقشىلىعى، ەۋروپا كومپانيالارىنىڭ زورلىق-زومبىلىق، قىرىپ-جويۋشىلىق ارەكەتتەرى ازيا جانە افريكا حالىقتارىنىڭ كوڭىلىنە سىيمايدى. ولاردىڭ ەۋروپا وتارشىلدارىنىڭ قاراقشىلىق ارەكەتىنە قارسى جاسىرىن جانە اشىق تۇردەگى كۇرەسى ساتسىزدىكپەن اياقتالدى. ازيا جانە افريكا حالىقتارىنىڭ قارسىلىعى اياۋسىز باسىلىپ، جانشىلىپ تۇردى.
ەۋروپالىق وتارشىلدارمەن كۇرەستەگى ساتسىزدىكتەر، ازيا مەن افريكا ەلدەرىن ەۋروپالىك وركەنيەتتىڭ جەتىستىكتەرىن يگەرۋگە جەتەلەدى. ولاردىڭ ەۋروپا ماماندارىن شاقىرىپ، ونەركاسىپتىڭ جەكەلەگەن وشاقتارىن دامىتۋعا تالپىنعان ارەكەتتەرى ويداعىداي ناتيجەلەر بەرمەدى. بىرتىندەپ، وسى ايماكتارداعى داستۇرلەردى تۇبەگەيلى جاڭارتۋ قاجەتتىلىگى بايقالادى. مۇنداي جاعدايدا جاپونيا ەلىنىڭ تاجىريبەسى ۇلگى ەسەبىندە بولدى.

---