InfoHub Logo

قاسيەت تۇنعان مۇنايلى ولكە ماڭعىستاۋ توپىراعىندا دۇنيەگە كەلىپ، قازاقستاننىڭ بولاشاعى ءۇشىن قىزمەت ەتۋ ماقساتىندا ءبىلىم الىپ جاتقانىم مەن ءۇشىن اسقان باقىت. ەلىمىزدىڭ «قارا التىن» اتانعان مۇنايى – ەل ەكونوميكاسىنىڭ دامۋىنا ۇلكەن ىقپال ەتىپ وتىرعان بايلىعى.

ءححى عاسىر – اقپاراتتىق تەحنولوگيانىڭ قارىشتاپ دامىعان كەزەڭى. ال قازاق ەلى الەم بويىنشا تەز قارقىنمەن دامۋشى ەلدەردىڭ قاتارىنان سانالادى. ونەركاسىپ پەن اقپاراتتاندىرۋدىڭ وركەندەۋى كوز ىلەسپەس جىلدامدىقپەن جۇرۋدە. بۇگىنگى تاڭدا مۇناي سالاسىنداعى ادامداردىڭ ءىس - ارەكەتىنىڭ ءبىرشاما جۇمىسى اۆتوماتتاندىرىلعان. ياعني تەحنيكا، ءتۇرلى اۆتوماتيكا ارقىلى جۇزەگە اسىرىلادى. ەندەشە بۇل جۇمىس ادامداردان اسقان بىلىمدىلىكتى، تەحنيكا تىلىندە وينايتىن شەبەرلىكتى تالاپ ەتپەي مە؟

ونىڭ ۇستىنە مۇناي ءوندىرۋ زاۋىتتارىنىڭ ەكولوگياعا كەرى اسەر ەتپەۋىن دە ەسكەرۋ قاجەت. قازاقستاندا مۇناي اتىراۋ، پاۆلودار، شىمكەنت وبلىستارىندا وندىرىلەدى. ال گەولوگيالىق تۇرعىدا ىزدەستىرۋ، شىعارۋ ەلىمىز بويىنشا اتىراۋ، ماڭعىستاۋ، اقتوبە، قىزىلوردا ايماقتارىندا جۇزەگە اسىرىلۋدا. مۇنايلى ولكە ماڭعىستاۋ تۇرعىندارى وسى «قارا التىنىمىزدىڭ» ارقاسىندا جۇمىسپەن قامتىلىپ، قانشاما وتباسى الەۋمەتتىك جاعدايىن تۇزەدى. اۋلىمىزداعى مۇنايشى اعالاردىڭ ايتۋىنشا، ولكەمىزدىڭ جەتىباي، جاڭاوزەن، سولتۇستىك بوزاششى تۇبەگىنە جاتاتىن قالامقاس، قاراجانباس، اقتاۋدان 43 شاقىرىم جەردەگى دوڭعا، اقتاۋدان 360 شاقىرىم قاشىقتىقتاعى قاراقۇدىق، قاراقيا اۋدانىنا قاراستى ويماشى، الاتوبە، اققار ايماقتارىنان مۇناي شىعارىلادى. وسى ورايدا اتاقتى جازۋشى م. ءابدىحالىقوۆتىڭ «الىستاعى ماڭعىستاۋدا» پوۆەسىندەگى سۇلتانبەك بەينەسى ەسىمە ورالدى. ويتكەنى سۇلتانبەك مۇناي سالاسىنىڭ ماڭعىستاۋ ولكەسىندە العاش يگەرىلۋىنە ات سالىسقان ەڭبەكقور ادام ەدى. مەنىڭ باۋىرلارىمنىڭ دا «سۇلتانبەك كەيىپكەر سەكىلدى ءبىلىمدى، شەبەر، تاماشا مۇنايشى بولسام» دەگەن اسقاق ارماندارى بار.

سونداي - اق ماڭعىستاۋ اكىمى ا. ايداربايەۆ اعانىڭ بيىلعى قاۋلىسى ءار وتباسىن قۋانىشقا بولەدى دەپ ويلايمىن. ويتكەنى وندا: «ماڭعىستاۋلىق ءار وتباسىندا ءبىر مۇنايشى بولۋ كەرەك»،- دەلىنگەن ەدى. ەندەشە ولكەمىزدە تۇرمىسى ناشار وتباسى بولمايدى دەگەن ءسوز.
مەنىڭ ويىمشا، بۇل – دۇرىس باستاما. ءبىراق قازاقستاننان شىعارىلاتىن مۇنايدىڭ ەلۋ پايىزىنا جەتپەس بولىگى عانا قازاقستاندا وندىرىلەتىنى ماعان وي سالدى. دەمەك ونىڭ جارتىسىنان ارتىعى شيكىلەي شەت ەلدەرگە تاسىمالدانىپ، وندا وڭدەلىپ، وزىمىزگە بىرنەشە ەسە باعاسىنا قىمبات تۇرىندە (بەنزين، سولياركا، كوكس) كەرى ساتىلادى.

تەلەارنالاردان مۇناي شىعاراتىن كەن ورىندارىنىڭ تازالىعىنىڭ كوڭىل قۋانتپاي تۇرعاندىعى تۋرالى دا باعدارلامالار ءجيى بەرىلىپ تۇرادى.
وسى اتالعانداردى ەسكەرە وتىرىپ، مەن ول كەدەرگىلەردى قالاي جەڭۋگە بولاتىندىعى، جاقسارتۋ جولدارى تۋرالى كوپ ويلاندىم.

ەگەر مەن مۇنايشى بولسام، الدىمەن ەكولوگيالىق تازالىق جاعدايىنا اسا نازار اۋدارار ەدىم. مۇناي شىعاراتىن كەن ورىندارىن جاسىل ايماققا اينالدىرۋ جولدارىن ىزدەستىرىپ، ەگەر ينۆەستورلار كەلسە، جاسىلداندىرۋ شارتىن تالاپ ەتەر ەدىم. ەكىنشى ماسەلە، جۇمىسشىلار ءۇشىن قاۋىپسىزدىك جاعىنا كوڭىل بولەر ەدىم. قاۋىپسىزدىكتىڭ قاتاڭ باقىلاۋعا الىنباۋى سالدارىنان قانشاما وتباسى وزدەرىنىڭ ءبىر مۇشەسىنەن ايىرىلىپ قالىپ جاتىر. مەنىڭ جانىما باتاتىنى دا وسى جاعداي. ۇشىنشىدەن، مۇناي شىعارۋدىڭ جاڭا ءادىس - تاسىلدەرىن ويلاستىرار ەدىم. ەسكى تەحنيكالاردى جويىپ، جاڭا تەحنيكالارمەن قامتاماسىز ەتەر ەدىم. قاۋىپسىزدىك پەن تازالىق تا ەسكەرىلەر ەدى. تورتىنشىدەن، مۇناي يگەرۋدىڭ جاڭا تەحنولوگياسىن ويلاپ شىعارار ەدىم. مۇندا وزىمىزدەن شىققان ءونىم شەت ەل اسپاي، ءوز ەلىمىزدە وڭدەلىپ، دايىن ونىمگە اينالىپ، قىرۋار قارجى ۇنەمدەلەر ەدى. بەسىنشىدەن، تاسىمالداۋدىڭ دا جاڭا ءتاسىلىن تابار ەدىم. مۇندا دا تيىمدىلىك پەن ۇنەمدەۋدى نازارعا الماقپىن.
مۇناي سالاسىنداعى تاقىرىپتار كوپتەن ويىمدا جۇرگەن بولاتىن. سەبەبى مەن دە مۇنايشى ماماندىعىنىڭ قيىندىعىن سەزىنەمىن. بۇل ماماندىقتى ەلىمىزدىڭ وركەندەۋىنە بىردەن - ءبىر سەپتىگىن تيگىزەتىن قاجەت كاسىپكە سانايمىن.
ءار وتباسىنداعى ءبىلىمدى ادام مۇناي سالاسىنىڭ بىلىكتى مامانى بولۋعا لايىق دەپ ەسەپتەيمىن.