ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم – ءتىلىم مەنىڭ
تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس – شارا
ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم – ءتىلىم مەنىڭ
(تانىمدىق ساعات)
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى وقۋشىلار مەن ۇستازدار!
بۇگىنگى «ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم – ءتىلىم مەنىڭ» تاقىرىبىندا وتكىزىلەتىن تانىمدىق ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
تانىمدىق ساعاتىمىزدىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى انا ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ، ءتىل – ءبىزدىڭ تىرشىلىگىمىز، بابالارىمىزدان قالعان اسىل مۇرا ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
انا تىلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك بالا كەزدەن باستالادى. انا ءتىلىمىز ارقىلى عانا ءبىز حالقىمىزدى، وتانىمىزدى تانىپ بىلەمىز. ەل – جۇرتىمىزدىڭ، تۋعان جەرىمىزدىڭ ەرەكشەلىگىن، قاسيەتىن انا ءتىلىمىز ارقىلى قابىلداپ، سوعان دەگەن ماحابباتىمىزدى انا ءتىلىمىز ارقىلى جەتكىزەمىز. ءبىزدىڭ انا ءتىلىمىز – قازاق ءتىلى. قازاق ءتىلى – دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ باي، بەدەلدى دە، بەينەلى تىلدەردىڭ ءبىرى.
وتكىردىڭ ءجۇزى،
كەستەنىڭ ءبىزى
ورنەگىن سەندەي سالا الماس – دەپ ۇلى اباي اتامىز تاڭىرقاپ، تاعزىم ەتكەن. ولاي بولسا، سەندەردىڭ وسى انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسىن بيىككە ۇشىراتىن سۇڭقارى، بايگەنىڭ الدىن بەرمەس تۇلپارى بولۋلارىڭا تىلەكتەسپىن!
كەزەكتى وقۋشىلارعا بەرەيىن:
ءان «انامنىڭ ءتىلى – اياۋلى ءۇنى». ءسوزى شونا سماحانۇلىنىكى، ءانى امىربەك تىنالييەۆتىكى.
ورىندايتىن -----------------------------------------
راحمەت!
جۇرگىزۋشى:
ءتىل تاريحى – ەل تاريحى، ءتىل تاعدىرى – ەل تاعدىرى. سەبەبى، ەلىمىز بەن ءتىلىمىز بولاشاق ءۇشىن بىرنەشە تاريحي بۇرالاڭدار مەن شاتقالداردان اداسپاي، سۇرىنبەي، اقىرى ماقساتىنا جەتتى. تاريح پەن ءتىل تامىرلاس. انا ءتىلىمىز بۇگىندە بارلىق قازاقستان حالىقتارىنىڭ مارتەبەسى، ماقتانىشى. بۇگىنگى تانىمدىق ساعاتىمىزدىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى «ارداقتاپ اتا تاريحىن، انا ءتىلىن» دەپ اتالادى.
(وقۋشىلار ءتىلدىڭ تاريحى جونىندە ايتادى).
تاقتادان ءتىل تۋرالى سۋرەتتەر كورسەتىلەدى.
جۇرگىزۋشى: راحمەت، بالالار!
جۇرگىزۋشى:
انا تىلىنە، قازاقتىڭ ەل بولىپ قالىپتاسۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان حان، بيلەردىڭ ەسىمى تاريحتان بەلگىلى. اق پەن قارانىڭ، شىندىق پەن جالعاننىڭ، دوستىق پەن قاستىقتىڭ ارا – جىگىن ۇستاعان زەردەلى اقىل يەلەرى، اسىل ءسوزدىڭ شەبەرى: بۇقار جىراۋ، اياز بي، جيرەنشە شەشەندەرىمىز، تولە، قازىبەك، ايتەكە بيلەرىمىز «تۋرا بيدە تۋما جوق» دەپ ادىلدىگىن ايتقان، تۋعان تىلگە دەگەن تىلەكتەرى ءبىر ەمەس پە ەدى؟! وسى دانالىق سوزدەر، اڭىز - اڭگىمەلەر، ماقال – ماتەلدەر، ۇرپاقتان – ۇرپاققا جەتتى. بۇگىنگى جاس ۇرپاق، سەندەردىڭ مىندەتتەرىڭ وسى قاسيەتتى سوزدەردىڭ ءمان – ماعىناسىن ۇعىنۋ، ءتۇسىنۋ.
ولاي بولسا، كەلەسى ءىى بولىمىمىزدە «بابالاردان قالعان اسىل ءسوز» دەپ اتالادى.
بۇل بولىمىمىزدە وقۋشىلار ءتىل تۋرالى ماقال – ماتەلدەر ايتادى.
ماقال – ماتەل
ونەر الدى – قىزىل ءتىل
ءتىل تاس جارادى، تاس جارماسا باس جارادى
ەڭ اششى دا، ءتاتتى دە – ءتىل
ءتىل قارۋى – ءسوز.
جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل
كەلەسى مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرامىن.
جاعالاي – جاعالاي تاس قويدىم،
جيرەن اتتى بوس قويدىم. (ءتىل)
ونان ءارى قاراي ءتىل تۋرالى ولەڭدەردىڭ اۆتورىن تابۋ.
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى – انام ءتىلىن،
بەسىكتە جاتقانىمدا – اق بەرگەن ءبىلىم.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن مينۋتىمنان،
قۇلاعىما سىڭىرگەن تانىس ءۇنىن. (سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ)
انا ءتىلىڭ – ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل.
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە! (قادىر مىرزاالييەۆ)
تۋعان ءتىلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار سىر ويداعى.
وسسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وشەمىن. (ءابدىلدا تاجىبايەۆ)
راحمەت، بالالار! (ماقال ايتىپ، ولەڭنىڭ اۆتورىن تاپقان وقۋشىلارعا ىنتالاندىرۋ سىيلىعىمەن رۋچكا، داپتەر بەرىلەدى).
جۇرگىزۋشى: ەردىڭ قۇنىن ەكى اۋىز سوزبەن بىتىرەتىن دە، جاۋلاسقان ەلدەردىڭ اراسىن كەلىسىمگە كەلتىرەتىن دە وسى ءتىلىمىز. انا ءتىلىمىزدىڭ وي تەرەڭدىگىن، قۇدىرەتتىلىگىن، ونىڭ قازىنا ەكەنىن دالەلدەيتىن كورىنىستەردى تاماشالايىق.
ءىىى ءبولىمىمىز «ءتىل – قىمبات قازىنا» دەپ اتالادى.
كورىنىس: «تولە ءبيدىڭ جۇمباعى»
ساحناعا ءۇش بي شىعادى. (تاقتا ارقىلى بيلەردىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى).
8 – سىنىپ وقۋشىلارى: قۋانىشبەك، ماقسات، نۇرسۇلتان.
تولە بي (قۋانىشبەك): ۋا، حالقىم، ءسوز ءقادىرىن بىلەتىن، ءسوز تانىعان جاستارعا 10 ءتۇرلى جۇمباعىم بار.
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى
باسىقارا اۋلى، № 182 مەكتەپ كىتاپحاناشىسى
قوڭىربايەۆا زاكيرا ابەن قىزى
ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم – ءتىلىم مەنىڭ
(تانىمدىق ساعات)
جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى وقۋشىلار مەن ۇستازدار!
بۇگىنگى «ەڭ ءبىرىنشى باقىتىم – ءتىلىم مەنىڭ» تاقىرىبىندا وتكىزىلەتىن تانىمدىق ساعاتىمىزعا قوش كەلدىڭىزدەر!
تانىمدىق ساعاتىمىزدىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى انا ءتىلىمىزدى قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەۋ، ءتىل – ءبىزدىڭ تىرشىلىگىمىز، بابالارىمىزدان قالعان اسىل مۇرا ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ.
انا تىلگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىك بالا كەزدەن باستالادى. انا ءتىلىمىز ارقىلى عانا ءبىز حالقىمىزدى، وتانىمىزدى تانىپ بىلەمىز. ەل – جۇرتىمىزدىڭ، تۋعان جەرىمىزدىڭ ەرەكشەلىگىن، قاسيەتىن انا ءتىلىمىز ارقىلى قابىلداپ، سوعان دەگەن ماحابباتىمىزدى انا ءتىلىمىز ارقىلى جەتكىزەمىز. ءبىزدىڭ انا ءتىلىمىز – قازاق ءتىلى. قازاق ءتىلى – دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ باي، بەدەلدى دە، بەينەلى تىلدەردىڭ ءبىرى.
وتكىردىڭ ءجۇزى،
كەستەنىڭ ءبىزى
ورنەگىن سەندەي سالا الماس – دەپ ۇلى اباي اتامىز تاڭىرقاپ، تاعزىم ەتكەن. ولاي بولسا، سەندەردىڭ وسى انا ءتىلىمىزدىڭ مارتەبەسىن بيىككە ۇشىراتىن سۇڭقارى، بايگەنىڭ الدىن بەرمەس تۇلپارى بولۋلارىڭا تىلەكتەسپىن!
كەزەكتى وقۋشىلارعا بەرەيىن:
ءان «انامنىڭ ءتىلى – اياۋلى ءۇنى». ءسوزى شونا سماحانۇلىنىكى، ءانى امىربەك تىنالييەۆتىكى.
ورىندايتىن -----------------------------------------
راحمەت!
جۇرگىزۋشى:
ءتىل تاريحى – ەل تاريحى، ءتىل تاعدىرى – ەل تاعدىرى. سەبەبى، ەلىمىز بەن ءتىلىمىز بولاشاق ءۇشىن بىرنەشە تاريحي بۇرالاڭدار مەن شاتقالداردان اداسپاي، سۇرىنبەي، اقىرى ماقساتىنا جەتتى. تاريح پەن ءتىل تامىرلاس. انا ءتىلىمىز بۇگىندە بارلىق قازاقستان حالىقتارىنىڭ مارتەبەسى، ماقتانىشى. بۇگىنگى تانىمدىق ساعاتىمىزدىڭ ءبىرىنشى ءبولىمى «ارداقتاپ اتا تاريحىن، انا ءتىلىن» دەپ اتالادى.
(وقۋشىلار ءتىلدىڭ تاريحى جونىندە ايتادى).
تاقتادان ءتىل تۋرالى سۋرەتتەر كورسەتىلەدى.
جۇرگىزۋشى: راحمەت، بالالار!
جۇرگىزۋشى:
انا تىلىنە، قازاقتىڭ ەل بولىپ قالىپتاسۋىنا ۇلكەن ۇلەس قوسقان حان، بيلەردىڭ ەسىمى تاريحتان بەلگىلى. اق پەن قارانىڭ، شىندىق پەن جالعاننىڭ، دوستىق پەن قاستىقتىڭ ارا – جىگىن ۇستاعان زەردەلى اقىل يەلەرى، اسىل ءسوزدىڭ شەبەرى: بۇقار جىراۋ، اياز بي، جيرەنشە شەشەندەرىمىز، تولە، قازىبەك، ايتەكە بيلەرىمىز «تۋرا بيدە تۋما جوق» دەپ ادىلدىگىن ايتقان، تۋعان تىلگە دەگەن تىلەكتەرى ءبىر ەمەس پە ەدى؟! وسى دانالىق سوزدەر، اڭىز - اڭگىمەلەر، ماقال – ماتەلدەر، ۇرپاقتان – ۇرپاققا جەتتى. بۇگىنگى جاس ۇرپاق، سەندەردىڭ مىندەتتەرىڭ وسى قاسيەتتى سوزدەردىڭ ءمان – ماعىناسىن ۇعىنۋ، ءتۇسىنۋ.
ولاي بولسا، كەلەسى ءىى بولىمىمىزدە «بابالاردان قالعان اسىل ءسوز» دەپ اتالادى.
بۇل بولىمىمىزدە وقۋشىلار ءتىل تۋرالى ماقال – ماتەلدەر ايتادى.
ماقال – ماتەل
ونەر الدى – قىزىل ءتىل
ءتىل تاس جارادى، تاس جارماسا باس جارادى
ەڭ اششى دا، ءتاتتى دە – ءتىل
ءتىل قارۋى – ءسوز.
جەتى جۇرتتىڭ ءتىلىن ءبىل
كەلەسى مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرامىن.
جاعالاي – جاعالاي تاس قويدىم،
جيرەن اتتى بوس قويدىم. (ءتىل)
ونان ءارى قاراي ءتىل تۋرالى ولەڭدەردىڭ اۆتورىن تابۋ.
سۇيەمىن تۋعان ءتىلدى – انام ءتىلىن،
بەسىكتە جاتقانىمدا – اق بەرگەن ءبىلىم.
شىر ەتىپ جەرگە تۇسكەن مينۋتىمنان،
قۇلاعىما سىڭىرگەن تانىس ءۇنىن. (سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ)
انا ءتىلىڭ – ارىڭ بۇل،
ۇياتىڭ بوپ تۇر بەتتە.
وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل.
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە! (قادىر مىرزاالييەۆ)
تۋعان ءتىلىم – تىرلىگىمنىڭ ايعاعى،
ءتىلىم باردا ايتىلار سىر ويداعى.
وسسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وسەمىن،
وشسە ءتىلىم، مەن دە بىرگە وشەمىن. (ءابدىلدا تاجىبايەۆ)
راحمەت، بالالار! (ماقال ايتىپ، ولەڭنىڭ اۆتورىن تاپقان وقۋشىلارعا ىنتالاندىرۋ سىيلىعىمەن رۋچكا، داپتەر بەرىلەدى).
جۇرگىزۋشى: ەردىڭ قۇنىن ەكى اۋىز سوزبەن بىتىرەتىن دە، جاۋلاسقان ەلدەردىڭ اراسىن كەلىسىمگە كەلتىرەتىن دە وسى ءتىلىمىز. انا ءتىلىمىزدىڭ وي تەرەڭدىگىن، قۇدىرەتتىلىگىن، ونىڭ قازىنا ەكەنىن دالەلدەيتىن كورىنىستەردى تاماشالايىق.
ءىىى ءبولىمىمىز «ءتىل – قىمبات قازىنا» دەپ اتالادى.
كورىنىس: «تولە ءبيدىڭ جۇمباعى»
ساحناعا ءۇش بي شىعادى. (تاقتا ارقىلى بيلەردىڭ سۋرەتى كورسەتىلەدى).
8 – سىنىپ وقۋشىلارى: قۋانىشبەك، ماقسات، نۇرسۇلتان.
تولە بي (قۋانىشبەك): ۋا، حالقىم، ءسوز ءقادىرىن بىلەتىن، ءسوز تانىعان جاستارعا 10 ءتۇرلى جۇمباعىم بار.
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى
باسىقارا اۋلى، № 182 مەكتەپ كىتاپحاناشىسى
قوڭىربايەۆا زاكيرا ابەن قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
قاسىم امانجولوۆتىڭ 100 مەرەيتويىنا ارنالعان «وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى، قايسار اقىن» اتتى پوەزيا كەشىنىڭ سەنارييى
