وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى، قايسار اقىن
قاسىم امانجولوۆتىڭ 100 مەرەيتويىنا ارنالعان «وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى، قايسار اقىن» اتتى پوەزيا كەشىنىڭ سەنارييى
كەشتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى پاتريوتتىققا، ادالدىققا، ادامگەرشىلىككە باۋلۋ. اقىننىڭ ولەڭدەرىن مانەرلەپ وقۋ ارقىلى ونى بولاشاق ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ
قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
1جۇرگىزۋشى: «جاسىق ولەڭ ەمەس، اسىل ولەڭ» جازۋدى ماقسات ەتكەن قايسار اقىن قاسىم امانجولوۆتىڭ 100 جاسقا تولۋىنا بايلانىستى وتكىزگەلى تۇرعان «وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى، قايسار اقىن» اتتى پوەزيا كەشىنە قوش كەلىپسىزدەر!
«ورتكە تيگەن داۋىلداي» ءورشىل ولەڭدەرىمەن قازاق پوەزياسىنا جاڭا لەپ، ەرەكشە سەرپىن الا كەلگەن داۋىلپاز اقىن قاسىم امانجولوۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولۋىنا بايلانىستى اقىن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان مادەني ءىس – شارالار جەر – جەردە ءوتىپ جاتقانى بەلگىلى.
2 - جۇرگىزۋشى: اقىن قاسىم امانجولوۆ 1911 جىلى قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. كەدەي، شارۋا وتباسىندا تۋعان. اتا – اناسىنان جاستاي جەتىم قالعان، كەيىن ينتەرناتتا وقىپ، باستاۋىش كلاستىڭ ءبىلىمىن العان. 1927 – 1930 جىلدارى مال دارىگەرلىك تەحنيكۋمىندا وقىدى. ونى بىتىرگەن سوڭ ورال قالاسىنداعى پەدينستيتۋت تا وقىدى. وسى جىلداردا ولەڭ جازۋعا تالپىنعان جىگىت1932 جىلى الماتىعا كەلىپ، «لەنينشىل گازەتىنە» قىزمەتكە تۇرادى. العاشقى ولەڭى 1931 جىلى ورال وبلىسى «ەكپىندى قۇرىلىس» گازەتىندە باسىلدى. العاشقى ولەڭدەر جيناعى 1939 جىلى «ءومىر سىرى» دەگەن اتپەن جارىق كوردى.
1 – جۇرگىزۋشى: ۇلى اقىن مىنا ومىردە نەبارى 44 – اق جىل عۇمىر كەشتى. اسا از ءومىر. قامىشىنىڭ سابىنداي تىم شولاق عۇمىر. مۇنىڭ ۇستىنە ونىڭ وسى ءومىرى اسا اۋىر، جەتىمدىكپەن، اشارشىلىقپەن جانە اپاتپەن، الاپات وت جىلىندا وتسە، 1947 جىلى اۋرۋمەن ارپالىسى تاعى بار. مىنە، وسىنداي الاساپىران ۋاقىتتا كۇن كەشىپ ءجۇرىپ، اقىن بولىپ تۋىپ، 4 تومدىق اسىل مۇرا قالدىرۋ، قازاق جىرىنىڭ شىڭى بولىپ ماعىنالى دا، ماحابباتتى عۇمىر كەشۋ، ارينە قايران قالارلىق قۇبىلىس.
2 – جۇرگىزۋشى: سوندىقتان دا ونىڭ «ورتكە تيگەن داۋىلداي ولەڭدەرىن» ەشكىم دە قاسىمنىڭ ءوزى ەمەس دەپ ايتا المايدى. دۇنيەگە كەلىپ جاتقان جاڭا ۇرپاقتار دا ونىمەن ۇنەمى جۇزدەسىپ، اسىل – مول بايلىعىن شايقاپ، وزدەرىنىڭ قۋات – شاماسىن بايقاۋدا.
ءان: «ءوزىم تۋرالى» ولەڭى
ورىندايتىن: -----------------------
قاسىم امانجولوۆ، ارينە ءوز زامانىنىڭ پەرزەنتى. ونىڭ جىرلارىندا وزبىرلىققا كونبەۋ، وكتەمدىككە توزبەۋ، ادىلەتسىزدىككە قارسى تۇرۋ سەزىمى ايقىن كورىنەدى.
تۋعان دالاسىن تاپ قاسىمداي ەگىلىپ، توگىلىپ، ەمىرەنىپ جىرلاعان اقىندار كەمدە كەم.
قازاقستان دەيتىن مەنىڭ بار ەلىم،
جاتىر الىپ جارتى دۇنيە الەمىن!
بۇل دالانى انام جاسپەن سۋارعان،
بۇل دالادا اتام قولعا تۋ العان.
ولاي بولسا، اقىننىڭ تۋعان جەر تاقىرىبىنداعى ولەڭدەرىنە كەزەك بەرەيىك.
«ارالىم، ايدىن شالقارىم» ------------
«حان ءتاڭىرى» -----------------
«كوكشەتاۋ» ----------------
«كوكتەم» -------------
«باسپانا» ---------------
«الماتى» ----------------
«قازاقستان» ----------------
«بەتپاقدالا» ----------------
«سارىارقا» ------------------
«جايىق» --------------
«داۋىل» -----------------
«اۋىل سىرتى مارجان كول» -------------
«كۇن كوتەرگەن قارىنداس» ---------------
«اتامەكەن» ---------------
«الاتاۋ» ----------------
«نۇرلى دۇنيە» ---------------------
قۇيا المان ۇگىتىلگەن بالشىق ولەڭ
كوڭىلىمدى جاسادىم تاماشامەنەن.
سەرىنىڭ سەمسەرىندەي سەرتكە تاققان،
ولەڭنىڭ وتكىرىن ءبىر الشى مەنەن.
دەگەنىن ەستىپ، كوزىنىڭ نۇرىن سوڭعى تامشىسىنا دەيىن سارقىپ بەرەتىنىنە باس ۇراسىڭ. كەلەسى جاستىق جىرلارى
«جاس داۋرەن» --------------
«نارتاۋەكەل» ---------------
«بالالىق شاق تۋرالى» ----------------
«قارا اعاش» -------------
دومبىرامدا ءبىر كۇي بار تارتىلماعان،
كوڭىلىمدە ءبىر سىر بار ايتىلماعان.
كۇيىمدى دە، سىرىمدى سىيلار ەدىم،
جانىم سۇيەر جار بولساڭ جارقىلداعان.
جىرلارىن ماحاببات جىرلارىن ارناعان. ولاي بولسا، سۇيىسپەنشىلىك جىرلارى نازارلارىڭىزدا.
«ايتشى جانىم» ---------------
«سايرا، سايرا ساندۋعاشىم» ----------------
«الدە» -----------------
«سەنىڭ الما باعىڭدا» ----------------
«ءسۇيدىم دەدىڭ» -----------------
«قارىنداسىم مارفۋعا»----------------
«بالام اۋىرعاندا» ----------------
«داريعاشىم» --------------
«داريعاعا حات» --------------
قاسىم امانجولوۆ جاراتىلىستى، تابيعات كورىنىسىن كولدەنەڭ كوزبەن كورۋشى بولىپ جىرلامايدى. ول ءداۋىردى، وتاندى ايتا ما، اۋىر كۇندەر مەن سىن ساعاتتى ايتا ما، قۋانا ما، كۇيىنە مە - سونىڭ بارىندە اقىن تابيعات سۋرەتتەرىن، مىنەزىن ءوز مىنەزى مەن ءوز سۋرەتىنە اينالدىرادى. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى جازعان «اقىن ءولىمى تۋرالى اڭىز» پوەماسى اقىن تۆورچەستۆوسىنىڭ ەڭ بيىك ساتىسى. مايداندا قازا بولعان قازاق اقىنىنىڭ ەرلىك ولىمىنە ارنالعان بۇل شىعارما اقىننىڭ جارقىن تۇلعاسىن وتتى سەزىممەن بەينەلەگەن.
«اعايىما» ------------
«اقشالىق» ----------------
«دوستار، قايدا جۇرسىڭدەر» ------------------
قاسىم امانجولوۆ - بىلىكتى اۋدارماشى اقىن. ول اۋدارعان پۋشكين، رۋستاۆەلي، ماياكوۆسكيي، تاراس شيەۆچەنكو ولەڭدەرى – قازاق ادەبيەتىنىڭ اۋدارما ونەرى سالاسىنداعى ەلەۋلى تابىستارى. ونىڭ تۆورچەستۆوسى ادەبيەت تاريحىنان بەرىك ورىن الدى. ءارى قاراي اقىننىڭ ارناۋ ولەڭدەرىنە كەزەك بەرەيىك
«چەرنىشيەۆسكييگە»
«گوركيي» 7 – سىنىپ عالىمبەك گۇلجاينا
«اقىن»(ماياكوۆسكيي تۋرالى) ----------------
«اقىننىڭ ەسكەرتكىشى» (پۋشكينگە ارناۋ) ---------------------
«جامبىل» ------------------
«مۇحتار اعا» ----------------------
«اباي ارمانى» ----------------
«سۇلتانماحمۇت تۋرالى باللادا» -----------------------
«باۋىرجان» ---------------
«تولەۋتايعا» --------------------
«ەلۋ جاسار ەلۋباي» -------------------
1970 جىلداردىڭ جاڭا قاسىمى اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆ «قاسىم دەگەن – قالعىعان جانارتاۋ عوي!»،- دەپ ءوزى عانا مويىنداپ قويماي، وزگەلەردى دە مويىنداتىپ كەلەدى. ونىڭ قاسىمعا ارناعان جىرى – ۇلى قاسىمعا ماڭگىلىك قويىلعان ەسكەرتكىشتىڭ ءبىرى.
1. م. ماقاتايەۆ «قاسىم سولاي بولماسا» -----------------
2. م. شاحانوۆ «قاسىمدى قابىلداماعان ادام قاقىندا» ----------------
3. «قايسار قاسىم» ---------------------
كەشتىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى پاتريوتتىققا، ادالدىققا، ادامگەرشىلىككە باۋلۋ. اقىننىڭ ولەڭدەرىن مانەرلەپ وقۋ ارقىلى ونى بولاشاق ۇرپاقتىڭ بويىنا ءسىڭىرۋ
قۇرمەتتى ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
1جۇرگىزۋشى: «جاسىق ولەڭ ەمەس، اسىل ولەڭ» جازۋدى ماقسات ەتكەن قايسار اقىن قاسىم امانجولوۆتىڭ 100 جاسقا تولۋىنا بايلانىستى وتكىزگەلى تۇرعان «وت اۋىزدى، وراق ءتىلدى، قايسار اقىن» اتتى پوەزيا كەشىنە قوش كەلىپسىزدەر!
«ورتكە تيگەن داۋىلداي» ءورشىل ولەڭدەرىمەن قازاق پوەزياسىنا جاڭا لەپ، ەرەكشە سەرپىن الا كەلگەن داۋىلپاز اقىن قاسىم امانجولوۆتىڭ تۋعانىنا 100 جىل تولۋىنا بايلانىستى اقىن شىعارماشىلىعىنا ارنالعان مادەني ءىس – شارالار جەر – جەردە ءوتىپ جاتقانى بەلگىلى.
2 - جۇرگىزۋشى: اقىن قاسىم امانجولوۆ 1911 جىلى قاراعاندى وبلىسى، قارقارالى اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. كەدەي، شارۋا وتباسىندا تۋعان. اتا – اناسىنان جاستاي جەتىم قالعان، كەيىن ينتەرناتتا وقىپ، باستاۋىش كلاستىڭ ءبىلىمىن العان. 1927 – 1930 جىلدارى مال دارىگەرلىك تەحنيكۋمىندا وقىدى. ونى بىتىرگەن سوڭ ورال قالاسىنداعى پەدينستيتۋت تا وقىدى. وسى جىلداردا ولەڭ جازۋعا تالپىنعان جىگىت1932 جىلى الماتىعا كەلىپ، «لەنينشىل گازەتىنە» قىزمەتكە تۇرادى. العاشقى ولەڭى 1931 جىلى ورال وبلىسى «ەكپىندى قۇرىلىس» گازەتىندە باسىلدى. العاشقى ولەڭدەر جيناعى 1939 جىلى «ءومىر سىرى» دەگەن اتپەن جارىق كوردى.
1 – جۇرگىزۋشى: ۇلى اقىن مىنا ومىردە نەبارى 44 – اق جىل عۇمىر كەشتى. اسا از ءومىر. قامىشىنىڭ سابىنداي تىم شولاق عۇمىر. مۇنىڭ ۇستىنە ونىڭ وسى ءومىرى اسا اۋىر، جەتىمدىكپەن، اشارشىلىقپەن جانە اپاتپەن، الاپات وت جىلىندا وتسە، 1947 جىلى اۋرۋمەن ارپالىسى تاعى بار. مىنە، وسىنداي الاساپىران ۋاقىتتا كۇن كەشىپ ءجۇرىپ، اقىن بولىپ تۋىپ، 4 تومدىق اسىل مۇرا قالدىرۋ، قازاق جىرىنىڭ شىڭى بولىپ ماعىنالى دا، ماحابباتتى عۇمىر كەشۋ، ارينە قايران قالارلىق قۇبىلىس.
2 – جۇرگىزۋشى: سوندىقتان دا ونىڭ «ورتكە تيگەن داۋىلداي ولەڭدەرىن» ەشكىم دە قاسىمنىڭ ءوزى ەمەس دەپ ايتا المايدى. دۇنيەگە كەلىپ جاتقان جاڭا ۇرپاقتار دا ونىمەن ۇنەمى جۇزدەسىپ، اسىل – مول بايلىعىن شايقاپ، وزدەرىنىڭ قۋات – شاماسىن بايقاۋدا.
ءان: «ءوزىم تۋرالى» ولەڭى
ورىندايتىن: -----------------------
قاسىم امانجولوۆ، ارينە ءوز زامانىنىڭ پەرزەنتى. ونىڭ جىرلارىندا وزبىرلىققا كونبەۋ، وكتەمدىككە توزبەۋ، ادىلەتسىزدىككە قارسى تۇرۋ سەزىمى ايقىن كورىنەدى.
تۋعان دالاسىن تاپ قاسىمداي ەگىلىپ، توگىلىپ، ەمىرەنىپ جىرلاعان اقىندار كەمدە كەم.
قازاقستان دەيتىن مەنىڭ بار ەلىم،
جاتىر الىپ جارتى دۇنيە الەمىن!
بۇل دالانى انام جاسپەن سۋارعان،
بۇل دالادا اتام قولعا تۋ العان.
ولاي بولسا، اقىننىڭ تۋعان جەر تاقىرىبىنداعى ولەڭدەرىنە كەزەك بەرەيىك.
«ارالىم، ايدىن شالقارىم» ------------
«حان ءتاڭىرى» -----------------
«كوكشەتاۋ» ----------------
«كوكتەم» -------------
«باسپانا» ---------------
«الماتى» ----------------
«قازاقستان» ----------------
«بەتپاقدالا» ----------------
«سارىارقا» ------------------
«جايىق» --------------
«داۋىل» -----------------
«اۋىل سىرتى مارجان كول» -------------
«كۇن كوتەرگەن قارىنداس» ---------------
«اتامەكەن» ---------------
«الاتاۋ» ----------------
«نۇرلى دۇنيە» ---------------------
قۇيا المان ۇگىتىلگەن بالشىق ولەڭ
كوڭىلىمدى جاسادىم تاماشامەنەن.
سەرىنىڭ سەمسەرىندەي سەرتكە تاققان،
ولەڭنىڭ وتكىرىن ءبىر الشى مەنەن.
دەگەنىن ەستىپ، كوزىنىڭ نۇرىن سوڭعى تامشىسىنا دەيىن سارقىپ بەرەتىنىنە باس ۇراسىڭ. كەلەسى جاستىق جىرلارى
«جاس داۋرەن» --------------
«نارتاۋەكەل» ---------------
«بالالىق شاق تۋرالى» ----------------
«قارا اعاش» -------------
دومبىرامدا ءبىر كۇي بار تارتىلماعان،
كوڭىلىمدە ءبىر سىر بار ايتىلماعان.
كۇيىمدى دە، سىرىمدى سىيلار ەدىم،
جانىم سۇيەر جار بولساڭ جارقىلداعان.
جىرلارىن ماحاببات جىرلارىن ارناعان. ولاي بولسا، سۇيىسپەنشىلىك جىرلارى نازارلارىڭىزدا.
«ايتشى جانىم» ---------------
«سايرا، سايرا ساندۋعاشىم» ----------------
«الدە» -----------------
«سەنىڭ الما باعىڭدا» ----------------
«ءسۇيدىم دەدىڭ» -----------------
«قارىنداسىم مارفۋعا»----------------
«بالام اۋىرعاندا» ----------------
«داريعاشىم» --------------
«داريعاعا حات» --------------
قاسىم امانجولوۆ جاراتىلىستى، تابيعات كورىنىسىن كولدەنەڭ كوزبەن كورۋشى بولىپ جىرلامايدى. ول ءداۋىردى، وتاندى ايتا ما، اۋىر كۇندەر مەن سىن ساعاتتى ايتا ما، قۋانا ما، كۇيىنە مە - سونىڭ بارىندە اقىن تابيعات سۋرەتتەرىن، مىنەزىن ءوز مىنەزى مەن ءوز سۋرەتىنە اينالدىرادى. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارى جازعان «اقىن ءولىمى تۋرالى اڭىز» پوەماسى اقىن تۆورچەستۆوسىنىڭ ەڭ بيىك ساتىسى. مايداندا قازا بولعان قازاق اقىنىنىڭ ەرلىك ولىمىنە ارنالعان بۇل شىعارما اقىننىڭ جارقىن تۇلعاسىن وتتى سەزىممەن بەينەلەگەن.
«اعايىما» ------------
«اقشالىق» ----------------
«دوستار، قايدا جۇرسىڭدەر» ------------------
قاسىم امانجولوۆ - بىلىكتى اۋدارماشى اقىن. ول اۋدارعان پۋشكين، رۋستاۆەلي، ماياكوۆسكيي، تاراس شيەۆچەنكو ولەڭدەرى – قازاق ادەبيەتىنىڭ اۋدارما ونەرى سالاسىنداعى ەلەۋلى تابىستارى. ونىڭ تۆورچەستۆوسى ادەبيەت تاريحىنان بەرىك ورىن الدى. ءارى قاراي اقىننىڭ ارناۋ ولەڭدەرىنە كەزەك بەرەيىك
«چەرنىشيەۆسكييگە»
«گوركيي» 7 – سىنىپ عالىمبەك گۇلجاينا
«اقىن»(ماياكوۆسكيي تۋرالى) ----------------
«اقىننىڭ ەسكەرتكىشى» (پۋشكينگە ارناۋ) ---------------------
«جامبىل» ------------------
«مۇحتار اعا» ----------------------
«اباي ارمانى» ----------------
«سۇلتانماحمۇت تۋرالى باللادا» -----------------------
«باۋىرجان» ---------------
«تولەۋتايعا» --------------------
«ەلۋ جاسار ەلۋباي» -------------------
1970 جىلداردىڭ جاڭا قاسىمى اقىن مۇقاعالي ماقاتايەۆ «قاسىم دەگەن – قالعىعان جانارتاۋ عوي!»،- دەپ ءوزى عانا مويىنداپ قويماي، وزگەلەردى دە مويىنداتىپ كەلەدى. ونىڭ قاسىمعا ارناعان جىرى – ۇلى قاسىمعا ماڭگىلىك قويىلعان ەسكەرتكىشتىڭ ءبىرى.
1. م. ماقاتايەۆ «قاسىم سولاي بولماسا» -----------------
2. م. شاحانوۆ «قاسىمدى قابىلداماعان ادام قاقىندا» ----------------
3. «قايسار قاسىم» ---------------------
You Might Also Like
