ەرلىك – ەلگە مۇرا، ۇرپاققا ۇران
تاربيە ساعاتىنىڭ تاقىرىبى: ەرلىك – ەلگە مۇرا، ۇرپاققا ۇران.
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى:
ا) تاربيەلىك: وتاندى سۇيۋگە، ەلجاندىلىققا، تاباندىلىققا، ادالدىققا، شىنشىل بولۋعا، باتىرلارىن تاني بىلۋگە، وتاندى قورعاي بىلۋگە، بەلسەندىلىككە، اسكەري ىسكە سۇيىسپەنشىلىككە تاربيەلەۋ.
ءا) بىلىمدىلىككە: ءوز ويىن جەتكىزە بىلۋگە، مانەرلەپ وقۋعا جەتەلەۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ ىزدەنىسىن ارتتىرۋ، ءتۇيىندى وي ايتا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر، بۋكلەت.
تاربيە ساعاتىنىڭ ءجۇرىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
1. ۇرپاعى باتىر ەلدىڭ ارمانى جوق
(ساياسي – پاتريوتتىق تاربيە)
2. ەڭبەگىمەن جەڭىستى جاقىنداتقان
(ەڭبەك تاربيەسى)
3. ۇلىققا تاعزىم – ۇرپاققا پارىز.
(ادامگەرشىلىك تاربيە)
ءانۇران ورىندالادى.
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى:
بۇگىنگى جەڭىس كۇنى قارساڭىندا قان مايداندا ەرلىگىمەن، ەڭبەگىمەن ەلىمىزگە بەيبىت ءومىر سىيلاعان اتالارىمىزدىڭ رۋحىنا باس ءيىپ، ەسكە الامىز.
حالقىمىز ءۇشىن زور شىعىنمەن كەلگەن جەڭىستىڭ قادىر-قاسيەتى مايدانگەرلەردىڭ دە، سوعىس قاسىرەتىن بالا بولىپ تارتىپ ەسەيگەن ءبىزدىڭ اكەلەرىمىزدىڭ دە، كەيىنگى ۇرپاقتىڭ دا جادىندا. ەرەن ەرلىك پەن ولشەۋسىز ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا قولىمىز جەتكەن بەيبىتشىلىك 45-جىلدىڭ كوكتەمىندە ساقتالىپ قالدى.
جاۋ كەلگەندە قولعا قارۋ الىپ دۇشپانعا قارسى شىققان، بەيبىت ومىرمەن قاۋىشقاندا قيراعان شارۋاشىلىقتى قالپىنا كەلتىرۋگە عۇمىرلارىن ارناعان ارداگەرلەر مەن تىل ەڭبەككەرلەرىنە ءبىز ماڭگى قارىزدارمىز.
اجال وعىن شاشقان اجداھاداي ايبارلى جاۋمەن ايقاسۋ ءۇشىن ماڭعىستاۋ تۇبەگىنەن التى مىڭنان استام ازامات اتتانعان. سول بوزداقتاردىڭ ءتورت مىڭدايى وت ورتاسىنان ورالماي قالدى. سوعىس سالعان سويقان ىشىندە ءىز-تۇزسىز كەتكەندەرى قانشاما!
ماڭعىستاۋ توپىراعىنان مايدانعا اتتانعاندار اراسىندا ەسىمدەرى بەيمالىم قالعان ەرلەر بولعانىنا كۇمان جوق. سوعىستىڭ الاساپىران دۇرمەگى ناگراداعا ۇسىنعان تالاي قاعازدى قالتارىستا قالدىرعان دا ايان. ماڭعىستاۋداي ماڭعاز تۇبەكتەن اتتانعان بوزداقتار سوعىسقا ناگرادا ءۇشىن كەلمەگەندەرىن، ەل شەبىن قاتىگەز جاۋ تىرناعاننان تەزىرەك بوساتىپ، ەل-جۇرتىنا امان-ەسەن ورالۋدى عانا ويلاعاندارىن ايتۋ كەرەك. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ تاريحىنان لايىقتى ورىن العان ماڭعىستاۋلىق باتىرلارىمىزدى اتاساق، ولار ءمادي بەگەنوۆ، جۇماعالي قالدىقارايەۆ، يساتاي سۇيەۋبايەۆ، ءبىلال قالييەۆ.
1 – وقۋشى: ءمادي بەگەنوۆ 1916 جىلى ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانىنداعى اقجىگىت دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلگەن. ءمادي ورتالاۋ مەكتەپتى عانا بىتىرگەن. اكەدەن 12 جاسىندا ايىرىلىپ ەڭبەككە ارالاسا باستايدى. 1938 جىلى كۇزدە اسكەرگە الىنىپ، 1939 جىلى بالتىق جاعالاۋىندا اسكەري بورىشىن وتەپ ءجۇرىپ، ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسادى.
ول ستالينگراد، كۋرسك ماڭىنداعى ۇرىستارعا قاتىسىپ، كەيىن 203 اتقىشتار ديۆيزياسىنا اۋىسادى دا، بارلاۋشىلار بولىمشەسىنىڭ كومانديرى بولادى. 1943 جىلى 22 قىركۇيەكتە دنەپر جاعالاۋىندا وتكەن شايقاستا ءمادي ءبىر ءوزى جاۋدىڭ جەتى سولداتىن، ءبىر ۋنتەر-وفيسەرىن جەر جاستاندىرادى. 1944 جىلى 19 ناۋرىزدا كسرو جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ جارلىعى بويىنشا اعا سەرجانت بەگەنوۆكە دنەپردەن وتەردە كورسەتكەن اسقان ەرلىگى مەن قاھارماندىعى ءۇشىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلەدى. بەينەۋ اۋدانىندا باتىردىڭ اتىندا مەكتەپ بار.
2 – وقۋشى: جۇماعالي قالدىقارايەۆ 1922 جىلى كەتىك (فورت شيەۆچەنكو) قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول ەڭبەك جولىن كولحوزدا تراكتورشى بولۋدان باستاعان. سوعىستىڭ العاشقى جىلدارىندا مايدانداعى 7-گۆارديالىق اتتى اسكەر كورپۋسىنا جاۋمەن شايقاسقان. جۇماعالي ورەل، كۋرسك، بەلگورد، حاركوۆ ءۇشىن شايقاستاردى ارتقا تاستاپ، ەرلىك ىستەر تىندىرعان. 1943 جىلى قىركۇيەك ايىندا دنەپردەن وتەر تۇستا جاۋدىڭ پۋلەمەتتەن تىنىمسىز وق جاۋدىرعانىنا قاراماستان قالدىقارايەۆ باستاعان جىگىتتەر وزەننەن وتۋگە كىرىستى. وزەننىڭ ۇشتەن ەكىسىنەن وتكەن تۇستا جاۋ سناريادتارى قارداي بورايدى. وسىنداي ەرەن ەرلىگىمەن قازا تاپقان. دنەپردەن وتەردەگى ەرلىگى ءۇشىن وعان كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلەدى. ءبىراق بۇل ناگرادانى الۋ وعان بۇيىرمايدى.
3 – وقۋشى: يساتاي سۇيەۋبايەۆ 1913 جىلى ماڭعىستاۋ اۋدانى تيگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ۇلى وتان سوعىسىندا ەرلىك جاساعان داڭقتى جاۋىنگەر. 1942 جىلدىڭ تامىز ايىندا ارميا قاتارىنا شاقىرىلعان. اقپان ايىندا ستالينگراد مايدانىنداعى 21-ارميانىڭ 292-اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ 1036-پولكىنىڭ اۆتوماتشىلار روتاسىندا بولدى. 1942 جىلدىڭ 22 قاراشادا باستالعان ستالينگراد تۇبىندەگى قارسى شابۋىلدا تانك دەسانتشىلارى قۇرامىندا جاۋ شەبىن بۇزۋ ۇرىسىنا قاتىسادى. وسى ۇرىستا جاۋدىڭ 182 سولداتىن 7 بەكىنىسىن جويادى.
جارالانعانىنا قاراماستان ۇرىس دالاسىن تاستامايدى. يساتاي وسى ەرلىگى ءۇشىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا ۇسىنىلعان ەكەن. ءبىراق بەلگىسىز سەبەپتەرمەن باتىر اتاعى بەرىلمەي، كسرو جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ 1943 جىلى 14 اقپانداعى جارلىعىمەن لەنين وردەنى بەرىلدى. حالىق اقىنى ءساتتىعۇل جانعابىلوۆ ىنىسىنە وتتى ولەڭ جولدارىن ارناعان. يساتاي 1947 جىلى 16 قىركۇيەكتە استارحانعا بارا جاتىپ قايعىلى قازاعا ۇشىرايدى. 1993 جىلى جازدا جەرلەستەرى اعايىن-تۋعاندارى باتىردىڭ سۇيەگىن اتا قاۋىمى تيگەنگە، اناسىنىڭ قاسىنا اكەلىپ قۇرمەتپەن جەرلەگەن.
1994 جىلى ماڭعىستاۋدىڭ ەر ۇلى يساتايدىڭ زيراتى باسىنا كۇمبەزدى كەسەنە تۇرعىزىلادى.
4 – وقۋشى: ماڭعىستاۋدىڭ ءبىر پەرزەنتى – ءبىلال قالييەۆ. كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن يەلەنگەن. ول 1941 جىلى 7 تامىزدا قۇرامىندا 16 ۇشاعى بار ەسكادريليا پولكىندەگى پرەوبراجەنسكييدىڭ باستاۋىمەن بەرليندى بۇرعىلاي ۇشىپ، 1760 شاقىرىم شالعاي جول كەشىپ، اسكەري تاپسىرمانى بۇلجىتپاي ورىنداپ، ءوز بازاسىنا امان-ەسەن ورالعان. ءسويتىپ، ءبىلال قالييەۆكە اۋە شابۋىلىندا كورسەتكەن تەڭدەسى جوق ەرلىگى ءۇشىن 1941 جىلى باتىر اتاعى بەرىلدى. بۇل ەرلىگى تۋرالى ماعلۇمات ەلگە كەزىندە جەتپەگەن. 1942 جىلى14 شىلدەدە ليپەسكى اسپانىندا كۇشى باسىم جاۋمەن شايقاستا ەرلىكپەن قازا بولعان تۋرالى قاراقاعاز كەلگەن.
ولگەندەردى ۇمىتپاڭدار
ءسوزى: سىرباي ماۋلەنوۆ
ءانى: ءشامشادين سابىتايەۆ
وت ىشىندە شىنىققاندار،
قاسيەتتەن اتقان تاڭدار.
ۇمىتپاڭدار، ۇمىتپاڭدار
قۇربان بولىپ جاتقان جاندى
ق – سى
سولار قۇربان بولعان ءۇشىن
اتادى ەندى كۇلىپ تاڭدار
سولار سەنىڭ ار – نامىسىڭ
ەي، تىرىلەر ۇمىتپاڭدار
قاندى مايدان تۇلەكتەرى
جاۋدى جەڭگەن الىپتارى
ولمەس ءۇشىن جۇرەكتەرى،
جالىن بولىپ تانىپ جاتىر
ق – سى
سولار قۇربان بولعان ءۇشىن
اتادى ەندى كۇلىپ تاڭدار
سولار سەنىڭ ار – نامىسىڭ
ەي، تىرىلەر ۇمىتپاڭدار
ەرلىگىمەن جەڭىستى جاقىنداتقان...
(ماڭعىستاۋ سوعىس جىلدارىندا)
قاسيەتتى ماڭعىستاۋ توپىراعى قاي زاماندا دا ات تۇياعىنىڭ دۇبىرىنەن، اتوي سالعان الاساپىران كەزەڭدەرىنەن كەندە قالىپ كورگەن جوق. كەزىندە جەتى جۇت كەلىپ جايقالعان بۇل ءوڭىردىڭ ۇلاندارى اتتىڭ جالى، اتاننىڭ قومىندا بەلى قاتايىپ، ەل مەن جەر نامىسىن قورعاپ ەسەيگەن.
ۇلى وتان سوعىسى باستالعان كەزدە ماڭعىستاۋ ولكەسىندە ماڭعىستاۋ جانە فورت-شيەۆچەنكو اۋداندارى بولعان. ماڭعىستاۋ اۋدانىنىڭ ەكونوميكاسى نەگىزىنەن مال شارۋاشىلىعى بولۋىنا بايلانىستى ەڭبەكشىلەر «ءبارى دە مايدان ءۇشىن، ءبارى دە جەڭىس ءۇشىن» دەگەن ۇراندى باسشىلىققا الا وتىرىپ، مال باسىن امان ساقتاپ، سوعىس ۋاقىتىنىڭ تالابىنا ساي شارۋاشىلىق جۇمىستى قايتا قۇرىپ، مايدانعا كوپتەپ كومەك جىبەرۋگە جۇمىلادى.
اۋىل ازاماتتارى سوعىستىڭ العاشقى ايلارىنان باستاپ، قىزىل ارميا قاتارىنا مايدانعا الىنا باستاعان. كوپتەگەن جانۇيالاردىڭ باس كوتەرەر ەر ازاماتى قولىنا قارۋ الىپ، مايدانعا اتتانادى، ولاردىڭ ورنىندا قالعان ايەلدەر ەڭبەك مايدانىنا ارالاسادى. ايەلدەر باسقارۋ ورىندارىندا، ەگىن جانە مال شارۋاشىلىقتارىندا ءتىپتى كومىر ترەسىندە دە جۇمىس ىستەگەن. ولار كۇندەلىكتى جۇمىس كولەمىن اسىرا ورىنداپ وتىرادى. ولار پارتيا مۇشەسىنە كانديدات، كومسومول مۇشەلەرى قىزمەتىن اتقارادى.
مايدانعا كومەكتەسۋدىڭ ەڭ ءبىر ماڭىزدى سالاسى قىزىل ارمياعا جىلى كيىم جيناۋ جۇمىسى بولاتىن. سوعىس جىلدارىندا ەڭبەكشىلەرى تون، توقىما شالبار، كۇپى، بايپاق، قولعاپ، شۇلعاۋ، باس كيىم، كورپە جيناپ مايدانعا جىبەرەدى. سونىمەن قاتار ولار اقشا، وبليگاسيا، كۇمىس، تەرى جانە ءجۇن تاپسىرادى. اۋدان ەڭبەكشىلەرى وزدەرىنىڭ جانقيارلىق ەڭبەكتەرىنىڭ ارقاسىندا سوعىس ۋاقىتىنىڭ قيىندىعىنا قاراماستان جىلما-جىل مال باسىنىڭ ءوسۋىن قامتاماسىز ەتىپ، تاپسىراتىن ەت، ءسۇت، ءجۇن ونىمدەرىن جوسپارىنان اسىرا ورىنداپ وتىرادى. ەڭبەكشىلەردىڭ قاجىماس قايراتى، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى اراسىندا سوعىس جىلدارىندا مال باسى ءوسىپ، اۋدان ەكونوميكاسى ايتارلىقتاي نىعايعان.
ماڭعىستاۋ تۇبەگى مالشىلارىنىڭ سوعىس جىلدارىنداعى جانقيارلىق ەڭبەگى جوعارى باعالانىپ، 1948 جىلى 13 ادام لەنين وردەنىمەن، 10 ادام ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىمەن ناگرادتالدى. ولكەمىزدىڭ 9 كولحوزشىسىنا سوسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعى بەرىلەدى. ولار: ۇزاقباي ەسقوجايەۆ، بالاجان قاجاشيەۆا، كەنعان قوشاقانوۆ، نۇرسەيت بەينەۋوۆ، تۇرجان قۇلبەكوۆ، ءدۇيىش ساتبايەۆ، ساتىبالدى سيسەنبايەۆ، دۇيسە بەردىبەكوۆ، جانبوپە مەرگەنبايەۆا.
5 – وقۋشى: دۇيسە بەردىبەكوۆ كيروۆ اتىنداعى كولحوزدى العاش ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى بولعان. سوعىس باستالار قارساڭىندا قىزىل ارميا ءۇشىن جىلقى جيناۋ ناۋقانى باستالىپ، شارۋاشىلىق باسشىلارى مۇنداي جاۋاپتى جۇمىسقا اۋىل، ەل اراسىنداعى بەدەلدى ازامات دۇيسە بەردىبەكوۆتى تاعايىندايدى. ول باسقاراتىن فەرما سوعىس جىلدارىندا مەملەكەتتىك تاپسىرمالاردى ۇنەمى اسىرا ورىنداپ، جەڭىستى جاقىنداتۋعا ەسەلەپ ۇلەس قوسقان.
6 – وقۋشى: ماڭعىستاۋ وڭىرىندەگى ايەلدەردىڭ سوعىس جىلدارىنداعى جيىنتىق بەينەسىن قوجاشيەۆا بالاجان ومىرىنەن تابۋعا بولادى. 1941 جىلدان 1958 جىلعا دەيىن كولحوزدىڭ توۆارلى جىلقى فەرماسىن تابان اۋىستىرماستان باسقارىپ كەلەدى. بۇل جىلدار ىشىندە ونىڭ فەرماسى تابىس بيىگىنەن سان مارتە كورىنىپ، اۋداندىق، وبلىستىق جاستاردىڭ جەڭىمپازى اتانادى. قازاقستان كومپارتياسىنىڭ كەزەكتى سەزىنە دەلەگات بولدى. ورتالىق كوميتەت مۇشەلىگىنە سايلانادى.
7 – وقۋشى: قوشاقانوۆ كەنحان 1930 جىلى جاڭا ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان بالىقشىلار كولحوزىندا ەڭبەك ەتەدى. وندىرىستىك تاپسىرمانى اسىرا ورىنداپ، سوعىس جىلدارىنداعى ەرلىگىنە پارا-پار ەڭبەگى جوعارى باعالانىپ، «1941-1945 جىلدارداعى ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىمەن ناگرادتالادى. سوعىس اياقتالار قارساڭىندا جاڭا ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان «قاراقۇم» كولحوزىنا ءتوراعا ەتىپ تاعايىندايدى. سوعىس جىلدارىندا تۋرالاپ قالعان ارتەلدەردىڭ باسىن قۇرايدى. تىنىمسىز ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە جاڭا شارۋاشىلىق مەملەكەتتىك جوسپارلارىن اسىرا ورىندايدى.
8 – وقۋشى: ماڭعىستاۋ جەرىندە شارۋاشىلىقتاردى ۇيىمداستىرۋعا بەلسەنە قاتىسقانداردىڭ ءبىرى – ەسقوجايەۆ ۇزاقباي، «جىڭعىلدى» كولحوزىندا جاڭا ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان جىلقى فەرماسىن ءوز جاۋاپكەرشىلىگىنە الادى. سوعىس جىلدارىندا مايدانعا اداي جىلقىلارىن مۇلتىكسىز ورىنداپ، «قۇرمەت بەلگىسى»، «ەڭبەك قىزىل تۋ وردەندەرىمەن»، 1945 جىلى «1941-1945 جىلدارداعى ەرلىك ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىمەن ناگرادتالادى.
9 – وقۋشى: قۇلىبەكوۆ تۇرجان سوعىس باستالعان كالينين اتىنداعى كولحوزدىڭ ءتوراعاسى بولىپ سايلاندى. ەل باسىنا كۇن تۇسكەن اۋىر جىلداردا قوعام مالىن باعىپ كۇتۋدىڭ بارلىق قيىندىقتارىن باسىنان كەشكەن. ۇيىمداستىرۋشى، بەلسەندى اۋىل ازاماتى ەكەنىن كورسەتىپ، قامىستى اۋىلدىڭ كەڭەسىنە ءتوراعا بولىپ سايلانادى. اۋىلداستارىنىڭ ساۋاتىن اشۋعا، ءبىلىم مەن مادەنيەتكە ۇمتىلىس جاساۋىنا ءوز ىسىمەن ۇلگى بولا بىلگەن.
10 – وقۋشى: مەرگەنبايەۆا جانبوپە – جىلقىشى. ەڭبەك جولىن 1938 جىلى ەمبى اۋدانىندا ديقانشى بولۋدان باستالعان. 1942 جىلى كولحوزدا جىلقىشى، 1944 جىلى فەرما مەڭگەرۋشىسى بولىپ ىستەگەن. ۇلى وتان سوعىسى كەزىندەگى ايانباي ىستەگەن ەڭبەگى ەسكەرىلىپ، قازاقستان كومپارتياسىنىڭ 5،8 سەزدەرىن، ال 1952 جىلى دۇنيەجۇزىلىك ايەلدەر فورۋمىنا دەلەگات بولىپ قاتىسقان.
11 – وقۋشى: سوعىستىڭ سۇراپىل جىلدارىندا ساتبايەۆ ءدۇيىش باسقاراتىن فەرما اسكەرگە كومەك رەتىندە جۇزدەگەن جىلقى ءوسىرىلىپ، مايدانعا جونەلتكەن. بىرنەشە جىل قاتارىنان مال باسىن ءوسىرۋ جونىندەگى مەملەكەت تاپسىرماسىن ورىنداپ وزاتتار ساپىنان تابىلعان. ول باسقاراتىن فەرما بۇكىل ماڭعىستاۋ ءوڭىرىنىڭ ماقتانىشى.
12 – وقۋشى: قاي جۇمىسقا دا تىندىرىمدى. سيسەنبايەۆ ساتىبالدىعا 1942 جىلى كولحوز باسقارماسى جىلقى وسىرۋمەن اينالىساتىن فەرمانى باسقارۋ مىندەتىن جۇكتەيدى. سوعىس جىلدارىنىڭ اۋىر تاۋقىمەتىن تارتىپ جۇرسە دە، جىلقى شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋگە كۇش جىگەرىن سالىپ، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىن ايامايدى. ءۇش جىل ىشىندە فەرماداعى جىلقى سانىن ءۇش جارىم ەسەدەي وسىرەدى. وسىنداي جەڭىس جولىنداعى ەرەن ەڭبەكتەرى جوعارى باعالانادى.
13 – وقۋشى: نۇرسەيىت بەينەۋوۆ ماڭعىستاۋ اۋدانى، جىڭعىلدى اۋىلىندا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ 54 جاسىندا 1930 جىلى «ورپا» اۋىلشارۋاشىلىق ارتەلىن قۇرادى. ونى باسقارۋ وزىنە تاپسىرىلادى. سوعىس باستالار قارساڭىندا جىلقى وسىرەتىن جاڭا شارۋاشىلىقتى باسقارۋ تاپسىرىلادى. ماڭعىستاۋ وڭىرىندە وسىرىلەتىن اداي تۇقىمى جىلقىلاردىڭ ءورىسى سوعىستىڭ نەبىر سۇراپىل كەزەڭدەرىندە جالپاق جۇرتقا ايگىلى بولعانى ءمالىم. نۇرسەيىت بەينەۋوۆ باسقارعان جىلقى شارۋاشىلىعى سوعىس جىلدارىندا ايتارلىقتاي تابىسقا يە بولادى.
كوركەم ءسوز
ۇلى جەڭىس وڭايلىقپەن كەلگەن جوق
ءسوزى: جەرلەس اقىن ەسەنعالي بوكەنبايەۆتىكى.
بىلەمىز سۇم سوعىستىڭ كەزەڭدەرىن،
سەل بولىپ اققان قاننىڭ وزدەرىن.
ەلىمدى، وتانىمدى ولجالاۋعا،
جاۋ وعى جان ۇشىرىپ كەزەنگەنىن.
كوتەردىك سول سوعىستىڭ زارداپتارىن،
قايعىلى، قاتەرلى كەز سالماقتارىن.
ەلىمنىڭ باقىتى ءۇشىن شەيت بولعان،
اياۋلى ارداگەرلەر، ساڭلاقتارىم.
بولسا دا جەر شارىنىڭ كەڭەستىگى
وڭاي بىزگە كەلگەن جوق جەڭىس كۇنى
جەڭىس ءۇشىن ايانباي قىزمەت ەتىپ،
تىلدا دا ەڭبەگىمەن تەر توككەنى.
ۇلىلىققا تاعزىم – ۇرپاققا پارىز.
سوعىس جىلدارىنداعى بالالار اكەلەرىن مايدانعا اتتاندىرىپ سالىپ، ەلدەگى شارۋاشىلىق تۇتقاسىن انالارىمەن بىرگە ءوز قولدارىنا الاعان. سول سوعىس جىلدارىنداعى بالالار تىلدا تىنىم الماعان. ولار بايتاق ەلىمىزبەن، بىلەك سىبانعان قالىڭ جۇرتپەن جەڭىستى ساعات سايىن جاقىنداتا تۇسكەن.
تاربيە ساعاتىنىڭ ماقساتى:
ا) تاربيەلىك: وتاندى سۇيۋگە، ەلجاندىلىققا، تاباندىلىققا، ادالدىققا، شىنشىل بولۋعا، باتىرلارىن تاني بىلۋگە، وتاندى قورعاي بىلۋگە، بەلسەندىلىككە، اسكەري ىسكە سۇيىسپەنشىلىككە تاربيەلەۋ.
ءا) بىلىمدىلىككە: ءوز ويىن جەتكىزە بىلۋگە، مانەرلەپ وقۋعا جەتەلەۋ.
ب) دامىتۋشىلىق: وقۋشىنىڭ ىزدەنىسىن ارتتىرۋ، ءتۇيىندى وي ايتا بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، ناقىل سوزدەر، بۋكلەت.
تاربيە ساعاتىنىڭ ءجۇرىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
1. ۇرپاعى باتىر ەلدىڭ ارمانى جوق
(ساياسي – پاتريوتتىق تاربيە)
2. ەڭبەگىمەن جەڭىستى جاقىنداتقان
(ەڭبەك تاربيەسى)
3. ۇلىققا تاعزىم – ۇرپاققا پارىز.
(ادامگەرشىلىك تاربيە)
ءانۇران ورىندالادى.
ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى:
بۇگىنگى جەڭىس كۇنى قارساڭىندا قان مايداندا ەرلىگىمەن، ەڭبەگىمەن ەلىمىزگە بەيبىت ءومىر سىيلاعان اتالارىمىزدىڭ رۋحىنا باس ءيىپ، ەسكە الامىز.
حالقىمىز ءۇشىن زور شىعىنمەن كەلگەن جەڭىستىڭ قادىر-قاسيەتى مايدانگەرلەردىڭ دە، سوعىس قاسىرەتىن بالا بولىپ تارتىپ ەسەيگەن ءبىزدىڭ اكەلەرىمىزدىڭ دە، كەيىنگى ۇرپاقتىڭ دا جادىندا. ەرەن ەرلىك پەن ولشەۋسىز ەڭبەكتىڭ ارقاسىندا قولىمىز جەتكەن بەيبىتشىلىك 45-جىلدىڭ كوكتەمىندە ساقتالىپ قالدى.
جاۋ كەلگەندە قولعا قارۋ الىپ دۇشپانعا قارسى شىققان، بەيبىت ومىرمەن قاۋىشقاندا قيراعان شارۋاشىلىقتى قالپىنا كەلتىرۋگە عۇمىرلارىن ارناعان ارداگەرلەر مەن تىل ەڭبەككەرلەرىنە ءبىز ماڭگى قارىزدارمىز.
اجال وعىن شاشقان اجداھاداي ايبارلى جاۋمەن ايقاسۋ ءۇشىن ماڭعىستاۋ تۇبەگىنەن التى مىڭنان استام ازامات اتتانعان. سول بوزداقتاردىڭ ءتورت مىڭدايى وت ورتاسىنان ورالماي قالدى. سوعىس سالعان سويقان ىشىندە ءىز-تۇزسىز كەتكەندەرى قانشاما!
ماڭعىستاۋ توپىراعىنان مايدانعا اتتانعاندار اراسىندا ەسىمدەرى بەيمالىم قالعان ەرلەر بولعانىنا كۇمان جوق. سوعىستىڭ الاساپىران دۇرمەگى ناگراداعا ۇسىنعان تالاي قاعازدى قالتارىستا قالدىرعان دا ايان. ماڭعىستاۋداي ماڭعاز تۇبەكتەن اتتانعان بوزداقتار سوعىسقا ناگرادا ءۇشىن كەلمەگەندەرىن، ەل شەبىن قاتىگەز جاۋ تىرناعاننان تەزىرەك بوساتىپ، ەل-جۇرتىنا امان-ەسەن ورالۋدى عانا ويلاعاندارىن ايتۋ كەرەك. ۇلى وتان سوعىسىنىڭ تاريحىنان لايىقتى ورىن العان ماڭعىستاۋلىق باتىرلارىمىزدى اتاساق، ولار ءمادي بەگەنوۆ، جۇماعالي قالدىقارايەۆ، يساتاي سۇيەۋبايەۆ، ءبىلال قالييەۆ.
1 – وقۋشى: ءمادي بەگەنوۆ 1916 جىلى ماڭعىستاۋ وبلىسى، بەينەۋ اۋدانىنداعى اقجىگىت دەگەن جەردە دۇنيەگە كەلگەن. ءمادي ورتالاۋ مەكتەپتى عانا بىتىرگەن. اكەدەن 12 جاسىندا ايىرىلىپ ەڭبەككە ارالاسا باستايدى. 1938 جىلى كۇزدە اسكەرگە الىنىپ، 1939 جىلى بالتىق جاعالاۋىندا اسكەري بورىشىن وتەپ ءجۇرىپ، ۇلى وتان سوعىسىنا قاتىسادى.
ول ستالينگراد، كۋرسك ماڭىنداعى ۇرىستارعا قاتىسىپ، كەيىن 203 اتقىشتار ديۆيزياسىنا اۋىسادى دا، بارلاۋشىلار بولىمشەسىنىڭ كومانديرى بولادى. 1943 جىلى 22 قىركۇيەكتە دنەپر جاعالاۋىندا وتكەن شايقاستا ءمادي ءبىر ءوزى جاۋدىڭ جەتى سولداتىن، ءبىر ۋنتەر-وفيسەرىن جەر جاستاندىرادى. 1944 جىلى 19 ناۋرىزدا كسرو جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ جارلىعى بويىنشا اعا سەرجانت بەگەنوۆكە دنەپردەن وتەردە كورسەتكەن اسقان ەرلىگى مەن قاھارماندىعى ءۇشىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلەدى. بەينەۋ اۋدانىندا باتىردىڭ اتىندا مەكتەپ بار.
2 – وقۋشى: جۇماعالي قالدىقارايەۆ 1922 جىلى كەتىك (فورت شيەۆچەنكو) قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول ەڭبەك جولىن كولحوزدا تراكتورشى بولۋدان باستاعان. سوعىستىڭ العاشقى جىلدارىندا مايدانداعى 7-گۆارديالىق اتتى اسكەر كورپۋسىنا جاۋمەن شايقاسقان. جۇماعالي ورەل، كۋرسك، بەلگورد، حاركوۆ ءۇشىن شايقاستاردى ارتقا تاستاپ، ەرلىك ىستەر تىندىرعان. 1943 جىلى قىركۇيەك ايىندا دنەپردەن وتەر تۇستا جاۋدىڭ پۋلەمەتتەن تىنىمسىز وق جاۋدىرعانىنا قاراماستان قالدىقارايەۆ باستاعان جىگىتتەر وزەننەن وتۋگە كىرىستى. وزەننىڭ ۇشتەن ەكىسىنەن وتكەن تۇستا جاۋ سناريادتارى قارداي بورايدى. وسىنداي ەرەن ەرلىگىمەن قازا تاپقان. دنەپردەن وتەردەگى ەرلىگى ءۇشىن وعان كەڭەستەر وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلەدى. ءبىراق بۇل ناگرادانى الۋ وعان بۇيىرمايدى.
3 – وقۋشى: يساتاي سۇيەۋبايەۆ 1913 جىلى ماڭعىستاۋ اۋدانى تيگەن جەرىندە دۇنيەگە كەلگەن. ۇلى وتان سوعىسىندا ەرلىك جاساعان داڭقتى جاۋىنگەر. 1942 جىلدىڭ تامىز ايىندا ارميا قاتارىنا شاقىرىلعان. اقپان ايىندا ستالينگراد مايدانىنداعى 21-ارميانىڭ 292-اتقىشتار ديۆيزياسىنىڭ 1036-پولكىنىڭ اۆتوماتشىلار روتاسىندا بولدى. 1942 جىلدىڭ 22 قاراشادا باستالعان ستالينگراد تۇبىندەگى قارسى شابۋىلدا تانك دەسانتشىلارى قۇرامىندا جاۋ شەبىن بۇزۋ ۇرىسىنا قاتىسادى. وسى ۇرىستا جاۋدىڭ 182 سولداتىن 7 بەكىنىسىن جويادى.
جارالانعانىنا قاراماستان ۇرىس دالاسىن تاستامايدى. يساتاي وسى ەرلىگى ءۇشىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا ۇسىنىلعان ەكەن. ءبىراق بەلگىسىز سەبەپتەرمەن باتىر اتاعى بەرىلمەي، كسرو جوعارعى كەڭەسى پرەزيديۋمىنىڭ 1943 جىلى 14 اقپانداعى جارلىعىمەن لەنين وردەنى بەرىلدى. حالىق اقىنى ءساتتىعۇل جانعابىلوۆ ىنىسىنە وتتى ولەڭ جولدارىن ارناعان. يساتاي 1947 جىلى 16 قىركۇيەكتە استارحانعا بارا جاتىپ قايعىلى قازاعا ۇشىرايدى. 1993 جىلى جازدا جەرلەستەرى اعايىن-تۋعاندارى باتىردىڭ سۇيەگىن اتا قاۋىمى تيگەنگە، اناسىنىڭ قاسىنا اكەلىپ قۇرمەتپەن جەرلەگەن.
1994 جىلى ماڭعىستاۋدىڭ ەر ۇلى يساتايدىڭ زيراتى باسىنا كۇمبەزدى كەسەنە تۇرعىزىلادى.
4 – وقۋشى: ماڭعىستاۋدىڭ ءبىر پەرزەنتى – ءبىلال قالييەۆ. كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن يەلەنگەن. ول 1941 جىلى 7 تامىزدا قۇرامىندا 16 ۇشاعى بار ەسكادريليا پولكىندەگى پرەوبراجەنسكييدىڭ باستاۋىمەن بەرليندى بۇرعىلاي ۇشىپ، 1760 شاقىرىم شالعاي جول كەشىپ، اسكەري تاپسىرمانى بۇلجىتپاي ورىنداپ، ءوز بازاسىنا امان-ەسەن ورالعان. ءسويتىپ، ءبىلال قالييەۆكە اۋە شابۋىلىندا كورسەتكەن تەڭدەسى جوق ەرلىگى ءۇشىن 1941 جىلى باتىر اتاعى بەرىلدى. بۇل ەرلىگى تۋرالى ماعلۇمات ەلگە كەزىندە جەتپەگەن. 1942 جىلى14 شىلدەدە ليپەسكى اسپانىندا كۇشى باسىم جاۋمەن شايقاستا ەرلىكپەن قازا بولعان تۋرالى قاراقاعاز كەلگەن.
ولگەندەردى ۇمىتپاڭدار
ءسوزى: سىرباي ماۋلەنوۆ
ءانى: ءشامشادين سابىتايەۆ
وت ىشىندە شىنىققاندار،
قاسيەتتەن اتقان تاڭدار.
ۇمىتپاڭدار، ۇمىتپاڭدار
قۇربان بولىپ جاتقان جاندى
ق – سى
سولار قۇربان بولعان ءۇشىن
اتادى ەندى كۇلىپ تاڭدار
سولار سەنىڭ ار – نامىسىڭ
ەي، تىرىلەر ۇمىتپاڭدار
قاندى مايدان تۇلەكتەرى
جاۋدى جەڭگەن الىپتارى
ولمەس ءۇشىن جۇرەكتەرى،
جالىن بولىپ تانىپ جاتىر
ق – سى
سولار قۇربان بولعان ءۇشىن
اتادى ەندى كۇلىپ تاڭدار
سولار سەنىڭ ار – نامىسىڭ
ەي، تىرىلەر ۇمىتپاڭدار
ەرلىگىمەن جەڭىستى جاقىنداتقان...
(ماڭعىستاۋ سوعىس جىلدارىندا)
قاسيەتتى ماڭعىستاۋ توپىراعى قاي زاماندا دا ات تۇياعىنىڭ دۇبىرىنەن، اتوي سالعان الاساپىران كەزەڭدەرىنەن كەندە قالىپ كورگەن جوق. كەزىندە جەتى جۇت كەلىپ جايقالعان بۇل ءوڭىردىڭ ۇلاندارى اتتىڭ جالى، اتاننىڭ قومىندا بەلى قاتايىپ، ەل مەن جەر نامىسىن قورعاپ ەسەيگەن.
ۇلى وتان سوعىسى باستالعان كەزدە ماڭعىستاۋ ولكەسىندە ماڭعىستاۋ جانە فورت-شيەۆچەنكو اۋداندارى بولعان. ماڭعىستاۋ اۋدانىنىڭ ەكونوميكاسى نەگىزىنەن مال شارۋاشىلىعى بولۋىنا بايلانىستى ەڭبەكشىلەر «ءبارى دە مايدان ءۇشىن، ءبارى دە جەڭىس ءۇشىن» دەگەن ۇراندى باسشىلىققا الا وتىرىپ، مال باسىن امان ساقتاپ، سوعىس ۋاقىتىنىڭ تالابىنا ساي شارۋاشىلىق جۇمىستى قايتا قۇرىپ، مايدانعا كوپتەپ كومەك جىبەرۋگە جۇمىلادى.
اۋىل ازاماتتارى سوعىستىڭ العاشقى ايلارىنان باستاپ، قىزىل ارميا قاتارىنا مايدانعا الىنا باستاعان. كوپتەگەن جانۇيالاردىڭ باس كوتەرەر ەر ازاماتى قولىنا قارۋ الىپ، مايدانعا اتتانادى، ولاردىڭ ورنىندا قالعان ايەلدەر ەڭبەك مايدانىنا ارالاسادى. ايەلدەر باسقارۋ ورىندارىندا، ەگىن جانە مال شارۋاشىلىقتارىندا ءتىپتى كومىر ترەسىندە دە جۇمىس ىستەگەن. ولار كۇندەلىكتى جۇمىس كولەمىن اسىرا ورىنداپ وتىرادى. ولار پارتيا مۇشەسىنە كانديدات، كومسومول مۇشەلەرى قىزمەتىن اتقارادى.
مايدانعا كومەكتەسۋدىڭ ەڭ ءبىر ماڭىزدى سالاسى قىزىل ارمياعا جىلى كيىم جيناۋ جۇمىسى بولاتىن. سوعىس جىلدارىندا ەڭبەكشىلەرى تون، توقىما شالبار، كۇپى، بايپاق، قولعاپ، شۇلعاۋ، باس كيىم، كورپە جيناپ مايدانعا جىبەرەدى. سونىمەن قاتار ولار اقشا، وبليگاسيا، كۇمىس، تەرى جانە ءجۇن تاپسىرادى. اۋدان ەڭبەكشىلەرى وزدەرىنىڭ جانقيارلىق ەڭبەكتەرىنىڭ ارقاسىندا سوعىس ۋاقىتىنىڭ قيىندىعىنا قاراماستان جىلما-جىل مال باسىنىڭ ءوسۋىن قامتاماسىز ەتىپ، تاپسىراتىن ەت، ءسۇت، ءجۇن ونىمدەرىن جوسپارىنان اسىرا ورىنداپ وتىرادى. ەڭبەكشىلەردىڭ قاجىماس قايراتى، وتانعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگى اراسىندا سوعىس جىلدارىندا مال باسى ءوسىپ، اۋدان ەكونوميكاسى ايتارلىقتاي نىعايعان.
ماڭعىستاۋ تۇبەگى مالشىلارىنىڭ سوعىس جىلدارىنداعى جانقيارلىق ەڭبەگى جوعارى باعالانىپ، 1948 جىلى 13 ادام لەنين وردەنىمەن، 10 ادام ەڭبەك قىزىل تۋ وردەنىمەن ناگرادتالدى. ولكەمىزدىڭ 9 كولحوزشىسىنا سوسياليستىك ەڭبەك ەرى اتاعى بەرىلەدى. ولار: ۇزاقباي ەسقوجايەۆ، بالاجان قاجاشيەۆا، كەنعان قوشاقانوۆ، نۇرسەيت بەينەۋوۆ، تۇرجان قۇلبەكوۆ، ءدۇيىش ساتبايەۆ، ساتىبالدى سيسەنبايەۆ، دۇيسە بەردىبەكوۆ، جانبوپە مەرگەنبايەۆا.
5 – وقۋشى: دۇيسە بەردىبەكوۆ كيروۆ اتىنداعى كولحوزدى العاش ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى بولعان. سوعىس باستالار قارساڭىندا قىزىل ارميا ءۇشىن جىلقى جيناۋ ناۋقانى باستالىپ، شارۋاشىلىق باسشىلارى مۇنداي جاۋاپتى جۇمىسقا اۋىل، ەل اراسىنداعى بەدەلدى ازامات دۇيسە بەردىبەكوۆتى تاعايىندايدى. ول باسقاراتىن فەرما سوعىس جىلدارىندا مەملەكەتتىك تاپسىرمالاردى ۇنەمى اسىرا ورىنداپ، جەڭىستى جاقىنداتۋعا ەسەلەپ ۇلەس قوسقان.
6 – وقۋشى: ماڭعىستاۋ وڭىرىندەگى ايەلدەردىڭ سوعىس جىلدارىنداعى جيىنتىق بەينەسىن قوجاشيەۆا بالاجان ومىرىنەن تابۋعا بولادى. 1941 جىلدان 1958 جىلعا دەيىن كولحوزدىڭ توۆارلى جىلقى فەرماسىن تابان اۋىستىرماستان باسقارىپ كەلەدى. بۇل جىلدار ىشىندە ونىڭ فەرماسى تابىس بيىگىنەن سان مارتە كورىنىپ، اۋداندىق، وبلىستىق جاستاردىڭ جەڭىمپازى اتانادى. قازاقستان كومپارتياسىنىڭ كەزەكتى سەزىنە دەلەگات بولدى. ورتالىق كوميتەت مۇشەلىگىنە سايلانادى.
7 – وقۋشى: قوشاقانوۆ كەنحان 1930 جىلى جاڭا ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان بالىقشىلار كولحوزىندا ەڭبەك ەتەدى. وندىرىستىك تاپسىرمانى اسىرا ورىنداپ، سوعىس جىلدارىنداعى ەرلىگىنە پارا-پار ەڭبەگى جوعارى باعالانىپ، «1941-1945 جىلدارداعى ەڭبەكتەگى ەرلىگى ءۇشىن» مەدالىمەن ناگرادتالادى. سوعىس اياقتالار قارساڭىندا جاڭا ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان «قاراقۇم» كولحوزىنا ءتوراعا ەتىپ تاعايىندايدى. سوعىس جىلدارىندا تۋرالاپ قالعان ارتەلدەردىڭ باسىن قۇرايدى. تىنىمسىز ەڭبەگىنىڭ ناتيجەسىندە جاڭا شارۋاشىلىق مەملەكەتتىك جوسپارلارىن اسىرا ورىندايدى.
8 – وقۋشى: ماڭعىستاۋ جەرىندە شارۋاشىلىقتاردى ۇيىمداستىرۋعا بەلسەنە قاتىسقانداردىڭ ءبىرى – ەسقوجايەۆ ۇزاقباي، «جىڭعىلدى» كولحوزىندا جاڭا ۇيىمداستىرىلىپ جاتقان جىلقى فەرماسىن ءوز جاۋاپكەرشىلىگىنە الادى. سوعىس جىلدارىندا مايدانعا اداي جىلقىلارىن مۇلتىكسىز ورىنداپ، «قۇرمەت بەلگىسى»، «ەڭبەك قىزىل تۋ وردەندەرىمەن»، 1945 جىلى «1941-1945 جىلدارداعى ەرلىك ەڭبەگى ءۇشىن» مەدالىمەن ناگرادتالادى.
9 – وقۋشى: قۇلىبەكوۆ تۇرجان سوعىس باستالعان كالينين اتىنداعى كولحوزدىڭ ءتوراعاسى بولىپ سايلاندى. ەل باسىنا كۇن تۇسكەن اۋىر جىلداردا قوعام مالىن باعىپ كۇتۋدىڭ بارلىق قيىندىقتارىن باسىنان كەشكەن. ۇيىمداستىرۋشى، بەلسەندى اۋىل ازاماتى ەكەنىن كورسەتىپ، قامىستى اۋىلدىڭ كەڭەسىنە ءتوراعا بولىپ سايلانادى. اۋىلداستارىنىڭ ساۋاتىن اشۋعا، ءبىلىم مەن مادەنيەتكە ۇمتىلىس جاساۋىنا ءوز ىسىمەن ۇلگى بولا بىلگەن.
10 – وقۋشى: مەرگەنبايەۆا جانبوپە – جىلقىشى. ەڭبەك جولىن 1938 جىلى ەمبى اۋدانىندا ديقانشى بولۋدان باستالعان. 1942 جىلى كولحوزدا جىلقىشى، 1944 جىلى فەرما مەڭگەرۋشىسى بولىپ ىستەگەن. ۇلى وتان سوعىسى كەزىندەگى ايانباي ىستەگەن ەڭبەگى ەسكەرىلىپ، قازاقستان كومپارتياسىنىڭ 5،8 سەزدەرىن، ال 1952 جىلى دۇنيەجۇزىلىك ايەلدەر فورۋمىنا دەلەگات بولىپ قاتىسقان.
11 – وقۋشى: سوعىستىڭ سۇراپىل جىلدارىندا ساتبايەۆ ءدۇيىش باسقاراتىن فەرما اسكەرگە كومەك رەتىندە جۇزدەگەن جىلقى ءوسىرىلىپ، مايدانعا جونەلتكەن. بىرنەشە جىل قاتارىنان مال باسىن ءوسىرۋ جونىندەگى مەملەكەت تاپسىرماسىن ورىنداپ وزاتتار ساپىنان تابىلعان. ول باسقاراتىن فەرما بۇكىل ماڭعىستاۋ ءوڭىرىنىڭ ماقتانىشى.
12 – وقۋشى: قاي جۇمىسقا دا تىندىرىمدى. سيسەنبايەۆ ساتىبالدىعا 1942 جىلى كولحوز باسقارماسى جىلقى وسىرۋمەن اينالىساتىن فەرمانى باسقارۋ مىندەتىن جۇكتەيدى. سوعىس جىلدارىنىڭ اۋىر تاۋقىمەتىن تارتىپ جۇرسە دە، جىلقى شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋگە كۇش جىگەرىن سالىپ، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىن ايامايدى. ءۇش جىل ىشىندە فەرماداعى جىلقى سانىن ءۇش جارىم ەسەدەي وسىرەدى. وسىنداي جەڭىس جولىنداعى ەرەن ەڭبەكتەرى جوعارى باعالانادى.
13 – وقۋشى: نۇرسەيىت بەينەۋوۆ ماڭعىستاۋ اۋدانى، جىڭعىلدى اۋىلىندا العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ 54 جاسىندا 1930 جىلى «ورپا» اۋىلشارۋاشىلىق ارتەلىن قۇرادى. ونى باسقارۋ وزىنە تاپسىرىلادى. سوعىس باستالار قارساڭىندا جىلقى وسىرەتىن جاڭا شارۋاشىلىقتى باسقارۋ تاپسىرىلادى. ماڭعىستاۋ وڭىرىندە وسىرىلەتىن اداي تۇقىمى جىلقىلاردىڭ ءورىسى سوعىستىڭ نەبىر سۇراپىل كەزەڭدەرىندە جالپاق جۇرتقا ايگىلى بولعانى ءمالىم. نۇرسەيىت بەينەۋوۆ باسقارعان جىلقى شارۋاشىلىعى سوعىس جىلدارىندا ايتارلىقتاي تابىسقا يە بولادى.
كوركەم ءسوز
ۇلى جەڭىس وڭايلىقپەن كەلگەن جوق
ءسوزى: جەرلەس اقىن ەسەنعالي بوكەنبايەۆتىكى.
بىلەمىز سۇم سوعىستىڭ كەزەڭدەرىن،
سەل بولىپ اققان قاننىڭ وزدەرىن.
ەلىمدى، وتانىمدى ولجالاۋعا،
جاۋ وعى جان ۇشىرىپ كەزەنگەنىن.
كوتەردىك سول سوعىستىڭ زارداپتارىن،
قايعىلى، قاتەرلى كەز سالماقتارىن.
ەلىمنىڭ باقىتى ءۇشىن شەيت بولعان،
اياۋلى ارداگەرلەر، ساڭلاقتارىم.
بولسا دا جەر شارىنىڭ كەڭەستىگى
وڭاي بىزگە كەلگەن جوق جەڭىس كۇنى
جەڭىس ءۇشىن ايانباي قىزمەت ەتىپ،
تىلدا دا ەڭبەگىمەن تەر توككەنى.
ۇلىلىققا تاعزىم – ۇرپاققا پارىز.
سوعىس جىلدارىنداعى بالالار اكەلەرىن مايدانعا اتتاندىرىپ سالىپ، ەلدەگى شارۋاشىلىق تۇتقاسىن انالارىمەن بىرگە ءوز قولدارىنا الاعان. سول سوعىس جىلدارىنداعى بالالار تىلدا تىنىم الماعان. ولار بايتاق ەلىمىزبەن، بىلەك سىبانعان قالىڭ جۇرتپەن جەڭىستى ساعات سايىن جاقىنداتا تۇسكەن.
You Might Also Like
