ەرتەگىلەر (كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى)
كۇندەلىكتى ساباق جوسپارى، قازاق ادەبيەتى 9 سىنىپ.
تاقىرىپتار:
6. ەرتەگىلەر
7. جۇمباق
8. قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرى
9. اڭىز اڭگىمەلەر
10. جيرەنشە شەشەن مەن قاراشاش سۇلۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەرتەگىلەر
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) ەرتەگى تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
ءا) وقۋشىلاردىڭ بويىنا ادەپتىلىك، يناباتتىلىق، قاراپايىمدىلىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
ب) وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋ ارقىلى مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، ت. ب
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى:، كىتاپتار، سۋرەتتەر ت. ب
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ، سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇرايمىن. وقۋشىلارعا بىرنەشە سۇراقتار قويامىن.
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
ەرتەگىلەر — حالىقتىڭ اۋىز ادەبيەتىنەن مول ورىن الاتىن جانە جازۋ - سىزۋ ونەرى بولماعان كەزدە اۋىزشا شىعارىلعان كۇردەلى شىعارمالارىنىڭ ءبىر ءتۇرى.
ەرتەگىلەر كوبىنەسە قارا سوزبەن ايتىلاتىن بولعاندىقتان، ونى ەرتە زامانداعى اۋىزشا شىعارىلىپ ايتىلاتىن كوركەم اڭگىمە دەۋگە دە بولادى.
حالىق ادەبيەتىنىڭ باسقا تۇرلەرى سياقتى ەرتەگىلەر دە ادام بالاسىنىڭ ەڭبەك كاسىبى، تۇرمىس - تىرشىلىگىنە بايلانىستى تۋعان. وندا حالىقتىڭ وي - ارمانى، ادەت - عۇرپى، مۇڭ - شەرى، ارمان - مۇراتى باياندالادى.
قازاق ەرتەگىلەرىن، اكادەميك م. و. اۋەزوۆتىڭ پىكىرىنشە، ءۇش جىككە ءبولىپ قاراستىرۋعا تۋرا كەلەدى. ولار: قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەر، حايۋاناتتار جايلى ەرتەگىلەر، تۇرمىس - سالت ەرتەگىلەر. سولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ كونە ءتۇرى — قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرى. ەرتەگىلەردىڭ بۇل ءتۇرى حالىقتىڭ سانا - سەزىمىنىڭ تابيعاتتىڭ دۇلەي كۇشىنىڭ ىشكى سىرىن تانىپ بىلمەي تۇرعان سابيلىك كەزىندە پايدا بولعان. ولاردىڭ ءبارى جاندى، كيەلى دەگەن تۇسىنىكتەن تۋعان. تابيعات سىرلارىن بىلسەم ەكەن دەپ ارمانداعان حالىقتىڭ وي - تىلەك تۇيىنىنەن شىققان.
ەرتەدەگى ادامدار اۋىر ەڭبەكتى جەڭىلدەتسەك، جاقسى شات ءومىر سۇرسەك ەكەن دەپ ارمانداعان. بۇل ارمانعا ولار وزدەرىنىڭ قيالى ارقىلى عانا جەتكەن.
قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرىنىڭ جاعىمدى كەيىپكەرلەرى قاراپايىم ەڭبەك ادامدارى، اڭشى - مەرگەندەر، باقتاشى - مالشىلار بولىپ كەلەدى. ولار وزدەرىنىڭ كۇن كورىسى جولىندا نەشە ءتۇرلى جىرتقىش اڭدارمەن نەمەسە تابيعاتتىڭ دۇلەي كۇشىمەن كۇرەسۋىنە تۋرا كەلەدى. ال بۇعان قاراما - قارسى قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرىنىڭ ناعىز جاعىمسىز كەيىپكەرلەرى رەتىندە جالماۋىز كەمپىر، جەتى باستى جىلان، جالعىز كوزدى ءداۋ، جەزتىرناق، ايداھار، قورقاۋ قاسقىر، ت. ب. الىنادى. ءسويتىپ، قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرىندە جاندى - جانسىز كەيىپكەرلەر اراسىندا وراسان زور تارتىس، كۇرەس باستالادى. جاۋىزدىق پەن ادىلدىك، قاستىق پەن دوستىق، جاماندىق پەن جاقسىلىق كۇرەسىپ، اقىرى، سوڭعىلارى جەڭىپ شىعادى. ءسويتىپ، قورشاعان، كۇرەسەتىن جاۋلارى قانشا مىقتى بولسا دا ادام بالاسى وزدەرىنىڭ اقىل - پاراساتىمەن ولاردى جەڭىپ وتىرادى. جاعىمدى كەيىپكەرلەر ءوزىنىڭ ماقسات - مۇراتىنا جەتەدى..
توپتاستىرۋ ستراتەگياسى:
ەرتەگى
↓
قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرى
شىنشىل ەرتەگىلەر
حايۋاناتتار جايلى ەرتەگىلەر
سۋرەتپەن جۇمىس: ءتۇرلى ەرتەگىنىڭ سۋرەتتەرىنە قاراي وتىرىپ، ەرتەگىلەر قۇراستىرۋ.
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وتىلگەن تاقىرىپقا بايلانىستى بىرنەشە سۇراقتار قويامىن.
1. ەرتەگى دەگەنىمىز نە؟
2. ەرتەگى نەشەگە بولىنەدى؟
3. شىنشىل ەرتەگىلەرىنە قانداي ەرتەگىلەر جاتادى؟
ءبىلىمدى باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىنا، ساباققا بەلسەنە قاتىسىپ وتىرعاندارىنا قاراي بىلىمدەرى باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما: ەرتەگىلەر تۋرالى تۇسىنىكتى وقىپ، كەز - كەلگەن ەرتەگىنى وقىپ، مازمۇنداپ كەلۋ.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
تاقىرىپتار:
6. ەرتەگىلەر
7. جۇمباق
8. قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرى
9. اڭىز اڭگىمەلەر
10. جيرەنشە شەشەن مەن قاراشاش سۇلۋ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: ەرتەگىلەر
ساباقتىڭ ماقساتى: ا) ەرتەگى تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ؛
ءا) وقۋشىلاردىڭ بويىنا ادەپتىلىك، يناباتتىلىق، قاراپايىمدىلىق قاسيەتتەرىن قالىپتاستىرۋ؛
ب) وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن باقىلاۋ ارقىلى مانەرلەپ وقۋعا داعدىلاندىرۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ، ءتۇسىندىرۋ، ت. ب
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى:، كىتاپتار، سۋرەتتەر ت. ب
ءپانارالىق بايلانىس: تاريح
ساباقتىڭ بارىسى:
ا) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
وقۋشىلارمەن امانداسۋ، تۇگەلدەۋ، وقۋ قۇرالدارىن تەكسەرۋ، سىنىپتىڭ تازالىعىنا كوڭىل ءبولۋ. وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارۋ.
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن پىسىقتاۋ:
ۇيگە بەرىلگەن تاپسىرمانى سۇرايمىن. وقۋشىلارعا بىرنەشە سۇراقتار قويامىن.
ب) جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ:
ەرتەگىلەر — حالىقتىڭ اۋىز ادەبيەتىنەن مول ورىن الاتىن جانە جازۋ - سىزۋ ونەرى بولماعان كەزدە اۋىزشا شىعارىلعان كۇردەلى شىعارمالارىنىڭ ءبىر ءتۇرى.
ەرتەگىلەر كوبىنەسە قارا سوزبەن ايتىلاتىن بولعاندىقتان، ونى ەرتە زامانداعى اۋىزشا شىعارىلىپ ايتىلاتىن كوركەم اڭگىمە دەۋگە دە بولادى.
حالىق ادەبيەتىنىڭ باسقا تۇرلەرى سياقتى ەرتەگىلەر دە ادام بالاسىنىڭ ەڭبەك كاسىبى، تۇرمىس - تىرشىلىگىنە بايلانىستى تۋعان. وندا حالىقتىڭ وي - ارمانى، ادەت - عۇرپى، مۇڭ - شەرى، ارمان - مۇراتى باياندالادى.
قازاق ەرتەگىلەرىن، اكادەميك م. و. اۋەزوۆتىڭ پىكىرىنشە، ءۇش جىككە ءبولىپ قاراستىرۋعا تۋرا كەلەدى. ولار: قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەر، حايۋاناتتار جايلى ەرتەگىلەر، تۇرمىس - سالت ەرتەگىلەر. سولاردىڭ ىشىندەگى ەڭ كونە ءتۇرى — قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرى. ەرتەگىلەردىڭ بۇل ءتۇرى حالىقتىڭ سانا - سەزىمىنىڭ تابيعاتتىڭ دۇلەي كۇشىنىڭ ىشكى سىرىن تانىپ بىلمەي تۇرعان سابيلىك كەزىندە پايدا بولعان. ولاردىڭ ءبارى جاندى، كيەلى دەگەن تۇسىنىكتەن تۋعان. تابيعات سىرلارىن بىلسەم ەكەن دەپ ارمانداعان حالىقتىڭ وي - تىلەك تۇيىنىنەن شىققان.
ەرتەدەگى ادامدار اۋىر ەڭبەكتى جەڭىلدەتسەك، جاقسى شات ءومىر سۇرسەك ەكەن دەپ ارمانداعان. بۇل ارمانعا ولار وزدەرىنىڭ قيالى ارقىلى عانا جەتكەن.
قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرىنىڭ جاعىمدى كەيىپكەرلەرى قاراپايىم ەڭبەك ادامدارى، اڭشى - مەرگەندەر، باقتاشى - مالشىلار بولىپ كەلەدى. ولار وزدەرىنىڭ كۇن كورىسى جولىندا نەشە ءتۇرلى جىرتقىش اڭدارمەن نەمەسە تابيعاتتىڭ دۇلەي كۇشىمەن كۇرەسۋىنە تۋرا كەلەدى. ال بۇعان قاراما - قارسى قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرىنىڭ ناعىز جاعىمسىز كەيىپكەرلەرى رەتىندە جالماۋىز كەمپىر، جەتى باستى جىلان، جالعىز كوزدى ءداۋ، جەزتىرناق، ايداھار، قورقاۋ قاسقىر، ت. ب. الىنادى. ءسويتىپ، قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرىندە جاندى - جانسىز كەيىپكەرلەر اراسىندا وراسان زور تارتىس، كۇرەس باستالادى. جاۋىزدىق پەن ادىلدىك، قاستىق پەن دوستىق، جاماندىق پەن جاقسىلىق كۇرەسىپ، اقىرى، سوڭعىلارى جەڭىپ شىعادى. ءسويتىپ، قورشاعان، كۇرەسەتىن جاۋلارى قانشا مىقتى بولسا دا ادام بالاسى وزدەرىنىڭ اقىل - پاراساتىمەن ولاردى جەڭىپ وتىرادى. جاعىمدى كەيىپكەرلەر ءوزىنىڭ ماقسات - مۇراتىنا جەتەدى..
توپتاستىرۋ ستراتەگياسى:
ەرتەگى
↓
قيال - عاجايىپ ەرتەگىلەرى
شىنشىل ەرتەگىلەر
حايۋاناتتار جايلى ەرتەگىلەر
سۋرەتپەن جۇمىس: ءتۇرلى ەرتەگىنىڭ سۋرەتتەرىنە قاراي وتىرىپ، ەرتەگىلەر قۇراستىرۋ.
ءبىلىمدى بەكىتۋ: وتىلگەن تاقىرىپقا بايلانىستى بىرنەشە سۇراقتار قويامىن.
1. ەرتەگى دەگەنىمىز نە؟
2. ەرتەگى نەشەگە بولىنەدى؟
3. شىنشىل ەرتەگىلەرىنە قانداي ەرتەگىلەر جاتادى؟
ءبىلىمدى باعالاۋ: وقۋشىلاردىڭ جاۋاپتارىنا، ساباققا بەلسەنە قاتىسىپ وتىرعاندارىنا قاراي بىلىمدەرى باعالانادى.
ۇيگە تاپسىرما: ەرتەگىلەر تۋرالى تۇسىنىكتى وقىپ، كەز - كەلگەن ەرتەگىنى وقىپ، مازمۇنداپ كەلۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
تولىق نۇسقاسىن قاراۋ
You Might Also Like
