ەۋروپا مەن ازيانى بايلانىستىرعان ۇلى جىبەك جولىن ءبىز «كورمە» ارقىلى قالايشا كورسەتە الامىز؟
«ەۋروپا مەن ازيانى بايلانىستىرعان ۇلى جىبەك جولىن ءبىز «كورمە» ارقىلى قالايشا كورسەتە الامىز؟»
ۇلى جىبەك جولى - تاريحي جول. جىبەك ساۋداسىنا بايلانىستى "جىبەك جولى” اتانعانى تۇسىنىكتى. ال "ۇلى” ءسوزىنىڭ وعان قوسىلۋى جولدىڭ كەڭ - بايتاق شىعىس ولكەلەرى مەن باتىس ولكەلەرىن بايلانىستىرىپ جاتۋىنان. سوندىقتان دا بۇل جول "ۇلى جىبەك جولى” بولىپ تاريحقا ەندى.
جۇڭگو جازبا دەرەكتەرىندەگى حابارلاردا ب. ز. ب. II - I عاسىرلاردا ءۇيسىن مەملەكەتىنىڭ جۇڭگو وكىمەتىمەن قارىم - قاتىناستارى جايلى مالىمەتتەر بار. سول بايلانىس كەزىندە ولاردىڭ ارالارىندا جاسالعان ساۋدادا قىمبات باعالى جىبەكتىڭ جۇرگەندىگى ءسوزسىز. سول جۇڭگو دەرەكتەرى بويىنشا، VI عاسىردا باتىس تۇرىك قاعانىنىڭ جانە ونىڭ نوكەلەرىنىڭ جىبەك شاپان كيگەندەرى بەلگىلى. بۇل - VI عاسىردا جىبەكتىڭ بۇكىل ەۋرازياعا ايگىلى بولعان كەزەڭى. [9]
جىبەك جولىنىڭ باسى جۇڭگو جەرىندەگى حۋانحە وزەنىنىڭ اڭعارىنداعى ايماقتان باستالدى. ول ۇلى جۇڭگو قورعانىنىڭ باتىس شەتىنەن ءوتىپ، ىلە وزەنىمەن ىستىقكولگە جەتەدى. جول وسى ارادا باتىسقا جانە سولتۇستىك - باتىسقا قاراي شىعۋ ءۇشىن وڭتۇستىك، سولتۇستىك باعىتتارعا تارماقتالادى. بۇل جولدىڭ باسىم بولىگى ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىنىڭ ۇستىمەن ءوتتى. ياعني، وڭتۇستىك باعىت فەرعانا، سامارقان، يران، يراك، سيريا ەلدەرى مەن جەرورتا تەڭىزىنە شىققان. ال سولتۇستىك باعىت وڭتۇستىك قازاقستاندا يسپيدجاب قالاسىنا كەلىپ جانە ەكى تارماققا بولىنگەن. بىرەۋى ورتا ازياعا قاراي، ەكىنشىسى تۇركىستان ارقىلى سىرداريانىڭ تومەنگى اعىسىمەن باتىس قازاقستانعا شىعىپ، ەۋروپاعا قاراي وتكەن. الايدا بۇل كورسەتىلگەن باعىتتار ۇنەمى تۇراقتى بولدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. ول حالىقارالىق ساياسي جاعدايعا بايلانىستى وزگەرىپ وتىرعان. ءبىراق مۇلدە وزگەرىپ، باسقا ارناعا تۇسپەگەن. جاعدايعا بايلانىستى بۇرىنعى جولدار قايتا جاندانىپ وتىرعان. ۇلى جىبەك جولى ارقىلى تەك ساۋدا جۇيەسى دامىپ قانا قويماي، شىعىس پەن باتىس وركەنيەتى توعىسىتىرىپ، مادەنيەت جانە ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناستى ورنىقتىرا الدى. [8]
ۇلى جىبەك جولىن قايتا جاڭعىرتۋ شارالارى بويىنشا ۇيىمداستىرىلعان قازىرگى تاڭداعى «باتىس ەۋروپا - باتىس جۇڭگو» جوباسى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحىنداعى ەڭ اۋقىمدى كولىك جوباسى بولىپ تابىلادى. بۇل قازاق ەلىنىڭ الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق دامۋ جاعىندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
ءى. ويتالقى جۇرگىزۋ.
(ماقساتى: تۇلعا ارالىق بايلانىس ورناتىپ، ىنتىماقتاستىق اتموسفەراسىن قۇرۋ جانە ايتىلىم ارەكەتى ارقىلى ساباق تاقىرىبىن بىلدىرەتىن ماسەلەلەردى انىقتاۋ)
10
جۇرگىزىلەتىن ءىس - ارەكەت:
1) وقۋشىلاردى ءۇش توپقا ءبولۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر تاريحي وقيعاعا نەگىزدەلگەن ءۇش سۋرەت قيىندىسى «موزايكانى» قۇراستىرۋدى ۇسىنۋ.
2) قۇراستىرىلعان سۋرەتتەردى ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتە وتىرىپ، وقۋشىلارمەن ديولوگ جۇرگىزۋ.
ۇلى جىبەك جولى - تاريحي جول. جىبەك ساۋداسىنا بايلانىستى "جىبەك جولى” اتانعانى تۇسىنىكتى. ال "ۇلى” ءسوزىنىڭ وعان قوسىلۋى جولدىڭ كەڭ - بايتاق شىعىس ولكەلەرى مەن باتىس ولكەلەرىن بايلانىستىرىپ جاتۋىنان. سوندىقتان دا بۇل جول "ۇلى جىبەك جولى” بولىپ تاريحقا ەندى.
جۇڭگو جازبا دەرەكتەرىندەگى حابارلاردا ب. ز. ب. II - I عاسىرلاردا ءۇيسىن مەملەكەتىنىڭ جۇڭگو وكىمەتىمەن قارىم - قاتىناستارى جايلى مالىمەتتەر بار. سول بايلانىس كەزىندە ولاردىڭ ارالارىندا جاسالعان ساۋدادا قىمبات باعالى جىبەكتىڭ جۇرگەندىگى ءسوزسىز. سول جۇڭگو دەرەكتەرى بويىنشا، VI عاسىردا باتىس تۇرىك قاعانىنىڭ جانە ونىڭ نوكەلەرىنىڭ جىبەك شاپان كيگەندەرى بەلگىلى. بۇل - VI عاسىردا جىبەكتىڭ بۇكىل ەۋرازياعا ايگىلى بولعان كەزەڭى. [9]
جىبەك جولىنىڭ باسى جۇڭگو جەرىندەگى حۋانحە وزەنىنىڭ اڭعارىنداعى ايماقتان باستالدى. ول ۇلى جۇڭگو قورعانىنىڭ باتىس شەتىنەن ءوتىپ، ىلە وزەنىمەن ىستىقكولگە جەتەدى. جول وسى ارادا باتىسقا جانە سولتۇستىك - باتىسقا قاراي شىعۋ ءۇشىن وڭتۇستىك، سولتۇستىك باعىتتارعا تارماقتالادى. بۇل جولدىڭ باسىم بولىگى ورتا ازيا مەن قازاقستان جەرىنىڭ ۇستىمەن ءوتتى. ياعني، وڭتۇستىك باعىت فەرعانا، سامارقان، يران، يراك، سيريا ەلدەرى مەن جەرورتا تەڭىزىنە شىققان. ال سولتۇستىك باعىت وڭتۇستىك قازاقستاندا يسپيدجاب قالاسىنا كەلىپ جانە ەكى تارماققا بولىنگەن. بىرەۋى ورتا ازياعا قاراي، ەكىنشىسى تۇركىستان ارقىلى سىرداريانىڭ تومەنگى اعىسىمەن باتىس قازاقستانعا شىعىپ، ەۋروپاعا قاراي وتكەن. الايدا بۇل كورسەتىلگەن باعىتتار ۇنەمى تۇراقتى بولدى دەپ ايتۋعا بولمايدى. ول حالىقارالىق ساياسي جاعدايعا بايلانىستى وزگەرىپ وتىرعان. ءبىراق مۇلدە وزگەرىپ، باسقا ارناعا تۇسپەگەن. جاعدايعا بايلانىستى بۇرىنعى جولدار قايتا جاندانىپ وتىرعان. ۇلى جىبەك جولى ارقىلى تەك ساۋدا جۇيەسى دامىپ قانا قويماي، شىعىس پەن باتىس وركەنيەتى توعىسىتىرىپ، مادەنيەت جانە ديپلوماتيالىق قارىم - قاتىناستى ورنىقتىرا الدى. [8]
ۇلى جىبەك جولىن قايتا جاڭعىرتۋ شارالارى بويىنشا ۇيىمداستىرىلعان قازىرگى تاڭداعى «باتىس ەۋروپا - باتىس جۇڭگو» جوباسى تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تاريحىنداعى ەڭ اۋقىمدى كولىك جوباسى بولىپ تابىلادى. بۇل قازاق ەلىنىڭ الەۋمەتتىك - ەكونوميكالىق دامۋ جاعىندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.
ءى. ويتالقى جۇرگىزۋ.
(ماقساتى: تۇلعا ارالىق بايلانىس ورناتىپ، ىنتىماقتاستىق اتموسفەراسىن قۇرۋ جانە ايتىلىم ارەكەتى ارقىلى ساباق تاقىرىبىن بىلدىرەتىن ماسەلەلەردى انىقتاۋ)
10
جۇرگىزىلەتىن ءىس - ارەكەت:
1) وقۋشىلاردى ءۇش توپقا ءبولۋ ءۇشىن بەلگىلى ءبىر تاريحي وقيعاعا نەگىزدەلگەن ءۇش سۋرەت قيىندىسى «موزايكانى» قۇراستىرۋدى ۇسىنۋ.
2) قۇراستىرىلعان سۋرەتتەردى ينتەراكتيۆتى تاقتادان كورسەتە وتىرىپ، وقۋشىلارمەن ديولوگ جۇرگىزۋ.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
