InfoHub Logo

فيالتاداعى كوكتەم — ادامدى جالىقتىرىپ جىبەرەتىن كادىمگى كوكتەم. ءبارى دىمقىل: شىنارلاردىڭ سۇرعىلت دىڭگەكتەرى دە، ارشالار دا، قورشاۋلار دا، جولعا توسەلگەن ۇساق تاستار دا. تاڭ بوزارىپ كەلە جاتقان الىس جاقتا، ورنىنان ەندى كوتەرىلىپ، سۇيەنەتىن الدەنە ىزدەپ تۇرعانداي (زيراتتاعى كيپاريستەر سولاردىڭ سوڭىنان كەتىپ بارا جاتقان) كوگىلدىر ۇيلەردىڭ قابىرعالارىنىڭ اراسىنان ءوزىنىڭ ءتۇرلى-تۇستى سۋرەتتەرىنە ونشا ۇقسامايتىن، تۋريست كۇتىپ جاتقان (حانىمداردىڭ قالپاعى مەن اربا ايداۋشىلاردىڭ جاسىنا قاراپ ەسەپتەسەڭ، شامامەن مىڭ توعىز ءجۇز ونىنشى جىلدان بەرى)، بۋالدىر تۇماننان تۇتاس تۇلعاسى ايقىن كورىنە قويماعان قاسيەتتى گەورگيي تاۋى كورىنەدى. جەلسىز، تىمىق جىلى اۋا، تەك كۇيىك ءيىسى شىعادى. جاڭبىردان تۇششى سۋ ىشكەن تەڭىز مۇنارتادى؛ قولاپايسىز جۇرگەن مايدا تولقىندار كوبىكتەنە الماي جاتىر.

ءدال وسىنداي كۇندەردىڭ بىرىندە قالانىڭ قاق ورتاسىنداعى كوشەدە مەنىڭ كوزىم كورگەنىنىڭ ءبارىن وزىمە جيناي باستادىم: وتكرىتكالار ساتاتىن دۇڭگىرشەكتەردى دە، يكوندار قويىلعان ۆيترينالاردى دا، قابىرعالاردا جالبىراپ تۇرعان كوشپەلى سيرك حابارلاندىرۋلارىن دا، ەسكى كوشەلەردە شاشىلىپ جاتقان اپەلسيننىڭ سارى قابىقتارىن دا. مەن بۇل قالانى جاقسى كورەم؛ ونى جاقسى كورەتىنىم، بالكىم، ونىڭ يالتا دەگەن اتاۋىنىڭ وزىنەن گۇلدەردىڭ دىمقىل-شەكەرلى ءيىسى شىعاتىننان با؛ جوق الدە، ونىڭ مارعاۋ كوشپەلى ادام جانىن ايرىقشا ايالايتىنىن با، بىلە المادىم؛ ءبىراق سول قالادا تاڭەرتەڭ ويانعانىما شاتتانا قۋاندىم دا، بۇلاقتارعا باسىمنىڭ سۋىن دا كەپتىرمەي، جالاڭباس، كويلەگىمنىڭ سىرتىنان ماكينتوشتى ىلە caپ تارتىپ كەتتىم.

مەن مۇندا ءوزىنىڭ پاراۆوزدى كۇركىرەگەن قۇمارلىعىمەن تۋننەل سوڭىنان تۋننەل قالدىرماي ەتكەن تۇنگى ەكسپرەسپەن كەلگەن ەدىم؛ كەلگەندە دە، ىسكەرلىك ساپارلاردىڭ اراسىنداعى ۇزىلىستەردى پايدالانىپ بىرەر كۇنگە عانا كەلگەم-دى. ايەلىمدى دە، بالالارىمدى دا ۇيگە قالدىرعام: ولار مەنىڭ تابيعاتىمنىڭ تەرىسكەيىندە ۇنەمى قاتىسىپ، مەنىمەن ۇنەمى قاتار، ءتىپتى كەيدە مەنى قاق ءتىلىپ، ءبىراق، نەگىزىنەن، مەنەن تىس، باقىتتى ءوز جۇيەلەرىمەن جۇرەتىن.

باسقىش ۇستىنەن قارنى شەرميىپ كەتكەن ءبىر بالا ورنىنان تۇرىپ، قالت-قۇلت ەتىپ ءجۇرىپ بارىپ بىردەن ءۇش اپەلسينگە قاتار قول سالدى دا بىرەۋىن ءتۇسىرىپ الدى، ونى قايتا كوتەرەم دەپ ءوزى قۇلاپ ءتۇستى، مۇنى قاراپ تۇرعان، قوڭىرقاي موينىنا اۋىر القا تاققان، ۇستىنە سىعاندارداي ۇزىن يۋبكا كيگەن ءبىر قىز جۇگىرىپ كەپ ونىڭ قولىنان بارلىق اپەلسيندى الىپ قويدى. ودان ارىرەك سىز تەرراستا كوفە داياشىسى ۇستەل ءۇستىن ءسۇرتىپ جاتىر؛ مەن وتىرعان جاقتا تۇرىپ، قورشاۋدىڭ قاناتىنا سۇيەنىپ العان، ءتاتتى تاعامدار اۋزى-مۇرنىنان شىققانشا سىقاپ تولتىرىلعان كارزىڭكە كوتەرگەن ساتۋشى ونىمەن سويلەسىپ تۇر. سىركىرەگەن جاڭبىر تولاستادى ما، الدە فيالتانىڭ ەتى ۇيرەنگەن بە، ايتەۋىر، ول ءدال ءقازىر دىمقىل اۋامەن بە، جىلى جاڭبىرمەن بە، نەمەن تىنىستاپ تۇرعانىن بىلە الماس ەدى. اركا استىنان شىعا كەلگەن الاشۇبار شالبار كيگەن اعىلشىن ءوزىنىن ترۋبكاسىن ءجۇرىپ بارا جاتىپ رەزەڭكە دورباشاسىنداعى تەمەكىمەن تولتىرىپ بارادى؛ تەرەزەنىڭ ارعى جاعىنداعى كوگىلدىر ۆازا ىشىندەگى ۇلكەن بوپ-بوز ىسقىشتار كوپتەن بەرى سۋ كورمەي شولدەن ابدەن قاڭسىپ قالعانداي. قۇداي-اۋ، كوكتەمنىڭ بۇكىل قۋات-كۇشىن ءالى سەزىنە قويماعان، ءبىراق مىنا سۇرعىلت كۇننىڭ ءيىسى مەن سىبدىرىنان بۇكىل تۇلا بويىم ءلاززاتتى راقات سەزىنگەندەي ەدى! ۇيقىسىز تۇننەن كەيىن دە مەنىڭ باسىم شايداي اشىق بولاتىن، مەن ءبارىن دە ۇعىپ تۇرمىن: شىركەۋدىڭ تۋ سىرتىنداعى باقتان شىعىپ تۇرعان تورعاي شىرىلىن، ۇيلەردىڭ بىر-بىرىمەن يىق تىرەستىرىپ بەيبىت تۇرعاندارىن، مۇنارتقان اۋانىڭ ار جاعىنداعى تەڭىزدىڭ كۇرسىنىسىن، قابىرعالاردىڭ جوعارعى جاعىنداعى (جەرگىلىكتى بايشىكەشتەردىڭ ول دا ءبىر ماقتانىشى) سىنىق شىنىلاردىڭ جالت-جۇلت ەتكەن جارقىلى، سول قابىرعاعا ىلىنگەن سيرك حابارلاندىرۋى: الەم-جالەم كيىنگەن ۇندىلىك اساۋ جىلقىعا بۇعالىق تاستاپ جاتىر دا، ال جۇلدىزداردىڭ سۋرەتى سالىنعان ورىندىقتارعا ەسى شىعىپ كەتكەن پىلدەر وتىر.

الگى اعىلشىن مەنى باسىپ وزدى. وزگەلەرگە قادالا قاراعانداي وعان دا قادالا ءتۇستىم دە، ونىڭ ءبىر بۇيىرىنە بۇرىلىپ، تىلىمەن ەرنىن جالاپ العانىنا كوزىم ءتۇستى. ول قاراعان جاققا مەن دە جالت قاراپ، نينانى كوردىم. ءدال ايتا المايمىن ءبىراق، شامامەن، ون بەس جىلداي ۋاقىتتىڭ ىشىندە كەزدەسكەن سايىن ول مەنى بىردەن تاني كەتەتىن؛ بۇل جولى دا ءبىر بۇيىرلەپ بۇرىلىپ، ليمون تۇستەس سارعىلت شارفپەن ورالعان موينىن سوزىپ، الدەنەگە بەل شەشە الماي تۇرعان جانداي، ءبىر ساتكە قالت تۇرا قالدى... مىنە، ول كوشەنىڭ قاق ورتاسىندا ون ساۋساعىن اۋادا قاتار ويناتىپ، ەجەلگى شىنايى دوستىقتىڭ اشىق نيەتىن كورسەتىپ جاتىر، ۇستىندە تىزەسى تۇسىندا قيىعى بار يۋبكا، (ءبىز اجىراسقان كەزدەگى سول ءبىر ەركەلىك نازبەن)، سونان كەيىن ول مەنى ءۇش رەت ءسۇيدى دە، موينىما وراتىلىپ، ادىمىن مەنىڭ ادىمىممەن ۇيلەستىرىپ، قاتارلاسا ءجۇردى.

— فەرديناند تا وسىندا، — دەپ جاۋاپ بەردى ول سۇراعىما، سونان كەيىن سىپايى تۇردە مەنىڭ ايەلىمنىڭ حال-كۇيىن سۇرادى.

— سەگيۋرمەن بىرگە قاڭعىپ جۇرگەن شىعار، — دەدى ول كۇيەۋى تۋرالى اڭگىمەسىن جالعاستىرىپ، — ال ماعان بىردەڭە-شىردەڭە ساتىپ الۋ كەرەك، ءبىز جول جۇرەمىز. ۆاسەنكا، توقتا، سەن مەنى قايدا الىپ بارا جاتىرسىڭ؟

شىنىن ايتقاندا، ورىس ەرتەگىسىندە بولا بەرەتىندەي ايتىلىپ كەتكەن نارسەنىڭ بارا-بارا قايتا قۋاتتانىپ شىعا كەلەتىنى سەكىلدى، ونىمەن كەزدەسكەندە دە، بەينە ءبىر بۇكىل ارەكەتتەردىڭ تىنىشتىعىن قايتالاپ جاتقانداي وتكەنگە قاراي قايتا جول شەكتىم. ەندى ءبىز تۇماندى، جىلى فيالتادا كەزدەسىپ تۇرمىز، بۇل كەزدەسۋدى مەنىڭ ۇلكەن سالتاناتپەن اتاپ وتپەۋىم مۇمكىن ەمەس ەدى، قولمەن بوياعان تاعدىردىڭ سىي-سياپاتىن، ءتىپتى ول كەزدەسۋ، ەڭ سوڭعى كەزدەسۋ بولسا دا قايتالاپ ايتايىن، ول ءتىپتى سوڭعى كەزدەسۋ بولسا دا ويتكەنى مەن تابىتقا تۇسكەننەن كەيىن، ونىمەن كەزدەسۋدى ۇيىمداستىرۋعا كەلىسەتىن و دۇنيەنىڭ ەشقانداي ۇيىمىن كوز الدىما كەلتىرە الار ەمەسپىن.

مەن نينامەن باياعىدا، مىڭ توعىز ءجۇز ون جەتىنشى جىلى تانىسىپ ەدىم، ول جەردە ءقازىر ۋاقىتتىڭ دا جۇرناعى قالماعان شىعار. بۇل جيەن اپامنىڭ تۋعان كۇنىن وتكىزگەن لۋجسك كوشەسىندە بولعان ەدى، سىرتتا دەريەۆنيانىڭ شىڭىلتىر قىسى (ول جەرگە جاقىنداعاننىڭ ءبىرىنشى بەلگىسى: اپپاق ەگىستىك القاپتىڭ ورتاسىنداعى قىزىل قامبا). مەن جاقىندا عانا ليسەيدى بىتىرگەم؛ نينا نەكەگە تۇرعان: عاسىرمەن تۇيدەي قۇرداس ول، ءوزىنىڭ باكەنە بويى مەن جۇدەۋلىگىنە قاراماي، بالكىم، سولاي بولعاندىقتان با، ءوزىنىڭ جاسىنان الدەقايدا ەرەسەك كورىنەتىن، ول ءقازىر ءوزىنىڭ وتىز ەكى جاسىنان الدەقايدا جاس كورىنەدى. ونىڭ سول كەزدەگى كۇيەۋى تاپ-تۇيناقتاي ادەمى، ءارى ەڭسەلى، ءارى قالتالى، ءار ءسوزىن تارازىعا سالعانداي مۇقيات ولشەپ ايتاتىن، داۋسى ءبىرقالىپتى، بارقىتتاي جۇمساق، نينامەن سويلەسكەندە ءتىپتى جۇمسارىپ كەتەتىن اسكەري وفيسەر بولاتىن؛ ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ول، بارلىق پىكىرلەر مادەنيەتتىلىگى مەن سىپايىلىعىن ايتقاننان كەيىن تاۋسىلىپ قالاتىن ادامداردىڭ سويىنان ەدى (تاماشا جولداس، سەكۋنداتتىڭ يدەالى)، ال ونداي ادامدار، ادەتتە، ەگەر بىرەۋگە عاشىق بولسا، تەك عاشىق بوپ قانا قويمايدى، الاقانىنا سالىپ وتەدى، ءقازىر ول الىستاعى ءبىر تروپيكالىق ەلدە جۇمىس ىستەيدى، ءبىراق ونىڭ سوڭىنان نينا بىردە-بىر بارعان ەمەس.

شامدار جانادى دا، تەرەزەلەر ارقاسىنداعى كرەستەرىمەن قالىڭ قارعا ەتپەتتەرىمەن ءتۇسىپ جاتا قالادى؛ ولاردىڭ اراسىنا كىرەر ەسىكتىڭ ساڭىلاۋىنان تۇسكەن ۇزىن-ۇزىن جارىقتار دا بارىپ جالعاسادى. نەگە ەكەنى نە ءۇشىن ەكەنىن بىلمەيمىن، ءبىز دىرىلدەپ تۇرعان كولوننا زالىنان، اق كاردان تون كيىپ بۇرىنعىدان دا قوربيىپ كورىنەتىن شىرشالاردان باسقا ەشتەڭە جوق سول قاراڭعىلىققا شىعا كەلدىك: الىستا بولىپ جاتقان ءورتتىڭ شۇعىلاسىن كورۋگە كۇزەتشىلەر شاقىردى ما، جوق، الدە، مەنىڭ نەمەرە اعالارىمنىڭ كولشىگى جانىندا ءبىر شۆەيساردىڭ مۇزدان جاساعان اتتارىن قىزىقتاۋعا شىقتىق پا، بىلمەيمىن؛ ادەتتە ەسىندە قالعان نارسە تەك، ءۇيىندى قارلاردىڭ اراسىمەن سىقىر-سىقىر باسىپ، جىڭىشكە سوقپاقپەن ءبىرىمىزدىڭ سوڭىمىزدان ءبىرىمىز ءجۇرىپ وتىرىپ، جارىق ءۇيدىڭ ىشىنە كىرگەن كەزدە عانا ارەكەتكە تۇسەدى. مەن ەڭ سوڭىندا كەلە جاتتىم؛ مەنەن ءۇش ادىم الدا باكەنە بويلى بىرەۋدىڭ سۇلباسى بارا جاتتى؛ شىرشالار ءوزىنىڭ الاقانىنا ۇستاپ تۇرعان اق توقاشتارىن تاس توبەڭە تاستاي سالادى؛ سونداي ءبىر ساتتە مەن تارتىنىپ قالام دەپ باتارەياسى وتىرىپ قالعان قولىمداعى شامدى ءتۇسىرىپ الدىم دا، جەردى قارمانىپ ىزدەي باستادىم، مەنىڭ ابىگەرگە ءتۇسىپ، الدەنە دەپ رەنىشتى ءسوز ايتقانىمدى ەستىپ، باياۋ عانا سىڭعىرلاپ كۇلگەن نينا ماعان بۇرىلىپ كەلدى. مەنىڭ ونى ءقازىر عوي نينا دەپ وتىرعانىم، ايتپەسە ول كەزدە ونىڭ كىم ەكەنىن دە، باسقاسىن دا بىلۋدەن ءدىن امانمىن. "كىم بۇل؟" — دەپ سۇرادى ول، ال مەن بولسام، مەنىڭ تۇمسىعىمدى قىتىقتاپ كەسىر جاعانىڭ اسەرىنەن وتتاي بوپ ىسىپ تۇرعان موينىنان ءسۇيىپ الدىم، سوندا عانا ول، تەك وزىنە عانا ءتان سەرگەك تە بايەك ەلگەزەكتىگىمەن ماعان بۇرىلعان كەزدە ەرنىمىز بەن ەرنىمىز كەزدەسىپ قالعانداي بولدى.

ءبىراق اياق استىنان بۇرق ەتە قالعان ويىن باستالىپ، ەكەۋمىز ءبىر- بىرىمىزدەن ءبىر ساتكە كوز جازىپ قالدىق، — بىرەۋ-بىرەۋگە قار لاقتىرىپ، بىرەۋ-بىرەۋدەن قۇلاپ-تۇرىپ قاشىپ، سامبىرلاپ سويلەپ، ساڭقىلداپ كۇلىپ، قالاي قارعا ومبىلاپ، بىرەۋلەردىڭ پيماسى قار استىندا قاپ جاتتى. سونان كەيىن ءبىز قاشان ەكى جاققا ايىرىلىپ كەتكەنشە بىر-بىرىمىزگە ءتىل قاتقان جوقپىز، سونداي-اق ءبىز، اندا-ساندا كەزدەيسوق كەزدەسۋلەردەن تۇراتىن ون بەس جىلعا سوزىلعان بولاشاق تۋرالى دا اۋىز اشپاپ ەك، تەك شىم-شىتىرىق يشارالار مەن ەمەۋرىندەردەن تۇراتىن كەشتەردە ونى ەسىمە اپ (ول كەشتىڭ ويۋ-ورنەكتەرىن، ءقازىر نينانىڭ قاتىسۋىنسىز، سوعان ۇقساس كەشتەر ارقىلى قالپىنا كەلتىرە الام)، مەن ونىڭ ماعان نەمقۇرايلى بولعانىنا عانا ەمەس، سول نەمقۇرايلىلىقتىڭ سونشالىقتى تابيعي بولعانىنا تاڭعالدىم، ويتكەنى مەن ول كەزدە، وعان ەكى اۋىز عانا ءسوز ايتسام، وندا ول نەمقۇرايلىلىق سان ءتۇرلى، كوڭىلدى، مەيىرىمدى قۇبىلعان بوياۋعا يە بوپ شىعا كەلەر ەدى دە، ايەل ماحابباتى ەمدىك قاسيەتى بار قاينار بۇلاق سۋىنا اينالىپ، ودان ول ءوزىنىڭ وجاۋىمەن كىم بولسا دا، ءبارىن سۋارار ەدى.

— ەڭ سوڭعى رەت ءبىز پاريجدە كەزدەستىك قوي دەيمىن، — دەدىم مەن وعان، البىراپ تۇرعان قىزىل ەرىندى، جاعى شىعىڭقى جۇزىنەن وزىمە تانىس قۇبىلىس كۇتىپ؛ شىنىندا دا سولاي بوپ شىقتى: مەن جويداسىز ءجونسىز قالجىڭ ايتقانداي ول مىرس ەتە ءتۇستى، دالىرەك ايتقاندا، تالاي-تالاي قالالاردا تاعدىر قالاۋىمەن سان رەت كەزدەسكەن بىزگە مىناۋ پلاتفورمالار دا، مىناۋ باسقىشتار دا، مىناۋ بۇرىلىستار دا، ءبارى-بارى دە، ءوز ويىندارىن اياقتاعان ءبىر جانداردان قالعان دەكوراسيا سياقتى دا، ولاردىڭ ءبىزدىڭ تاعدىر-تالايىمىزعا قاتىسى ەلەۋسىز عانا سەكىلدى.

مەن ونى اركا استىنداعى كەزدەيسوق ءبىر دۇكەنگە دەيىن شىعارىپ سالدىم؛ ول كۇڭگىرت قاراڭعىلىقتا، زاتتاردىڭ باعاسى جازىلعان تۇستارعا بەينە ءبىر ولاردىڭ جاسىن بىلگىسى كەلگەندەي، قادالا قاراپ، جۇمساق قاعازدارعا تولتىرىلعان قىزىل بىلعارى شيلاندى اقتارىپ ۇزاق تۇردى، سونان كەيىن ول ءدال سونداي، ءبىراق قوڭىر ءتۇستىسىن تالاپ ەتتى، ونى ون مينوتتەي زاتتاردى اقتارىپ ءجۇرىپ الىپ كەلگەن كەزدە، ول مەنىڭ قولىمداعى مونەتانى الماق بوپ تۇردى دا، الدەنەگە ويلانىپ قاپ، باس تارتتى، اقىرىندا ءبىز ەشتەڭە دە ساتىپ الماي شىعىپ كەتتىك.

بىلجىراپ جاتقان كوشەدە ادام اياعى سيرەك ەكەن؛ سۇرعىل ۇيلەردىڭ جالاڭاش تەرەزەلەرىنەن شىعاتىن، قوڭىرسىعان ءيىس مەنىڭ تاتارلىق جادىمدى قوزدىرعانداي بولادى؛ توپ-توپ بوپ قۇجىناعان ماسالار شوپتەردىڭ ۇستىندەگى اۋانى توقىپ، جاماپ-جاسقاپ جاتقانداي؛ سارىمساق شايناپ تۇرعان كەڭ ەتەكتى قالپاق كيگەن ەكى جۇمىسشى اڭ ۇيرەتۋشى مۇرتتى گۋسار مەن تىم قاھارلى ەتىپ كورسەتپەك بولعان سۋرەتشى، ادامنىڭ تۇمسىعىنا ۇقساس ەتىپ جىبەرگەن سارى-قىزىل ءتۇستى جولبارىس بەينەسى جاپسىرىلعان جارناما تاقتاسىنا سۇيەنىپ تۇر.

— Au fond"، مەن تاراق ىزدەپ ەم، — دەدى نينا، كەشىككەن وكىنىشپەن.

ماعان ونىڭ تايعاناقتىعى، تابانسىزدىعى، جول جۇرگەندە ابدىراپ-ساسىپ قالاتىندىعى قانداي تانىس! ول ۇنەمى ءبىر جاقتان كەلىپ جاتاتىن، سول ساتىندە ءبىر جاققا كەتىپ بارا جاتاتىن. ەگەر مەن جەر ۇستىندەگى پەندەلىك تىرشىلىكتىڭ كونكۋرسىنا ونىڭ كەلبەت-پىشىنىن سالىپ قاتىساتىن بولسام، وندا مەن ونى جول-ساپار كەڭسەسىنىڭ ۇستەلىنىڭ جانىندا تۇرعانىن، ءبىر اياعى لينولەۋمگە شانشىلا قادالعان، شىنتاعى مەن سومكەسى ۇستەل ۇستىندە، سونان كەيىن ۇستەل باسىندا وتىرعان قىزمەتكەر قۇلاعىنا قىستىرىلعان قارىنداشتى الىپ، ونىمەن بىرگە ۆاگون تاڭداپ وتىرعانىن سالار ەم.

شەتەلدە مەن ونى العاش رەت بەرليندەگى ءبىر تانىستارىمنىڭ ۇيىندە كەزدەستىرىپ ەم. مەن ۇيلەنەيىن دەپ جۇرگەم، ال ول جاقىندا عانا كۇيەۋىمەن اجىراسىپتى. مەن كىرىپ، ونى الىستان كورگەن بويدا بىردەن، ءبىراق ەشقانداي جاڭىلىسپاستان، بولمەدە وتىرعان بارلىق ەركەكتەردى كوزىممەن قاراپ شىعىپ، ونى ولاردىڭ قايسىسى مەنەن ارتىق بىلەتىنىن انىقتادىم. ول اياقتارىن باۋىرىنا جيناپ بۇرىشتاعى ديۆاندا وتىر ەكەن؛ وكشەسىنىڭ ءدال جانىنا كۇلسالعىش قويىپتى، ماعان قادالا قاراپ، ەسىمىم ايتىلعان كەزدە قۇلاعىن مۇقيات تىگىپ تۇردى دا، اۋزىنداعى ءشوپتىڭ ساباعىنداي ۇزىن مۇشتەگىن جۇلىپ اپ، — قۋانعانىنان "جوق!" — دەپ ايقايلاپ جىبەردى ("كوزىمە سەنبەي تۇرمىن " دەگەن ماعىنادا)، ءبىزدىڭ ءبىر-بىرىمىزدى بىلەتىنىمىزدى جۇرتتىڭ ءبارى كورىپ تۇر: ارينە، مەنىڭ ءسۇيىپ العانىم ونىڭ ەسىندە جوق، ءبىراق شىن جۇرەگىمىزبەن تۇسىنىسكەن دوستىقتىڭ اسەرى، نە بولعاندا دا، ونىڭ جادىندا ەدى، ءبىراق ءبىر جاعىنان الىپ قاراعاندا ەكەۋمىزدىڭ ارامىزدا دوستىق دەيتىن دوستىق تا بولعان ەمەس. سونىمەن ءبىزدىڭ بار قارىم-قاتىناسىمىز و باستا-اق ەشقانداي الىس- بەرىسسىز، دالىرەك ايتقاندا ءجۇردىم-باردىم نەگىزىندە قۇرىلعان بولاتىن. ايتىلعان سوزدەرمەن ولشەر بولساق بۇل كەزدەسۋدىڭ سالماعى تۇككە دە ارزىماس ەدى، ءبىراق ىشتەي ءبىز قوسىلىپ كەتكەندەي ەدىك، تەك ونىمەن شاي ۇستىندە قاتار وتىرعان كەزدە ونىڭ قۇپيا ءتوزىمىنىڭ شىندىعىندا (فرانس) ارعى جاعىندا قانداي قۇيتىرقى قۇبىلىستار جاتقانىن بۇكىل بولمىس-بىتىمىممەن سەزىپ وتىردىم.

ول تاعى دا كوزدەن عايىپ بولدى، ءبىر جىلدان كەيىن مەن ايەلىممەن بىرگە ۆەنادا اعامدى شىعارىپ ساپ تۇرعان بولاتىنمىن، ەسىك-تەرەزەلەرىن تۇگەل جاۋىپ، قىمتانىپ العان پويىز ءجۇرىپ كەتكەننەن كەيىن شىعار ەسىككە بەتتەي بەرگەنىمىزدە كەنەت مەن پاريج ەكسپرەسى جانىنان، بەت-جۇزى راۋشان گۇلدەرىنە مالىنىپ، ماعان مۇلدە تانىس ەمەس ءبىر توپ ادامنىڭ ورتاسىندا تۇرعان نينانى كوردىم. نيناعا جارالى جانعا قاراعانداي، قورشاپ العان ادامدار، ونى شىعارىپ ساپ تۇر ەكەن. ول ماعان قولىنداعى گۇلىن بۇلعادى دا، مەن ونى ەلەنا كونستانتينوۆنامەن تانىستىردىم، ۆوكزالدا وتكەن وسى ءبىر ءاتۇستى، اسىعىس-ۇسىگىس كەزدەسۋ كەزىندەگى بىر-ەكى اۋىز ءتىل قاتىسۋدىڭ ءوزى-اق، كەلەسى ءبىر كەزدەسۋدە ولار ءبىر-بىرىن باياعىدان، بالا كەزدەرىنەن بىلەتىندەي جاقىن دوستاستىرىپ جىبەرۋگە نەگىز سالىپتى. ءارى سول ۆاگوننىڭ كوگىلدىر كولەڭكەسىندە العاش رەت فەرديناند اۋىزعا الىنعان-دى: نينانىڭ وعان تۇرمىسقا شىعاتىنىن بىلگەن. پويىزعا وتىراتىن ۋاقىت بوپ قالدى دا، ول ءبارىن قايتا-قايتا ءسۇيىپ، تامبۋرعا كىرىپ كورىنبەي كەتتى، سونان كەيىن مەن ونىڭ تەرەزەدەن كۋپەگە قالاي جايعاسقانىن كوردىم، ول ەندى ءبىزدى مۇلدە ۇمىتىپ، باسقا ءبىر الەمگە كىرىپ كەتىپتى، قولدارىمىزدى قالتاعا ساپ قاراپ تۇرعان ءبىز، بەينە ءبىر، ەشكىممەن ءىسى جوق سول ومىرگە تەلمىرىپ قاراپ تۇرعاندايمىز، ءبىراق كەنەت ول ەسىن جيىپ العانداي تەرەزەنى قاعىپ، سونان كەيىن كارتينانى ءىلىپ جاتتى؛ بىرەۋ كومەكتەسىپ جىبەردى دە، وتە ءبىر ريزا كەيىپپەن تەرەزەدەن باسىن شىعاردى؛ وسى تۇرعانداردىڭ ىشىندەگى اسىعىس بىرەۋ وعان جۋرنال مەن ءتاۋحنيستى (اعىلشىنشا ول تەك پويىزدا عانا وقيتىن) بەردى، ءبارى دە ارتقا جىلجىپ قالىپ بارا جاتتى، ۋىسىمداعى بيلەت مىج-تىج بوپ تانىماستاي ۋماجدالىپ قالىپتى دا باسىم شىڭىلداپ بارا جاتتى. نەگە ەكەنىن قۇدايىم ءبىلسىن، جادىمنىڭ مۋزىكالىق جاشىگىنەن وتكەن عاسىردىڭ رومانسى قالقىپ شىقتى (جۇرتتىڭ ايتۋىتشا، پاريجدەگى ماحاببات دراماسىمەن بايلانىستى)، ول رومانستى ءجۇزى شىركەۋ بالاۋىزىنداي ساپ-سارى، ماعان الىستان تۋىس بوپ قوسىلاتىن، اجارسىز، ءبىراق داۋىسى سونداي قۋاتتى، شىرقاعان كەزدە شۇعىلالى بۇلتتاي بوپ شىعا كەلەتىن كارى قىز ايتاتىن-دى:

On dit gue tu te mazies،

Tu sacs gue j'en vas mouziz'

'سەنى ۇيلەنەدى دەيدى، بۇل ءسوز مەنى ولتىرەدى. (اعىل.)

ءتاج بەن تاقسىرەت اراسىنداعى ۋاقىتتان پايدا بولعان قاسىرەتتى وسى ءبىر اۋەن دە، ءوزىنىڭ جان دۇنيەسىنىڭ ازاپتى شەرىن توككەن داۋىس تا كوپ ۋاقىتقا دەيىن مەنىڭ جانىمدى استان-كەستەن ەتىپ كەتكەن، ءبىراق ول سونان كەيىن دە تىنا قالماي، ءبىراز ۋاقىت وتكەننەن كەيىن، بەينە ءبىر، بىرتىندەپ السىرەپ، جاعانى تەك شىلپ-شىلپ سوعاتىن ۇساق تولقىندار سياقتى، نەمەسە قوڭىراۋ سوعۋشى ءوزىنىڭ وتباسىنىڭ ورتاسىندا كۇلىپ-ويناپ وتىرعاندا دا ءالى شىڭىلى باسىلماعان ءۇن سياقتى قايتادان پايدا بولاتىن. بىرەر جىلدان كەيىن مەن تاعى دا پاريجدە بولىپ، قوناق ءۇيدىڭ باسقىشىنىڭ مۇيىسىندە وزىمە كەرەك ءبىر اكتەرمەن كەزدەسىپ تۇرعان كەزىمدە، مەن ونىمەن تاعى كەزدەسىپ قالدىم؛ قولىنا كىلتىن ۇستاپ تومەن ءتۇسىپ بارا جاتىر ەكەن. "فەرديناند فەحتوۆانياعا كەتتى"، — دەدى ول مەنىڭ جۇزىمە تىكە قاراماي جايباراقات قالىپپەن، ءبىراق سول ەكى ارادا ونىڭ الدەنەنى شۇعىل ويلاي قويعانىن بايقاپ قالدىم (ونىڭ تەز ەلىكتەگىشتىگى قاتتى جەتىلگەن ەدى)، ول كىلت بۇرىلدى دا، جىپ-جىڭىشكە سيراقتارىمەن اسەم ادىمداپ، تۇكتى كىلەمشە ۇستىمەن مەنى الىپ بارا جاتتى، ونىڭ ءنومىرىنىڭ ەسىگىنىڭ الدىنداعى ۇستەلدە تاڭەرتەڭگى تاماقتىڭ قالدىقتارى، ىدىس-اياقتار سالىنعان پودنوس تۇر ەكەن، ءبىراق بولمەسى تاپ-تۇيناقتاي جيناۋلى ەكەن دە، ەسىك اشىلعان كەزدە لاپ قويعان جەلمەن جاندانىپ قويا بەرگەن پەردەلەر جەلپ-جەلپ ەتىپ بارىپ بالكوننىڭ ەسىگىنە بارىپ قىستىرىلىپ قالدى، تەك ءبىز سىرتقى ەسىكتى جاۋىپ العاننان كەيىن عانا ولار قايتادان مۇلگىگەن بۇرىنعى قالىپتارىنا ءتۇستى؛ سالدەن كەيىن مەن سول بالكونعا قاراي جۇرگەن كەزىمدە ادام اياعى سيرەك بۇلىڭعىر كوشەدەن ىلعالدىڭ، بەنزيننىڭ، كۇزگى جاپىراقتىڭ ءيىسى شىعىپ تۇر ەدى: ءبارى دە قاراپايىم قالىپتا ءوتتى، بىر-بىرىمىزگە ايتقان، ەشقانداي دا رومانتيكالىق تەرمينولوگيالارعا ساي كەلمەيتىن، ريزاشىلىق پەن كۇلكىلەرىمىزدىڭ اراسىنا باسقا ءسوز قىستىرۋ مۇمكىن بولمادى: نينامەن كەزدەسكەن سايىن تۇلا بويىمدى ۋلاپ كەتەتىن دەرتتى اياۋشىلىق سەزىمدى ءالى سەزىنە قويماعام-دى، قايتا مۇلدە كوڭىلدى بولدىم (مۇمكىن، ول دا كوڭىلدى بولعان بولۋ كەرەك)، ءبىز ول جەردەن شىعىپ، ونىڭ جوعالتىپ العان شابادانىن ىزدەپ ءبىر بيۋروعا باردىق، سونان كەيىن ءدامحاناعا باس بۇردىق، وندا ءوزىنىڭ دوستارىمەن ونىڭ كۇيەۋى وتىر ەكەن.

مەن ادەپتەن اتتاپ كەتپەس ءۇشىن فرانسۋز تىلىندە جازاتىن، بەلگىلى جازۋشى ۆەنگردىڭ ءاتى-جونىن ايتپاي-اق، ونىڭ بۇگە-شىگەسىن قازبالاماي-اق قويايىن. بۇگىندە ونىڭ داڭقى كومەسكى تارتتى، وعان، ءسوز جوق، قۋانىشتىمىن: ويتكەنى ونىڭ ءازازىل ارباۋىنا قارسىلىق كورسەتەتىن جالعىز مەن ەمەس؛ ونىڭ كىتابىن قولىما العان كەزدە دەنەسى تۇرشىگىپ قويا بەرەتىن دە جالعىز مەن ەمەس. ول سياقتى ادامدار تۋرالى ايتىلاتىن سوزدەر نەگىزىندە ءجيى ايتىلادى دا، كوپ ۇزاماي اۋىرلاپ، باياۋلاپ بارىپ سالقىن تارتادى، ال تاريح تەك ونداي جاندار تۋرالى ەپيتافيا مەن انەكدوتتاردى عانا ساقتايدى. مىسقىلشىل، وركوكىرەك، الاقالجىڭى اۋزىنان تۇسپەيتىن وسى ءبىر قىلجاقباس، الدەنەنى اڭديتىن دا تۇراتىن ەگيپەت كوزدى وسى ءبىر ادام ۇساق-تۇيەك سۇتقورەكتەنۋشىلەرگە قاتتى اسەر ەتەتىن. ويدان شىعارۋ تابيعاتىن بۇگە-شىگەسىنە دەيىن مەڭگەرىپ العان ول جازۋشى اتاعىنان گورى قۇراستىرۋشى اتاعىن الدەقايدا جوعارى قوياتىن؛ ال، مەن بولسام، كىتاپتى ويدان شىعارۋ دەگەندى تۇسىنە المايمىن؛ سودان دا مەن ونىڭ جۇرتقا مەنسىنبەي قارايتىن جانارىنان تۇك تە يمەنبەي، تۋرا بەتىنە قارايتىنمىن، ەگەر مەن ادەبيەتشى بولسام، وندا مەن تەك جۇرەگىمە عانا قيالداۋعا مۇمكىندىك بەرەر ەدىم دە، بالكىم، اقيقاتتىڭ كەشكى ۇزىن كولەڭكەسىندەي جادىما دا ەرىك بەرەر ەم، ءبىراق ەش ۋاقتا دا جىن-ويناقتاردىڭ ىشىندە اقىلگويسىپ وتىرماس ەدىم دەدىم.

مەن ونىمەن كەزدەسكەن كەزدەرىمدە ونىڭ كىتاپتارى جۇرتقا كەڭىنەن تانىمال بولاتىن؛ ونىڭ شىعارمالارىن العاش وقىعان كەزىمدە پايدا بولعان ماقتانىش سەزىمى بارا-بارا جەككورىنىش سەزىمىن تۋعىزدى. ول كەزدە ونىڭ بەينەلەپ جازعان تەرەزەلەرى ارقىلى باقتى، نەمەسە قالعىپ-مۇلگىگەن اعاشتاردى كورۋگە بولادى... ءبىراق جىل وتكەن سايىن ول بەينەلەۋلەر سونشالىقتى قويۋلانىپ كەتتى؛ ەندى سول ءبىر اسا باعالى شىنى ارقىلى ەشتەڭە كورۋ مۇمكىن ەمەس، ەگەر ول شىنىنىڭ بىت-شىتىن شىعارساڭ، وندا سەنىڭ جانىڭا تەك قاپ-قاراڭعى، قاڭىراعان ءتۇن عانا قۇيىلار ەدى! ءبىراق ول ءوزىنىڭ ابدەن كەمەلىنە كەلگەن سول ءبىر تۇستا، شامىنا تيگەن جاننىڭ بەتىنە قالاي ۋ بۇرىككەنىن، ارقاسىنان قالاي تاسپا العانىن كورەر ەدىڭىز! ول ءوزىنىڭ قارا قۇيىندى جۇرىستەرىنەن كەيىن، سوڭىندا تىپ-تىنىش ايدىن ۇستىندە داۋىل قۇلاتقان اعاش پەن ءيىرىم بوپ ۇيىرىلگەن كۇل عانا جاتاتىن، سول ۇيىرىلگەن كۇلدى يىرىمدە كەشەگى قارسىلاسى ازاپتى اۋرۋدان ىڭىرسىپ شىر كوبەلەك اينالاتىن. پاريجدە ونىڭ "Passage a niveau" شىعارماسى كۇركىرەپ تۇرعان كەزدە ول جۇرتتىڭ الاقانىندا ءجۇردى دە، نينا (ورامدىلىعى مەن زەرەكتىگى ءبىلىم كەمىستىگىن تولتىراتىن) مۋزا دەمەي-اق قويايىن، كۇيەۋىن اسپانداتىپ كوتەرەتىن ايەل رولىنە كىرىپ ەدى؛ودان دا گورى قازىپ ايتايىق: ونىڭ ءبىر كىتابىن جوندەپ وقىپ شىقپاسا دا جاقىن دوستارىنان ول كىتاپتىڭ جاقسى جاقتارىن ابدەن قانىعىپ اپ ونىڭ ەڭ قاستەرلى جولدارىنىڭ قالتارىس-تۇكپىرلەرىنە دەيىن بىلەتىن پايىمدى كەڭەسشىسىنە اينالدى. ءبىز ءدامحاناعا كىرگەن كەزىمىزدە ايەلدەر وركەسترى ويناپ وتىر ەكەن؛ قىرلى كولوننارعا كومكەرىلگەن اينادان ارفانىڭ تۇيە قۇس سيراعىن كورىپ قالدىم، سونان كەيىن بىر-بىرىمەن جالعاستىرىلعان ۇستەلدەردىڭ ەڭ باسىندا فەرديناند جايعاسىپتى، قولدارىن جايىپ جىبەرىپ وتىرىسى مەن وعان قادالا قاراعان داستارقانداستارىنىڭ جۇزدەرى جەكسۇرىن كاريكاتۋرالىق كەيىپتى ەسىمە ءتۇسىردى... ءيا، ءيا، ءدال سولاي، ەسىمە ءتۇسىردى مەن ول كەزدە ەشتەڭە ۇعا قويعام جوق، ال ۇققان كەزىمدە سالىستىرۋىمنىڭ سۇمپايىلىعىنا تاڭعالدىم، ويتكەنى ول سالىستىرۋىم، ونىڭ ونەرى سياقتى سۇمپايى بولاتىن. ول مۋزىكا ويناپ وتىرعاندارعا قاراپ وتىردى؛ قوڭىر تۇستەس پيدجاكتىڭ استىنا بيىك تىك جاعالى اق توقىما سۆيتەر كيىپ الىپتى؛ مۇقيات تارالعان شاشىنىڭ ءۇستىن تەمەكىنىڭ ءتۇتىنى قورشاپ العان، ول اينادان دا اپ-ايقىن كورىنىپ تۇر؛ سۇيەكتى سيرەك كەزدەسەتىن ءجۇزى سەلت ەتپەيدى، تەك كوزدەرى عانا ولاي-بۇلاي جۇگىرىپ قاناعات توقتىقتى بىلدىرگەندەي. ول اشىق اۋىز وقىرمان ىزدەيتىن جەرلەرگە جولاماي، وسى ءبىر مۇپ-مۇزداي، ءبىراق ءسال كوڭىلسىزدەۋ ءدامحانانى ادەيى تاڭداپ العان-دى: ءارى شارشاپ-شالدىققان، ءارى قىسىلىپ-قىمتىرىلعان، ونىڭ سوزىمەن ايتقاندا، ۇيلەسىم الەمىندە ارتىق بوپ سانالاتىن تومپايعان ومىراۋلارىن قايدا قويارىن بىلمەستەن مۋزىكا تىڭداپ وتىرعان ايەلدەر ارقىلى بۇل ءدامحانادا جۇرتتى وزىنە تارتىپ تۇراتىن-دى. ءار ءنومىر سايىن ءدامحانا قوجايىنى مەن باسقا دا وتىرعانداردىڭ العاشقى كۇدىگىن قوزدىراتىن (ماعان سولاي بوپ كورىندى)، ءبىراق فەرديناند دوستارىنىڭ كوڭىلىن كوتەرەتىن قولشاپالاقتاۋ قويانشىعى باستالادى. مۇندا ءوزىنىڭ كارتينالارىنا ءوزىنىڭ تاپ-تاقىر جالتىر باسىن تالماستان سالا بەرەتىن سۋرەتشى، تالىم-تاربيەلى، جۇرتقا جالبارىنا قاراپ وتىراتىن، باتشاعارلىقپەن شۇعىلداناتىن، بەس شىرپى ارقىلى كۇناعا باتۋدىڭ بۇكىل تاريحىن كوز الدىنا كەلتىرىپ بەرە الاتىن اقىن: ءتۇرى اپ-ادەمى، ال ساۋساقتارى جەزتىرناقتىڭ ساۋساقتارىنداي قورقىنىشتى وتە اتاقتى پيانيست، قانداي ورتاعا تۇسكەنىن بىلە الماي ال-دال بوپ وتىرعان تىكىرەيگەن شاشتى، ترۋبكاسىن اۋزىنان تاستامايتىن كەڭەس وداعىنىڭ جاپ-جاس جازۋشىسى جايعاسقان؛ تاعى دا مۇندا باسىمدى مۇلدە شاتاستىرىپ جىبەرگەن ءبىرقاتار مىرزالار وتىردى، ولاردىڭ ەكى-ۇشەۋى، ءسوز جوق، نينامەن كوڭىلدەس بولعان. نينا ۇستەل باسىندا وتىرعان جالعىز-اق ايەل ەدى، ول ەڭكەيىپ تۇتىكپەن بوكالداعى سۇيىقتىقتى باس كوتەرمەي سورىپ، تۇبىندەگىسى بۇرقىلداپ كوبىكتەنە باستاعاندا عانا تۇتىكتى تىلىمەن ىسىرىپ تاستادى، سول كەزدە عانا مەن ونىڭ تاڭەرتەڭ بولعان وقيعانى ۇمىتىپ كەتىپ، ەندى ەسىنە تۇسىرگەن كوزىنە قارادىم؛ ونىڭ كوزى مەنىڭ كوزىممەن سىر باعىسىپ تاڭىرقاي قاراپ كۇلىمسىرەدى دە، بۇلاي ەمەس، باسقاشا كۇلىمسىرەۋ كەرەك ەكەنى ەسىنە ءتۇسىپ ابدىراپ-ساسىپ قالدى. بۇل كەزدە مۋزىكا اسپاپتارىن اعاش جيھازدارى سياقتى ىسىرىپ تاستاعان ايەلدەر ۋاقىتشا ۇزىلىسكە شىققان كەزدە، فەرديناند جاقىن ماڭدا وتىرعان اق ساقالدى، ءبىر بەيتانىس شالدى قىلجاق ەتىپ وتىردى. فەرديناند قارتتارعا ءتان قىلىقتاردى قىزىق كورەتىن.

مەن پاريجدە كوپ بولعام جوق، ءبىراق ءۇش كۇن ىشىندە قارىم- قاتىناسىمىز سونداي كوڭىلدى بولدى. بارا-بارا مەن وعان ءتىپتى قاجەتتى ادام بوپ شىقتىم: مەنىڭ فيرمام فيلم ءۇشىن ونىڭ ءبىر فابۋلاسىن ساتىپ الدى، سونان كەيىن-اق ول مەنى جەدەلحاتتارمەن ەسىمدى شىعاردى. وسى ون جىل ىشىندە ءبىز بىر-بىرىمىزگە "سەن" دەۋگە كوشتىك. ءبىراق ول وتىرعان جەردە وتىرۋ ماعان وتە قيىن ەدى، ءقازىر دە ونىڭ فيالتەدە جۇرگەنىنەن مەن ءبىر ءتۇرلى قابارجىپ سالا بەردىم؛ مەنى تەك ءبىر-اق نارسە كوڭىلىمدى ورنىنا ءتۇسىردى: ونىڭ جاڭا پەساسىنىڭ ماسقارا بوپ قۇلاۋى.

ۇستىنە سۋ وتپەيتىن بەلبەۋلى پالتو كيگەن، يىعىنا فوتواپپارات اسىنعان، الاباجاق اياق كيىمدى، اي جارىعى تۇستەس ۇزىن كامپيت سورعان ول، مىنە، بىزگە قارسى كەلە جاتىر. ونىمەن بىرگە اياعىن بيلەتە باسقان، ءجۇزى كوزىنە دەيىن الابۇرتىپ تۇراتىن، جىپ-جىلتىر قارا شاشتى، نازىكتىك اتاۋلىنىڭ بارىنە جانى قۇمار، ءبىراق بارىپ تۇرعان اقىماق، ءسانقوي سەگيۋر مىرزا كەلە جاتتى؛ ول ءبىر ماسەلەدە فەرديناند مىرزاعا كەرەك بولعان بولۋ كەرەك (نينا كەيدە ءۇزىلىپ كەتەردەي بوپ نازدانا سويلەگەن كەزىندە "سەگيۋر دەگەن جان بار عوي" دەيتىن دە، ءارى قاراي جالعاستىرماي قوياتىن). ولار كەلگەننەن كەيىن، ءبىز فەرديناند ەكەۋمىز ءبىر-بىرىمىزدى كۇشىمىز جەتكەنشە قاتتىراق قىسىپ سامبىرلاپ سالەمدەسىپ جاتتىق؛ كىلەڭ وسىلاي بولاتىن: جاي عانا اجىراسىپ كەتكەننەن كەيىن ەمەن-جارقىن بوپ، اقتارىلىپ-توگىلىپ سالەمدەسىپ جاتامىز.

سەگگور ماعان اۋا رايىن جامانداپ تۇردى، ونىڭ قانداي اۋا رايىن جامانداپ تۇرعانىن العاشقىدا ۇقپاي قالدىم: فيالتانىڭ بۇكىل ءبولمىس-بىتىمىن كورسەتەتىن كوكتەمگى سۇرعىلت اۋا رايىن ايتىپ تۇر ما، جوق الدە ادامدار اراسىنداعى قارىم-قاتىناس اۋا رايىن ايتىپ تۇر ما. ءالى نە ساتىپ الۋىمىز بەلگىسىز بولسا دا ءارى قاراي جولىمىزدى جالعاستىرا بەردىك. "قانداي تاماشا ءۇندىس"، - دەپ قاتتى داۋىستاپ ايقايلاپ جىبەرگەن فەرديناند مەنىڭ جەڭىمنەن تارتىپ، بۇيىرىمنەن ۇرىپ جارنامانى كورسەتتى. سالدەن كەيىن ول موينىنا القا تارتقان جەرگىلىكتى ءبىر كىشكەنتاي قىزعا كامپيتىن سىيلادى؛ ءبىز ونى كۇتىپ ايالدادىق، ال ول بولسا جۇرەلەپ وتىرا قاپ، باسىن سالبىراتىپ تۇرعان ول قىزدىڭ كۇيەدەي قاپ-قارا كىرپىگىنە قاراپ الدەنە ايتىپ جاتتى، سونان كەيىن ول، ادەتتەگىدەي، ءسوزىن تۇزدىقتاپ سويلەيتىن ادەتىمەن ەرسىلەۋ ءبىر ەسكەرتۋىن ايتىپ ءبىزدى قۋىپ جەتتى. سونان كەيىن ونىڭ كوڭىلىن سۋۆەنير ساتاتىن دۇڭگىرشەكتەگى دورەكى جاسالىنعان ءبىر زات اۋداردى: استىڭعى جاعىندا قارا تۋننەلى بار قاسيەتتى گەورگيي تاۋىنا ۇقساس زات، ال ونىڭ قارا تۋننەلى سيا ساۋىت بوپ شىقتى، ول تەمىر جول سياقتى سوزىلعان قوس سىزىق قالامۇش ءۇشىن جاسالىنعان ناۋا ەكەن. اۋزىن اشىپ، قۋانىشتان جارىلىپ كەتەردەي بولعان ول، وسى ءبىر ابدەن شاڭ باسقان، دوعال، مۇلدە قولاپايسىز زاتتى ارى-بەرى اۋدارىستىرىپ قاراپ تۇردى دا، ەشقانداي ساۋدالاسپاستان قانشا سۇراسا سونشا بەرە سالدى، ءالى دە سول ريزا بولعان قالىپپەن، الگى قۇبىجىعىن كوتەرىپ سىرتقا شىقتى. ءوزىنىڭ اينالاسىن بۇكىرلەر مەن ەرگەجەيلىلەرگە تاپسىرىپ قويۋعا قۇمار قاتىگەز پاتشا سەكىلدى، ول مۇنداي سۇمپايى زاتتارعا ولەردەي قۇمار بولاتىن، ونىڭ ول قۇمارلىعى بەس مينوتتەن بىرنەشە كۇنگە، نەمەسە ءتىپتى ودان دا كوپ ۋاقىتقا سوزىلاتىن.

نينانىڭ تاماق جەگىسى كەپ تۇرعانىن ءبىلدىم دە فەرديناند پەن سەگيۋردىڭ پوچتامتقا كىرىپ كەتكەنىن پايدالانىپ، ونى الىپ كەتپەك بولدىم. وسى ءبىر نازىك، جىڭىشكە ايەلگە نەگە سونشا قۇمار ەكەنىمدى ءوزىم دە تۇسىنبەيمىن (وعان ىندىنى كەۋىپ، ىقىلاسى اۋىپ تۇراتىن ءبىر ورىس اقىنى ول تۋرالى وسىلاي دەگەن بولاتىن)، ەكەۋمىزدى قايتا-قايتا كەزدەستىرە بەرگەن تاعدىردىڭ بىزدەن نە كۇتەتىنىن ودان سايىن تۇسىنبەي، كەيدە الەككە تۇسەتىنىم بار. مەن ونى سول ءبىر پاريج كەزدەسۋىنەن كەيىن كوپ ۋاقىت بويى كورگەن جوق ەدىم، بىردە ۇيگە كىرىپ كەلسەم، ول وتىر: ايەلىممەن بىرگە شاي ءىشىپ وتىرعان ول، قولىنداعى نەكە جۇزىگى جالت-جۇلت ەتىپ ارزانعا ساتىپ العان شۇلىقتى قاراپ وتىر ەكەن. بۇدان ءبىراز بۇرىن كۇزدە ونىڭ ءجۇزىن مودالار جۋرنالىنان كورسەتكەن. ءبىراز بۇرىن پاسحانىڭ كەزىندە ول ماعان جۇمىرتقانىڭ سۋرەتى سالىنعان وتكرىتكا جىبەرگەن. بىردە كەزدەيسوق ءبىر تاپسىرمامەن بەيتانىس ادامدارعا بارۋىما تۋرا كەلدى دە، كيىم ىلگىشتەن (oل ۇيدە قوناقتار بار ەكەن) ونىڭ تونىن كوردىم. باسقا ءبىر ساتتە ول ماعان كۇيەۋىنىڭ كىتابىنان مىنانداي سوزدەر كورسەتتى:

"ونىڭ كەلبەتى، — دەپ جازىپتى فەرديناند، — ۇزاق ۋاقىت قولمەن سالىنعان پورترەتتەن گورى، تابيعاتتىڭ بىردەن ءتۇسىرىپ العان سۋرەتىنە كوبىرەك ۇقسايتىن، سودان بولسا كەرەك، ول سۋرەتتى ويىنا الىپ وتىرىپ، ودان جەكەلەي ءبىر بەلگى-بەدەرلەرىن بولماسا، ەشتەڭە ۇستاپ قالا المايسىڭ: ايقىن بەدەرلى سۇيەكتى جاقتارى، اسىل تاستاي جالت-جۇلت ويناعان تۇڭعيىق قارا كوزدەرى، كەز كەلگەن ۋاقىتتا ىستىق سۇيىسكە بەرىلە كەتەتىن، جاي كەزدە جايباراقات كۇلىمسىرەپ تۇراتىن ەرنى". نەگىزگى ارنالى اعىسقا ەشقانداي اسەر ەتپەي-اق، ول تاعى، تاعى دا مەنىڭ ءومىرىمنىڭ القابىندا كەنەتتەن كورىنىپ قالىپ ءجۇردى. بىردە مەنىڭ وتباسىم ساياجايعا كەتىپ، ال مەن بولسام توسەكتە جاتىپ اپ جازۋ جازىپ جاتقان ەم، ادامنىڭ مازاسىن كەتىرگەن جۇما بولاتىن (كىلەمدەر قاعىپ جاتتى)، كەنەت اۋىز بولمەدەن ونىڭ داۋسىن ەسىتتىم: الدەقانداي بىرەۋدىڭ ساندىعىن تاستاپ كەتۋگە كىرىپتى، ال مەنىڭ جازۋىم جۇرمەي قالدى، ال ساندىقتى الىپ كەتۋگە بىرنەشە ايدان كەيىن، مەن دە مۇشەسى بوپ سانالاتىن ءبىر حالىقارالىق وداقتا مۇشە بوپ سانالاتىن ادەمىشە كەلگەن ءبىر نەمىس كەلدى. كەيدە جالپى اڭگىمەنىڭ ىشىندە ونىڭ دا اتى اتالىپ قالاتىن دا، ول الدەقانداي بىرەۋدىڭ ايتىپ سالعان اڭگىمەسىنىڭ باسقىشتارىنىڭ بويىمەن، قايىرىلماستان، جۇگىرىپ بارا جاتاتىن. ءبىر پيرنەي قالاشىعىنا بارىپ ونىڭ دوستارىنىڭ ۇيلەرىندە ءبىر اپتا بولعانىم بار، ول دا ءوزىنىڭ كۇيەۋىمەن سوندا قوناقتىقتا بولدى، مەن وندا وتكىزگەن العاشقى كۇنىمدى ەش ۋاقتا ۇمىتپايمىن: ول ماعان قالاي دا كەلەدى دەگەن بەرىك سەنىممەن ونى كۇتۋمەن جاتتىم، ءبىراق ول كەلگەن جوق، اسپاننىڭ ءتۇپسىز تۇڭعيىعىنداعى اي جارىعى استىندا شەگىرتكەلەر ەستەرى كەتكەنشە شىرىلداپ جاتقانىن، بۇلاقتاردىڭ سىلدىراپ اققانىن تىڭداپ جاتىپ، ءبىر جاعىنان جولدان ابدەن شارشاپ، ءبىر جاعىنان ونىڭ جاسىرىنىپ قانا كەلۋىن كۇتكەن مەن بۇكىل تۇلا بويىمدى جابايىلىق بۋىپ جاتتىم دا قويدىم، اقىرىندا ءتۇن ءوتىپ كەتتى دە، ول كەلمەدى، كەلەسى كۇنى ءبارىمىز بىرگە جوتا باسىندا سەرۋەندەپ جۇرگەن كەزىمىزدە، مەن ونى كۇتكەنىمدى ايتتىم، ال ول وكىنىشتەن قولىن قولىنا سالىپ قاپ، شۇعىل تۇردە الدەنە ايتىپ كەتىپ بارا جاتقان فەرديناند پەن ونىڭ تانىسى ەستىپ قالماس پا ەكەن دەگەندەي ولاردىڭ ارقالارىنان قاراپ قويدى. مەن ونىمەن جارتى ەۋروپا ارقىلى، العاشقىدا ونىڭ اۋپىلدەگەن ءۇنىن تانىماي قاپ، كۇيەۋىنىڭ شارۋاسىمەن ونىڭ تەلەفون سوققانى ەسىمدە: سونداي-اق ونىڭ تۇسىمە ەنگەنى دە ەسىمدە: ۇلكەن قىزىم شۆەيسار ءبىر باقىتسىزدىققا دۋشار بوپ قالدى دەپ جۇگىرىپ كەلىپتى، مەن نە نارسە ەكەن دەپ تومەنگە تۇسسەم، شىعار ەسىكتىڭ ءدال اۋزىندا، ساندىقتىڭ ۇستىندە الدەنەنى باسىنا ساپ، ءتۇرى بوپ-بوز بوپ، ورامالعا قىمتانىپ ورانىپ العان نينا، قۇدايعا دا كەرەگى بولماي قالعان ۆوكزالداعى قايىرشىلار قۇساپ قالىڭ ۇيقىدا جاتىر ەكەن. مەنىن باسىمنان، نەمەسە ونىڭ باسىنان نە وتپەسىن، ويتكەنى، ءسوز جوق، ونىڭ دا ءوزىنىڭ "كۇيىنىشى مەن ءسۇيىنىشى" (ونىڭ ءسوزىنىڭ ماتەلى) بولىپ تۇرادى عوي، ءبارىبىر ءبىز بىر-بىرىمىزدەن ءومىرىمىز جايلى تەرەڭدەپ سۇراعاندا، تاعدىرىمىزدىڭ ۇزىلىستەرىندە ءبىر-بىرىمىز تۋرالى ويلاعان دا ەمەسپىز، سوندىقتان دا ءبىز كەزدەسكەن كەزدە ءومىر شاپشاڭدىعى كىلت وزگەرىسكە تۇسەتىن دە، اتومدار ورىندارىن اۋىستىراتىن، ونداي ساتتە ءبىز ابدەن تىعىزدالعان، ايىرىلىسۋمەن ەمەس، كەزدەسۋمەن ولشەنەتىن، ايرىلىسۋ مەن كەزدەسۋلەردەن قۇرالعان ءبىزدىڭ وتە كەلتە، كوڭىلدى شاقتارىمىزدان تۇراتىن باسقا ومىردە سۇرەتىنبىز. ءاربىر كەزدەسۋ سايىن كوڭىلدەگى كۇدىك پەن سەكەم ۇلعايىپ بارا جاتاتىن؛ سولاي بولا تۇرا، بۇل جەردە باسقا ايتاتىن نارسە، ونىمەن مەنىڭ ىشكى بايلانىسىم ەش ۋاقتا ءۇزىلىپ كورگەن ەمەس، ەشقانداي قاسىرەت الدىمىزدى وراپ ويقاستاعان دا ەمەس؛ مەنىڭ نەكەلىك ومىرىمە ەشقانداي كولەڭكە تۇسپەگەن بولسا، ەكىنشى جاعىنان فەرديناند تا (تابيعاتى امالىن تاۋىپ قارپىپ اسايتىن، قارىم-قاتىناستا بارىپ تۇرعان قويانشىق) ايەلىنە الاڭداماۋدى ءجون سانايتىن، بالكىم، ايەلىنىڭ كوپكە سوزىلمايتىن بايلانىستارىنان پايدا دا تاباتىنداي ەدى. مەن نينانىڭ وتىرىك پەن ساندىراقتان تۇراتىن ءومىرىن قابىلداي الماي دال بولاتىنمىن. مەن، سونداي-اق، ايەلىممەن كوڭىلىم جاراسا قويماسا دا، اۋمالى-توكپەلى ءومىردىڭ تىنىش ءبىر ءمۇيىسىن تاڭداپ، ايەلىممەن، قىزدارىممەن تۇسكەن سۋرەتتەگىدەي جايلى ءومىر ءسۇرۋدى قالادىم.

فيالتا كەنە جانە جاڭا قالادان تۇرادى؛ ءبىراق ەكەۋى بىر-بىرىمەن بىتىسىپ-شاتىسىپ قوسىلىپ كەتكەن ەدى دە... ەندى، مىنە، ولار سول بىتىسىپ-شاتىسقان تۇستاردى تارقاتۋ ءۇشىن بە، الدە ءبىر- ءبىرىن ىعىستىرىپ تاستاۋ ءۇشىن بە، ايتەۋىر، ولاردىڭ ارالارىندا بىتىسپەس كۇرەس ءجۇرىپ جاتتى: جان-جاعى پالما باقتارىمەن، كەڭسەلەردىڭ فاسادىمەن، تەننيس الاڭدارىنداعى قىزىل قۇممەن كۇرەسسە، ال ول كونە جاعى جىلانداي يرەلەڭدەگەن كوشەلەرى مەن باسقىشى وپىرىلىپ تۇسكەن شىركەۋلەرمەن كۇرەستى. ءبىز قوناق ۇيگە بەت الىپ بارا جاتىپ، ءالى سالىنىپ بىتپەگەن، ءىشى قاڭىراپ، قوقىپ جاتقان اق ۆيللانىڭ جانىنان وتتىك، ونىڭ قابىرعاسىندا دا اياقتارىن الشايتىپ، تومپيعان تىزەلەرىن بۇگىپ ورىندىقتاردا وتىرعان ءپىلدىڭ، سالت اتتى ايەلدىڭ، تۇلا بويىنا جۇلدىزدار سالىنىپ تاستالعان، قول شاتىر كوتەرىپ العان سايقىمازاقتىڭ ارقان بويىمەن كەتىپ بارا جاتقانىن سالىپ قويىپتى. فيالتانىڭ جوعارى قاباتىندا، تومەندەگىدەن گورى، ۇساق دىمقىل تاستار قاتتىراق سىقىرلاپ، تەڭىزدىڭ كۇرسىنىسى سالعىرت قانا ەستىلىپ تۇردى. قوناق ءۇيدىڭ ارتقى اۋلاسىندا قولىنا پىشاق ۇستاپ العان بوزبالا اسپازشى قاشقان تاۋىقتىڭ سوڭىنان قالماستان قۋىپ بارادى. اياق كيىم تازالايتىن تانىس كىسى، ءبىر ءتىسى جوق اۋزىن اڭقايتا كۇلىپ ءوزىنىڭ الدىندا تۇرعان تاققا وتىرۋىمدى سۇرادى. شىنارلار استىندا نەمىس ماركاسى موتوسيكلەتكا، ءالى دە كۇيمەلىك يدەياسىن ساقتاپ قالعان كونە، ءارى لاس ليمۋزين، سارى قوڭىز سياقتى ماشينا تۇر ەدى: "بىزدىكى، دالىرەك ايتساق سەگيۋردىكى، — دەدى نينا، سونان كەيىن، — ۆاسەنكا، سەن بىزبەن بىرگە جۇرسەيشى" — دەپ قوسىپ قويدى. ارينە، ول مەنىڭ ولارمەن بىرگە جۇرە المايتىنىمدى جاقسى بىلەدى. ءوتىپ بارا جاتقان ءبىزدىڭ سنارياد تەكتى شامداردىڭ بىرىندەگى مەتالعا ءبىر ساتكە بەينەمىز ءتۇستى، سونان كەيىن مەن بىرەر ادىم باسقاننان كەيىن، نەگە ەكەنى بەلگىسىز، ارت جاعىما قارادىم دا، ءبىر جارىم ساعاتتان كەيىن بولاتىن وقيعانى كوردىم: بويلارىنان ءتۇرلى-تۇستى دۇنيە تۇگەل كورىنىپ تۇرعان ءموپ-مولدىر ەلەس سياقتى ولار ماعان جىميا كۇلىپ قولدارىن بۇلعاپ اۆتوموبيل ورىندىقتارىنا جايعاسىپ جاتتى، ەندى، مىنە، ولار ورىندارىنان قوزعالىپ كەتتى دە الىستاپ بارا جاتتى (نينانىڭ ون ساۋساعىن تاربيتىپ قوشتاسقانى): شىندىعىنا كەلسەك، اۆتوموبيل جۇمىرتقاداي بوپ جۇتىنعان قالپىندا ءالى ورنىندا تۇرعان ەدى، ال نينا بولسا مەنىمەن بىرگە قوناق ءۇي مەيرامحاناسىنىڭ شىنىلى ۆەرانداسىنا كىرىپ بارا جاتتى، ال تەرەزەدەن ءبىز (باسقا ءبىر جولمەن) فەرديناند پەن سەگيۋردىڭ جاقىنداپ كەلە جاتقانىن كوردىك.

ۆەراندادا، تاڭەرتەڭ تاماقتانىپ وتىرعان ءبىز، جاقىندا عانا مەن كورگەن اعىلشىننان باسقا، ەشكىمدى كورگەن جوقپىز: ونىڭ الدىنداعى ۇستەل ۇستىندە داستارقانعا شەڭبەرلى كولەڭكەسىن تۇسىرگەن القىزىل سۋسىن قۇيىلعان ۇلكەن ستاقان تۇر. مەن ونىڭ تەسىرەيە قادالعان كوزىنەن سول باياعى اشكوز قۇمارلىق كوردىم، ءبىراق ول قۇمارلىقتىڭ ءدال ءقازىر نيناعا ەشقانداي دا قاتىسى جوق ەدى، ويتكەنى ول وعان مۇلدە قاراپ وتىرعان جوق، ونىڭ تەسىرەيگەن كوزى، ءوزى جانىندا وتىرعان تەرەزەنىڭ جوعارعى بۇرىشىنا قادالا قالىپتى.

كىشكەنتاي قۇپ-قۇرعاق قولدارىنان بيالايىن شەشكەن نينا، ومىرىندە ەڭ سوڭعى رەت، ءوزى ايرىقشا جاقسى كورەتىن ماليۋسكالاردى جەپ وتىردى. فەرديناند تا تاماقتان باس كوتەرەر ەمەس، مەن ونىڭ سول اشقاراقتىعىن پايدالانىپ، اڭگىمە تىزگىنىن ءوز قولىما الدىم: جاقىندا ونىڭ جولى بولماعانىن ەسىنە سالدىم. موداعا اينالعان ءدىني ويانۋدىڭ شاعىن ءبىر كەزەڭىندە وعان ءبىر راقىمنىڭ شاپاعاتى تۇسكەندەي ەدى دە، سوڭى ايقاي-شۋعا ۇلاسقان كۇدىكتى ءبىر قۇلشىلىق جاسادى، ول ايقاي-شۋ سەبەپ-سالدارىن جابايى ماسكەۋدەن كوردى. ونەردەگى شەكتەن شىعۋ دەگەن ساياساتتاعى مەتافيزيكالىق بايلانىستا دەگەن توعىشار پىكىر ىلعي دا مەنىڭ جىنىمدى كەلتىرەتىن. ەگەر كىرپياز ادەبيەت ساياساتقا ءسال عانا جولاپ كەتسە، وندا ول، ءالى تولىق زەرتتەلمەگەن دوڭىزدىق زاڭدىلىققا اينالاتىنىن بىلەتىنمىن. شىنىن ايتقاندا، فەرديناندتىڭ جاعدايىندا بۇل زاڭدىلىق ءالى ارەكەتكە تۇسە قويماپ ەدى: ونىڭ مۋزاسىنىڭ بۇلشىق ەتتەرى ءالى قۋاتتى بولاتىن (ول حالىقتاردىڭ ءال-اۋقاتىنا پىسقىرىپ تا قارامايتىن)، ءبىراق سول ءبىر ەشكىم ۇعا قويمايتىن شىم-شىتىرىق ويۋ-ورنەكتەردەن ونىڭ ونەرى بۇرىنعىدان دا سوراقى، بۇرىنعىدان دا ولەۋسىرەپ ءسونىپ بارا جاتتى. ال پەساعا كەلەر بولساق، ودان ەشكىم ەشتەڭە تۇسىنگەن جوق؛ مەن ونى كورگەم جوق، ءبىراق ول سۋرەتتەگەن قۇبىجىق ءتۇندى كوز الدىما كەلتىرە الامىن، مەن ودان ءوزىنىڭ اتىنا جازىلعان سىنداردى وقيسىڭ با؟ — دەپ سۇرادىم.

— سىن! — دەپ ايقايلاپ جىبەردى ول. — جاقسى سىن! كەز كەلگەن سورلى بىرەۋ مورال وقيدى. راحمەت. مەنىڭ كىتاپتارىمدى، قۇپيا ءبىر ەلەكتر اپپاراتىن ۇستايتىنداي، قورقىنىشپەن ۇستايدى. ولاردى، ەڭ ماڭىزدىسىنا ءمان بەرمەي ءار ءتۇرلى كوزقاراسپەن تالداپ جاتىر. جىلقى تۋرالى اڭگىمە ايتپاق بولعان ناتۋراليست ەر-تۇرمان، توقىم-تەبىنگى تۋرالى، نەمەسە M-me de v. (بۇل جەردە ول ءتۇرى ءتىسىن اقسيتىپ تۇرعان جىلقىعا ۇقساس ادەبي ورتاعا بەلگىلى ادەبي حانىمدى ايتتى) تۋرالى سويلەپ كەتكەن سەكىلدى. مەنىڭ دە كوگىلدىر قاندى ىشكىم كەلەدى، — دەدى ول داياشىعا سۇق ساۋساعىمەن اعىلشىن الدىندا تۇرعان ستاقاندى دورەكى تۇردە نۇسقاپ كورسەتىپ، سول كۇركىرەگەن داۋسىن ءبىر دە باسەڭدەتپەستەن؛ داياشى ونىڭ ءوتىنىشىن بىردەن-اق ءتۇسىندى. سەگيۋر شىنىنىڭ سۋرەتىن سالعاندى جاقسى كورەتىن بارىنە ورتاق تانىس ءبىر سۋرەتشىنىڭ اتىن اتاي قويىپ ەدى، اڭگىمە ءتىپتى اۋلەكى سوزدەرگە ۇلاسىپ كەتتى. بۇل كەزدە اعىلشىن ورنىنان شۇعىل كوتەرىلىپ، ورىندىق ۇستىنە شىقتى، ودان تەرەزە الدىنداعى جالپاق تاقتاعا اياعىن قويدى دا، ءوزىنىڭ الىپ دەنەسىن تىكتەپ تەرەزەنىڭ ۇستىڭگى بۇرىشىنا قونىپ وتىرعان اركا جاعى سۇرعىلت ءتۇستى تۇنگى كوبەلەكتى قوراپقا وپ-وڭاي كىرگىزە قويدى.

— ول، ۆۋۆەرماننىڭ بوز اتى سياقتى، — دەدى فەرديناند سەگيۋرگە الدەنە تۋرالى.

— Tu es tzus hippigue'، — دەدى Oل كوپ ۇزاماي ول ەكەۋى تەلەفون سوعۋعا كەتتى. فەرديناند قانداي قاشىقتىق بولسا دا، شىن ىنتا-ىقىلاسىمەن تەلەفون سوعۋدى ۇناتاتىن.

الىس ءبىر تۇستان ۇرلەمەلى اسپاپ پەن شەكتى سيترانىڭ ءۇنى شىقتى. ءبىز نينا ەكەۋمىز تاعى دا قىدىرۋعا كەتتىك. سيرك ءوزىنىڭ جاۋشىلارىن شىعارعان بولۋ كەرەك: جارناما شەرۋى ابدەن كۇشىنە ءمىنىپ اپتى؛ ءبىراق ءبىز ونىڭ باس جاعىنا ۇلگەرمەي قالدىق، ويتكەنى ول بۇيىردەگى كوشەگە بۇرىلىپ كورىنبەي كەتتى: الدەقانداي ءبىر اربانىڭ التىن ءتۇستى قاناتى الىستاپ بارا جاتتى، اق شاپاندى ءبىر كىسى تۇيە جەتەكتەپ العان، تەرىلەرى سۇيەكتەرىنە جابىسىپ قالعان ءتورت ۇندىلىك تاياقتارعا بايلانعان پلاكاتتار كوتەرگەن، ال ولاردىڭ سوڭىنان بارا جاتقان كىشكەنتاي پونيدىڭ ۇستىنە كەكىلى جالبىراعان، ماتروسكا كيگەن ءبىر بالا وتىر.

ءبىزدىڭ كوفە ساتاتىن دۇكەن جانىنان ءوتىپ بارا جاتقانىمىز ەسىمدە؛ داياشى (بالكىم، سيپاپ ءيسى كورگەن شىعار) فەرديناند بايقاماي ۇمىتىپ كەتكەن، سونداي دورەكى جاسالىنعان جازۋ قۇرالىن تاستاندى بالانى قاراعانداي قاراپ تۇردى، تاعى ءبىر كورىنىس ەسىمدە: بىزگە كونە تاس باسقىش قاتتى ۇنايتىن، ونىمەن جوعارى شىعىپ بارا جاتىپ، تار يۋبكاسىن كوتەرىپ تىق-تىق تيگەن اياق باسىسىنان كوز الار ەمەسپىن؛ ودان وزىمە ەتەنە تانىس جىلىلىق سەزىنەم، ونىمەن بىرگە كوتەرىلىپ كەلە جاتىپ وسىنىڭ الدىنداعى كەزدەسۋدى ويشا كورىپ كەلەمىن، ءپاريجدىڭ ءبىر ۇيىندەگى كوپ جۇرت جينالعان ءقادىرلى ءبىر كەشتە، مەنىڭ سۇيىكتى دوسىم JuLes Dazboux ماعان ءبىر ەستەتيكالىق قىزمەت كورسەتكىسى كەلىپ، جەڭىمنەن تارتىپ: "مەن سەنى بىرەۋمەن تانىستىردىم..." — دەدى دە، مەنى اياعىنىڭ استىنا باسىپ، وكشەسىنىڭ جانىنا كۇلسالعىش قويىپ ديۆاندا وتىرعان نيناعا الىپ باردى، نينا اۋزىنا قىستىرعان ۇزىن مۇشتەكتى جۇلىپ اپ، قۋانعاننان: "جوق!" دەپ ايقايلاپ جىبەردى، مەنىڭ سول كەشتە جۇرەگىم جارىلىپ كەتەردەي بولىپ ءجۇردى دە ءوزىمنىڭ جىبىسقى ستاقانىمدى كوتەرىپ اپ ونىڭ سىرتىنان سوناداي جەردەن قايتا-قايتا قاراپ، ءبىر توپتان ەكىنشى توپقا قىدىرىستاپ ءجۇردىم (ول ماعان نازارىن سالعان دا جوق،)، اڭگىمەلەر تىڭدادىم، بىرەۋگە ءسوز ايتىپ جاتقان ءبىر مىرزاعا قۇلاق توستىم: "انە ءبىر سارى شاشتى ايەلدەن كۇيىك ءيىسى شىعاتىن ءاتىر اڭقيتىنى كۇلكىلى"، — دەدى.

ءبىز باسقىشپەن كوتەرىلىپ بەتى قوتىرلانىپ قالعان الاڭقايعا شىقتىق: بۇل جەردەن باۋىرىنا سۇيەكتەي اپپاق سەكپىل جيناعان (دەريەۆنيا بولۋى كەرەك) كۇل تۇستەس كوگىلدىر قاسيەتتى گەورگيي تاۋى كورىنىپ تۇردى؛ تاۋدىڭ ەتەگىن وراپ اينالىپ بارا جاتقان، ءبىراق ءوزى سەن بۇگىن تاڭەرتەڭ جىلقى مىنەزدەنىپ الدىڭ. (فرانس.) كورىنبەيتىن پويىزدىڭ ءتۇتىنى كورىندى دە، بىردەن كوزدەن عايىپ بولدى؛ ودان تومەنىرەك جەردە اكۆارەل قىلقالامىنان اۋمايتىن جالعىز كيپاريس كوزگە ءتۇستى، وڭ جاقتا اجىمدەنىپ جاتقان سۇرعىلت تەڭىز كورىنەدى. اياعىمىزدىڭ ءدال استىندا توت باسقان كىلت جاتىر، الاڭقاي تىرەلەتىن جارتىلاي بۇزىلىپ قالعان ءۇيدىڭ قابىرعاسىندا ۇزىلگەن ءبىر سىم شوشايىپ كورىنەدى... مەن بۇل ۇيدە ءبىر كەزدە ادامدار ءومىر ءسۇردى، وتباسى جينالىپ سالقىن سايادا راقاتتانىپ، ەركەتوتاي بالالار شام جارىعىمەن سۋرەتتەر قاراپ وتىردى-اۋ دەپ ويلادىم. ءبىز الدەنە تىڭداپ تۇرعانداي ءۇنسىزبىز؛ جوعارىدا تۇرعان نينا مەنىڭ يىعىما قولىن سالىپ سونان كەيىن جىميىپ، وتە ءبىر ساقتىقپەن مەنى ءسۇيىپ الدى. مەن وسى ءبىر، وسى ءبىر ساتتە ارەڭ شىداپ تۇردىم (الدە ءقازىر سولاي كورىنىپ تۇر ما)، ويتكەنى ءبىزدىڭ ارامىزداعى قارىم-قاتىناس ءدال وسىنداي سۇيىستەن باستالعان ەدى؛ دۇنيەنى اينالىپ ءوزىنىڭ ورتاسىنا ورالعان جيھانگەر تەڭىزشى قۇساپ، مەن دە شابىتپەن كوپ ماعىنامەن ايتىلاتىن "سەن" دەگەن سوزدەن جەكە قالعاندا ايتىلاتىن ارزانقول "ءسىز" دەگەن سوزگە اۋىستىم: "- ەگەر سەن ءسىزدى سۇيسەم نە بولار ەدى؟"، نينا ماعان قارادى، مەن تاعى قايتالاپ، ول سوزگە تاعى ءبىر نارسە قوسقىم كەلدى... ءبىراق ونىڭ جۇزىنەن جارقانات سەكىلدى ءبىر ءتۇرلى تىجىرىنعان الدەنە بىلىنگەندەي بولدى، سونان كەيىن ول دورەكى ءبىر ءسوزدى قولاقپانداي ەتىپ قويىپ قاپ، وعان ءوزى قىسىلىپ قالدى، مەن دە قاتتى ىڭعايسىزداندىم. "مەن قالجىڭدادىم، قالجىڭدادىم"، — دەدىم اسىعىس-ۇسىگىس، ونى ومىراۋ تۇسىنان قۇشاقتاپ تۇرىپ. ول قولىنا قاي جەردەن العانى بەلگىسىز، ءار تەكتى، ءار ءتۇستى ءبىر بۋما گۇل ۇستاپ الىپتى، قوناق ۇيگە قايتار الدىندا بىر-بىرىمىزگە قاراپ، ءبىراز تۇرىپ قالدىق، ءالى دە سول ءبىر باياعى قالپىندا، ءۇمىت شىراعى كورىنەر ەمەس. ءبىز جانىندا تۇرعان تاس، دەنە سياقتى جىپ-جىلى ەكەن، كەنەت مەن، ءوزىم كورە تۇرىپ، ءبىراق تۇسىنبەگەن نارسەلەردى ەندى تۇسىنە باستاعانداي بولدىم، نەگە مانا كۇمىس تۇستەس قاعاز جارق-جۇرق ەتە ءتۇستى، شامعا شاعىلىسقان ستاقان ساۋلەسى نەگە سونشا دىرىلدەدى، تەڭىز بەتى سونشا نەگە قۇبىلىپ جاتتى: فيالتانىڭ اشىق اسپانى كۇن نۇرىمەن جىلي باستادى، ەندى مۇلدە اق ساۋلەگە كومكەرىلىپ الىپتى، ول اق ساۋلە ۇلعايا-ۇلعايا كەڭىپ، ءبارىن جۇتىپ، ءبارىن باۋىرىنا باسىپ العانداي، ول كەزدە ميلاننىڭ ۆوكزالىندا شىنارلار اراسىندا تۇرعان مەن قولىمداعى گازەتتەن فيالتادان شىعا بەرىستە سارى ءاۆتوموبيلدىڭ اعىزىپ كەلە جاتىپ، كوشپەلى سيركتىڭ فۋرگونىنا سوعىلىپ اپاتقا ۇشىراعانىن وقىدىم: بارىپ تۇرعان ناعىز سۋ جۇقپاس الاياقتار، تاعدىردىڭ تولايىم كەسىرتكەلەرى باقىتتىڭ ءارامشوپ كوك تىكەندەرى فەرديناند پەن ونىڭ تانىسى جەڭىل عانا جاراقات العان دا، ال ولاردىڭ سوڭىنان عۇمىر بويى ەرىپ، سولارعا ەلىكتەپ وتكەن نينا اجالدى جان بولىپ شىققان.

پاريج، 1938 جىل.

---