فيزيكالىق زىمىران
تاقىرىبى: «فيزيكالىق زىمىران».
ماقساتى: سىنىپتان تىس ۋاقىتتا جارىس تۇرىندە وتكىزىلەتىن ءبىلىم سايىسى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن شىڭداپ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، ولاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتىپ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىزدەر مە، فيزيكالىق سايىسقا قاتىسۋشى، اياۋلى ۇستازدارىمىز جانە سايىسقا تۇسەتىن وقۋشىلار!
سامعا، ۇشقىش!
ولكەممەنەن تانىستىرام،
تانىمايتىن جانىڭمەن تابىستىرام،
باۋىرىڭداي جاندارمەن قاۋىشتىرام،
كوز الدىڭدا ءار ءتۇستى ەكرانداي،
ءبىر بوياۋدان ءبىر بوياۋ اۋىستىرام.
سامعا، ۇشقىش!
قازاقتىڭ كومەگىمەن
بەرەرىمدى ەلىمە بەرىپ وتەم،
مىناۋ الىپ اق قۇستىڭ قاناتىمەن،
كەڭ ولكەمە كەتەيىن سەۋىپ ولەڭ.
ەندەشە، قۇرمەتتى كورەرمەندەر، «فيزيكالىق زىمىران» اتتى سايىسىمىزدى باستايىق. سايىسىمىزعا ءادىل باعا بەرىپ وتىراتىن ءادىل قازىلار القالارىمەن تانىستىرىپ وتسەك.
سايىسىمىز VII تۋردان تۇرادى.
I. تانىستىرۋ.
II. «عارىش الەمىنە ساياحات».
III. «ويلى ورتالىق» عالامشارى.
IV. «سيقىرلى ساتۋرن» عالامشارى.
V. «ءبىلىم مارجاندارى» عالامشارى.
VI. عالامشارلار ارالىق «قۇس جولى» مەيرامحاناسى.
VII. كوڭىلاشار كەرەمەت» عالامشارى.
I. تانىستىرۋ. ءار كوماندا ءوز توبىن تانىستىرىپ وتەدى.
II. «عارىش الەمىنە ساياحات». ءار توپ بيلەت سۋىرىپ، ءار سۇراق 1 بالدىق جۇيەمەن ەسەپتەلىنەدى.
1 - بيلەت: 1) العاشقى راكەتا جوباسىن كىم جاساعان؟
(ك. ە. سيولكوۆسكيي)
2) جۇلدىزدار جۇيەسىن قالاي اتايدى؟ (گالاكتيكا)
2 - بيلەت: 1) عارىش ايلاعى (كوسمودروم) قاي جەردە ورنالاسقان، قالاي اتالادى؟ (قازاقستاندا، بايقوڭىر)
2) ەڭ العاش قاشان، كىم ۇشتى؟ (12 ءساۋىر 1961 ج.
يۋ.. گاگارين)
3 - بيلەت: 1) عارىشقا ۇشقان ەڭ جاس عارىشكەر كىم؟ (گ. س. تيتوۆ – 25 جاستا).
2) قازاقستانداعى عارىشكەرلەردىڭ اتىن اتا؟ (توقتار
اۋباكىروۆ، تالعات مۇسابايەۆ).
III. «ويلى ورتالىق» عالامشارى. (ەسەپ شىعارۋ). ءار كوماندا كونۆەرت تاڭداپ الادى. ءبىر ەسەپكە 3 باللدان بەرىلەدى.
I كونۆەرت: 1) كۇش ارەكەتىنەن ماسساسى 1 كگ دەنە 10م/س2 ۇدەۋ الادى. وسى كۇش ماسساسى 0، 5 كگ دەنەگە قانداي ۇدەۋ بەرەدى؟ (5م/س2).
2) ماسسسالارى m1=100گ جانە m2=50گ بولاتىن ەكى نۇكتەلىك دەنە ءبىر - بىرىنەن r=20م ارالىقتا ورنالاسقان. ولاردىڭ اراسىنداعى ءوزارا تارتىلىس كۇشىن انىقتاڭدار.(8، 4*10 - 12ن)
II كونۆەرت: 1) 60 ن كۇش دەنەگە 0، 8 م/س2 ۇدەۋ بەرەدى. قانداي كۇش وسى دەنەگە 2 م/س2 ۇدەۋ بەرە الادى؟ (150ن)
2) ءبىر - بىرىنەن r=10 - 16م ارالىقتا ورنالاسقان ەكى پروتوننىڭ گراۆيتاسيالىق ارەكەتتەسۋ كۇشى قانداي؟
پروتوننىڭ ماسساسى m=1، 67*10 - 27كگ. (1، 86*10 - 32ن).
III كونۆەرت: 1) ستارت كەزىندە جەر بەتىنەن 15 م/س2 ۇدەۋمەن تىك جوعارى قوزعالعان زىمىرانداعى ماسساسى 80 كگ عارىشكەردىڭ سالماعىن تابىڭىزدار. (2 كن).
2) ءارقايسىسىنىڭ ماسساسى 100 كگ تىنىشتىقتا تۇرعا شارلار ءبىر - بىرىنە 0، 1 ن كۇشپەن تارتىلسا، وندا ولار قانداي قاشىقتىقتا ورنالاسقان؟ (2، 58 مم).
IV. «سيقىرلى ساتۋرن» عالامشارى. (جۇمباق). بۇل تۋر كاپيتاندار سايىسى دەپ اتالادى. ءار توپتىڭ كاپيتاندارى شىعىپ، سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. دۇرىس جاۋابىن تاپقان توپ كاپيتانىنا جاشىك ىشىندە جاسىرىلعان سىيلىق بەرىلەدى.
سۇراق: كەرەمەت ساياحاتشى. ول كىم؟
كومەكشى سويلەمدەر:
1. بۇل ساياحاتتا 3 مىڭ ادام ۇمىتكەر بولدى.
2. ول جۇمىسشى، ستۋدەنت، اگروكلۋب كۋرسانتى.
3. «كەتتىك» دەگەن تاريحي ءسوز سونىكى.
4. ول الەمدىك ساياحاتتى جالعىز ءوزى اتقاردى.
(گاگارين)
V. «ءبىلىم مارجاندارى» عالامشارى. (سەن نە بىلەسىڭ؟) ءار توپ ۇياشىقتى تاڭداپ، سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
ا) سۇراق: نەلىكتەن اتموسفەراعا شىعارىلعان ءوندىرىس قالدىقتارى اۋانى لاستاپ، تاۋلارداعى مۇزداقتاردىڭ ازايۋىنا اكەلىپ سوعادى؟
جاۋاپ: سەبەبى، شاڭ - توزاڭدار مۇزداقتاردىڭ بەتىنە قونىپ،
ولاردىڭ شاپشاڭ ەرۋىنە اكەلىپ تيگىزەدى.
ۆ) سۇراق: تەرەزەنىڭ اينەگىن نەگە ەكى قاباتتان جاسايدى؟
جاۋاپ: سەبەبى، تەرەزە اينەگىنىڭ ورتاسىندا اۋا بولادى. ول جىلۋدى ناشار وتكىزەدى. سوندىقتان ىشتەگى جىلى اۋا سىرتقا شىقپايدى، سىرتتاعى سۋىق ىشكە كىرمەيدى.
س) سۇراق: كوكتەمدە نەگە اعاش، تال - تەرەكتەردىڭ ءتۇبىن اقتايدى؟
جاۋاپ: سەبەبى، كۇن كوزىنەن كەلىپ تۇسكەن ساۋلەلەردى اق دەنە شاعىلدىرادى. سوندىقتان ولاردى كۇيدىرىپ جىبەرۋدەن اق بەت ساقتايدى.
VI. عالامشارلار ارالىق «قۇس جولى» مەيرامحاناسى. (فورمۋلا). ءار توپقا فورمۋلا قۇراستىرىلعان قاعازدار بەرىلەدى. سۇراق بەلگىسى قويىلىپ، جاسىرىن تۇرعان فيزيكالىق شامانى ورنىنا قويۋ.
VII. كوڭىلاشار كەرەمەت» عالامشارى. بارلىق توپقا ءبىر لوگيكالىق سۇراق بەرىلەدى.
سۇراق: ءۇش بريگادا قويمادان 7 تولى بوشكە جانارماي، 7 جارتىلاي تولتىرىلعان جانارماي، 7 بوس بوشكە الدى. جانارمايدى بوشكەدەن بوشكەگە قۇيماي قالايشا بريگادالارعا تەڭ ءبولىپ بەرۋگە بولادى؟ بوس بوشكەلەردى دە قالاي تەڭ بولۋگە بولادى؟
جاۋاپ: 1 بريگادا – 3 تولى، 1 جارتىلاي، 3 بوس بوشكە.
2 بريگادا – 2 تولى، 3 جارتىلاي، 2 بوس بوشكە.
3 بريگادا – 2 تولى، 3 جارتىلاي، 2 بوس بوشكە.
«جەر – اناعا ورالۋ». ءادىلقازى القالارى وزدەرىنىڭ ءادىل باعالارىن بەرەدى دەپ، ءسوز كەزەگىن بەرەمىز.
فيزيكا!
فيزيكا عىلىم بولعالى،
پايداسىن ەلگە تيگىزدى.
ماشينا، تەمىر اربانى،
الىسقا جىلدام جۇرگىزدى.
جول سالىپ، كوكتى تىلگىلەپ،
شارلادى ايدى، مارستى.
فيزيكانى وقى بىلگىڭ كەپ،
تۇرسا ەگەر عاجاپ الىستى.
وسىمەن «فيزيكالىق زىمىران» اتتى فيزيكالىق كەشىمىز اياقتالدى. قاتىسۋشىلارعا، ءادىل باعالارىن بەرگەن ءادىلقازى القالارىنا العىسىمدى بىلدىرەمىن. ساۋ سالاماتتا بولىڭىزدار!!!
1) كۇش ارەكەتىنەن ماسساسى 1 كگ دەنە 10م/س2 ۇدەۋ الادى. وسى كۇش ماسساسى 0، 5 كگ دەنەگە قانداي ۇدەۋ بەرەدى؟
2) ماسسسالارى m1=100گ جانە m2=50گ بولاتىن ەكى نۇكتەلىك دەنە ءبىر - بىرىنەن r=20م ارالىقتا ورنالاسقان. ولاردىڭ اراسىنداعى ءوزارا تارتىلىس كۇشىن انىقتاڭدار.
1) 60 ن كۇش دەنەگە 0، 8 م/س2 ۇدەۋ بەرەدى. قانداي كۇش وسى دەنەگە 2 م/س2 ۇدەۋ بەرە الادى؟
2) ءبىر - بىرىنەن r=10 - 16م ارالىقتا ورنالاسقان ەكى پروتوننىڭ گراۆيتاسيالىق ارەكەتتەسۋ كۇشى قانداي؟ پروتوننىڭ ماسساسى m=1، 67*10 - 27كگ.
1) ستارت كەزىندە جەر بەتىنەن 15 م/س2 ۇدەۋمەن تىك جوعارى قوزعالعان زىمىرانداعى ماسساسى 80 كگ عارىشكەردىڭ سالماعىن تابىڭىزدار.
2) ءارقايسىسىنىڭ ماسساسى 100 كگ تىنىشتىقتا تۇرعان. شارلار ءبىر - بىرىنە 0، 1 ن كۇشپەن تارتىلسا، وندا ولار قانداي قاشىقتىقتا ورنالاسقان؟
ماقساتى: سىنىپتان تىس ۋاقىتتا جارىس تۇرىندە وتكىزىلەتىن ءبىلىم سايىسى وقۋشىلاردىڭ ءبىلىمىن شىڭداپ، پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن وياتىپ، ولاردىڭ وي - ءورىسىن كەڭەيتىپ، ويلاۋ قابىلەتتەرىن دامىتۋ.
ءمۇعالىم: سالەمەتسىزدەر مە، فيزيكالىق سايىسقا قاتىسۋشى، اياۋلى ۇستازدارىمىز جانە سايىسقا تۇسەتىن وقۋشىلار!
سامعا، ۇشقىش!
ولكەممەنەن تانىستىرام،
تانىمايتىن جانىڭمەن تابىستىرام،
باۋىرىڭداي جاندارمەن قاۋىشتىرام،
كوز الدىڭدا ءار ءتۇستى ەكرانداي،
ءبىر بوياۋدان ءبىر بوياۋ اۋىستىرام.
سامعا، ۇشقىش!
قازاقتىڭ كومەگىمەن
بەرەرىمدى ەلىمە بەرىپ وتەم،
مىناۋ الىپ اق قۇستىڭ قاناتىمەن،
كەڭ ولكەمە كەتەيىن سەۋىپ ولەڭ.
ەندەشە، قۇرمەتتى كورەرمەندەر، «فيزيكالىق زىمىران» اتتى سايىسىمىزدى باستايىق. سايىسىمىزعا ءادىل باعا بەرىپ وتىراتىن ءادىل قازىلار القالارىمەن تانىستىرىپ وتسەك.
سايىسىمىز VII تۋردان تۇرادى.
I. تانىستىرۋ.
II. «عارىش الەمىنە ساياحات».
III. «ويلى ورتالىق» عالامشارى.
IV. «سيقىرلى ساتۋرن» عالامشارى.
V. «ءبىلىم مارجاندارى» عالامشارى.
VI. عالامشارلار ارالىق «قۇس جولى» مەيرامحاناسى.
VII. كوڭىلاشار كەرەمەت» عالامشارى.
I. تانىستىرۋ. ءار كوماندا ءوز توبىن تانىستىرىپ وتەدى.
II. «عارىش الەمىنە ساياحات». ءار توپ بيلەت سۋىرىپ، ءار سۇراق 1 بالدىق جۇيەمەن ەسەپتەلىنەدى.
1 - بيلەت: 1) العاشقى راكەتا جوباسىن كىم جاساعان؟
(ك. ە. سيولكوۆسكيي)
2) جۇلدىزدار جۇيەسىن قالاي اتايدى؟ (گالاكتيكا)
2 - بيلەت: 1) عارىش ايلاعى (كوسمودروم) قاي جەردە ورنالاسقان، قالاي اتالادى؟ (قازاقستاندا، بايقوڭىر)
2) ەڭ العاش قاشان، كىم ۇشتى؟ (12 ءساۋىر 1961 ج.
يۋ.. گاگارين)
3 - بيلەت: 1) عارىشقا ۇشقان ەڭ جاس عارىشكەر كىم؟ (گ. س. تيتوۆ – 25 جاستا).
2) قازاقستانداعى عارىشكەرلەردىڭ اتىن اتا؟ (توقتار
اۋباكىروۆ، تالعات مۇسابايەۆ).
III. «ويلى ورتالىق» عالامشارى. (ەسەپ شىعارۋ). ءار كوماندا كونۆەرت تاڭداپ الادى. ءبىر ەسەپكە 3 باللدان بەرىلەدى.
I كونۆەرت: 1) كۇش ارەكەتىنەن ماسساسى 1 كگ دەنە 10م/س2 ۇدەۋ الادى. وسى كۇش ماسساسى 0، 5 كگ دەنەگە قانداي ۇدەۋ بەرەدى؟ (5م/س2).
2) ماسسسالارى m1=100گ جانە m2=50گ بولاتىن ەكى نۇكتەلىك دەنە ءبىر - بىرىنەن r=20م ارالىقتا ورنالاسقان. ولاردىڭ اراسىنداعى ءوزارا تارتىلىس كۇشىن انىقتاڭدار.(8، 4*10 - 12ن)
II كونۆەرت: 1) 60 ن كۇش دەنەگە 0، 8 م/س2 ۇدەۋ بەرەدى. قانداي كۇش وسى دەنەگە 2 م/س2 ۇدەۋ بەرە الادى؟ (150ن)
2) ءبىر - بىرىنەن r=10 - 16م ارالىقتا ورنالاسقان ەكى پروتوننىڭ گراۆيتاسيالىق ارەكەتتەسۋ كۇشى قانداي؟
پروتوننىڭ ماسساسى m=1، 67*10 - 27كگ. (1، 86*10 - 32ن).
III كونۆەرت: 1) ستارت كەزىندە جەر بەتىنەن 15 م/س2 ۇدەۋمەن تىك جوعارى قوزعالعان زىمىرانداعى ماسساسى 80 كگ عارىشكەردىڭ سالماعىن تابىڭىزدار. (2 كن).
2) ءارقايسىسىنىڭ ماسساسى 100 كگ تىنىشتىقتا تۇرعا شارلار ءبىر - بىرىنە 0، 1 ن كۇشپەن تارتىلسا، وندا ولار قانداي قاشىقتىقتا ورنالاسقان؟ (2، 58 مم).
IV. «سيقىرلى ساتۋرن» عالامشارى. (جۇمباق). بۇل تۋر كاپيتاندار سايىسى دەپ اتالادى. ءار توپتىڭ كاپيتاندارى شىعىپ، سۇراققا جاۋاپ بەرەدى. دۇرىس جاۋابىن تاپقان توپ كاپيتانىنا جاشىك ىشىندە جاسىرىلعان سىيلىق بەرىلەدى.
سۇراق: كەرەمەت ساياحاتشى. ول كىم؟
كومەكشى سويلەمدەر:
1. بۇل ساياحاتتا 3 مىڭ ادام ۇمىتكەر بولدى.
2. ول جۇمىسشى، ستۋدەنت، اگروكلۋب كۋرسانتى.
3. «كەتتىك» دەگەن تاريحي ءسوز سونىكى.
4. ول الەمدىك ساياحاتتى جالعىز ءوزى اتقاردى.
(گاگارين)
V. «ءبىلىم مارجاندارى» عالامشارى. (سەن نە بىلەسىڭ؟) ءار توپ ۇياشىقتى تاڭداپ، سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
ا) سۇراق: نەلىكتەن اتموسفەراعا شىعارىلعان ءوندىرىس قالدىقتارى اۋانى لاستاپ، تاۋلارداعى مۇزداقتاردىڭ ازايۋىنا اكەلىپ سوعادى؟
جاۋاپ: سەبەبى، شاڭ - توزاڭدار مۇزداقتاردىڭ بەتىنە قونىپ،
ولاردىڭ شاپشاڭ ەرۋىنە اكەلىپ تيگىزەدى.
ۆ) سۇراق: تەرەزەنىڭ اينەگىن نەگە ەكى قاباتتان جاسايدى؟
جاۋاپ: سەبەبى، تەرەزە اينەگىنىڭ ورتاسىندا اۋا بولادى. ول جىلۋدى ناشار وتكىزەدى. سوندىقتان ىشتەگى جىلى اۋا سىرتقا شىقپايدى، سىرتتاعى سۋىق ىشكە كىرمەيدى.
س) سۇراق: كوكتەمدە نەگە اعاش، تال - تەرەكتەردىڭ ءتۇبىن اقتايدى؟
جاۋاپ: سەبەبى، كۇن كوزىنەن كەلىپ تۇسكەن ساۋلەلەردى اق دەنە شاعىلدىرادى. سوندىقتان ولاردى كۇيدىرىپ جىبەرۋدەن اق بەت ساقتايدى.
VI. عالامشارلار ارالىق «قۇس جولى» مەيرامحاناسى. (فورمۋلا). ءار توپقا فورمۋلا قۇراستىرىلعان قاعازدار بەرىلەدى. سۇراق بەلگىسى قويىلىپ، جاسىرىن تۇرعان فيزيكالىق شامانى ورنىنا قويۋ.
VII. كوڭىلاشار كەرەمەت» عالامشارى. بارلىق توپقا ءبىر لوگيكالىق سۇراق بەرىلەدى.
سۇراق: ءۇش بريگادا قويمادان 7 تولى بوشكە جانارماي، 7 جارتىلاي تولتىرىلعان جانارماي، 7 بوس بوشكە الدى. جانارمايدى بوشكەدەن بوشكەگە قۇيماي قالايشا بريگادالارعا تەڭ ءبولىپ بەرۋگە بولادى؟ بوس بوشكەلەردى دە قالاي تەڭ بولۋگە بولادى؟
جاۋاپ: 1 بريگادا – 3 تولى، 1 جارتىلاي، 3 بوس بوشكە.
2 بريگادا – 2 تولى، 3 جارتىلاي، 2 بوس بوشكە.
3 بريگادا – 2 تولى، 3 جارتىلاي، 2 بوس بوشكە.
«جەر – اناعا ورالۋ». ءادىلقازى القالارى وزدەرىنىڭ ءادىل باعالارىن بەرەدى دەپ، ءسوز كەزەگىن بەرەمىز.
فيزيكا!
فيزيكا عىلىم بولعالى،
پايداسىن ەلگە تيگىزدى.
ماشينا، تەمىر اربانى،
الىسقا جىلدام جۇرگىزدى.
جول سالىپ، كوكتى تىلگىلەپ،
شارلادى ايدى، مارستى.
فيزيكانى وقى بىلگىڭ كەپ،
تۇرسا ەگەر عاجاپ الىستى.
وسىمەن «فيزيكالىق زىمىران» اتتى فيزيكالىق كەشىمىز اياقتالدى. قاتىسۋشىلارعا، ءادىل باعالارىن بەرگەن ءادىلقازى القالارىنا العىسىمدى بىلدىرەمىن. ساۋ سالاماتتا بولىڭىزدار!!!
1) كۇش ارەكەتىنەن ماسساسى 1 كگ دەنە 10م/س2 ۇدەۋ الادى. وسى كۇش ماسساسى 0، 5 كگ دەنەگە قانداي ۇدەۋ بەرەدى؟
2) ماسسسالارى m1=100گ جانە m2=50گ بولاتىن ەكى نۇكتەلىك دەنە ءبىر - بىرىنەن r=20م ارالىقتا ورنالاسقان. ولاردىڭ اراسىنداعى ءوزارا تارتىلىس كۇشىن انىقتاڭدار.
1) 60 ن كۇش دەنەگە 0، 8 م/س2 ۇدەۋ بەرەدى. قانداي كۇش وسى دەنەگە 2 م/س2 ۇدەۋ بەرە الادى؟
2) ءبىر - بىرىنەن r=10 - 16م ارالىقتا ورنالاسقان ەكى پروتوننىڭ گراۆيتاسيالىق ارەكەتتەسۋ كۇشى قانداي؟ پروتوننىڭ ماسساسى m=1، 67*10 - 27كگ.
1) ستارت كەزىندە جەر بەتىنەن 15 م/س2 ۇدەۋمەن تىك جوعارى قوزعالعان زىمىرانداعى ماسساسى 80 كگ عارىشكەردىڭ سالماعىن تابىڭىزدار.
2) ءارقايسىسىنىڭ ماسساسى 100 كگ تىنىشتىقتا تۇرعان. شارلار ءبىر - بىرىنە 0، 1 ن كۇشپەن تارتىلسا، وندا ولار قانداي قاشىقتىقتا ورنالاسقان؟
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ماماندىق تاڭداۋعا باعىت بەرۋ جۇمىسىنىڭ جوسپارى، مازمۇنى، ناتيجەسى
-
اقپاراتتىق – كوممۋنيكاتيۆتىك تەحنولوگيالار – ءبىلىم كەڭىستىگىندە (پرەزەنتاسياسىمەن)
