عاجايىپ الاڭ (ماتەماتيكالىق ينتەللەكتۋالدى سايىس)
استانا قالاسى
№68 ورتا مەكتەپ
ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: ميرزامۋراتوۆا گۋلشات ومار قىزى
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار! «عاجايىپ الاڭ» ينتەللەكتۋالدى ماتەماتيكالىق سايىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر! بۇگىن سىزدەر ماتەماتيكانىڭ جۇمباقتى دا تىلسىم الەمىمەن تانىساسىزدار. بۇل الەمنىڭ قانشالىقتى قىزىقتى دا تارتىمدى ەكەنىنە كۋا بولاسىزدار.
عاجايىپ الاڭ (ماتەماتيكالىق ينتەللەكتۋالدى سايىس)
ماقساتى: ماتەماتيكانىڭ كۇندەلىكتى ومىردە قولدانۋ، قاجەتتىلىگىن كورسەتۋ، العان تەوريالىق بىلىمدەرىن قولدانا بىلۋگە، توپ بولىپ بىرىگىپ جۇمىس جاساي بىلۋگە، قاجەت ۋاقىتىندا تەز، دۇرىس شەشىم قابىلداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
كورنەكىلىكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سەكتورلى تاقتايشا ورنالاستىرىلعان اينالدىرما، ۇلەستىرمەلى قاعازدار.
ويىنعا قاتىسۋشىلار:
بىرلىكتەر توبى
وندىقتار توبى
جۇزدىكتەر توبى
كومەكشىلەر: 3 وقۋشى
ويىن شارتى:
3 توپ ۇستەلدى دوڭگەلەكتەنە وتىرادى؛
ۇستەلدە ورنالاسقان سەكتورلى تاقتايشاعا ورنالاستىرىلعان اينالدىرمانى ءار توپ كەزەكپەن اينالدىرادى.
اينالدىرما باعىتتاۋشىسى كوك سەكتورعا باعىتتالىپ توقتاسا، تاپسىرما جەكە بەرىلەدى. سول سەكتورداعى سايكەس ەسەپتىڭ جاۋابىن ايتۋ كەرەك. تاپسىرمانى العان توپ دۇرىس جاۋابىن ايتا الماسا، باسقا توپتىڭ دۇرىس جاۋابىن ايتىپ، ۇپاي الۋعا مۇمكىندىك بولادى. سوندىقتان جۇرگىزۋشى ەسەپتى تولىق وقىپ بولعان سوڭ، 3 توپقا ەسەپتىڭ نەگىزگى بولىگى جازىلعان كارتوچكالار تاراتىلادى. دۇرىس جاۋابىن تاپسا، ۇپاي تاپسىرمانى العان توپقا، كەرى جاعدايدا، دۇرىس جاۋاپ تاپقان توپقا بەرىلەدى.
اينالدىرما باعىتتاۋشىسى جاسىل تۇسكە توقتاسا، سۇراق جالپى قويىلادى. ءار توپ ەسەپتىڭ جاۋابىن جازباشا بەرەدى. دۇرىس جاۋاپ بەرگەن توپتىڭ ءارقايسىسىنا 3 ۇپايدان بەرىلەدى.
اينالدىرما باعىتتاۋشىسى قىزعىلت سارى تۇسكە باعىتتالسا، «سىر ساندىق" جاسىرىلعان زات جۇمباقتالىپ ايتىلادى. جۇمباقتالعان زاتتىڭ اتىن ءار توپ قاعازعا جازىپ بەرەدى. دۇرىس جاۋاپ بەرگەن توپتىڭ ءارقايسىسىنا 2 ۇپايدان بەرىلەدى.
اينالدىرما باعىتتاۋشىسى قىزىل ءتۇستى سەكتورعا تۇسسە، ويىننىڭ ەڭ قىزۋ ءبولىمى وينالادى. ءار توپقا دايىندالعان سۇراقتار قويىلادى. ءار توپ 1 مينۋتتا قانشا سۇراققا جاۋاپ بەرىپ ۇلگەرسە، سونشا ۇپاي الادى.
ءار بولىمگە بەرىلگەن ۋاقىت جانە ۇپاي سانى:
كوك ءتۇس - 5 مينۋت، 5 ۇپاي
جاسىل ءتۇس – 3 مينۋت 3 ۇپاي
قىزعىلت سارى ءتۇس – 2 مينۋت 2 ۇپاي.
قىزىل ءتۇس – 1 مينۋت، قانشا سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرىپ ۇلگەرسە، سونشا ۇپاي.
كوك ءتۇستى سەكتورعا سايكەس تاپسىرمالار
2 بولمەدە 76 ادام بولعان، ولاردىڭ بىرەۋىنەن 30 ادام، ەكىنشىسىنەن 40 ادام شىعىپ كەتكەندە بولمەلەردەگى ادامداردىڭ سانى تەڭ بولدى. العاشقىدا ءار بولمەدە نەشە ادام بولعان.
جاۋابى: 33 ادام جانە 43 ادام
تىرنالار ادەتتە توپپەن ۇشقاندا ءۇشبۇرىش جاساپ ۇشادى: الدىندا ءبىر تىرنا، ەكىنشى قاتاردا ەكەۋ، ءۇشىنشى قاتاردا ۇشەۋ، تاعى دا سول سياقتى. ەگەر سوڭعى قاتاردا 15 تىرنا ۇشىپ بارا جاتسا، تىرنالار توبىندا بارلىعى نەشە تىرنا ۇشىپ بارادى؟
جاۋابى: 120 تىرنا
بولمەدە 2 يت، 3 قۇس، 1 شىبىن بار. وسى جانۋارلاردىڭ ءبارىنىڭ اياقتارىن قوسىپ ەسەپتەگەندە قانشا بولادى؟
جاۋابى: 20
ەكى قىستاقتىڭ اراسى 10 شاقىرىم. قىرسىق جولاۋشى وسى جولدى كۇنىنە ەكى شاقىرىم ءجۇرىپ، ءبىر شاقىرىم كەيىن قايتادى. جولاۋشى قىستاققا نەشە كۇندە جەتەدى؟
جاۋابى: 9 كۇندە
دورباداعى 10 اسىقتى 10 بالا بىر-بىردەن الادى. سوندا ءبىر اسىق دوربادا قالادى، بۇل قالاي بولعانى؟
جاۋابى: دورباىمەن بىرگە الادى.
قورادا تاۋىقتار جانە سيىرلار بار: ولاردىڭ اياقتارىمەن مۇيىزدەرىنىڭ سانى -100. سوندا قورادا قانشا تاۋىق جانە قانشا سيىر بولعانى؟
جاۋابى: 8 تاۋىق 14 سيىر
جاسىل تۇسكە سايكەس تاپسىرمالار:
((4^3 )^2∙ا^9)/(5^12∙(5^5 )^3 )؛ ورنەكتى دارەجە كورسەتكىشى 3 بولاتىن دارەجە تۇرىندە كەلتىرىڭدەر.
y=ax2 فۋنكسياسىنىڭ گرافيگى (2؛-8) نۇكتەسىنەن وتەدى ا-نىڭ ءمانىن تابىڭدار.
قاي سان ۇلكەن 544 نەمەس 2112
3 1/8-(4 5/16+1 1/4)؛ امالدى ورىنداڭدار
ەسەپتەڭدەر: (1/6-1/3)/(1/3-5/6)؛
تەڭدەۋلەر جۇيەسىن الماسىرۋ تاسىلىمەن شەشىڭدەر
(ح+ۋ=9@3ح-8ۋ=5)؛┤
قىزعىلت سارى ءتۇستى سەكتورعا سايكەس تاپسىرمالار:
«سىر ساندىق» جاسىرىنعان زاتتاردى جۇمباقتاۋ.
بۇل زاتتىڭ ءپىشىنى تىكتورتۇرىش ءتارىزدى. ول مەكتەپتەن قاشىق تۇراتىن وقۋشىلاردىڭ كوبىندە بار. مەكتەپكە جاقىن تۇراتىن وقۋشىلاردىڭ بىرەۋىندە دە جوق. ونى سەن جاي الا المايسىڭ. مەكتەبىمىزدە ونى تاراتاتىن ادام بار. بۇل نە؟
(جول بيلەتى)
بۇل زات بىرەۋىنىڭ قالتاسىندا، بىرەۋىنىڭ سومكەسىندە. بەتىندە سان جازىلعان. ول سان زاتتار اۋىسىپ كەتپەۋ ءۇشىن جازىلعان. ونى جوعالتىپ الۋعا بولمايدى. بۇل نە؟
(كيىم تاپسىرعاندا بەرىلەتىن بەلگىشە)
بۇل قۇرالدى ادەبيەت ءمۇعالىمى ەشقاشان قاجەت ەتپەيدى. ال ماتەماتيكا ءمۇعالىمى 5 سىنىپتان باستاپ قولىنان تاستامايدى. ول ءوزى ءبىر ەرەكشە زات، ولشەپ-ولشەپ الىپ، تۇر-تۇرگە ءبولىپ تاستايدى. بەتىندەگى بەلگىلەردى اۋىرىپ، قىزۋىڭ قاتتى كوتەرىلگەندە ماماڭ دا، دارىگەردە قايتا-قايتا ايتىپ قويمايدى. بۇل نە؟ (ترانسپورتير)
بۇلبۇلدىڭ ەكى قۇلاق، ءبىر باسى بار
سالدىرعان سەگىز جەردەن تاڭباسى بار
بۇلبۇلدى جولعا سالىپ ايداعاندا
سالاتىن نەشە ءتۇرلى جورعاسى بار (دومبىرا)
مۇز جارعىش ءجۇزىپ كەلەدى،
باۋىرى قىزىپ كەلەدى.
ابايلا ويىپ تۇسەر،
وندايلار بۇزىق كەلەدى. (ۇتىك)
كىتاپتان الىستاتتى،
اڭگىمە، ازىلگە ءبىر تابان جاقىنداتتى
ۇلگىلى وقۋشى ءۇشىن قىزىق ەمەس
ەرىنشەك، جالقاۋلاردى ءبىر قۋانتتى (اگەنت)
№68 ورتا مەكتەپ
ماتەماتيكا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى: ميرزامۋراتوۆا گۋلشات ومار قىزى
قۇرمەتتى ۇستازدار، وقۋشىلار! «عاجايىپ الاڭ» ينتەللەكتۋالدى ماتەماتيكالىق سايىسىنا قوش كەلدىڭىزدەر! بۇگىن سىزدەر ماتەماتيكانىڭ جۇمباقتى دا تىلسىم الەمىمەن تانىساسىزدار. بۇل الەمنىڭ قانشالىقتى قىزىقتى دا تارتىمدى ەكەنىنە كۋا بولاسىزدار.
عاجايىپ الاڭ (ماتەماتيكالىق ينتەللەكتۋالدى سايىس)
ماقساتى: ماتەماتيكانىڭ كۇندەلىكتى ومىردە قولدانۋ، قاجەتتىلىگىن كورسەتۋ، العان تەوريالىق بىلىمدەرىن قولدانا بىلۋگە، توپ بولىپ بىرىگىپ جۇمىس جاساي بىلۋگە، قاجەت ۋاقىتىندا تەز، دۇرىس شەشىم قابىلداي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
كورنەكىلىكتەر: ينتەراكتيۆتى تاقتا، سەكتورلى تاقتايشا ورنالاستىرىلعان اينالدىرما، ۇلەستىرمەلى قاعازدار.
ويىنعا قاتىسۋشىلار:
بىرلىكتەر توبى
وندىقتار توبى
جۇزدىكتەر توبى
كومەكشىلەر: 3 وقۋشى
ويىن شارتى:
3 توپ ۇستەلدى دوڭگەلەكتەنە وتىرادى؛
ۇستەلدە ورنالاسقان سەكتورلى تاقتايشاعا ورنالاستىرىلعان اينالدىرمانى ءار توپ كەزەكپەن اينالدىرادى.
اينالدىرما باعىتتاۋشىسى كوك سەكتورعا باعىتتالىپ توقتاسا، تاپسىرما جەكە بەرىلەدى. سول سەكتورداعى سايكەس ەسەپتىڭ جاۋابىن ايتۋ كەرەك. تاپسىرمانى العان توپ دۇرىس جاۋابىن ايتا الماسا، باسقا توپتىڭ دۇرىس جاۋابىن ايتىپ، ۇپاي الۋعا مۇمكىندىك بولادى. سوندىقتان جۇرگىزۋشى ەسەپتى تولىق وقىپ بولعان سوڭ، 3 توپقا ەسەپتىڭ نەگىزگى بولىگى جازىلعان كارتوچكالار تاراتىلادى. دۇرىس جاۋابىن تاپسا، ۇپاي تاپسىرمانى العان توپقا، كەرى جاعدايدا، دۇرىس جاۋاپ تاپقان توپقا بەرىلەدى.
اينالدىرما باعىتتاۋشىسى جاسىل تۇسكە توقتاسا، سۇراق جالپى قويىلادى. ءار توپ ەسەپتىڭ جاۋابىن جازباشا بەرەدى. دۇرىس جاۋاپ بەرگەن توپتىڭ ءارقايسىسىنا 3 ۇپايدان بەرىلەدى.
اينالدىرما باعىتتاۋشىسى قىزعىلت سارى تۇسكە باعىتتالسا، «سىر ساندىق" جاسىرىلعان زات جۇمباقتالىپ ايتىلادى. جۇمباقتالعان زاتتىڭ اتىن ءار توپ قاعازعا جازىپ بەرەدى. دۇرىس جاۋاپ بەرگەن توپتىڭ ءارقايسىسىنا 2 ۇپايدان بەرىلەدى.
اينالدىرما باعىتتاۋشىسى قىزىل ءتۇستى سەكتورعا تۇسسە، ويىننىڭ ەڭ قىزۋ ءبولىمى وينالادى. ءار توپقا دايىندالعان سۇراقتار قويىلادى. ءار توپ 1 مينۋتتا قانشا سۇراققا جاۋاپ بەرىپ ۇلگەرسە، سونشا ۇپاي الادى.
ءار بولىمگە بەرىلگەن ۋاقىت جانە ۇپاي سانى:
كوك ءتۇس - 5 مينۋت، 5 ۇپاي
جاسىل ءتۇس – 3 مينۋت 3 ۇپاي
قىزعىلت سارى ءتۇس – 2 مينۋت 2 ۇپاي.
قىزىل ءتۇس – 1 مينۋت، قانشا سۇراققا دۇرىس جاۋاپ بەرىپ ۇلگەرسە، سونشا ۇپاي.
كوك ءتۇستى سەكتورعا سايكەس تاپسىرمالار
2 بولمەدە 76 ادام بولعان، ولاردىڭ بىرەۋىنەن 30 ادام، ەكىنشىسىنەن 40 ادام شىعىپ كەتكەندە بولمەلەردەگى ادامداردىڭ سانى تەڭ بولدى. العاشقىدا ءار بولمەدە نەشە ادام بولعان.
جاۋابى: 33 ادام جانە 43 ادام
تىرنالار ادەتتە توپپەن ۇشقاندا ءۇشبۇرىش جاساپ ۇشادى: الدىندا ءبىر تىرنا، ەكىنشى قاتاردا ەكەۋ، ءۇشىنشى قاتاردا ۇشەۋ، تاعى دا سول سياقتى. ەگەر سوڭعى قاتاردا 15 تىرنا ۇشىپ بارا جاتسا، تىرنالار توبىندا بارلىعى نەشە تىرنا ۇشىپ بارادى؟
جاۋابى: 120 تىرنا
بولمەدە 2 يت، 3 قۇس، 1 شىبىن بار. وسى جانۋارلاردىڭ ءبارىنىڭ اياقتارىن قوسىپ ەسەپتەگەندە قانشا بولادى؟
جاۋابى: 20
ەكى قىستاقتىڭ اراسى 10 شاقىرىم. قىرسىق جولاۋشى وسى جولدى كۇنىنە ەكى شاقىرىم ءجۇرىپ، ءبىر شاقىرىم كەيىن قايتادى. جولاۋشى قىستاققا نەشە كۇندە جەتەدى؟
جاۋابى: 9 كۇندە
دورباداعى 10 اسىقتى 10 بالا بىر-بىردەن الادى. سوندا ءبىر اسىق دوربادا قالادى، بۇل قالاي بولعانى؟
جاۋابى: دورباىمەن بىرگە الادى.
قورادا تاۋىقتار جانە سيىرلار بار: ولاردىڭ اياقتارىمەن مۇيىزدەرىنىڭ سانى -100. سوندا قورادا قانشا تاۋىق جانە قانشا سيىر بولعانى؟
جاۋابى: 8 تاۋىق 14 سيىر
جاسىل تۇسكە سايكەس تاپسىرمالار:
((4^3 )^2∙ا^9)/(5^12∙(5^5 )^3 )؛ ورنەكتى دارەجە كورسەتكىشى 3 بولاتىن دارەجە تۇرىندە كەلتىرىڭدەر.
y=ax2 فۋنكسياسىنىڭ گرافيگى (2؛-8) نۇكتەسىنەن وتەدى ا-نىڭ ءمانىن تابىڭدار.
قاي سان ۇلكەن 544 نەمەس 2112
3 1/8-(4 5/16+1 1/4)؛ امالدى ورىنداڭدار
ەسەپتەڭدەر: (1/6-1/3)/(1/3-5/6)؛
تەڭدەۋلەر جۇيەسىن الماسىرۋ تاسىلىمەن شەشىڭدەر
(ح+ۋ=9@3ح-8ۋ=5)؛┤
قىزعىلت سارى ءتۇستى سەكتورعا سايكەس تاپسىرمالار:
«سىر ساندىق» جاسىرىنعان زاتتاردى جۇمباقتاۋ.
بۇل زاتتىڭ ءپىشىنى تىكتورتۇرىش ءتارىزدى. ول مەكتەپتەن قاشىق تۇراتىن وقۋشىلاردىڭ كوبىندە بار. مەكتەپكە جاقىن تۇراتىن وقۋشىلاردىڭ بىرەۋىندە دە جوق. ونى سەن جاي الا المايسىڭ. مەكتەبىمىزدە ونى تاراتاتىن ادام بار. بۇل نە؟
(جول بيلەتى)
بۇل زات بىرەۋىنىڭ قالتاسىندا، بىرەۋىنىڭ سومكەسىندە. بەتىندە سان جازىلعان. ول سان زاتتار اۋىسىپ كەتپەۋ ءۇشىن جازىلعان. ونى جوعالتىپ الۋعا بولمايدى. بۇل نە؟
(كيىم تاپسىرعاندا بەرىلەتىن بەلگىشە)
بۇل قۇرالدى ادەبيەت ءمۇعالىمى ەشقاشان قاجەت ەتپەيدى. ال ماتەماتيكا ءمۇعالىمى 5 سىنىپتان باستاپ قولىنان تاستامايدى. ول ءوزى ءبىر ەرەكشە زات، ولشەپ-ولشەپ الىپ، تۇر-تۇرگە ءبولىپ تاستايدى. بەتىندەگى بەلگىلەردى اۋىرىپ، قىزۋىڭ قاتتى كوتەرىلگەندە ماماڭ دا، دارىگەردە قايتا-قايتا ايتىپ قويمايدى. بۇل نە؟ (ترانسپورتير)
بۇلبۇلدىڭ ەكى قۇلاق، ءبىر باسى بار
سالدىرعان سەگىز جەردەن تاڭباسى بار
بۇلبۇلدى جولعا سالىپ ايداعاندا
سالاتىن نەشە ءتۇرلى جورعاسى بار (دومبىرا)
مۇز جارعىش ءجۇزىپ كەلەدى،
باۋىرى قىزىپ كەلەدى.
ابايلا ويىپ تۇسەر،
وندايلار بۇزىق كەلەدى. (ۇتىك)
كىتاپتان الىستاتتى،
اڭگىمە، ازىلگە ءبىر تابان جاقىنداتتى
ۇلگىلى وقۋشى ءۇشىن قىزىق ەمەس
ەرىنشەك، جالقاۋلاردى ءبىر قۋانتتى (اگەنت)
You Might Also Like
-
قۇرمەتتى ۇستازدار، ءقادىرلى قوناقتار! ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى – ناۋرىز مەيرامى قۇتتى بولسىن!
-
№ 23 «بالاۋسا» مەكتەپكە دەيىنگى گيمنازيا
