عاسىر دەرتى
اتىراۋ وبلىسى،
يندەر اۋدانى،
«كوكتەم» قازاق ورتا مەكتەبى
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى جايشىعۇلوۆا ايبارشا امانقوس قىزى
تاقىرىبى: «عاسىر دەرتى»
ماقساتى:
1. ەسىرتكى زاتتارىنىڭ، ىشىمدىك ءىشۋ مەن تەمەكى تارتۋدىڭ، ناشاقورلىقتىڭ جاس اعزاعا تيگىزەر زياندى اسەرى، وكىنىشكە ۇرىندىرار، كەلەشەك ومىرلەرىنە كەلتىرەر كەساپاتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. عاسىر دەرتىنە اينالىپ وتىرعان كەسەلدىڭ زالالىن جان-جاقتى مەڭگەرتۋ.
2. زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولىپ، ءوزىن دە، وزگەنى دە زياندى ادەتتەردىڭ قاسىرەتىنەن قورعاي بىلۋگە، سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ. ناشاقورلىقتىڭ الدىن الۋ.
3.وقۋشىلاردىڭ بويىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن بەرىك قالىپتاستىرۋ، جەكە تۇلعانىڭ ساناسىن دامىتۋ، ومىرگە دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پلاكاتتار، سۋرەتتەر، نۇسقاۋلىق-كىتاپشالار، ناقىل سوزدەر.
دايىندىق بارىسى: وقۋشىلارعا تاقىرىپقا ساي ماتەريالداردى وقىپ، جيناستىرۋ جانە «تەمەكىنىڭ»، «ىشىمدىكتىڭ»، «ناشاقورلىقتىڭ»، ادام ومىرىنە زياندى اسەرى تاقىرىپتارىنا شىعارما جازدىرۋ، قابىرعا گازەتتەرىن شىعارۋ، سۋرەت سالۋ، سىنىپتى بەزەندىرۋ.
ءوتۋ بارىسى:
پسيحولوگيالىق ترەنينگ: «مەن وزىمە سەنەمىن!»
(وقۋشىلاردىڭ اراسىندا جاعىمدى ورتا، كوڭىل- كۇي قالىپتاستىرۋ)
ەڭبەك ەتسەم ەرتەڭگى باقىتىما سەنەمىن!
ماقساتىما جەتكىزەر ۋاقىتىما سەنەمىن!
دوستىق پەنەن قاستى دا جەڭەرىمە سەنەمىن!
اقىل سانا ءبىلىم مەن ونەرىمە سەنەمىن!
ارىم تازا اقكوڭىل ادالدىققا سەنەمىن!
ابىرويلى اق نيەت ادامدىققا سەنەمىن!
ءمۇعالىم ءسوزى: ەلباسىمىز ن.نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان -2030» ستراتەگيالىق دامۋ باعدارلاماسىنداعى حالقىنا جولداۋىندا «قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ دەنساۋلىعى مىقتى، حال-احۋالى جاقسى بولۋى ءتيىس» دەپ اتاپ كورسەتكەن بولاتىن. ياعني، مەملەكەتتتىڭ ءبىرىنشى كەزەكتەگى اتقاراتىن شارالارىنىڭ ءبىرى حالىق دەنساۋلىعىن نىعايتۋ.
ءححى عاسىردا قوعام تەك جالاڭ ادامدار توبىنان عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە دەنساۋلىعى مىقتى، رۋحاني دۇنيەسى باي، جانى مەن ءتانى كىرشىكسىز تازا ، تانىمدىق بەلسەندىلىگى مەن وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتاسى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتى ەرەكشە تۇلعالاردان تۇرۋى ءتيىس.
ولاي بولسا، ءبىز «سالاۋاتتى ءومىر سالتىن» ناسيحاتتاۋ، كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ الدىن الىپ «ءححى عاسىر – سالاۋاتتى قوعام عاسىرىن» قۇرۋىمىز كەرەك. بۇگىنگى ۇسىنىلىپ وتىرعان «عاسىر دەرتى» اتتى تاربيە ساعاتىمىز سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋعا شاقىرادى.
ءى جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار! بۇگىنگى ءبىزدىڭ «عاسىر دەرتى» اتتى تاربيە ساعاتىمىزعا شاقىرىلعان قوناقتارمەن تانىستىرىپ وتەيىن:
1. مەكتەبىمىزدىڭ پسيحولوگى قۇسايىنوۆا گۇلزادا اپاي.
2. مەكتەبىمىزدىڭ مەدبيكەسى بازاربايەۆا سانيا اپاي.
3. مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى ەسقالييەۆا تولقىن اپاي.
4. دەنە تاربيەسى ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى راۋەلوۆا نۇرلىبەك، قاپەزوۆ المات اعاي.
5. جاسوسپىرىمدەر ءىسى جونىندەگى ىشكى ىستەر ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرى مۇراتوۆ رۋسلان اعاي.
وسى وتىرىستا ءوز ويلارىڭىزدى، مازالاپ جۇرگەن سۇراقتارىڭىزدى قويىپ، قاتىسىپ وتىرعان قوناقتارىمىزدان جاۋاپ الۋعا بولادى.
ءىى جۇرگىزۋشى: قادىرمەندى كورەرمەندەر، ەندى نازارىمىزدى بەينەماتەريالعا اۋدارايىق.
ء-بىزدىڭ بولاشاعىمىز نەگە بايلانىستى؟ بۇل زالالدان قۇتىلاتىن ەم، جولى بار ما؟
( «عاسىردىڭ ءولىم تۇزاقتارى» سلايد-شوۋ كورسەتىلەدى).
ءى جۇرگىزۋشى: ءححى عاسىردا ادام بالاسىنىڭ باسىنا تونگەن ءقاۋىپتى ەپيدەميا – ناشاقورلىق قاناتىن كەڭ جايدى. ونىڭ اۋقىمدى مولشەرى ءارلى – بەرلى قازاقستان ارقىلى وتەدى. قانشاما بەيكۇنا ادامدار وسىلاردىڭ قۇرىعىنا ءتۇسىپ، دۇنيە سالىپ، تالاي اۋرۋلارعا ۇشىرادى
ءىى جۇرگىزۋشى: ەسىرتكى – بۇل ادامنىڭ كوڭىل-كۇيىن، سانا-سەزىمىن، مىنەز - قۇلقىن بۇزاتىن ءقاۋىپتى، تيىم سالىنعان حيميالىق زات. ول ادامنىڭ ەسىن الىپ، قۇمارلىق جيىلىگىنە ۇشىراتادى. ناشاقور ەسىرتكىسىز ءومىر سۇرە المايتىن بەيشارا حالگە تۇسەدى.
گرەك تىلىندە ۇيقى ماعىناسىن بىلدىرەتىن «nاrke» ءسوزى، اعىلشىن تىلىندە «narkotik» دەگەن سوزگە اينالىپ، ۇيىقتاۋ، جانسىزداندىرۋ، سەزىمسىزدەندىرۋ دەگەن ماعىنانى بەرەدى.
ءى جۇرگىزۋشى: ماسكۇنەمدىك – الكوگول ىشىمدىكتەرىن ۇنەمى قولدانۋدان جانە شەكتەن تىس ءۇيىر بولۋدان قانعا ءسىڭىپ كەتەتىن دەرت. اعزانىڭ ءبىرقاتار قىزمەتىن بۇزاتىن جانە تەرەڭدەي بەرەتىن كەسەل. الكوگول ىشىمدىكتەرىنە تىم ءۇيىر ادامداردىڭ ءومىر ۇزاقتىعى – حالىقتىڭ ورتاشا ءومىر ۇزاقتىعىمەن سالىستىرعاندا 15-20 جاس كەم.
ءىى جۇرگىزۋشى: شىلىم قۇرامىندا نيكوتين جانە 4 مىڭعا جۋىق ۋلى زات بار. دۇنيە جۇزىلىك «دەنساۋلىق ساقتاۋ» ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا 2027 جىلى تەمەكىنىڭ زاردابىنان قايتىس بولاتىندار سانى 10 ميلليونعا جەتەدى دەگەن بولجام بار. تەمەكى شوعىنىڭ قىزىۋى 300 گرادۋسقا جەتكەندە، ونى سورعان ادامنىڭ اۋزىنىڭ تەمپەراتۋراسى 60 گرادۋسقا دەيىن بارادى. بۇل اۋىز، وڭەش، كەڭىردەك، تىنىس جولدارىمەن، اسقازان قابىعىنىڭ نازىك جاسۋشىلارىن كۇيدىرەدى.
ءى جۇرگىزۋشى:
ەي، ۇرپاعىم، ەسىڭدى جي، ازباڭدار
قيىرشىق قۇمداي ۇگىتىلىپ توزباڭدار.
بويىڭداعى قۋاتىڭدى جوعالتىپ
جاقسى ۇمىتپەن، سەنىمىڭنەن تايماڭدار
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاڭدار
بولاشاققا نىق قادام باستاڭدار!-دەپ ەندىگى كەزەكتە جاستاردى سالاۋاتتىلىققا شاقىراتىن ءۇش توپ مۇشەلەرىمەن تانىس بولايىق.
ءى كەزەڭ: «تانىس بولايىق!»
1.«بولاشاق»توبى
ۇستانىمى: «شىلىمقورلىققا قارسى»
ۇرانى: دەنساۋلىقتى قورعاۋعا
شىقتىق ءبىز دە توپ قۇراپ.
كىلەڭ سايدىڭ تاسىنداي
بەس ۇلاننان تۇرامىز.
ءسوز سويلەيمىز جاسقانباي،
وسىنداي توپ بولامىز.
2.«دەنساۋلىق»توبى. ۇستانىمى: «ىشىمدىككە قارسى»
ۇرانى: دەنساۋلىقتى ساقتايمىز،
سپورتتى ءبىز جاقتايمىز.
بارشا توپ الدىندا،
سالاۋاتتى ءومىردى ماقتايمىز!
3. «سالاۋات» توبى.
ۇستانىمى: «ناشاقورلىققا قارسى»
ۇرانى: سالاۋاتتى ماقساتىمىز ء-ومىر ءسۇرۋ،
ءومىردىڭ ماعىناسىن كەرەك ءبىلۋ.
جاۋىمىز-ىشىمدىك پەن ناشاقورلىق
ۇستانامىز–بۇل جولدان اۋلاق ءجۇرۋ
ءىءى كەزەڭ: «بايگە»
ءار توپقا سۇراقتار بەرىلەدى. سۇراققا جاۋاپ دايىنداۋعا 2 مينۋت بەرىلەدى.
ءى توپقا:
1-سۇراق: جاسوسپىرىمدەر اراسىندا شىلىم شەگۋشىلىك تۋرالى نە ايتاسىز؟
شىلىم شەگۋدى قويۋعا بولا ما؟
جاۋاپ: - كەي بالالار تەمەكى تارتۋدى ەسەيۋ دەپ سانايدى. ەلىكتەيدى، بىر-بىرىنەن ارتىق بولىپ كورىنگىسى كەلەدى، نە بىرەۋ ىقپال ەتەدى. ءبىراق، ولار ءوز دەنساۋلىعىنا وزدەرى زيان كەلتىرۋشىلەر. تەمەكىنى تاستاۋ ءۇشىن بالانىڭ قايراتى مەن قاجىرلىعى كەرەك. بوس ۋاقىتىن قىزىقتى وتكىزىپ، سپورتپەن شۇعىلدانسا، تەمەكىنى تاستاۋ وپ-وڭاي. سوندا عانا ءوزىڭدى-وزىڭ جامان ورتاعا يتەرمەيسىڭ.
2-سۇراق: ادام دەنساۋلىعىنا ەڭ قاجەتتى زات نە دەپ ويلايسىڭدار؟
ءىى توپقا:
1.الكاگول ەم بە، الدەكىمدەر ايتقانداي جۇرەك اۋرۋىنا پايدالى ما؟
جاۋاپ: --جوق. بۇل پىكىردى تارتۋشىلار كوبىنە –كوپ اراق زاۋىتىنىڭ يەلەرى. ولار ءوز ونىمدەرىنىڭ كوبىرەك تاراپ ، پايداعا باتۋدى عانا كوزدەيدى. ال شىندىعىنا كەلگەندە، اراق ءىشۋشىنىڭ ينفاركت الۋى از ۇشىراسپايدى.اراقتىڭ قاي ءتۇرىنىڭ بولسا دا سىرقاتقا ءدارى رەتىندە قولدانىلمايتىندىعىن مۇحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ حاديسىندەگى : «اراقتىڭ ەم ەمەس ەكەندىگى ءسوزسىز، كەرىسىنشە دەرت، ياعني اۋرۋ اكەلۋشى»- دەگەنى شەگەلەي تۇسەدى.
2. دەنساۋلىقتىڭ دوستارىن اتاپ شىق.
ءىىى توپقا:
1.ەسىرتكىگە اۋەستەنگەن ادامنىڭ ءومىرى قىسقا بولادى دەيدى. ونىڭ سەبەبى نەدە؟
جاۋاپ: - ناشاقورلىقپەن اۋراتىنداردىڭ ءومىرى ۇزاققا بارمايدى. العاشقىدا لياززات ال ءۇشىن، كەيىننەن اۋىرماۋ ءۇشىن عانا قولداناتىن بولادى. ءسويتىپ، دەنەلەرىن ۋلاپ تاستايدى ناتيجەسىندە ميدىڭ تىنىس الۋ ورتالىعى توقتايدى.
2. دەنساۋلىقتىڭ قاستارىن اتاپ شىق.
ءىىى كەزەڭ: «كوكپار تارتۋ» ماقال-ماتەل جارىسى.
جىگەرىڭ بار، تالابىڭ بار، قايراتىڭ،
ماقسات تۇتساڭ قاناتىڭ بار تالمايتىن.
ءوز-وزىڭدى ۇستاي بىلسەڭ تارتىنىپ،
ءومىرىڭ بار الدا ءالى سولمايتىن، – دەي وتىرىپ، جامان ادەتتەردەن جيرەندىرەتىن، زياندى ادەتتەر، دەنساۋلىققا بايلانىستى ماقالدار مەن ۇلاعاتتى سوزدەردىڭ جالعاسىن تابۋعا كەزەك بەرەيىك. (ءۇش توپ كەزەك-كەزەكپەن ايتادى).
1اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە ، (اۋىرمايتىن جول ىزدە )
2.شىلىمقور ءوزىن عانا ەمەس، (وزگەلەردى دە ۋلايدى)
3.تەمەكىنىڭ كوك ءتۇتىنى (ەكى وكپەڭدى ىستايدى)
4.ۇزارتقىڭ كەلسە عۇمىردى، (تاستا اراق پەن شىلىمدى)
5.ىشپەگەن، شىلىم تارتپاعان – (دەنساۋلىعىن ساقتاعان)
6.جاسىندا تەمەكىسىن بۋداقتاتقان – (كۇركىلدەپ قارتايعاندا قۇلاپ جاتقان)
7.كوزگە تۇسكەن قاۋىز جامان، (شىلىم شەككەن اۋىز جامان)
8.شىلىمدى جەرگە تاستاما، (اينالاڭدى لاستاما)
9.ءتۇتىنى ءتىسىڭدى سارعايتادى، (ۋى ەرتە قارتايتادى)
10.تەمەكىنىڭ كەرمەگى، (ەرىككەننىڭ ەرمەگى)
11.قايعى قارتايتادى. (قۋانىش مارقايتادى)
12.تىستا ۇزاق جۇرگەنىڭ، (ۇزاق ءومىر سۇرگەنىڭ.)
ءىءۇ كەزەڭ: «سيتۋاسيالىق جاعدايات» (ماماندار ساۋالى.)
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قولدايىق!
ادەتتەن جامان ءاماندا اۋلاق بولايىق!
ءوز ءومىرىڭ ءوز قولىڭدا، ەي جاستار،
سۋ ىشپەگەن گۇلدەي بولىپ سولمايىق!
- كەلەسى كەزەڭىمىزدە، ءار توپقا، سايىسىمىزعا قاتىستى ماماندارىمىزدىڭ دايىنداعان سۇراقتارى بويىنشا جاۋاپ بەرىپ، «سيتۋاسيالىق جاعداياتتى» تالداۋ. ويلانۋعا 2 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى.
1. «بولاشاق» توبىنا: (مەكتەپ پسيحولوگى - گ. قۇسايىنوۆا)
- ساعان جوعارعى سىنىپ وقۋشىسى «ماعان كۇنىنە ءبىر قوراپ تەمەكى الىپ بەر.ەكەۋمىز بىرلەسىپ شەگەمىز.مۇنى تەك سەن ەكەۋىمىز عانا بىلەتىن بولايىق. ايتپەسە...» دەپ جۇدىرىعىن كورسەتىپ شارت قويدى.ءوزىڭدى قانداي جولمەن قۇتقاراسىڭ؟
2. «دەنساۋلىق» توبىنا: (مەكتەپ مەدبيكەسى - س.بازاربايەۆا)
- سەنىڭ دوستارىڭنىڭ ءبارى تەمەكى شەگەدى.ال سەنىڭ تەمەكى شەككىڭ كەلمەيدى، سول ءۇشىن ولار سەنى شەتتەتە باستايدى.سەن ولاردان ءبولىنىپ كەتە المايسىڭ.نە ىستەر ەدىڭ؟
3.«سالاۋات» توبىنا: ( دەنە شىنىقتىرۋ ءمۇعالىمى - ا.قاپەزوۆ)
- سەنىڭ وتە جاقسى كورەتىن دوسىڭنىڭ اۋزىنان ەپتەپ اراقتىڭ ءيىسى شىعاتىنىن بىر-ەكى رەت بايقادىڭ.ول سەنى سەزەدى دەپ ويلاعان جوق.اتا-اناسىنى ايتايىن دەسەڭ دوسىڭنىڭ كوڭىلىن قيمايسىڭ.سەن دوسىڭدى قالاي قۇتقارار ەدىڭ؟
V كەزەڭ «ۋلانباسىن ءومىرىڭ» كورىنىس قويۋ.
- بۇل بولىمدە ءار توپ ءوز كورىنىستەرىن كورسەتەدى.
1- توپ «زياندى ادەتتەر » پلانەتاسى
2- توپ «ەسىرتكىدەن اۋلاق بول»
3- توپ «سپورتشى جىگىت »
1 . «بولاشاق» توبى: «زياندى ادەتتەر » پلانەتاسى
ادام: ۋھ، جانىم –اي! ەندى قايدا بارسام ەكەن؟ قاي جەرگە بارىپ جانىم راقات تابار ەكەن! نە ەتسەم ەكەن!
اراق: مەن ءمولدىرمىن! مەنى ءىشىپ راقاتتان. كوڭىل - كۇيىڭ كوتەرىلىپ، ءومىرىڭ قىزىق بولادى. كەل مەنىمەن دوس بول! مەنىمەن دوس بولساڭ قايعىرۋدى ۇمىتاسىڭ، جەڭىلدەيسىڭ.
تەمەكى: ال مەن سىمباتتى دا ادەمىمىن، ءيىسىم قانداي جاعىمدى. مەنىڭ اسەرىمنەن راحاتتاناسىڭ. مەنىڭ دوسىم بول، كەل!
ناشا: بارىنەن دە مەن كۇشتىمىن. ەڭ راقاتى، ەڭ ءتيىمدىسى مەن بولامىن. مەنى شەگىپ، كۇش- جىگەرىڭ ارتادى، كوڭىل كۇيىڭ كوتەرىلەدى. مەن سەنى ەش ۋاقىتتا تاستامايمىن، ادال دوس بولامىن. كەل، مەنىمەن دوس بول!
دەنساۋلىق پلانەتاسىنىڭ تۇرعىنى:
- توقتاتىڭدار! ەي، جاۋىزدار، سىرتى جىلتىر، ءىشى قوتىر جاۋىزدار! كەتىڭدەر، كەتىڭدەر ارى، بوسقا ەرىكپەڭدەر. مەنىڭ ادامىمنىڭ الدا كورەر قىزىعىنا سەندەر كەدەرگى بولاسىڭدار! ەگەر سەندەرگە ەرىپ، جەڭىل جول ىزدەپ، ەرىپ كەتە بەرسە، ومىرگە قانداي بولاشاق ۇرپاق اكەلمەك! ءجۇر، ودان دا مەنىمەن جۇرسەڭ ادام بولاسىڭ! ادام دەگەن اسىل اتىڭدى مۇنداي جاۋىز زاتتارمەن كىرلەتپە!
2- توپ «دەنساۋلىق» توبىنىڭ كورىنىسىن تاماشالاڭىزدار!
كورىنىس: «ەسىرتكىدەن اۋلاق بول!»
اۆتور: ەرتە، ەرتە ، ەرتەدە،
ءدال قازىرگى زاماندا،
ارمان دەگەن بالانى
ەركەلەتىپ ءوسىردى.
سۇراعانىن اپەردى،
وقۋ دەگەن ويدا جوق،
وسە كەلە ول بالا،
جاماندىققا بويلايدى.
ءوز بويىنا جولاتتى
ەسىرتكى دەگەن پالەنى.
بالا: (رەپ ستيلىندەگى اۋەن قويىلادى)
كەرەك ەمەس، ۇيرەتپە،
وقىمايمىن ەرەجە.
ەركەسىمىن اكەمنىڭ،
كەنجەسىمىن اتامنىڭ،
قالتام تولى اقشاعا،
اۋىرمايدى باسىم باسقاعا.
(«اپپاق گۇلدەر» اۋەنى قويىلادى)
تىنىش ەدى ءومىرىم،
كورىپ سەنى وزگەردىم.
ءسۇيىپ سەنى كوڭىلىم جۇلدىزدىرعا تەڭ كەلدىم.
ءسوز تاپپايمىن ايتۋعا،
سەنى بويعا العاندا،
تۇسىمدە دە ءجۇرسىڭ عوي،
تەمەكى مەن ەسىرتكىنى ۇسىنىپ.
(بيلەپ ءجۇرىپ قۇلايدى. )
دارىگەر:
تامىرىن ۋ مەن سۋارىپ،
ينەمەن تازا دەنەڭدى
تەسۋگە نەگە كەلىستىڭ؟
كوك تۇتىنمەن ۋلانىپ،
اششى سۋدى نەگە ءىشتىڭ؟
توسەككە اسىل ازامات
اۋرۋمىن دەپ قۇلاپسىڭ.
3-توپ «سالاۋات» توبىنىڭ كورىنىسىن تاماشالايىق.
سپورتشى جىگىت جاتتىعۋ جاساپ، شىنىعىپ ءجۇر. ونىڭ جانىنا تەمەكى تارتىپ، قولدارىنا ىشىمدىك بار دوستارى كەلەدى. ارادا 5 جىل ۋاقىت وتكەن سوڭ، ولار كەزدەسەدى.
سپورتشى جىگىت الەم چەمپيونى اتانعان، ال باياعى تەمەكى ىشكىش، ىشىمدىك قۇمار دوستارى ازىپ –توزعان، تۇرلەرى ادام شوشيتىنداي حالگە تۇسكەن. سپورتشى جىگىت سويلەيدى.
سپورتشى جىگىت:
ۋا، حالقىم، نازار اۋدار دەنساۋلىققا،
ومىردە باقىتتىسىڭ دەنىڭ ساۋدا.
دەنساۋلىق تەرەڭ باقىت دەگەن ءسوزدى،
قۇر ايتپاعان عۇلاما دانامىزدا.
ساقتا حالقىم، دەنساۋلىعىن انالاردىڭ،
بولسىن دەسەڭ دەنى ساۋ ۇرپاقتارىڭ.
VI كەزەڭ: «عاسىر تاعدىرى ءۇشىن، كۇرەسەيىك!». سۋرەت بايقاۋى.
ءار توپ سۋرەتتەرىن تاقىرىپ بويىنشا قورعايدى.
1. «بولاشاق»توبى: سۋرەتتىڭ تاقىرىبى: «تەمەكىدەن ءتۇتىن سورساڭ ۋلايسىڭ، ءوزىڭدى-وزىڭ
ءجىپسىز بايلاپ شىرمايسىڭ.»
2.«دەنساۋلىق»توبى: سۋرەتتىڭ تاقىرىبى: « بولار بالا كىسىلىككە ءۇيىر، توزار بالا
ىشىمدىككە ءۇيىر.»
3. «سالاۋات» توبى. سۋرەتتىڭ تاقىرىبى: «ەسىرتكىگە جولاما، جەتەلەيدى مولاعا.»
قورىتىندى ءبولىم. «دوستىق اعاشى»
ءمۇعالىم: بالالار، ەندى، جىلى جۇرەكتەرىڭنەن شىققان تىلەكتەرىڭدى دوستىق اعاشىنا ورنالاستىرايىق.
- دەنى ساۋ ادام قانداي بولادى؟
- دەنساۋلىعىڭدى ساقتاۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
«دوستىق اعاشى» قانداي ادەمى بولدى. دوستىق اعاشى تامىرىن كەڭ جايىپ وسە بەرسىن، دەندەرىڭ ساۋ بولسىن. ( جازعان تىلەكتەرىن وقيدى).
بۇگىنگى سايىسىمىزدىڭ اقتىق ساتىنە دە كەلىپ جەتتىك، ەندىگى قورىتىندى ءسوز كەزەگىن مەكتەبىمىزدىڭ پسيحولوگى گۇلزادا ءماجيتقىزىنا بەرىلەدى.
ءمۇعالىم: «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدە» دەيدى دانىشپان حالقىمىز. «ءومىرىمىزدى ۇزارتۋ دا، قىسقارتۋ دا ءوز قولىمىزدا.»
ومىرگە ادام ءبىر اق رەت كەلەدى،
جاستىق شاعىڭ ءومىرىڭنىڭ كەمەلى.
كۇتە بىلسەڭ ساۋلىعىڭدى ورەلى،
تابيعاتتىڭ بەرگەننەن كوپ بەرەرى.
- ياعني، ادام باقىتتى بولۋ ءۇشىن وعان دەنساۋلىق كەرەك، ال دەنساۋلىقتىڭ كەپىلى – سالاۋاتتىلىق. «تىرشىلىكتىڭ نەگىزى – سالاۋاتتى بولاشاق» دەپ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز
يندەر اۋدانى،
«كوكتەم» قازاق ورتا مەكتەبى
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى جايشىعۇلوۆا ايبارشا امانقوس قىزى
تاقىرىبى: «عاسىر دەرتى»
ماقساتى:
1. ەسىرتكى زاتتارىنىڭ، ىشىمدىك ءىشۋ مەن تەمەكى تارتۋدىڭ، ناشاقورلىقتىڭ جاس اعزاعا تيگىزەر زياندى اسەرى، وكىنىشكە ۇرىندىرار، كەلەشەك ومىرلەرىنە كەلتىرەر كەساپاتى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. عاسىر دەرتىنە اينالىپ وتىرعان كەسەلدىڭ زالالىن جان-جاقتى مەڭگەرتۋ.
2. زياندى ادەتتەردەن اۋلاق بولىپ، ءوزىن دە، وزگەنى دە زياندى ادەتتەردىڭ قاسىرەتىنەن قورعاي بىلۋگە، سالاۋاتتى ءومىر سۇرۋگە تاربيەلەۋ. ناشاقورلىقتىڭ الدىن الۋ.
3.وقۋشىلاردىڭ بويىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن بەرىك قالىپتاستىرۋ، جەكە تۇلعانىڭ ساناسىن دامىتۋ، ومىرگە دەگەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋ.
كورنەكىلىكتەرى: ينتەراكتيۆتى تاقتا، پلاكاتتار، سۋرەتتەر، نۇسقاۋلىق-كىتاپشالار، ناقىل سوزدەر.
دايىندىق بارىسى: وقۋشىلارعا تاقىرىپقا ساي ماتەريالداردى وقىپ، جيناستىرۋ جانە «تەمەكىنىڭ»، «ىشىمدىكتىڭ»، «ناشاقورلىقتىڭ»، ادام ومىرىنە زياندى اسەرى تاقىرىپتارىنا شىعارما جازدىرۋ، قابىرعا گازەتتەرىن شىعارۋ، سۋرەت سالۋ، سىنىپتى بەزەندىرۋ.
ءوتۋ بارىسى:
پسيحولوگيالىق ترەنينگ: «مەن وزىمە سەنەمىن!»
(وقۋشىلاردىڭ اراسىندا جاعىمدى ورتا، كوڭىل- كۇي قالىپتاستىرۋ)
ەڭبەك ەتسەم ەرتەڭگى باقىتىما سەنەمىن!
ماقساتىما جەتكىزەر ۋاقىتىما سەنەمىن!
دوستىق پەنەن قاستى دا جەڭەرىمە سەنەمىن!
اقىل سانا ءبىلىم مەن ونەرىمە سەنەمىن!
ارىم تازا اقكوڭىل ادالدىققا سەنەمىن!
ابىرويلى اق نيەت ادامدىققا سەنەمىن!
ءمۇعالىم ءسوزى: ەلباسىمىز ن.نازاربايەۆتىڭ «قازاقستان -2030» ستراتەگيالىق دامۋ باعدارلاماسىنداعى حالقىنا جولداۋىندا «قازاقستاننىڭ ءاربىر ازاماتىنىڭ دەنساۋلىعى مىقتى، حال-احۋالى جاقسى بولۋى ءتيىس» دەپ اتاپ كورسەتكەن بولاتىن. ياعني، مەملەكەتتتىڭ ءبىرىنشى كەزەكتەگى اتقاراتىن شارالارىنىڭ ءبىرى حالىق دەنساۋلىعىن نىعايتۋ.
ءححى عاسىردا قوعام تەك جالاڭ ادامدار توبىنان عانا ەمەس، سونىمەن بىرگە دەنساۋلىعى مىقتى، رۋحاني دۇنيەسى باي، جانى مەن ءتانى كىرشىكسىز تازا ، تانىمدىق بەلسەندىلىگى مەن وزدىگىنەن ءبىلىم الۋعا دەگەن ىنتاسى مەن شىعارماشىلىق قابىلەتى ەرەكشە تۇلعالاردان تۇرۋى ءتيىس.
ولاي بولسا، ءبىز «سالاۋاتتى ءومىر سالتىن» ناسيحاتتاۋ، كەلەڭسىز جاعدايلاردىڭ الدىن الىپ «ءححى عاسىر – سالاۋاتتى قوعام عاسىرىن» قۇرۋىمىز كەرەك. بۇگىنگى ۇسىنىلىپ وتىرعان «عاسىر دەرتى» اتتى تاربيە ساعاتىمىز سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاۋعا شاقىرادى.
ءى جۇرگىزۋشى: قۇرمەتتى قوناقتار، ۇستازدار، وقۋشىلار! بۇگىنگى ءبىزدىڭ «عاسىر دەرتى» اتتى تاربيە ساعاتىمىزعا شاقىرىلعان قوناقتارمەن تانىستىرىپ وتەيىن:
1. مەكتەبىمىزدىڭ پسيحولوگى قۇسايىنوۆا گۇلزادا اپاي.
2. مەكتەبىمىزدىڭ مەدبيكەسى بازاربايەۆا سانيا اپاي.
3. مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ تاربيە ءىسى جونىندەگى ورىنباسارى ەسقالييەۆا تولقىن اپاي.
4. دەنە تاربيەسى ءپانىنىڭ مۇعالىمدەرى راۋەلوۆا نۇرلىبەك، قاپەزوۆ المات اعاي.
5. جاسوسپىرىمدەر ءىسى جونىندەگى ىشكى ىستەر ءبولىمىنىڭ قىزمەتكەرى مۇراتوۆ رۋسلان اعاي.
وسى وتىرىستا ءوز ويلارىڭىزدى، مازالاپ جۇرگەن سۇراقتارىڭىزدى قويىپ، قاتىسىپ وتىرعان قوناقتارىمىزدان جاۋاپ الۋعا بولادى.
ءىى جۇرگىزۋشى: قادىرمەندى كورەرمەندەر، ەندى نازارىمىزدى بەينەماتەريالعا اۋدارايىق.
ء-بىزدىڭ بولاشاعىمىز نەگە بايلانىستى؟ بۇل زالالدان قۇتىلاتىن ەم، جولى بار ما؟
( «عاسىردىڭ ءولىم تۇزاقتارى» سلايد-شوۋ كورسەتىلەدى).
ءى جۇرگىزۋشى: ءححى عاسىردا ادام بالاسىنىڭ باسىنا تونگەن ءقاۋىپتى ەپيدەميا – ناشاقورلىق قاناتىن كەڭ جايدى. ونىڭ اۋقىمدى مولشەرى ءارلى – بەرلى قازاقستان ارقىلى وتەدى. قانشاما بەيكۇنا ادامدار وسىلاردىڭ قۇرىعىنا ءتۇسىپ، دۇنيە سالىپ، تالاي اۋرۋلارعا ۇشىرادى
ءىى جۇرگىزۋشى: ەسىرتكى – بۇل ادامنىڭ كوڭىل-كۇيىن، سانا-سەزىمىن، مىنەز - قۇلقىن بۇزاتىن ءقاۋىپتى، تيىم سالىنعان حيميالىق زات. ول ادامنىڭ ەسىن الىپ، قۇمارلىق جيىلىگىنە ۇشىراتادى. ناشاقور ەسىرتكىسىز ءومىر سۇرە المايتىن بەيشارا حالگە تۇسەدى.
گرەك تىلىندە ۇيقى ماعىناسىن بىلدىرەتىن «nاrke» ءسوزى، اعىلشىن تىلىندە «narkotik» دەگەن سوزگە اينالىپ، ۇيىقتاۋ، جانسىزداندىرۋ، سەزىمسىزدەندىرۋ دەگەن ماعىنانى بەرەدى.
ءى جۇرگىزۋشى: ماسكۇنەمدىك – الكوگول ىشىمدىكتەرىن ۇنەمى قولدانۋدان جانە شەكتەن تىس ءۇيىر بولۋدان قانعا ءسىڭىپ كەتەتىن دەرت. اعزانىڭ ءبىرقاتار قىزمەتىن بۇزاتىن جانە تەرەڭدەي بەرەتىن كەسەل. الكوگول ىشىمدىكتەرىنە تىم ءۇيىر ادامداردىڭ ءومىر ۇزاقتىعى – حالىقتىڭ ورتاشا ءومىر ۇزاقتىعىمەن سالىستىرعاندا 15-20 جاس كەم.
ءىى جۇرگىزۋشى: شىلىم قۇرامىندا نيكوتين جانە 4 مىڭعا جۋىق ۋلى زات بار. دۇنيە جۇزىلىك «دەنساۋلىق ساقتاۋ» ۇيىمىنىڭ مالىمەتى بويىنشا 2027 جىلى تەمەكىنىڭ زاردابىنان قايتىس بولاتىندار سانى 10 ميلليونعا جەتەدى دەگەن بولجام بار. تەمەكى شوعىنىڭ قىزىۋى 300 گرادۋسقا جەتكەندە، ونى سورعان ادامنىڭ اۋزىنىڭ تەمپەراتۋراسى 60 گرادۋسقا دەيىن بارادى. بۇل اۋىز، وڭەش، كەڭىردەك، تىنىس جولدارىمەن، اسقازان قابىعىنىڭ نازىك جاسۋشىلارىن كۇيدىرەدى.
ءى جۇرگىزۋشى:
ەي، ۇرپاعىم، ەسىڭدى جي، ازباڭدار
قيىرشىق قۇمداي ۇگىتىلىپ توزباڭدار.
بويىڭداعى قۋاتىڭدى جوعالتىپ
جاقسى ۇمىتپەن، سەنىمىڭنەن تايماڭدار
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ساقتاڭدار
بولاشاققا نىق قادام باستاڭدار!-دەپ ەندىگى كەزەكتە جاستاردى سالاۋاتتىلىققا شاقىراتىن ءۇش توپ مۇشەلەرىمەن تانىس بولايىق.
ءى كەزەڭ: «تانىس بولايىق!»
1.«بولاشاق»توبى
ۇستانىمى: «شىلىمقورلىققا قارسى»
ۇرانى: دەنساۋلىقتى قورعاۋعا
شىقتىق ءبىز دە توپ قۇراپ.
كىلەڭ سايدىڭ تاسىنداي
بەس ۇلاننان تۇرامىز.
ءسوز سويلەيمىز جاسقانباي،
وسىنداي توپ بولامىز.
2.«دەنساۋلىق»توبى. ۇستانىمى: «ىشىمدىككە قارسى»
ۇرانى: دەنساۋلىقتى ساقتايمىز،
سپورتتى ءبىز جاقتايمىز.
بارشا توپ الدىندا،
سالاۋاتتى ءومىردى ماقتايمىز!
3. «سالاۋات» توبى.
ۇستانىمى: «ناشاقورلىققا قارسى»
ۇرانى: سالاۋاتتى ماقساتىمىز ء-ومىر ءسۇرۋ،
ءومىردىڭ ماعىناسىن كەرەك ءبىلۋ.
جاۋىمىز-ىشىمدىك پەن ناشاقورلىق
ۇستانامىز–بۇل جولدان اۋلاق ءجۇرۋ
ءىءى كەزەڭ: «بايگە»
ءار توپقا سۇراقتار بەرىلەدى. سۇراققا جاۋاپ دايىنداۋعا 2 مينۋت بەرىلەدى.
ءى توپقا:
1-سۇراق: جاسوسپىرىمدەر اراسىندا شىلىم شەگۋشىلىك تۋرالى نە ايتاسىز؟
شىلىم شەگۋدى قويۋعا بولا ما؟
جاۋاپ: - كەي بالالار تەمەكى تارتۋدى ەسەيۋ دەپ سانايدى. ەلىكتەيدى، بىر-بىرىنەن ارتىق بولىپ كورىنگىسى كەلەدى، نە بىرەۋ ىقپال ەتەدى. ءبىراق، ولار ءوز دەنساۋلىعىنا وزدەرى زيان كەلتىرۋشىلەر. تەمەكىنى تاستاۋ ءۇشىن بالانىڭ قايراتى مەن قاجىرلىعى كەرەك. بوس ۋاقىتىن قىزىقتى وتكىزىپ، سپورتپەن شۇعىلدانسا، تەمەكىنى تاستاۋ وپ-وڭاي. سوندا عانا ءوزىڭدى-وزىڭ جامان ورتاعا يتەرمەيسىڭ.
2-سۇراق: ادام دەنساۋلىعىنا ەڭ قاجەتتى زات نە دەپ ويلايسىڭدار؟
ءىى توپقا:
1.الكاگول ەم بە، الدەكىمدەر ايتقانداي جۇرەك اۋرۋىنا پايدالى ما؟
جاۋاپ: --جوق. بۇل پىكىردى تارتۋشىلار كوبىنە –كوپ اراق زاۋىتىنىڭ يەلەرى. ولار ءوز ونىمدەرىنىڭ كوبىرەك تاراپ ، پايداعا باتۋدى عانا كوزدەيدى. ال شىندىعىنا كەلگەندە، اراق ءىشۋشىنىڭ ينفاركت الۋى از ۇشىراسپايدى.اراقتىڭ قاي ءتۇرىنىڭ بولسا دا سىرقاتقا ءدارى رەتىندە قولدانىلمايتىندىعىن مۇحاممەد پايعامبارىمىزدىڭ حاديسىندەگى : «اراقتىڭ ەم ەمەس ەكەندىگى ءسوزسىز، كەرىسىنشە دەرت، ياعني اۋرۋ اكەلۋشى»- دەگەنى شەگەلەي تۇسەدى.
2. دەنساۋلىقتىڭ دوستارىن اتاپ شىق.
ءىىى توپقا:
1.ەسىرتكىگە اۋەستەنگەن ادامنىڭ ءومىرى قىسقا بولادى دەيدى. ونىڭ سەبەبى نەدە؟
جاۋاپ: - ناشاقورلىقپەن اۋراتىنداردىڭ ءومىرى ۇزاققا بارمايدى. العاشقىدا لياززات ال ءۇشىن، كەيىننەن اۋىرماۋ ءۇشىن عانا قولداناتىن بولادى. ءسويتىپ، دەنەلەرىن ۋلاپ تاستايدى ناتيجەسىندە ميدىڭ تىنىس الۋ ورتالىعى توقتايدى.
2. دەنساۋلىقتىڭ قاستارىن اتاپ شىق.
ءىىى كەزەڭ: «كوكپار تارتۋ» ماقال-ماتەل جارىسى.
جىگەرىڭ بار، تالابىڭ بار، قايراتىڭ،
ماقسات تۇتساڭ قاناتىڭ بار تالمايتىن.
ءوز-وزىڭدى ۇستاي بىلسەڭ تارتىنىپ،
ءومىرىڭ بار الدا ءالى سولمايتىن، – دەي وتىرىپ، جامان ادەتتەردەن جيرەندىرەتىن، زياندى ادەتتەر، دەنساۋلىققا بايلانىستى ماقالدار مەن ۇلاعاتتى سوزدەردىڭ جالعاسىن تابۋعا كەزەك بەرەيىك. (ءۇش توپ كەزەك-كەزەكپەن ايتادى).
1اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە ، (اۋىرمايتىن جول ىزدە )
2.شىلىمقور ءوزىن عانا ەمەس، (وزگەلەردى دە ۋلايدى)
3.تەمەكىنىڭ كوك ءتۇتىنى (ەكى وكپەڭدى ىستايدى)
4.ۇزارتقىڭ كەلسە عۇمىردى، (تاستا اراق پەن شىلىمدى)
5.ىشپەگەن، شىلىم تارتپاعان – (دەنساۋلىعىن ساقتاعان)
6.جاسىندا تەمەكىسىن بۋداقتاتقان – (كۇركىلدەپ قارتايعاندا قۇلاپ جاتقان)
7.كوزگە تۇسكەن قاۋىز جامان، (شىلىم شەككەن اۋىز جامان)
8.شىلىمدى جەرگە تاستاما، (اينالاڭدى لاستاما)
9.ءتۇتىنى ءتىسىڭدى سارعايتادى، (ۋى ەرتە قارتايتادى)
10.تەمەكىنىڭ كەرمەگى، (ەرىككەننىڭ ەرمەگى)
11.قايعى قارتايتادى. (قۋانىش مارقايتادى)
12.تىستا ۇزاق جۇرگەنىڭ، (ۇزاق ءومىر سۇرگەنىڭ.)
ءىءۇ كەزەڭ: «سيتۋاسيالىق جاعدايات» (ماماندار ساۋالى.)
سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قولدايىق!
ادەتتەن جامان ءاماندا اۋلاق بولايىق!
ءوز ءومىرىڭ ءوز قولىڭدا، ەي جاستار،
سۋ ىشپەگەن گۇلدەي بولىپ سولمايىق!
- كەلەسى كەزەڭىمىزدە، ءار توپقا، سايىسىمىزعا قاتىستى ماماندارىمىزدىڭ دايىنداعان سۇراقتارى بويىنشا جاۋاپ بەرىپ، «سيتۋاسيالىق جاعداياتتى» تالداۋ. ويلانۋعا 2 مينۋت ۋاقىت بەرىلەدى.
1. «بولاشاق» توبىنا: (مەكتەپ پسيحولوگى - گ. قۇسايىنوۆا)
- ساعان جوعارعى سىنىپ وقۋشىسى «ماعان كۇنىنە ءبىر قوراپ تەمەكى الىپ بەر.ەكەۋمىز بىرلەسىپ شەگەمىز.مۇنى تەك سەن ەكەۋىمىز عانا بىلەتىن بولايىق. ايتپەسە...» دەپ جۇدىرىعىن كورسەتىپ شارت قويدى.ءوزىڭدى قانداي جولمەن قۇتقاراسىڭ؟
2. «دەنساۋلىق» توبىنا: (مەكتەپ مەدبيكەسى - س.بازاربايەۆا)
- سەنىڭ دوستارىڭنىڭ ءبارى تەمەكى شەگەدى.ال سەنىڭ تەمەكى شەككىڭ كەلمەيدى، سول ءۇشىن ولار سەنى شەتتەتە باستايدى.سەن ولاردان ءبولىنىپ كەتە المايسىڭ.نە ىستەر ەدىڭ؟
3.«سالاۋات» توبىنا: ( دەنە شىنىقتىرۋ ءمۇعالىمى - ا.قاپەزوۆ)
- سەنىڭ وتە جاقسى كورەتىن دوسىڭنىڭ اۋزىنان ەپتەپ اراقتىڭ ءيىسى شىعاتىنىن بىر-ەكى رەت بايقادىڭ.ول سەنى سەزەدى دەپ ويلاعان جوق.اتا-اناسىنى ايتايىن دەسەڭ دوسىڭنىڭ كوڭىلىن قيمايسىڭ.سەن دوسىڭدى قالاي قۇتقارار ەدىڭ؟
V كەزەڭ «ۋلانباسىن ءومىرىڭ» كورىنىس قويۋ.
- بۇل بولىمدە ءار توپ ءوز كورىنىستەرىن كورسەتەدى.
1- توپ «زياندى ادەتتەر » پلانەتاسى
2- توپ «ەسىرتكىدەن اۋلاق بول»
3- توپ «سپورتشى جىگىت »
1 . «بولاشاق» توبى: «زياندى ادەتتەر » پلانەتاسى
ادام: ۋھ، جانىم –اي! ەندى قايدا بارسام ەكەن؟ قاي جەرگە بارىپ جانىم راقات تابار ەكەن! نە ەتسەم ەكەن!
اراق: مەن ءمولدىرمىن! مەنى ءىشىپ راقاتتان. كوڭىل - كۇيىڭ كوتەرىلىپ، ءومىرىڭ قىزىق بولادى. كەل مەنىمەن دوس بول! مەنىمەن دوس بولساڭ قايعىرۋدى ۇمىتاسىڭ، جەڭىلدەيسىڭ.
تەمەكى: ال مەن سىمباتتى دا ادەمىمىن، ءيىسىم قانداي جاعىمدى. مەنىڭ اسەرىمنەن راحاتتاناسىڭ. مەنىڭ دوسىم بول، كەل!
ناشا: بارىنەن دە مەن كۇشتىمىن. ەڭ راقاتى، ەڭ ءتيىمدىسى مەن بولامىن. مەنى شەگىپ، كۇش- جىگەرىڭ ارتادى، كوڭىل كۇيىڭ كوتەرىلەدى. مەن سەنى ەش ۋاقىتتا تاستامايمىن، ادال دوس بولامىن. كەل، مەنىمەن دوس بول!
دەنساۋلىق پلانەتاسىنىڭ تۇرعىنى:
- توقتاتىڭدار! ەي، جاۋىزدار، سىرتى جىلتىر، ءىشى قوتىر جاۋىزدار! كەتىڭدەر، كەتىڭدەر ارى، بوسقا ەرىكپەڭدەر. مەنىڭ ادامىمنىڭ الدا كورەر قىزىعىنا سەندەر كەدەرگى بولاسىڭدار! ەگەر سەندەرگە ەرىپ، جەڭىل جول ىزدەپ، ەرىپ كەتە بەرسە، ومىرگە قانداي بولاشاق ۇرپاق اكەلمەك! ءجۇر، ودان دا مەنىمەن جۇرسەڭ ادام بولاسىڭ! ادام دەگەن اسىل اتىڭدى مۇنداي جاۋىز زاتتارمەن كىرلەتپە!
2- توپ «دەنساۋلىق» توبىنىڭ كورىنىسىن تاماشالاڭىزدار!
كورىنىس: «ەسىرتكىدەن اۋلاق بول!»
اۆتور: ەرتە، ەرتە ، ەرتەدە،
ءدال قازىرگى زاماندا،
ارمان دەگەن بالانى
ەركەلەتىپ ءوسىردى.
سۇراعانىن اپەردى،
وقۋ دەگەن ويدا جوق،
وسە كەلە ول بالا،
جاماندىققا بويلايدى.
ءوز بويىنا جولاتتى
ەسىرتكى دەگەن پالەنى.
بالا: (رەپ ستيلىندەگى اۋەن قويىلادى)
كەرەك ەمەس، ۇيرەتپە،
وقىمايمىن ەرەجە.
ەركەسىمىن اكەمنىڭ،
كەنجەسىمىن اتامنىڭ،
قالتام تولى اقشاعا،
اۋىرمايدى باسىم باسقاعا.
(«اپپاق گۇلدەر» اۋەنى قويىلادى)
تىنىش ەدى ءومىرىم،
كورىپ سەنى وزگەردىم.
ءسۇيىپ سەنى كوڭىلىم جۇلدىزدىرعا تەڭ كەلدىم.
ءسوز تاپپايمىن ايتۋعا،
سەنى بويعا العاندا،
تۇسىمدە دە ءجۇرسىڭ عوي،
تەمەكى مەن ەسىرتكىنى ۇسىنىپ.
(بيلەپ ءجۇرىپ قۇلايدى. )
دارىگەر:
تامىرىن ۋ مەن سۋارىپ،
ينەمەن تازا دەنەڭدى
تەسۋگە نەگە كەلىستىڭ؟
كوك تۇتىنمەن ۋلانىپ،
اششى سۋدى نەگە ءىشتىڭ؟
توسەككە اسىل ازامات
اۋرۋمىن دەپ قۇلاپسىڭ.
3-توپ «سالاۋات» توبىنىڭ كورىنىسىن تاماشالايىق.
سپورتشى جىگىت جاتتىعۋ جاساپ، شىنىعىپ ءجۇر. ونىڭ جانىنا تەمەكى تارتىپ، قولدارىنا ىشىمدىك بار دوستارى كەلەدى. ارادا 5 جىل ۋاقىت وتكەن سوڭ، ولار كەزدەسەدى.
سپورتشى جىگىت الەم چەمپيونى اتانعان، ال باياعى تەمەكى ىشكىش، ىشىمدىك قۇمار دوستارى ازىپ –توزعان، تۇرلەرى ادام شوشيتىنداي حالگە تۇسكەن. سپورتشى جىگىت سويلەيدى.
سپورتشى جىگىت:
ۋا، حالقىم، نازار اۋدار دەنساۋلىققا،
ومىردە باقىتتىسىڭ دەنىڭ ساۋدا.
دەنساۋلىق تەرەڭ باقىت دەگەن ءسوزدى،
قۇر ايتپاعان عۇلاما دانامىزدا.
ساقتا حالقىم، دەنساۋلىعىن انالاردىڭ،
بولسىن دەسەڭ دەنى ساۋ ۇرپاقتارىڭ.
VI كەزەڭ: «عاسىر تاعدىرى ءۇشىن، كۇرەسەيىك!». سۋرەت بايقاۋى.
ءار توپ سۋرەتتەرىن تاقىرىپ بويىنشا قورعايدى.
1. «بولاشاق»توبى: سۋرەتتىڭ تاقىرىبى: «تەمەكىدەن ءتۇتىن سورساڭ ۋلايسىڭ، ءوزىڭدى-وزىڭ
ءجىپسىز بايلاپ شىرمايسىڭ.»
2.«دەنساۋلىق»توبى: سۋرەتتىڭ تاقىرىبى: « بولار بالا كىسىلىككە ءۇيىر، توزار بالا
ىشىمدىككە ءۇيىر.»
3. «سالاۋات» توبى. سۋرەتتىڭ تاقىرىبى: «ەسىرتكىگە جولاما، جەتەلەيدى مولاعا.»
قورىتىندى ءبولىم. «دوستىق اعاشى»
ءمۇعالىم: بالالار، ەندى، جىلى جۇرەكتەرىڭنەن شىققان تىلەكتەرىڭدى دوستىق اعاشىنا ورنالاستىرايىق.
- دەنى ساۋ ادام قانداي بولادى؟
- دەنساۋلىعىڭدى ساقتاۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
«دوستىق اعاشى» قانداي ادەمى بولدى. دوستىق اعاشى تامىرىن كەڭ جايىپ وسە بەرسىن، دەندەرىڭ ساۋ بولسىن. ( جازعان تىلەكتەرىن وقيدى).
بۇگىنگى سايىسىمىزدىڭ اقتىق ساتىنە دە كەلىپ جەتتىك، ەندىگى قورىتىندى ءسوز كەزەگىن مەكتەبىمىزدىڭ پسيحولوگى گۇلزادا ءماجيتقىزىنا بەرىلەدى.
ءمۇعالىم: «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرمايتىن جول ىزدە» دەيدى دانىشپان حالقىمىز. «ءومىرىمىزدى ۇزارتۋ دا، قىسقارتۋ دا ءوز قولىمىزدا.»
ومىرگە ادام ءبىر اق رەت كەلەدى،
جاستىق شاعىڭ ءومىرىڭنىڭ كەمەلى.
كۇتە بىلسەڭ ساۋلىعىڭدى ورەلى،
تابيعاتتىڭ بەرگەننەن كوپ بەرەرى.
- ياعني، ادام باقىتتى بولۋ ءۇشىن وعان دەنساۋلىق كەرەك، ال دەنساۋلىقتىڭ كەپىلى – سالاۋاتتىلىق. «تىرشىلىكتىڭ نەگىزى – سالاۋاتتى بولاشاق» دەپ بۇگىنگى تاربيە ساعاتىمىزدى اياقتايمىز
You Might Also Like
