گازەت وقىماۋ - ناداندىقتىڭ بەلگىسى
ءبىر حالىقتىڭ مادەنيەت رەتىندە قانداي دارەجەدە ەكەندىگى سول حالىقتىڭ حات بىلەتىندەرىنىڭ سانىنىڭ كوپ-ازدىعىنا قاراپ بىلىنەدى. حات بىلەتىندەرى كوپ بولسا، ول حالىق مادەنيەت، ونەر-بىلىم رەتىندە ارتتا قالعان بولادى.
جانە ءار حالىقتىڭ مادەنيەت رەتىندە قانداي حالدە، قانداي ورىندا ەكەنىن، سول حالىقتىڭ گازەت وقۋىنىڭ، گازەت الدىرىلۋىنىڭ كوپ-ازدىعىنا قاراپ تا بىلەدى.
ماسەلەن:
ءاربىر حالىقتىڭ ءجۇز ادامىنىڭ ىشىندە حات بىلەتىندەرىنىڭ ساندارى مىناداي:
1. دانيانىڭ 100 ادامىن الساق، ءبارى دە حات بىلەدى، 100 پروسەنت.
2. بەلگيانىڭ ءجۇز ادامىن الساق، ونىڭ ىشىنەن توقسان توعىز ادامى حات بىلەدى، توقسان توعىز پروسەنت.
3. گەرمانيانىڭ 100 ادامىن الساق، ونىڭ ىشىنەن 98 ادامى حات بىلەدى، 98 پروسەنت.
4. شۆەسيانىڭ 100 ادامىن الساق، ونىڭ ىشىنەن 97 ادامى حات بىلەدى، 97 پروسەنت.
5. روسسيانىڭ ورىس حالقىنىڭ 100 ادامىن الساق، ونىڭ ىشىنەن 33 ادامى حات بىلەدى، 33 پروسەنت.
6. قازاق حالقىنىڭ 100 ادامىن الساق، ونىڭ ىشىنەن 3 ادامى حات بىلەدى، 3 پروسەنت.
مىنە، وسى التى جۇرتتىڭ ءاربىر 100 (ءجۇز) ادامىنىڭ نەشەۋىنىڭ حات بىلەتىنىن كورگەندە، وسى 6 جۇرتتىڭ قايسىسىنىڭ مادەنيەت رەتىندە جوعارى ەكەنى بىلىنەدى.
بەتپاق دالادا قاراڭعى تۇندە قاڭعىرىپ، وگىزگە جەككەن دوڭگەلەگى سىنىق، ەكى اياقتى قاڭسىعان اعاش اربانىڭ ىعىنا تەزەكتىڭ ءتۇتىنىن بىقسىتىپ قازاق كەدەيى وتىرادى.
ونىڭ ۇستىنەن بەتپاقدالانى باسقان قاراڭعى ءتۇندى قاق جارىپ، ەلەكتر ءفوناردىڭ جارىعىمەن اۋە كەمەسىنەن (اەروپلانمەن) مادەنيەتتى، ونەرلى جۇرتتىڭ، ماسەلەن گەرمانيانىڭ ازاماتى ۇشىپ وتەدى.
قازاق كەدەيى مۇنى كورىپ اسپانعا قاراپ جاعاسىن ۇستاپ «كاليما» كەلتىرەدى.
مىنە، گەرمانيانىڭ 100 ادامىنىڭ 98 ادامى حات بىلگەندەگى، قازاقتىڭ 100 ادامىنىڭ ۇشەۋى-اق حات بىلگەندىگى ايىرماسى دا ۇكىمەتتىڭ ءار ءتۇرلى ىسكە تۇتىنعان جول-جوبالارى دا «ەڭبەكشى قازاق» گازەتىنىڭ بەتىندە جازىلىپ وتىرادى.
قازاق حات بىلۋگە، بىلگەن حاتىن ۇمىتپاۋعا تىرىسۋ كەرەك.
ەندى قاي حالىقتا قانشا گازەت شىعادى ەكەن، سوعان كەلەيىك. ماسەلەن، جىلىنا كارى بولسىن، ايەل بولسىن، ەركەك بولسىن، ءاربىر جان باسىنا:
1. دانيادا 5423 دانا گازەت شىعىپ تۇرادى.
2. گەرمانيادا 3512 دانا گازەت شىعىپ تۇرادى.
3. شۆەسيادا 2461 دانا گازەت شىعىپ تۇرادى.
4. بەلگيادا 2406 دانا گازەت شىعىپ تۇرادى.
5. روسسيادا 3 دانا گازەت شىعىپ تۇرادى.
6. قازاقستاندا 500 قازاققا جىلىنا ءبىر-اق گازەت شىعىپ تۇرادى.
مىنە، بۇل ەسەپ تە قاي حالىقتىڭ مادەنيەت رەتىندە، ونەر-بىلىم رەتىندە قانداي دارەجەدە ەكەنىن كورسەتەدى. گەرمانيانىڭ ءاربىر ادامىنا جىلىنا 3 512 دانا گازەت شىعىپ تۇرسا، قازاقتىڭ 500 ادامىنا جىلىنا ورتاققا ءبىر-اق گازەت شىعىپ تۇرادى...
بۇدان بۇرىن تالاي جازىپ تا كەلدىك. قازاقستاننىڭ ەڭبەكشىل تابى جەر ءجۇزىنىڭ ەڭبەكشىل تابىنىڭ قاتارىنا كىرۋى ءۇشىن پالەن قىلۋ كەرەك، تۇلەن قىلۋ كەرەك دەپ. مىنە، سونداعى قازاقتىڭ كەدەيلەرىنە جالپى قاتارعا كىرۋ ءۇشىن كوپ كەرەكتى ءىستىڭ ءبىرى — جۇمىلىپ جاتپاي-تۇرماي وقۋ. ال وقۋدىڭ ىشىندە ءار ءتۇرلى ماعلۇمات الۋ ءۇشىن جەر ءجۇزىنىڭ تۇرمىسىنان، ءار مەملەكەتتىڭ ساياساتىنان ماعلۇماتتار الىپ، ءاربىر ىستەن حاباردار بولىپ وتىرۋ ءۇشىن گازەت الدىرىپ، گازەت وقىپ وتىرۋ كەرەك.
ونەرلى حالىقتاردىڭ ءاربىر ادامى جىلىنا 5000-6000 دانا گازەت الدىرىپ وقىپ وتىراتىن سەبەبى سول.
گازەت وقۋ ادامنىڭ ءبىلىمىن ارتتىرادى.
قازاقتىڭ ءبىرازى جاسىندا وقىپ حات تانىسا دا، ەشبىر كىتاپ، گازەت وقىماعان سوڭ، بىلىمىنەن ايرىلىپ، تانىعان حاتىن ۇمىتىپ، قارايىپ، بارا-بارا ابدەن نادان بولىپ كەتەدى.
قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ ىستەرى — كەڭەستىك قازاقتىڭ كەدەيىنە، جارلىسىنا كەرەك ءىس.
از حات بىلەتىن كەدەيىنىڭ ەكەۋ-ۇشەۋى بىرىكسە دە گازەت الدىرىپ، وقۋعا كىرىسۋ كەرەك.
18.06.1923 جىل
You Might Also Like
-
الدىمىزداعى مامىر ايىنىڭ باسىندا ءباسپاسوزدى كۇشەيتۋ ءام جەتىم بالالاردىڭ تۇرمىسىن جوندەۋگە كىرىسىپ، جاردەم جيناۋ شارالارى ىستەلەيىن دەپ جاتىر. بۇل ەكى جۇمىستىڭ ەكەۋى دە — ەڭ تىعىز، ەڭ زور، ەڭ ...
