ىبىراي ءالتىنساريننىڭ 180 جىل مەرەيتويى
كەز كەلگەن حالىق ءوزىنىڭ ساياساتكەرلەرىمەن، قوعام قايراتكەرلەرىمەن، اقىن-جازۋشىلارىمەن ماقتان تۇتادى. زاماناۋي قازاقستاندا ءوزىنىڭ بۇكىل ەرەسەك ءومىرىن ساۋاتسىزدىقتى جويۋعا، قازاق حالقىن ورىس جانە الەمدىك مادەنيەتتىڭ قۇندىلىقتارىمەن تانىستىرۋعا ارناعان ىبىراي التىنسارين تۋرالى ەستەلىك ەرەكشە قۇرمەتكە يە.
180 جىل بۇرىن (1841-1889) ىبىراي التىنسارين دۇنيەگە كەلدى - قازاق ءبىلىمىنىڭ كورنەكتى وكىلى، ءمۇعالىم، مەكتەپتەگى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى قوعام قايراتكەرى.
تورعاي وبلىسى نيكولايەۆ اۋدانىنىڭ اراكاراگاي بولىسىندا دۇنيەگە كەلگەن. اكەسىنەن ەرتە ايرىلىپ، ول اكەسى بالقوج ءبيدىڭ ۇلكەن اعاسىنىڭ وتباسىندا تاربيەلەندى.
ونىڭ پراكتيكالىق ەڭبەگىنىڭ ىشىندە - العاشقى حالىق مەكتەبىنىڭ اشىلۋى (1864)، قازاق تىلىندە انتولوگيا شىعارىلۋى جانە يسلامدى انا تىلىندە وقىتۋ ءپانى رەتىندە ەنگىزۋ. ول قازاق بالالارىن ءوز حالقىنا پايدالى ەتىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ونەركاسىپتىڭ جەتىستىكتەرىنە قوسىلا الاتىنداي ەتىپ وقىتۋعا تىرىستى.
ول اعارتۋشى رەتىندە قوعام مەن ءاربىر ادامنىڭ جەكە باسىنىڭ دامۋى ءۇشىن ۇنەمدەيتىن بىلىمگە دەگەن سەنىم مەن سەنىمنىڭ كۋلتىنە يە. ىبىراي ءالتىنساريننىڭ ادەبي قىزمەتىن ونىڭ كوزى تىرىسىندە-اق ۇستانعان زامانداستارى ونىڭ حالىقتىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە قانشالىقتى ساي كەلەتىندىگىن باعالاي ءبىلدى. ەرەكشەلىكتەر قاتارىندا ءوزىنىڭ جەكە ادەبي شىعارماشىلىعىمەن قاتار، انا تىلىندەگى حالىقتىڭ رۋحىنا جاۋاپ بەرەتىن انتولوگيا قۇراستىرۋ، حالىق پوەزياسىنىڭ العاشقى جيناقتارى مەن العاشقى حالىقتىق وقۋعا ارنالعان العاشقى كىتاپ شىعارمالارىن قۇراستىرۋ بار. ءبىراق ىبىراي تەك مۇعالىم-تاربيەشى عانا ەمەس، ول تەورەتيك-ەتنوگراف، تاريحشى، ەكونوميست جانە بۇنىڭ بارىنە قوسا، قارسىلاسۋعا، ارامزا مەن جالا جابىلعانىنا قاراماستان ءوز ءىسىن قورعاۋعا جانە ماسەلەلەردى شەشۋگە ءماجبۇر بولعان شەنەۋنىك. ول سوزبە-سوز وقۋ ورىندارىن ۇيىمداستىرۋ، كادرلاردى جيناۋ، مەكتەپتەردى جابدىقتاۋ جانە جابدىقتاۋ بويىنشا تيتانيكالىق جۇمىستى ورىندايدى؛ بالالارعا، كۇندەلىكتى ومىردەگى ۇساق-تۇيەكتەرگە كۇتىم جاساۋ، قارجىلىق ەسەپ بەرۋ جانە ت.ب.
ءالتىنساريننىڭ دۇنيەتانىمىنىڭ ماڭىزدى ەلەمەنتى ونىڭ يسلامدى ءتۇسىندىرۋى بولىپ تابىلادى، ونى ونىڭ يسلام تۋرالى وقۋلىق قۇراستىرعانىنا قاراپ باعالاۋعا بولادى. ىبىراي اعارتىلعان ليبەرالدى يسلام ۇستانىمىن جاقتادى. ءالتىنساريننىڭ بارلىق جۇمىستارى جاڭاشىلدىقتاردى حالىقتىڭ داستۇرلەرى مەن ادەت-عۇرىپتارىنا ورگانيكالىق تۇردە بەيىمدەۋ يدەياسىمەن سىڭگەن.
ءالتىنساريننىڭ اعارتۋشىلىق دارىنى قازاق حالقىنىڭ مادەني جانە رۋحاني دامۋىنا وراسان زور اسەر ەتتى.
ناۋانوۆا ا. ر. ءال-فارابي اتىنداعى ءقازۇۋ-نىڭ شىعىستانۋ فاكۋلتەتىنىڭ 1 كۋرس ستۋدەنتى
You Might Also Like
-
بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمى ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستان كەيىن كسرو، اقش، جۇڭگو جانە ۇلىبريتانيا مەملەكەتتەرىنىڭ بەلسەندىلىك تانىتۋىمەن قۇرىلعان حالىقارالىق ۇيىم. ۇزاق جىلداردان بەرى الەمدە بەيبىتشىلىك پ...
-
1934 جىلدىڭ 15 قاڭتارى – ۋنيۆەرسيتەتتىڭ ناقتى قۇرىلعان كۇنى بولىپ بەلگىلەندى.
