جامبىل - ەل بىرلىگى مەن وتانشىلدىققا ۇندەگەن اقىن
ءۇش ءجۇز جىلداي ۋاقىت وتارلىق بوداۋىندا بولعان ەرجۇرەك دالا حالقىنىڭ باستان وتكىزگەن قيىنشىلىعىن تاريح ءورىسى جانە مادەنيەت قويناۋىمەن بايلانىستىرا وتىرىپ، سول قيىن-قىستاۋ زاماندا ەل ءۇشىن جانىن بەرىپ، بارىنشا قولداۋ كورسەتۋدى ماقسات ەتكەن اتا-بابالارىمىز جايلى ءسوز ەتكىم كەلىپ وتىر.
قازاق حالقىمىز ەل بولىپ، جاي عانا ەل ەمەس، تاۋەلسىزدىك تۇعىرىن بيىك قويعان، ەگەمەندى ەل بولىپ قالىپتاسۋدا باسىنان وتكىزبەگەنى جوق. رەسەي قۇرامىنا قوسىلعالى قارا حالىق وزدەرىنە دەگەن جىلى حاباردى كوپ ەستىمەيتىن. ارى كەتپەي اق، وتكەن عاسىردىڭ وزىنە تالداۋ جۇرگىزسەك... جۇرەكتى جىلىتارلىق ءبىر وقيعا ەسكە تۇسپەيدى. وسى زاماندا حالقىمىزدىڭ باس كوتەرىپ، كوزدەرىن اشۋعا كومەكتەسكەن، مارجانداي تىزىلگەن ولەڭ جولدارى ارقىلى جاۋىنگەر رۋحى مەن پاتريوتتىق سەزىمىن وياتا بىلگەن تۇلعالارىمىز بولدى. ولاردىڭ ءبىرى، جانە بولەك اتاپ وتەتىن بىرەگەيى - جىر الىبى جامبىل اتامىز.
ءوزىنىڭ 99 جىلدىق ءومىرىنىڭ 85ء-ىن ەلى مەن جەرى جايلى ولەڭ شۋماقتارىن جازۋعا ارناعان ۇلى تۇلعامىز تالاي جاننىڭ ومىرگە دەگەن قۇلشىنىسىن، ەلىنە دەگەن قامقورلىق سەزىمىن ارتتىرۋدا وشپەيتىن ءىز قالدىردى. جامبىل جابايەۆ قازىرگى جامبىل وبلىسىندا 1846 جىلى اقپاننىڭ 28-جۇلدىزىندا دۇنيەگە كەلىپ، ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس اياقتالعان 1945 جىلى 22-ماۋسىم كۇنى الماتى قالاسىندا بۇل ومىردەن ءوتتى. بيىل مىنە، ولەڭ ءسوزدىڭ ءدۇلد ۇلى، قازاق حالىق پوەزياسىنىڭ ايگىلى تۇلعاسى، حح عاسىردىڭ گومەرى اتانعان - جامبىل جابايەۆتىڭ دۇنيە ەسىگىن اشقانىنا 175 جىل تولادى.
تاريح پەن ادەبيەت - اجىراماس سالالار. سەبەبى، ادەبيەتتى زەرتتەي وتىرىپ تاريحي كەزەڭدەرگە شولۋ جاساۋعا بولادى نەمەسە ءبىر ەلدىڭ تاريحىن زەرتتەگەندە ونىڭ ادەبيەتىنە توقتالماي كەتە المايمىز. وسى ماقساتتا مەن جىر الىبى جامبىلدىڭ ءومىرىنىڭ سوڭعى جىلدارى جىرلانعان پاتريوتتىق جانە جاۋىنگەرلىك رۋح بەرەتىن ولەڭدەرىن ەرەكشە قاراستىرعىم كەلىپ وتىر.
1941 جىلدىڭ باسىندا ءوزىنىڭ «كارىلىك» دەپ اتالاتىن ولەڭىندە «بوساتىپ بۋىنىمنىڭ شەگەلەرىن، سىپىرىپ تۇلا بويدان كۇشىمدى الدى» دەپ 95 جاسقا كەلگەن جامبىل اتامىز ءوزىنىڭ جاسىنىڭ كەلىپ، كۇش قۋاتى كارىلىككە اۋا باستاعانىن جازادى. ءبىراق بۇل ۇزاققا سوزىلمادى، نەمىس فاشيستەرى تۇتقيىلدان ەلىمىزگە باسىپ كىرگەن ۋاقىتتا دومبىراسىن قولعا الىپ، قايتادان قايراتتانا، جىگەرلەنە ءتۇستى. بۇل تۇستا جامبىل اقىن جاۋعا ءوزىنىڭ ولەڭ-جىرلارىمەن قارسى شىعىپ، «اتا جاۋمەن ايقاستىق»، «ءولىم مەن ءومىر بەلدەستى»، «لەنينگرادتىق ورەنىم!»، «موسكۆاعا»، «اتتان، باتىر، ۇرپاعىم»، «كەڭەس گۆاردەەستەرىنە»، «كەڭەس جاۋىنگەرلەرىنە»، «مايدانعا حات»، «سىيلىق»، «تىرنالار قايتتى كورىڭدەر»، «وتان ءامىرى»، «الىنباس قامال»، «بالاما حات»، «ۆورونەج باتىرلارىنا»، «لەنين ورەنىنە»، «قامال بۇزعان قاھارمان»، سىندى ءاربىر ولەڭىن جاۋعا وق ەتىپ جاۋدىردى.
“لەنينگرادتىق ورەنىم،
ماقتانىشىم سەن ەدىڭ.
نيەۆا وزەنىن سۇيكىمدى،
بۇلاعىمداي كورەمىن…
ۋا، قاھارمان، ورەنىم،
ماقتانىشىم، بەدەلىم!..
قالاسىنداعى لەنيننىڭ
سايىپ قىران، ورەنىم!”، - دەي كەلە، بۇل ارقىلى جامبىل اقىن جاۋىنگەر، ساربازدارعا، لەنينگراد قالاسىنىڭ تۇرعىندارىنا وشپەس ءۇمىت، بولاشاققا دەگەن سەنىم سىيلادى. مەملەكەتتىك ماڭىزى بار لەنينگراد سىندى ءىرى قالانى جاۋ قولىنا بەرىپ قويماي، قان مەن تەرگە ءتۇسىپ، قورعاۋعا ۇندەگەن. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا پاتريوتتىق رۋحتا جازىلعان تولعاۋلارى ءۇشىن كسرو حالىق كوميسسارلار كەڭەسى 1941 جىلى ابىز جىراۋعا مەملەكەتتىك سىيلىق بەردى.
تاريح ءبارىن ءوز ورىنىنا قويدى. قازىرگى قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زاماندا ءبىزدىڭ مىندەتىمىز - اتا-بابالارىمىزدىڭ قالدىرىپ كەتكەن مۇرالارىن باعالاي وتىرىپ، سول بەتىندە بولاشاق ۇرپاققا جەتكىزۋ. وسى كۇنگە دەيىنگى جانە الداعى ۋاقىتتا وتكىزىلەيىن دەپ وتىرعان ج.جابايەۆتىڭ 175 جىلدىعىنا ارنالعان ءىس-شارالاردىڭ بارلىعىنىڭ ماقساتىن ساكەن سەيفۋلليننىڭ ءبىر سوزىمەن تۇسىندىرۋگە بولادى - «جامبىل جىرلارى تەڭىز تۇبىندە شاشىلىپ جاتقان مارجان سەكىلدى. ونى جيناپ الىپ حالقىنىڭ قولىنا بەرۋ – ءبىزدىڭ ءارقايسىمىزدىڭ ازاماتتىق بورىشىمىز». وسى ءسوزدى تۋ ەتىپ، ەلىمىزدە جامبىل جابايەۆقا ارناپ كوپتەگەن ءىس-شارالار وتكىزىلىپ جاتىر. سونىڭ ىشىندە، ءوزىم ءبىلىم ءنارىن الىپ جاتقان وقۋ ورداسى ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىندە وسى سىندى وتكەن عاسىر قۇندىلىقتارىن قايتا جاڭعىرتۋ ماقساتىندا كوپ ءىس-شارالار وتكىزىلىپ جاتىر دەپ ماقتانا ايتا الامىز.
قورىتا كەلگەندە، جامبىل جابايەۆ جاۋ الدىنا شىعىپ، اتويلاپ شايقاسقا تۇسپەسە دە، قولىنا دومبىراسىن الىپ، جالىندى جىرلارىمەن مايداندا جۇرگەندەرگە قايراتىنا قايرات، جىگەرىنە جىگەر قوسا العاندىعىمەن ءوز زامانداستارىنىڭ ىشىندە ەرەكشە ورىن الدى، قازاق ادەبيەتى مەن مادەنيەتىندە عانا ەمەس، بۇتكىل تاريح تولقىنىندا ماڭىزدى ءرول اتقاراتىن ايرىقشا تۇلعا رەتىندە جادىمىزدا ماڭگىلىككە قالدى. «بىرلىك قايدا بولسا، ەرلىك سوندا. ەركىندىك قايدا بولسا، ەلدىك سوندا» دەمەكشى، قانشاما جىل ناتيجەسىندە قول جەتكىزگەن بىرلىگىمىز بەن تاۋەلسىزدىگىمىزدى، ەركىندىگىمىزدى الۋعا ۇلكەن كومەك كورسەتكەن اتا-بابا مۇراسىن قادىرلەپ، بولاشاققا دارىپتەۋ كەرەك دەگەن ويدامىز.
نۋراي الماس، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى فيلولوگيا جانە الەم تىلدەرى فاكۋلتەتىنىڭ ستۋدەنتى جەتەكشىسى: سابىرحان سماعۇلوۆ، ءال-فارابي اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ وقىتۋشىسى
You Might Also Like
-
اۋىر سالماقتى باسىن تومەن سالىپ ىشكى ويىمەن الىستى: قويشىلىق ماڭدايىما جازعان اتا كاسىبىم بىلەم دەگەن. قويشەكەڭ تۋعاندا اكەسىنىڭ ازان شاقىرىپ قويعان اتى — ءبىسسىميللا بولاتىن. بەرىتىن كەلە بەل...
