InfoHub Logo

وتكەن زاماندا ءادبىلحاميت دەگەن پاتشانىڭ ۋاقىتىندا ءبىر ادام ەكىنشى ءبىر ادامنان جەر ساتىپ الىپتى. الگى جەر ساتىپ العان ادام جەرىن ايداپ جاتسا، ايداعان جەرىنەن ءبىر قۇمىرا التىن تاۋىپ الىپتى. جەر ساتىپ العان ادام جەر ساتقان ادامعا بارىپ: «سەنىڭ ساتقان جەرىڭنەن ءبىر قۇمىرا قىزىل التىن شىقتى، ول التىن سەنىڭ ەسىڭنەن شىعىپ كەتكەن ەكەن، سونى بارىپ، الىپ كەتەرسىڭ»، — دەيدى. سوندا جەر ساتقان ادام ايتادى: «مەن ساعان جەردىڭ ءبارىن ساتقانمىن. ول مەنىڭ التىنىم بولسا، نەشە رەت ايداپ جۇرگەندە شىقپاس پا ەدى؟ ول التىن — سەنىڭ نەسىبەڭ، ءوزىڭ الا بەر»، — دەيدى. جەر العان كىسى ايتادى: «مەن سەنىڭ جەرىڭدى العانمىن، التىنىڭدى المايمىن» دەپ. ەكەۋى تالاسىپ، ءابدىلحاميت دەگەن پاتشانىڭ الدىنا كەلىپتى. سوندا پاتشا ەكەۋىن دە سۇراپ: «بۇل ەكەۋى دە ءدىللانى الماسا، جەردەن شىققان التىندا كىم الادى؟» — دەپ، ۋازىرلەرىنەن سۇرادى. سوندا ءبىر ءۋازىر تۇرىپ ايتتى: «بۇل جەردەن شىققان التىن پاتشانىڭ نەسىبەسى بولسا كەرەك»، — دەيدى. سوندا پاتشا ايتادى: «قۇدايدان قورىقپاعان ادام ەكەنسىڭ، جەر ساتقان المايدى، جەر العان المايدى، مەن الىپ، مەنىڭ قاي اتا-بابام كوشىپ قونىپ ەدى!» — دەپ الگى ءۋازىردى قۋىپ جىبەرەدى. سوندا ەكىنشى ءبىر ءۋازىرى ايتقان: «جەر ساتقان مەن جەر العاننان سۇراڭىز، ۇلى-قىزى بولسا، بىرىن-بىرىنە نەكەلەپ قوسىپ، التىندى ۇل مەن قىزعا بەرسىن»، — دەيدى. سوندا پاتشا سۇرادى: «قايسىڭدا ۇل بار، قايسىڭدا قىز بار؟»، — دەپ. جەر ساتقان «ۇلىم بار»، جەر العان «قىزىم بار» دەدى. ەكەۋىنىڭ دە بالاسىن شاقىرتىپ الىپ، قىزدى ۇلعا نەكە قىلادى. ۇلدىڭ اتى حارون، قىزدىڭ اتى ءساليما ەكەن. الگى التىندى ۇل مەن قىزعا بەرەدى. سوندا تۇرىپ ءساليما ايتادى: «ءاي، حارون، مەنىڭ ساعان ايتاتىن ءسوزىم بار!» حارون: «ايت!» — دەدى. «مەن ايتسام، ەكەۋمىزدىڭ اتالارىمىز الماعان دۇنيەنى ءبىز دە قالاي الامىز، كىمنەن قالعان دۇنيە، ءبىز الساق، مۇنى ىشىپ-جەپ، اقىرىندا قانداي جاۋاپ بەرەمىز؟ بىزدەر پاتشاعا بارىپ، ارىز قىلايىق، بىزدەن الىپ، باسقا بىرەۋگە بەرسەڭىز ەكەن، ءبىز بۇل بالەدەن قۇتىلساق، ءتاڭىرى تاعالام، ءبىزدىڭ نەسىبەمىزدى ازەلدە ماڭدايىمىزعا جازىپ قويعان بولار، سول نەسىبەمىز تاۋسىلعاندا ولەرمىز»، — دەدى. حارون مەن ءساليما پاتشاعا ارىز قىلدى: «بۇل پالەنى بىزدەن الىپ، باسقا بىرەۋگە بەرسەڭ ەكەن، ءبىزدىڭ اتالارىمىز الماعان التىندى ءبىز ءقايتىپ الامىز؟ بىزدە قۇدايدىڭ بەرگەن تاماعى بار، سونى جەسەك تە بولادى» دەپ.

پاتشا بۇلارعا تاڭ قالىپ، «وسىلاردىڭ تامعىسىز ىنساپتارىنا بارەكەلدى!» دەپ حارون مەنەن ءساليمادان التىندى الىپ، ءوزىنىڭ قازىناسىنان كوپ دۇنيە بەرىپ، قايتارادى. پاتشا ۋازىرلەرىنە: «بۇل التىندى نە قىلاسىڭدار؟» — دەدى. ءبىر ءۋازىر: «بۇل التىندى بۇرىنعى شىققان جەرىنە شۇقىر قازىپ كومۋ كەرەك»، — دەدى. تاعى ءبىر ءابدىلالىم دەگەن ءۋازىرى: «قۇدايدىڭ بەرگەن دۇنيەسىن جەرگە كومۋ كەرەك ەمەس. بۇل دۇنيەنى قايىرلى ىسكە جۇمساۋ كەرەك. كىمدە-كىم ءبىر جەمىس اعاشىن تامىرىمەن الىپ كەلسە، سول اعاشتى وسى التىنعا ساتىپ الىپ، جاقسى جەرگە ەگىپ، سول اعاشتى باۋ قىلىپ، باعۋشىلارعا بەرىپ، جەمىس سالعان ۋاقىتتا بەيشاراعا ىشىپ-جەۋگە ىقتيار بەرىپ قويسا، كوپ جاقسى بولار ەدى»، — دەدى. بۇل ءسوز پاتشا مەن ۋازىرلەرىنە ماقۇل كورىندى. ءابدىلحاميت پاتشا الگى ءابدىلالىم ۋازىرىنە ايتتى: «ءوزىڭ ءبىر جاقسى، ءتيىستى جەرىنە جۇمسارسىڭ»، — دەدى. سوندا ءابدىلالىم ءۋازىرى حالىققا حابار بەرىپ، تاۋدىڭ باعىنان جەمىستى توقسان مىڭ التىنعا ساتىپ الدى. بۇل اعاشتاردى جاقسى جەرگە ەگىپ، قالعان التىنداردى، وتىز ادامعا ءبولىپ بەرىپ، وسى باقشاعا باقشاشى بولارسىزدار»، — دەيدى.

بۇلار ءۇش جىلعا ۋادە قىلىپ، ءۇش جىلعا دەيىن وتىز ادام الگى اعاشتاردى باقتى. بۇل اعاشتار ءوسىپ، جەمىس سالىپتى. بۇل اعاشتاردىڭ ءبارى قالىڭ بولىپ، قاراڭعى بولىپ كەتكەن سوڭ قۇدايدىڭ قۇدىرەتىمەن ون مىڭ ءتۇپ گاۋھار شام پايدا بولىپتى. بۇل گاۋھار شامنىڭ جارىعى كۇندىز-تۇنى بىردەي جارىق بولىپ، جاپىراقتارىنىڭ اراسىنداعى جەمىستەرى كورىنەدى. سول ۋاقىتتا ءابدىلالىم ءۋازىر ءابدىلحاميت پاتشاعا حابار بەرەدى. «باياعى ەگىلگەن اعاشتاردى كەلىپ كورىڭىز» دەپ. ءابدىلحاميت پاتشا بىرنەشە ادامدارمەن الگى اعاش ەگىلگەن باۋعا بارماقشى بولادى، ءۋازىر اۋەلى نەشە ءتۇرلى تاماق ازىرلەپ قويدى. پاتشا باۋعا كەلىپ، باۋدىڭ ىشىندە تاماشا قىلىپ وتىردى. ونان سوڭ باقشالاردان بىرەۋى ءبىر باستىرعان جەمىس اكەلىپ، پاتشانىڭ الدىنا قويدى. پاتشا ايتتى: «بۇل جەمىستەردەن بىزدەرگە جەۋگە جارامايدى، بۇل — جەتىم-جەسىرلەردىڭ اقىسى بولسا كەرەك»، — دەپ. جەمىستى قايتاردى. ونان سوڭ ءبىر ادام گاۋھاردى ءۇزىپ پاتشانىڭ الدىنا اكەلە جاتقاندا، الگى بەيشارانىڭ ەكى قولى قۇرىپ، جانسىز بولىپ قالدى. بۇل بەيشارا ءابدىلحاميت پاتشاعا ايتىپ، ءمالىم قىلدى. باعاناعى گاۋھار ءۇزىپ العان ادام تاڭ قالىپ وتىرادى. ءابدىلحاميت پاتشا ەكى رەت ناماز وقىپ، اللا تاعالاعا زيرات ەتىپ، «ىسماعۇل پايعامباردىڭ قۇرمەتى ءۇشىن وسى بيشارانىڭ كۇناسىن كەشىپ، ازات قىلعايسىڭ» دەپ دۇعا قىلدى. بۇل پاتشانىڭ دابىسىن اللا تاعالا قابىل قىلىپ، الگى قولى قۇرىعاننىڭ قولى جازىلدى. ونان سوڭ پاتشا ايتتى: «سەن مۇنان كەيىن ىقتيات بول، اعاشتاردىڭ جەمىسىنەن جەسەڭ دە، گاۋھار جەمىسكە قول تيگىزبەڭدەر، ەگەر قول تيگىزسەڭدەر قولدارىڭ مايىپ بولادى».

پاتشانىڭ بۇل ايتقانىن بارلىق ادامدار ماقۇل كوردى. الگى باقشانىڭ جەمىستەرى قيامەت حايىمعا شەيىن تاۋسىلمايدى، سول باقشا «جاڭا ميزانداران» اتانىپتى. وسى كۇنگە شەيىن بار ەكەن. البەتتە، انىق بۇل كۇندە باقشادا ادام جانە مايمىل، نەشە ءتۇرلى جانۋارلار اۋقات قىلىپ جۇرەدى ەكەن. بۇل دۇنيە وسىنداي ءازىز دۇنيە ەكەن. «راسقا داۋ جوق، جالعانعا امال جوق» دەگەن.

---